Pełny tekst orzeczenia

546/5/B/2013

POSTANOWIENIE
z dnia 1 lipca 2013 r.
Sygn. akt Ts 32/13

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Wojciech Hermeliński,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Euroturbine B.V. z siedzibą w Holandii w sprawie zgodności:
art. 100 § 2, art. 422 § 1 i 3 oraz art. 444 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) z art. 45 ust. 1, art. 78, art. 176 ust. 1 w związku z art. 2, z art. 31 ust. 3 i z art. 64 ust. 2, a także art. 21 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 i z art. 64 ust. 3 in fine Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 8 lutego 2013 r. Euroturbine B.V. z siedzibą w Holandii (dalej: skarżąca) zakwestionowała zgodność art. 100 § 2, art. 422 § 1 i 3 oraz art. 444 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.) z art. 45 ust. 1, art. 78, art. 176 ust. 1 w związku z art. 2, z art. 31 ust. 3 i z art. 64 ust. 2, a także art. 21 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 i z art. 64 ust. 3 in fine Konstytucji.
Skargę konstytucyjną wniesiono w związku z następującą sprawą. Wyrokiem z 20 maja 2011 r. (sygn. akt IV K 36/10) Sąd Rejonowy w Warszawie skazał sprawcę czynów określonych w art. 33 ust. 1 ustawy z dnia 29 listopada 2000 r. o obrocie z zagranicą towarami, technologiami i usługami o znaczeniu strategicznym dla bezpieczeństwa państwa, a także dla utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa (Dz. U. z 2004 r. Nr 229, poz. 2315, ze zm.; dalej: ustawa o obrocie). Ponadto, sąd, na podstawie ustawy o obrocie, orzekł przepadek ruchomości będących własnością skarżącej. W 2012 r. skarżąca złożyła wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku z 20 maja 2011 r. Pismem z 3 września 2012 r. Przewodnicząca IV Wydziału Karnego Sądu Rejonowego w Warszawie poinformowała skarżącą, że wspomniany wniosek został dołączony do akt sprawy i wyjaśniła, że skarżąca nie była stroną postępowania karnego, w związku z czym nie ma możliwości złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia ani wniesienia apelacji. Skarżąca odwołała się od tego pisma. Zarządzeniem z 3 października 2012 r. (sygn. akt IV K 36/10) Przewodnicząca IV Wydziału Sądu Rejonowego odmówiła przyjęcia środka odwoławczego jako niedopuszczalnego z mocy ustawy. Postanowieniem z 9 listopada 2012 r. (sygn. akt IX Kz 1856/12) Sąd Okręgowy w Warszawie utrzymał w mocy zaskarżone zarządzenie.
Zdaniem skarżącej art. 100 § 2 k.p.k. w zakresie, w jakim pomija „wśród podmiotów, którym należy doręczyć odpis orzeczenia sądu I instancji, osoby niebędące stroną postępowania, których jednak praw i wolności dotyczy przedmiotowe orzeczenie sądu I instancji”, narusza konstytucyjne prawo do sądu oraz prawo do zaskarżania orzeczeń i decyzji wydanych w I instancji, a w tym „prawo do przeprowadzenia kontroli orzeczenia pierwszoinstancyjnego w formie dwuinstancyjnego z poszanowaniem zasady dewolutywności”. Ten sam przepis jest – zdaniem skarżącej – niezgodny z art. 64 ust. 2, art. 21 ust. 1 art. 31 ust. 3 i art. 64 ust. 3 Konstytucji w zakresie, w jakim „nie zapewnia wystarczającej ochrony praw właściciela rzeczy, co do których orzeczono przepadek”. Podobne zarzuty skarżąca sformułowała wobec art. 422 § 1 i 3 oraz art. 444 k.p.k. Jej zdaniem przepisy te są niezgodne z Konstytucją z analogicznych przyczyn – nie zapewniają skarżącej możliwości zakwestionowania orzeczenia sądu I instancji, a ponadto prowadzą do pozbawienia jej prawa własności.
Zarządzeniem z 25 lutego 2013 r. pełnomocnik skarżącej został wezwany do uzupełnienia braków formalnych skargi, tj.: wskazania ostatecznego – w rozumieniu art. 79 Konstytucji – orzeczenia organu władzy publicznej, z wydaniem którego skarżąca łączy zarzut naruszenia konstytucyjnych wolności i praw; wyjaśnienia, w jaki sposób art. 100 § 2, art. 422 § 1 i 3 oraz art. 444 k.p.k. były podstawą tego orzeczenia, oraz wyjaśnienia, w jaki sposób przepisy będące przedmiotem skargi prowadzą do naruszenia praw podmiotowych skarżącej. W piśmie z 8 marca 2013 r. skarżąca odniosła się do zarządzenia. Wyjaśniła w nim m.in., że „uzyskała ostateczną negatywną decyzję procesową, u podłoża której legły bezpośrednio lub pośrednio przepisy procedury karnej stanowiące podstawę dla niniejszej skargi”.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz precyzujących go art. 46 i art. 47 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) podmiotem uprawnionym do wniesienia skargi konstytucyjnej jest każdy, czyje wolności lub prawa zostały naruszone przez przepis aktu normatywnego wskazujący podwójną kwalifikację. Po pierwsze, zaskarżony przepis powinien być podstawą prawną ostatecznego orzeczenia sądu lub organu administracji publicznej, wydanego w indywidualnej sprawie skarżącego. Po drugie, źródłem naruszenia praw i wolności skarżącego ma być normatywna treść kwestionowanych przepisów, na podstawie których organ orzekł o tych prawach i wolnościach, przy czym sposób ich naruszenia musi wskazać sam skarżący w uzasadnieniu wnoszonej skargi (art. 47 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o TK).
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego rozpatrywana skarga konstytucyjna wymienionych warunków nie spełnia.
Trybunał stwierdza przede wszystkim, że zaskarżone przepisy nie były podstawą orzeczenia, z wydaniem którego skarżąca łączyła naruszenie swych praw. W postanowieniu Sądu Okręgowego w Warszawie oraz poprzedzającym go zarządzeniu Przewodniczącej IV Wydziału Karnego rozstrzygano wyłącznie o możliwości wniesienia zażalenia na pismo dotyczące sposobu rozpatrzenia wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku. Trybunał Konstytucyjny przypomina, że jedną z cech skargi konstytucyjnej jest jej zindywidualizowany charakter. Wyraża się on zarówno w tożsamości podmiotowej, jak i przedmiotowej rozpatrywanej sprawy. W postępowaniu skargowym zasadnicze znaczenie ma więc sformułowany zarzut niekonstytucyjności. Skarżący może uczynić przedmiotem zaskarżenia wyłącznie te przepisy zastosowane w jego sprawie, które stały się podstawą ostatecznego jej rozstrzygnięcia przez sąd lub organ administracji publicznej. Warunek ten jest spełniony wówczas, gdy kwestionowany w skardze akt prawny determinuje, w sensie normatywnym, treść orzeczenia przyjętego za podstawę skargi w tym jego aspekcie, w którym skarżący upatruje naruszenie przysługujących mu praw lub wolności konstytucyjnych (zob. np. postanowienia TK z 22 lutego 2001 r., Ts 193/00, OTK ZU nr 3/2001, poz. 77; 2 kwietnia 2003 r., Ts 193/02, OTK ZU nr 2/B/2003, poz. 145). Aby ustalić, czy wspomniany warunek został spełniony, trzeba odwołać się do sporu, w związku z którym wydano orzeczenie, i porównać podstawę prawną orzeczenia z przedmiotem zaskarżenia (zob. postanowienie TK z 6 lipca 2005 r., SK 27/04, OTK ZU nr 7/A/2005, poz. 84). Podstawą rozstrzygnięć sądu oraz przewodniczącej wydziału nie była kwestia doręczenia orzeczeń i powiadamiania o ich treści (art. 100 § 2 k.p.k.) ani zagadnienie występowania przez strony postępowania z wnioskiem o sporządzenie na piśmie i doręczenie uzasadnienia wyroku (art. 422 § 1 i 3 k.p.k.), ani też dopuszczalność wniesienia apelacji przez skarżącą (art. 444 k.p.k.). Z powyższych względów Trybunał Konstytucyjny – na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK – odmawia nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.
Innym uchybieniem formalnym rozpatrywanej skargi konstytucyjnej jest nieokreślenie – czego wymaga art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK – sposobu naruszenia konstytucyjnych wolności i praw. Uwadze skarżącej uszło to, że w myśl art. 421 k.p.k. ma ona możliwość dochodzenia naprawienia wyrządzonej jej szkody związanej z orzeczonym przepadkiem należących do niej rzeczy ruchomych wyłącznie w postępowaniu cywilnym. Skarżąca ma więc środki procesowe pozwalające na ochronę prawa własności i chociaż nie uczestniczyła w postępowaniu karnym, to jednak może domagać się odszkodowania od Skarbu Państwa, na rzecz którego orzeczono przepadek (zob. T. Gregorczyk, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Zakamycze, 2003).
Za oczywiście bezzasadne Trybunał Konstytucyjny uznaje zarzuty dotyczące naruszenia praw podmiotowych wynikających z art. 45 ust. 1, art. 78 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji. W orzeczeniach, z których wydaniem skarżąca łączy zarzut naruszenia praw podmiotowych, nie rozstrzygano o jej uprawnieniach procesowych w sądowym postępowaniu karnym, w szczególności tych związanych z poddaniem kontroli wyroku sądu I instancji. Skarżąca nie skorzystała zresztą z możliwości ustanowienia pełnomocnika w tym postępowaniu (art. 87 § 2 k.p.k.). Sąd Rejonowy w Warszawie odniósł się do sfery praw i obowiązków skarżącej jedynie w ten sposób, że orzekł przepadek należących do niej rzeczy ruchomych. Jednak, jak już wspomniano, skarżąca ma w tym zakresie instrumenty prawne, które pozwalają na ochronę jej praw.

Wziąwszy powyższe pod uwagę, Trybunał Konstytucyjny uznał, że skarga konstytucyjna nie spełnia warunków wynikających z art. 79 Konstytucji, a także z art. 47 ust. 1 pkt 1 i 2 oraz art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, i dlatego postanowił jak w sentencji.