Pełny tekst orzeczenia

517/6/B/2012

POSTANOWIENIE
z dnia 7 listopada 2012 r.
Sygn. akt Ts 90/11

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz– przewodnicząca
Andrzej Rzepliński – sprawozdawca
Piotr Tuleja,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 25 lipca 2011 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Cezarego P.,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 30 marca 2011 r. Cezary P. (dalej: skarżący) zarzucił niezgodność art. 381 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 31 ust. 3 w związku z art. 2, art. 45 ust. 1 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji.
Zakwestionowanemu w skardze konstytucyjnej art. 381 k.p.c. skarżący zarzuca naruszenie zasady określoności prawa, przepis ten pozwala bowiem na „dowolność interpretacyjną oraz podejmowanie arbitralnych decyzji w zakresie przyjęcia materiału dowodowego w postępowaniu przed II instancją, naruszając konstytucyjną zasadę dwuinstancyjności w postępowaniu sądowym”.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego skarżący został wezwany do usunięcia braków formalnych skargi, między innymi przez wyjaśnienie, w jaki sposób przepis stanowiący przedmiot skargi był podstawą ostatecznego orzeczenia organu władzy publicznej, z wydaniem którego skarżący łączy zarzut naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw.
W piśmie procesowym z 18 kwietnia 2011 r. skarżący wskazał, że art. 381 k.p.c. „został przywołany w orzeczeniu Sądu Najwyższego a wcześniej Sądu Apelacyjnego”. Ponadto skarżący rozszerzył przedmiot skargi, wnosząc o zbadanie zgodności art. 3989 § 1 k.p.c. z art. 31 ust. 3 w związku z art. 2 i w związku z art. 183 ust. 1 Konstytucji.
Postanowieniem z 25 lipca 2011 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że skarżący przedstawił skargę po przekroczeniu terminu jej wniesienia, a nadto jej przedmiotem uczynił przepis, który nie stanowił podstawy prawnej orzeczenia w jego sprawie wskazanego jako ostateczne. Powodem odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu było także powołanie wzorców kontroli, z których nie wynikają prawa podmiotowe jednostki.
W ustawowym terminie skarżący wniósł zażalenie na postanowienie Trybunału o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. W jego ocenie Trybunał mylnie uznał, że bieg terminu wniesienia skargi konstytucyjnej rozpoczyna się od doręczenia skarżącemu orzeczenia sądu powszechnego II instancji. Zdaniem skarżącego w pojęciu wyczerpania drogi prawnej, o którym mowa w art. 46 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) mieści się również postępowanie kasacyjne przed SN; podniósł także, że art. 30 ust. 1 ustawy o TK dopuszcza przedstawienie dodatkowych zarzutów po upływie terminu z art. 46 ust. 1 tej ustawy.
W zażaleniu zawarty został także wniosek o wyłączenie z rozpoznania przedmiotowego zażalenia sędziów Marii Gintowt-Jankowicz, Teresy Liszcz, Zbigniewa Cieślaka, Wojciecha Hermelińskiego, Adama Jamroza i Marka Zubika, którzy – zdaniem skarżącego – prezentują „odmienne od skarżącego poglądy” w sprawie będącej przedmiotem rozpoznawanej skargi konstytucyjnej.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Zgodnie z art. 49 w związku z art. 36 ust. 4 ustawy o TK skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b w związku z art. 36 ust. 6-7 i z art. 49 ustawy o TK). Trybunał Konstytucyjny bada w szczególności, czy wydając zaskarżone postanowienie, prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu. Oznacza to, że na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał analizuje przede wszystkim te zarzuty, które mogą podważyć trafność ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia.


2. Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że postanowienie o odmowie nadania rozpatrywanej skardze konstytucyjnej dalszego biegu jest prawidłowe, a zarzuty podniesione w zażaleniu nie zasługują na uwzględnienie.

3. Podstawą odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu było wniesienie tego środka prawnego po przekroczeniu trzymiesięcznego terminu przewidzianego w art. 46 ustawy o TK. Zgodnie z przywołanym przepisem, bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym nastąpiło doręczenie skarżącemu prawomocnego orzeczenia w sprawie. Nietrafne jest twierdzenie, w myśl którego postanowienie SN – na gruncie niniejszej sprawy – jest „ostatecznym rozstrzygnięciem” w rozumieniu art. 46 ustawy o TK. Nie ulega wątpliwości, że użyte w tym przepisie ustawy sformułowania pozwalają na wyróżnienie trzech sytuacji, w których wystąpienie ze skargą konstytucyjną jest dopuszczalne. Po pierwsze, między podmiotami prawa może powstać spór rozstrzygany przez sądownictwo powszechne bądź administracyjne – wtedy orzeczenie sądu drugiej instancji cechuje prawomocność materialna i formalna (stąd w przepisie mowa o prawomocnym wyroku). Po drugie, może zapaść rozstrzygnięcie o prawach lub wolnościach podmiotu prawa w drodze ostatecznej decyzji i wówczas nie ma sądowej możliwości jej wzruszenia. Po trzecie wreszcie może także zapaść inne (niedające się zakwalifikować do dwóch poprzednich kategorii) ostateczne rozstrzygnięcie, kształtujące sytuację prawną skarżącego.

4. Trybunał Konstytucyjny stoi na stanowisku, że w sprawie skarżącego zachodziła pierwsza z wymienionych sytuacji. Skarżący wdał się w spór z ING Towarzystwem Ubezpieczeń na Życie. Spór ten rozstrzygał w pierwszej instancji Sąd Okręgowy w Warszawie, a następnie – w wyniku złożonej apelacji – Sąd Apelacyjny w Warszawie. Orzeczenia sądów obu instancji zapadły po dniu wejścia w życie ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98), która nadała nową treść przesłance prawomocności orzeczenia. Prawomocnym orzeczeniem w ramach procedury cywilnej w rozpatrywanej sprawie było rozstrzygnięcie sądu apelacyjnego, nie zaś, jak twierdzi skarżący, orzeczenie Sądu Najwyższego. Prawidłowe więc były wnioski Trybunału Konstytucyjnego zawarte w zaskarżonym postanowieniu, zgodnie z którymi warunkiem koniecznym wniesienia skargi konstytucyjnej jest uzyskanie prawomocnego orzeczenia, które cechę tę zdobyło w wyniku skutecznego wniesienia przez stronę zwyczajnych środków odwoławczych. Można jedynie uzupełniająco dodać, że jest to także warunek wystarczający.

5. Nie zasługuje na uwzględnienie kolejny zarzut rozpatrywanego zażalenia. Z treści art. 30 ust. 1 ustawy o TK, że pismami procesowymi są wnioski i oświadczenia uczestników postępowania, wnoszone do Trybunału w toku postępowania poza rozprawą, skarżący wywodzi możliwość zgłaszania takich wniosków niezależnie od terminu wniesienia skargi konstytucyjnej, o którym mowa w art. 46 ust. 1 ustawy o TK. Rozumowanie skarżącego nosi znamiona wykładni ad absurdum, co najmniej z dwóch względów. Po pierwsze art. 30 ust. 1 ustawy o TK nie jest przepisem upoważniającym skarżącego do wnoszenia dowolnych wniosków i żądań procesowych. Stwierdza jedynie, co należy uznać za pismo procesowe. Po drugie, art. 30 ust. 1 ustawy o TK w żadnym razie nie można traktować jako przepisu znoszącego obowiązek wynikający z art. 46 ust. 1 ustawy o TK. W tym ostatnim przepisie ustawodawca określił czas na sformułowanie zarzutu niekonstytucyjności. Jakiekolwiek wnoszone później pisma procesowe skarżącego winny uwzględniać zakres sformułowanego przezeń zakresu zaskarżenia.

6. Trybunał Konstytucyjny podtrzymuje także stanowisko zawarte w zaskarżonym postanowieniu dotyczące niesamoistnego charakteru wzorców kontroli określonych w art. 2, art. 31 ust. 3 i art. 32 Konstytucji. Wniosek taki wypływa z wielu orzeczeń Trybunału, w tym w skazanych w postanowieniu z 25 lipca 2011 r. Okoliczność powołania art. 2 Konstytucji w wymienionych przez skarżącego wyrokach nie ma znaczenia, gdyż przepis ten został wskazany jako związkowy wzorzec kontroli. Skoro zatem art. 2 i art. 31 ust. 3 Konstytucji nie zawierają praw podmiotowych jednostki, skarżący nie mógł ich wskazać ani w skardze konstytucyjnej, ani też w piśmie procesowym z 18 kwietnia 2011 r.

7. Trybunał Konstytucyjny nie rozpoznał wniosku o wyłączenie sędziów z uwagi na jego przedwczesne złożenie. Skarżący nie ma prawa wnioskować o wyłączenie sędziów, nie znając składu osobowego rozpoznającego zażalenie.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 7 ustawy o TK Trybunał Konstytucyjny zażalenia nie uwzględnił.