Pełny tekst orzeczenia

477/6/B/2012

POSTANOWIENIE

z dnia 6 listopada 2012 r.

Sygn. akt Tw 19/12



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Stanisław Biernat – przewodniczący

Marek Zubik – sprawozdawca

Maria Gintowt-Jankowicz,



po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 5 czerwca 2012 r. o odmowie nadania dalszego biegu wnioskowi Federacji Związków Pracodawców – Dzierżawców i Właścicieli Rolnych,



p o s t a n a w i a:



nie uwzględnić zażalenia.



UZASADNIENIE



1. W dniu 10 kwietnia 2012 r. do Trybunału Konstytucyjnego wpłynął wniosek Federacji Związków Pracodawców – Dzierżawców i Właścicieli Rolnych (dalej: Federacja) o zbadanie zgodności, po pierwsze, art. 4 i art. 5 ustawy z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 233, poz. 1382; dalej: ustawa zmieniająca) z art. 2, art. 20, art. 22, art. 31 ust. 3, art. 32 oraz art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji; po drugie, art. 12 ustawy zmieniającej z art. 2 Konstytucji.



2. Postanowieniem z 5 czerwca 2012 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu wnioskowi ze względu na niedopuszczalność wydania orzeczenia (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym [Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK]).

Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że zarówno treść kwestionowanych przepisów, jak również wzorce kontroli, które powołała Federacja, tzn. art. 2, art. 20, art. 22, art. 31 ust. 3, art. 32 oraz art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji, oraz uzasadnienie postawionych zarzutów świadczą o tym, że wnioskodawca występuje w interesie swoich członków-przedsiębiorców i w obronie ich stanu posiadania (jako dzierżawców), nie zaś w celu ochrony ich uprawnień jako pracodawców w ramach relacji łączącej ich z pracownikami. W konsekwencji Trybunał Konstytucyjny uznał, że ustalony przez Federację zakres zaskarżenia wykroczył poza ramy ograniczonej rzeczowo legitymacji procesowej, „konsumując” cechy wniosku, który mogą złożyć jedynie podmioty legitymowane ogólnie, wymienione w art. 191 ust. 1 pkt 1 Konstytucji.



3. W zażaleniu z 18 czerwca 2012 r. wnioskodawca wnosi „o skierowanie sprawy do rozpoznania na rozprawie ”.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



1. Zgodnie z art. 36 ust. 4 ustawy o TK wnioskodawcy przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania wnioskowi dalszego biegu. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 3 lit. b w zw. z art. 36 ust. 6–7 ustawy o TK). Trybunał Konstytucyjny bada w szczególności, czy wydając zaskarżone postanowienie, prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania wnioskowi dalszego biegu. Oznacza to, że na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał analizuje przede wszystkim te zarzuty, które mogą podważyć trafność ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia.



2. Argumentacja zażalenia ogranicza się do polemiki z ugruntowanym w orzecznictwie Trybunału poglądem, zgodnie z którym prawo organizacji pracodawców do składania wniosków do Trybunału Konstytucyjnego służy reprezentowaniu swoich członków (ochrona uprawnień i obowiązków) w ich relacji z pracownikami.



2.1. Wnioskodawca twierdzi, że „pracodawcy zrzeszeni w Federacji, jako organizacji pracodawców, działają nie tylko po to, aby chronić swe prawa pracodawcze, ale także, a może i przede wszystkim, w celu ochrony wolności gospodarczej, prawa własności i innych praw majątkowych, przysługujących tym pracodawcom. Tak więc trudno zawężać zakres działania organizacji takiej, jaką jest Federacja, tylko do spraw dotyczących relacji pracodawca – pracownik”. Wnioskodawca zarzuca, że „Trybunał Konstytucyjny, odmawiając nadania dalszego biegu wnioskowi konstytucyjnemu, w ogóle nie badał postanowień statutu Federacji w zakresie jej statutowych celów, nie określił, czy ochrona wolności gospodarczej członków Federacji oraz ochrona prawa własności i innych praw majątkowych przysługujących tym członkom należy do zakresu działania wnioskodawcy”. Federacja wyraża przekonanie, że „nawiązywanie stosunków pracy przez przedsiębiorców na ogół jest jedynie środkiem służącym prowadzeniu przez nich działalności gospodarczej. Ta ostatnia z kolei co do zasady służy uzyskiwaniu nowych praw majątkowych lub ochronie praw już uzyskanych. Również ten argument wskazuje na ścisły związek między zatrudnieniem pracowników a prowadzeniem działalności gospodarczej oraz nabywaniem i ochroną praw majątkowych, jako wartościami konstytucyjnymi. Trudno sobie wyobrazić, aby organizacja pracodawców, podejmując działania mające na celu ochronę praw pracodawczych członków tej organizacji, mogła zmierzać do realizacji celu innego niż ochrona wolności działalności gospodarczej czy ochrona własności i innych praw majątkowych podmiotów zrzeszonych w tej organizacji. Związek między zatrudnianiem pracowników a wolnością gospodarczą (…) zauważył chociażby sam ustawodawca, przewidując, że do ustawowych zadań organizacji pracodawców należy ochrona praw i reprezentowanie interesów gospodarczych członków podmiotów zrzeszonych w tej organizacji”.



2.2. Trybunał Konstytucyjny nie podziela przytoczonego stanowiska z następujących względów. Trybunał Konstytucyjny przypomina, że uprawnienie do kierowania wniosku do Trybunału Konstytucyjnego jest oparte na normie rangi konstytucyjnej. O istnieniu tego uprawnienia po stronie konkretnego podmiotu nie mogą samodzielnie przesądzać rozwiązania przyjęte w ustawach zwykłych, a tym bardziej zawarte w statutach organizacji. Przy odmiennej interpretacji to nie Konstytucja, ale ustawa lub statut decydowałyby w istocie o przyznaniu takiego uprawnienia. Pojęcie organizacji pracodawców, użyte w art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, winno być więc traktowane w pewnym stopniu autonomicznie wobec takiego samego pojęcia na gruncie ustawy o organizacjach pracodawców. Choć są to pojęcia naturalnie z sobą powiązane, to nie muszą być w pełni tożsame pod względem swego znaczenia i zakresu.

Trybunał Konstytucyjny w obecnym składzie w pełni podtrzymuje ugruntowany w dotychczasowym orzecznictwie sądu konstytucyjnego pogląd, zgodnie z którym przyjęcie w Konstytucji nazwy „pracodawca”, a nie „osoba prowadząca działalność gospodarczą” lub „przedsiębiorca”, ma istotne znaczenie dla wyznaczenia kręgu podmiotów mających uprawnienie do występowania przed Trybunałem Konstytucyjnym w roli wnioskodawcy. Nie ulega wątpliwości, że gdyby ustrojodawca chciał objąć interesy gospodarcze szczególną ochroną, wyrażającą się w możliwości kierowania wniosku do Trybunału Konstytucyjnego, przyznałby takie uprawnienie organizacjom powołanym do reprezentowania właśnie takich interesów swoich członków (np. izbom gospodarczym). Skoro ustawodawca konstytucyjny nie przyjął powyższego rozwiązania, to zdolność wnioskowa organizacji pracodawców dotyczy tylko interesów ich członków jako pracodawców, tym bardziej że istnieją kategorie pracodawców, które z założenia nie mogą lub nie muszą prowadzić działalności gospodarczej (por. postanowienie pełnego składu Trybunału Konstytucyjnego z 28 stycznia 2004 r., Tw 74/02, OTK ZU nr 1/B/2004, poz. 2).



2.3. Mając powyższe na względzie, Trybunał Konstytucyjny podtrzymuje przedstawiony w powołanym postanowieniu z 5 czerwca 2012 r. pogląd, w myśl którego wnioskodawca występuje w obronie stanu posiadania członków Federacji jako dzierżawców, nie zaś w celu ochrony uprawnień członków Federacji jako pracodawców w ramach relacji łączącej ich z pracownikami. Skoro kwestionowane przepisy regulują stosunki pomiędzy Agencją Nieruchomości Rolnych a dzierżawcami, a wzorce kontroli powołane we wniosku wskazują na występowanie przez Federację w obronie interesów gospodarczych i majątkowych jej członków-dzierżawców, to tym samym Trybunał Konstytucyjny w zaskarżonym postanowieniu prawidłowo stwierdził, że ustalony przez wnioskodawcę zakres zaskarżenia wykroczył poza ramy przysługującej organizacjom pracodawców ograniczonej rzeczowo legitymacji procesowej.

Na marginesie należy zasygnalizować, że rozpoznanie przez Trybunał Konstytucyjny wniosku Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych w sprawie o sygn. K 18/03 nie dowodzi – wbrew twierdzeniu wnioskodawcy – odstąpienia przez Trybunał od utrwalonej linii orzeczniczej w kwestii ograniczonej rzeczowo legitymacji procesowej organizacji pracodawców w postępowaniu o zbadanie hierarchicznej zgodności norm. Wyrok z 3 listopada 2004 r. (OTK ZU nr 10/A/2004, poz. 103), zapadły w sprawie o sygn. K 18/03, dotyczył bowiem odpowiedzialności podmiotu zbiorowego (pracodawcy) za popełnione przez osoby fizyczne (pracowników) czyny zabronione pod groźbą kary.



W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.