Pełny tekst orzeczenia

143/2/B/2013

POSTANOWIENIE

z dnia 4 grudnia 2012 r.

Sygn. akt Ts 316/10



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Małgorzata Pyziak-Szafnicka,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Jacka G. w sprawie zgodności:

1) art. 33 § 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. – Prawo o ustroju sądów wojskowych (Dz. U. z 2012 r. poz. 952, ze zm.) z art. 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

2) art. 86 § 6 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070, ze zm.) w zw. z art. 70 § 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. – Prawo o ustroju sądów wojskowych (Dz. U. z 2012 r. poz. 952, ze zm.) z art. 2 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 24 listopada 2010 r. (data nadania skargi) sędzia w stanie spoczynku Jacek G. (dalej: skarżący) wniósł o zbadanie zgodności z Konstytucją przepisów zamieszczonych w dwóch aktach normatywnych. Art. 33 § 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. – Prawo o ustroju sądów wojskowych (Dz. U. z 2012 r. poz. 952, ze zm.; dalej: p.u.s.w.) skarżący zarzucił niezgodność z art. 32 Konstytucji w takim zakresie, w jakim przepis ten „różnicuje sytuację prawną sędziów wojskowych w stanie spoczynku i sędziów w stanie spoczynku w ten sposób, iż uniemożliwia sędziom wojskowym w stanie spoczynku pełnienie na podstawie aktu powołania lub wyboru funkcji w organach państwowych, samorządu terytorialnego, w służbie dyplomatycznej, konsularnej lub w organach organizacji międzynarodowych i ponadnarodowych działających na podstawie umów międzynarodowych ratyfikowanych przez Rzeczpospolitą Polską – bez zrzeczenia się urzędu sędziego”. Natomiast wobec art. 86 § 6 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070, ze zm.; dalej: p.u.s.p.) w zw. z art. 70 § 1 p.u.s.w. skarżący sformułował zarzut niezgodności z art. 2 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji w takim zakresie, w jakim „rozpoznanie wniosku sędziego, złożonego po uprzednim wydaniu przez prezesa sądu decyzji wyrażającej sprzeciw odnośnie zamiaru podjęcia przez sędziego dodatkowego zatrudnienia, zajęcia lub sposobu zarobkowania, poddaje pod osąd kolegium sądu, a jednocześnie nie przewidując możliwości rozpoznania tego typu środka zaskarżenia przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd, mimo iż rozstrzygnięcie to w istocie sprowadza się do decydowania o ograniczeniu podstawowego prawa obywatelskiego, jakim jest prawo wolności wykonywania zawodu”.

Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą. Decyzją nr 58/2010 z 24 czerwca 2010 r. Prezes Wojskowego Sądu Okręgowego w Poznaniu sprzeciwił się podjęciu przez skarżącego zatrudnienia w charakterze komornika sądowego. W uzasadnieniu tej decyzji Prezes Wojskowego Sądu Okręgowego wskazał na art. 86 § 1 i 2 p.u.s.p., zgodnie z którym sędzia nie może podejmować dodatkowego zatrudnienia, z wyjątkiem zatrudnienia na stanowisku dydaktycznym, naukowo-dydaktycznym lub naukowym, jak również podejmować innego zajęcia lub sposobu zarobkowania, które przeszkodziłyby w pełnieniu obowiązków sędziego, mogły osłabiać zaufanie do jego bezstronności lub przynieść ujmę godności urzędu. Powołany przepis – na mocy art. 105 § 1 p.u.s.p. – znajduje odpowiednie zastosowanie do sędziów w stanie spoczynku. W ocenie Prezesa Wojskowego Sądu Okręgowego wykonywanie przez sędziego w stanie spoczynku pracy w charakterze komornika nie da się pogodzić z zasadami niezależności sądów. Skarżący wystąpił następnie z wnioskiem do Kolegium Wojskowego Sądu Okręgowego w Poznaniu o ustosunkowanie się do odmowy udzielenia zgody na zatrudnienie w charakterze komornika sądowego. Kolegium podjęło 25 sierpnia 2010 r. uchwałę, w której utrzymana została w mocy odmowna decyzja wydana przez Prezesa Wojskowego Sądu Okręgowego w Poznaniu.

Uzasadniając zarzuty skargi konstytucyjnej, skarżący wskazał na treść art. 98 § 2 p.u.s.p., zgodnie z którym sędzia, który został mianowany, powołany lub wybrany do pełnienia funkcji w organach państwowych, samorządu terytorialnego, w służbie dyplomatycznej, konsularnej lub w organach organizacji międzynarodowych oraz ponadnarodowych działających na podstawie umów międzynarodowych ratyfikowanych przez Rzeczpospolitą Polską, jest obowiązany zrzec się niezwłocznie swojego urzędu, chyba że przechodzi w stan spoczynku. Porównując to unormowanie z treścią art. 33 § 1 p.u.s.w. skarżący stwierdził, że zachodzi między nimi – naruszająca konstytucyjną zasadę równości – krzywdząca dychotomia. Zdaniem skarżącego nie rozwiązuje jej również art. 70 § 1 p.u.s.w., dokonujący w odniesieniu do sędziów wojskowych „recepcji” jedynie art. 98 § 1 p.u.s.p. W swojej skardze skarżący zakwestionował ponadto procedurę obowiązującą w trakcie rozpoznawania spraw wywołanych zawiadomieniem o zamiarze podjęcia przez sędziego dodatkowego zatrudnienia. W ocenie skarżącego procedura ta narusza gwarantowane w Konstytucji prawo, które winno być realizowane przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. Z prawem tym związana jest też możliwość weryfikacji wydanego orzeczenia. Powyższych wymogów nie spełnia – zdaniem skarżącego – procedura kontroli decyzji prezesa sądu realizowanej przez kolegium właściwego sądu, w składzie którego zasiada (jako kierujący posiedzeniem i ponownie głosujący w sprawie) ponownie podmiot podejmujący zaskarżoną decyzję.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji jedynym dopuszczalnym przedmiotem skargi konstytucyjnej może być przepis (ustawy lub innego aktu normatywnego), na podstawie którego zostało wydane ostateczne orzeczenie naruszające wskazane w skardze prawa lub wolności konstytucyjne skarżącego. Wymogu powyższego nie spełnia więc ani zakwestionowanie przez skarżącego unormowania, które nie było podstawą prawną takiego orzeczenia, ani też połączenie zarzutów skargi konstytucyjnej z rozstrzygnięciem, wykazującym wprawdzie walor ostateczności, jednakże nieprowadzącym do naruszenia konstytucyjnych praw i wolności wskazywanych jako podstawa wniesionej skargi.

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego w przypadku analizowanej skargi konstytucyjnej wystąpiły obydwa opisane wyżej uchybienia dotyczące przedmiotu skargi konstytucyjnej.

Po pierwsze, stwierdzić trzeba, że zakwestionowany przez skarżącego art. 33 § 1 p.u.s.w. nie był podstawą prawną ostatecznego orzeczenia, z wydaniem którego skarżący połączył zarzut naruszenia konstytucyjnych wolności i praw. Nie ulega wątpliwości, że zarówno decyzja Prezesa Wojskowego Sądu Okręgowego w Poznaniu, jak i uchwała Kolegium tego Sądu podjęte zostały na podstawie art. 86 § 5 i 6 p.u.s.p. Przedmiotem tych orzeczeń był bowiem sprzeciw wobec zgłoszonego przez skarżącego zamiaru podjęcia zatrudnienia w charakterze komornika sądowego. Poza ich zakresem pozostawała natomiast kwestia ewentualnego dopełnienia obowiązku unormowanego w art. 33 § 1 p.u.s.w. Przedstawione w treści uzasadnienia skargi konstytucyjnej rozważania dotyczące niedozwolonego konstytucyjnie zróżnicowania sytuacji adresatów tego przepisu wobec sędziów sądów powszechnych odnoszą się więc do unormowania, które nie może być uznane za dopuszczalny przedmiot skargi konstytucyjnej wniesionej przez skarżącego. Żądanie przez skarżącego poddania weryfikacji zgodności z Konstytucją art. 33 § 1 p.u.s.w. potraktowane być musi jako niedozwolona w świetle wymogów prawa próba zainicjowania abstrakcyjnej kontroli tego przepisu. Warunkiem skorzystania ze skargi konstytucyjnej jest bowiem ograniczenie jej przedmiotu wyłącznie do unormowań, które znalazły uprzednie zastosowanie w sprawie skarżącego jako podstawa prawna wydanego orzeczenia.

Po drugie, w odniesieniu do zakwestionowanego art. 86 § 6 p.u.s.p. w zw. z art. 70 § 1 p.u.s.w. należy stwierdzić, że w sprawie, w związku z którą skarżący wniósł skargę konstytucyjną, nie doszło jeszcze do wydania orzeczenia naruszającego jego prawa lub wolności powołane jako podstawa skargi. Zarówno określony w petitum skargi wzorzec kontroli, jak i treść argumentów przytoczonych w jej uzasadnieniu, świadczą niezbicie, że wadliwość art. 86 § 6 p.u.s.p. w zw. z art. 70 p.u.s.w. upatruje skarżący w naruszeniu konstytucyjnego prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji) oraz złamaniu zakazu ustawowego zamykania drogi sądowej dochodzenia naruszonych praw i wolności (art. 77 ust. 2 Konstytucji). Z uwagi na treść orzeczeń wydanych w sprawie skarżącego trzeba jednoznacznie stwierdzić, że rozstrzygnięcia te nie uzasadniają ich kwalifikacji w świetle przepisów Konstytucji powołanych jako podstawa skargi konstytucyjnej. Zarówno bowiem decyzja Prezesa Wojskowego Sądu Okręgowego w Poznaniu, jak i późniejsza uchwała Kolegium tego Sądu nie mogą zostać uznane za orzeczenia sądowe, które podlegałyby weryfikacji w świetle art. 45 Konstytucji, statuującego elementy składowe podmiotowego prawa do sądu. Wydanie tych orzeczeń nie przesądzało również jeszcze o wyłączeniu wobec skarżącego drogi sądowej dochodzenia zarzucanego naruszenia – wskazywanej w skardze – wolności wykonywania zawodu. Tymczasem warunkiem korzystania ze skargi konstytucyjnej jest właśnie powiązanie sformułowanych w niej zarzutów z orzeczeniem, które – mając podstawę prawną w zaskarżonych unormowaniach – prowadzi jednocześnie do bezpośredniej ingerencji w treść konstytucyjnych praw lub wolności skarżącego. Brak takiego związku uniemożliwia kontrolę tych unormowań w świetle przepisów Konstytucji powołanych jako podstawa skargi konstytucyjnej.



Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, Trybunał Konstytucyjny, na podstawie art. 79 ust. 1 Konstytucji, a także art. 47 ust. 1 pkt 1 oraz art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.), orzekł jak na wstępie.