Pełny tekst orzeczenia

183/2/B/2012


POSTANOWIENIE

z dnia 24 stycznia 2012 r.
Sygn. akt Ts 74/10

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Wojciech Hermeliński,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Henryka K. w sprawie zgodności:
art. 133 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zm.) z art. 67 ust. 1 w zw. z art. 2 oraz art. 8 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 18 marca 2010 r. skarżący zarzucił art. 133 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zm.; dalej: ustawa o emeryturach i rentach z FUS) w zakresie, w jakim ogranicza okres, od jakiego przysługuje ubezpieczonemu ponownie przeliczona przez organ ubezpieczeń społecznych renta, naruszenie art. 67 ust. 1 w zw. z art. 2 oraz art. 8 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Decyzją z 15 maja 2008 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych – Oddział w Kielcach (nr RI-602097/25) odmówił skarżącemu przeliczenia renty od daty jej przyznania. Sąd Okręgowy w Kielcach – VI Wydział Ubezpieczeń Społecznych po rozpoznaniu odwołania wniesionego od powyższej decyzji wyrokiem z 14 sierpnia 2008 r. (sygn. akt VI U 3256/08) zmienił zaskarżoną decyzję i zobowiązał ZUS do wypłaty skarżącemu wyrównania renty z tytułu niezdolności do pracy za wskazany w nim okres. Apelacja wniesiona od powyższego orzeczenia została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie, Wydział III z 4 marca 2009 r. (sygn. akt III AUa 2137/08).
Pismem z 18 sierpnia 2009 r. skarżący wystąpił o przyznanie pełnomocnika z urzędu celem wniesienia skargi konstytucyjnej. Sąd Rejonowy w Kielcach – Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych postanowieniem z 18 listopada 2009 r. ustanowił dla skarżącego pełnomocnika, który 8 stycznia 2010 r. został powiadomiony przez Okręgową Izbę Radców Prawnych o wyznaczeniu.
Naruszenie prawa do zabezpieczenia społecznego skarżący upatruje w odmowie przyznania prawidłowo wyliczonego świadczenia rentowego od momentu, w którym ono powstało. Na mocy zaskarżonych przepisów podwyższone świadczenie wypłaca się od miesiąca, w którym powstało prawo do tego podwyższenia, jednakże nie dłużej niż za okres 3 lat wstecz, liczonych od daty zgłoszenia wniosku o ponowne rozpoznanie sprawy. Zdaniem skarżącego takie ograniczenie jest nieuzasadnione i prowadzi do pozbawienia skarżącego renty w wysokości odpowiadającej rozmiarom jego pracowniczych zasług. Skarżący zwraca także uwagę, że przedawnienie należności z tytułu składek wynosi 10 lat, licząc od dnia, w którym stały się one wymagalne, co jest trzykrotnie dłuższym terminem niż ten, przewidziany w zaskarżonym przepisie.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 27 maja 2010 r. wezwano pełnomocnika skarżącego do uzupełnienia w terminie 7 dni braków skargi konstytucyjnej m.in. przez wyjaśnienie, w jaki sposób ograniczenie wypłaty podwyższonego świadczenia rentowego do okresu 3 lat poprzedzających złożenie wniosku o ponowne rozpoznanie sprawy narusza prawo konstytucyjne wynikające z art. 67 ust. 1 Konstytucji, jak również podanie daty doręczenia wyroku Sądu Apelacyjnego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie, Wydział III z 4 marca 2009 r. (sygn. akt III AUa 2137/08).

W piśmie procesowym nadesłanym w celu uzupełnienia braków skargi konstytucyjnej skarżący wskazuje, że naruszenie prawa do zabezpieczenia społecznego upatruje w pozbawieniu go świadczeń w razie choroby lub emerytury w wysokości odpowiadającej rozmiarom jego pracowniczych zasług. Skarżący, nawiązując do jednej z zasad ubezpieczenia społecznego, tj. zasady wzajemności, wskazuje, że w jego przypadku z jednej strony odprowadzane były składki na ubezpieczenie w wyższej wysokości, a z drugiej strony – został pozbawiony prawa otrzymywania świadczeń w wysokości odpowiadającej wkładowi pracy. W jego ocenie zaskarżony przepis narusza zatem „zależność pomiędzy wkładem ubezpieczonego w fundusz ubezpieczeń społecznych a materialną podstawą świadczeń z niego otrzymywanych”.
W dalszej części pisma skarżący informuje, że nie doręczono mu prawomocnego wyroku, gdyż po upływie ustawowego terminu wniósł o sporządzenie uzasadnienia wyroku. Postanowieniem z 1 kwietnia 2009 r. Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie, Wydział III (sygn. akt III AUa 2137/08) odrzucił wniosek. Zażalenie wniesione od powyższego orzeczenia zostało odrzucone postanowieniem Sądu Apelacyjnego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie, Wydział III z 4 maja 2009 r. (sygn. akt III AUa 2137/08). Zażalenie wniesione na powyższe postanowienie zostało także odrzucone przez Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie, Wydział III postanowieniem z 1 czerwca 2009 r. (sygn. akt III AUa 2137/08), doręczonym skarżącemu 26 czerwca 2009 r. Od daty doręczenia tego orzeczenia skarżący liczy termin do wniesienia skargi konstytucyjnej.


Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:


Skarga konstytucyjna jest nadzwyczajnym środkiem ochrony indywidualnych praw konstytucyjnych o charakterze podmiotowym i konstytucyjnych wolności, którego rozpoznanie warunkowane jest spełnieniem szeregu przesłanek, wynikających zarówno z art. 79 ust. 1 Konstytucji, jak i z ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Zgodnie z art. 46 tejże ustawy skarga konstytucyjna może zostać wniesiona do Trybunału Konstytucyjnego po wyczerpaniu drogi prawnej, jeśli nie upłynął trzymiesięczny termin od doręczenia prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia. Kluczowe znaczenie dla ustalenia biegu wskazanego terminu ma zatem obowiązek uzyskania przez skarżącego „prawomocnego orzeczenia” w ramach przysługującej mu i „wyczerpanej” drogi prawnej. Warunkiem koniecznym wniesienia skargi konstytucyjnej jest legitymowanie się prawomocnym orzeczeniem, które cechę tę uzyskało w wyniku skutecznego wniesienia przez stronę środków odwoławczych. Jednocześnie zbyt daleko idącym ograniczeniem praw skarżących byłoby oczekiwanie podejmowania prób pozbawienia wydanych rozstrzygnięć cechy prawomocności przez nadzwyczajne środki zaskarżenia. Z tego powodu uzyskanie prawomocnego orzeczenia jest także warunkiem wystarczającym wniesienia do Trybunału Konstytucyjnego skargi konstytucyjnej.


Zdaniem skarżącego termin do wniesienia skargi konstytucyjnej należy liczyć od dnia doręczenia postanowienia Sądu Apelacyjnego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie, Wydział III z 1 czerwca 2009 r. (sygn. akt III AUa 2137/08), treścią którego było odrzucenie zażalenia wniesionego od orzeczenia tego samego sądu z 4 maja 2009 r. (sygn. akt III AUa 2137/08) o odrzuceniu zażalenia wniesionego na postanowienie Sądu Apelacyjnego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie, Wydział III z 1 kwietnia 2009 r. (sygn. akt III AUa 2137/08). Orzeczeniem tym sąd odrzucił wniosek skarżącego o sporządzenie uzasadnienia wyroku.

Trybunał Konstytucyjny nie może zaakceptować przedstawionego w skardze konstytucyjnej sposobu liczenia terminu do wniesienia skargi. Termin ten, zgodnie z art. 46 ust. 1 ustawy o TK, biegnie od daty doręczenia prawomocnego orzeczenia decydującego o wyczerpaniu drogi prawnej. W sytuacji, w której takie orzeczenie nie zostało doręczone skarżącemu – od momentu, w którym skarżący dowiedział się o jego treści. Przyjąć także należy, że jeżeli doręczenie orzeczenia nie następuje z urzędu, ale na wniosek złożony w określonym terminie i w określonym trybie, to także data doręczenia postanowienia wydanego w ramach tego postępowania może mieć znaczenie dla biegu terminu do wniesienia skargi. Przy czym podkreślenia wymaga, że chodzi tutaj tylko o postanowienia wydane w ramach postępowania, które zapadły na skutek złożenia przysługujących skarżącemu środków odwoławczych i z zachowaniem warunków ich złożenia.

W postępowaniu cywilnym, zgodnie z art. 387 § 1 k.p.c., sąd drugiej instancji uzasadnia z urzędu wyrok oraz postanowienie kończące postępowanie w sprawie; w sprawach, w których apelację oddalono, uzasadnienie sporządza się tylko wówczas, gdy strona zażądała doręczenia jej wyroku z uzasadnieniem. Termin do zgłoszenia żądania wynosi 7 dni (art. 328 § 1 k.p.c.). Żądanie spóźnione sąd odrzuca na posiedzeniu niejawnym.

Przenosząc powyższe ustalenia na grunt sprawy stanowiącej przedmiot wstępnego rozpoznania, należy stwierdzić, że relewantna dla biegu terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej mogłaby być jedynie data doręczenia postanowienia sądu odrzucającego wniosek skarżącego o sporządzenie uzasadnienia wyroku. Wnoszone od tego orzeczenia zażalenia – jako niemające podstaw w przepisach kodeksu postępowania cywilnego – nie mogą mieć wpływu na bieg terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej.
Postanowienie Sądu Apelacyjnego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie, Wydział III (sygn. akt III AUa 2137/08) zostało wydane 1 kwietnia 2009 r., ze skargą konstytucyjną skarżący wystąpił zaś 18 marca 2010 r., a zatem z przekroczeniem trzymiesięcznego terminu do wniesienia skargi. Wprawdzie skarżący nie podał daty doręczenia tego postanowienia, ale biorąc pod uwagę datę orzeczenia, mocą którego odrzucono wniesione na nie zażalenie – 4 maja 2009 r., przekroczenie terminu określonego w art. 46 ust. 1 ustawy o TK nie budzi wątpliwości. Należy także podkreślić, że dla zasadności tej tezy nie ma znaczenia okoliczność wystąpienia przez skarżącego do sądu o przyznanie mu pełnomocnika z urzędu w celu wniesienia skargi kasacyjnej, z wnioskiem tym wystąpiono bowiem dopiero 18 sierpnia 2009 r., a zatem w momencie, w którym minął już trzymiesięczny termin do wniesienia skargi.

Biorąc powyższe pod uwagę, Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu wniesionej skardze konstytucyjnej na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 oraz art. 46 ust. 1 ustawy o TK.