Ts 63/11
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
312/4/B/2013
POSTANOWIENIE
z dnia 10 kwietnia 2013 r.
Sygn. akt Ts 63/11
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej „Mediator” Sp. z o.o. w sprawie zgodności:
art. 7541 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 2, art. 21 ust. 1, art. 45 ust. 1 oraz art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej z 22 lutego 2011 r. „Mediator” Sp. z o.o. (dalej: skarżąca) zarzuciła, że art. 7541 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) „w zakresie, w jakim przepis ten pozbawia uprawnionego realnej możliwości egzekucji w sytuacji, kiedy z przyczyn od niego niezależnych, w ciągu miesiąca od uprawomocnienia się orzeczenia uwzględniającego zabezpieczone roszczenie nie ma on możliwości wszczęcia egzekucji, wskutek niedoręczenia lub opóźnionego doręczenia orzeczenia skutkującego uprawomocnieniem się zabezpieczonego roszczenia, lub wskutek niewydania w terminie określonym w art. 7811 k.p.c. klauzuli wykonalności – czego uprawniony, działając w zaufaniu do państwa i systemu prawa, nie mógł przewidzieć”, jest niezgodny z art. 2, art. 21 ust. 1 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji.
Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą. Postanowieniem z 22 maja 2001 r. (sygn. akt XX GC 1257/00) Sąd Okręgowy w Warszawie – Wydział XX Gospodarczy dokonał zabezpieczenia roszczenia strony powodowej („Armanda” Sp. z o.o.) w wysokości 6 070 241,00 zł przez wpisanie w dziale IV księgi wieczystej KW nr 160320, prowadzonej przez Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa – X Wydział Ksiąg Wieczystych, dla nieruchomości położonej w Gminie Warszawa-Centrum, przy ul. Złotej (działka nr 30/2 z obrębu 5-03-08), hipoteki przymusowej w wysokości 6 070 241,00 zł. Wyrokiem z 7 września 2007 r. (sygn. akt XX GC 919/06) sąd ten zasądził od „BN CORONA” Sp. z o.o. w Nowej Iwicznej na rzecz „Armanda” Sp. z o.o. kwotę 4 500 000,00 zł z odsetkami w wysokości 33% w skali rocznej od 12 grudnia 2000 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 1 570 241,00 zł z odsetkami w wysokości ustawowej od 22 marca 2001 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 2595,00 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego. W pozostałej części powództwo oddalił. Orzekł także o kosztach procesu. Postanowieniem z 21 kwietnia 2008 r. (sygn. akt jw.) sąd ten odrzucił apelację pozwanego („BN CORONA” Sp. z o.o.).
26 listopada 2008 r. pomiędzy „Armanda” Sp. z o.o. (zbywca) a skarżącą została zawarta umowa cesji wierzytelności, stanowiącej przedmiot toczącego się postępowania sądowego o zapłatę z powództwa „Armanda” Sp. z o.o. przeciwko dłużnikowi – „BN CORONA” Sp. z o.o. Wraz z przelewem wierzytelności na skarżącą nastąpiło również przeniesienie zabezpieczenia wierzytelności hipoteką przymusową zwykłą na sumę 6 070 241,00 zł ustanowioną na rzecz zbywcy, wpisaną 28 czerwca 2002 r. w dziale IV księgi wieczystej KW nr WA4M/00160320/3, prowadzonej przez Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie – X Wydział Ksiąg Wieczystych, w celu zabezpieczenia roszczeń określonych w postanowieniu Sądu Okręgowego w Warszawie – Wydział XX Gospodarczy z 22 maja 2001 r. (sygn. akt XX GC 1257/00). Strony umowy ustaliły przy tym, że we wszystkich toczących się postępowaniach sądowych i administracyjnych stroną tych postępowań w dalszym ciągu będzie zbywca.
Postanowieniem z 29 stycznia 2009 r. (sygn. akt XX GC 919/06) Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Gospodarczy, XX Wydział Gospodarczy odrzucił zażalenie pozwanego („BN CORONA” Sp. z o.o.) na postanowienie Sądu Okręgowego z 21 kwietnia 2008 r. Postanowieniem z 20 kwietnia 2010 r. (sygn. akt VI ACz 538/10) Sąd Apelacyjny w Warszawie – VI Wydział Cywilny oddalił zażalenie „BN CORONA” Sp. z o.o. na postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z 29 stycznia 2009 r. (sygn. akt XX GC 919/06). Wskutek wydania tego orzeczenia nastąpiło uprawomocnienie się orzeczenia uwzgledniającego roszczenie, tj. wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z 7 września 2007 r. (sygn. akt XX GC 919/06).
Postanowieniem z 20 maja 2010 r. (sygn. akt XX GCo 72/10) Sąd Okręgowy w Warszawie – Wydział XX Gospodarczy na wniosek skarżącej postanowił nadać wyrokowi Sądu Okręgowego w Warszawie z 7 września 2007 r. (sygn. akt XX GC 919/06), w zakresie świadczenia opisanego w punktach I oraz III, klauzulę wykonalności na rzecz spółki „Mediator” Sp. z o.o. (skarżącej), na którą przeszło uprawnienie wierzyciela „Armanda” Sp. z o.o. Ponadto postanowił nadać powyższemu wyrokowi, w zakresie świadczenia opisanego w punktach I oraz III, klauzulę wykonalności na rzecz skarżącej przeciwko dłużnikowi rzeczowemu „Włodarzewska” S.A. w Warszawie, z zaznaczeniem, że dłużnik może powoływać się w toku egzekucji na ograniczenie swojej odpowiedzialności do prawa wieczystego użytkowania nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa prowadzi księgę o numerze WA4M/00160320/3. Sąd orzekł również o kosztach procesu. Postanowieniem z 26 października 2010 r. (sygn. akt VI ACz 1431/10) Sąd Apelacyjny w Warszawie – VI Wydział Cywilny zmienił powyższe postanowienie w ten sposób, że: w odniesieniu do jego punktu 1 oddalił wniosek o nadanie klauzuli wykonalności na rzecz skarżącej w zakresie punktu III wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z 7 września 2007 r. (sygn. akt XX GC 919/06); w odniesieniu do punktu 2 oddalił w całości wniosek o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko „Włodarzewska” S.A.; w odniesieniu do punktu 4 postanowił o jego uchyleniu. Sąd zniósł także pomiędzy stronami koszty postępowania zażaleniowego. W uzasadnieniu tego postanowienia sąd stwierdził, że „wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z 7 września 2007 r. sygn. akt XX GC 919/06 w zakresie rozstrzygnięcia zawartego w punkcie I jest prawomocny. Nie przysługuje co do niego bowiem środek odwoławczy lub inny środek zaskarżenia (art. 363 § 1 k.p.c.). Nie może też budzić wątpliwości, iż od jego uprawomocnienia upłynął miesięczny termin, o którym mowa w art. 7541 § 1 k.p.c. Upływ zaś terminu skutkował upadkiem zabezpieczenia (wygaśnięciem hipoteki), a tym samym koniecznością zmiany zaskarżonego postanowienia i oddalenia wniosku o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko Włodarzewska”.
Postanowieniem z 1 września 2010 r. (sygn. akt jw.) Sąd Okręgowy w Warszawie – XX Wydział Gospodarczy, na wniosek pozwanego („BN CORONA” Sp. z o.o.), stwierdził z dniem 21 maja 2010 r. upadek zabezpieczenia udzielonego postanowieniem z 22 maja 2001 r. Postanowieniem z 4 listopada 2010 r. (sygn. akt VI ACz 1788/10) Sąd Apelacyjny w Warszawie – Wydział VI Cywilny oddalił zażalenie powoda („Armanda” Sp. z o.o.) na powyższe postanowienie. Sąd stwierdził, że uprawniona nie podjęła, w terminie wskazanym w art. 7541 § 1 k.p.c., czynności potrzebnych do zaspokojenia zabezpieczonego wcześniej roszczenia (nie złożyła wniosku o wszczęcie egzekucji). Podkreślił, że określony w art. 7541 § 1 k.p.c. termin zabezpieczenia rozpoczyna bieg od chwili uprawomocnienia się orzeczenia uwzględniającego zabezpieczone roszczenie. Zaznaczył, że w sprawie „Armanda” Sp. z o.o. był to 20 kwietnia 2010 r., kiedy to Sąd Apelacyjny w Warszawie oddalił zażalenie pozwanego („BN CORONA” Sp. z o.o.) na postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z 29 stycznia 2010 r. o odrzuceniu apelacji.
Powyższe postanowienie, wskazane przez skarżącą jako ostateczne orzeczenie w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji, zostało doręczone pełnomocnikowi „Armanda” Sp. z o.o. 22 listopada 2010 r.
Zarządzeniem sędziego Trybunału z 6 grudnia 2011 r. (doręczonym 13 grudnia 2011 r.) pełnomocnik skarżącej został wezwany do usunięcia braków formalnych skargi konstytucyjnej przez: wykazanie zdolności postulacyjnej skarżącej do wniesienia skargi konstytucyjnej w związku z postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 4 listopada 2010 r. (sygn. akt VI ACz 1788/10); dokładne wyjaśnienie, jakie konstytucyjne wolności i prawa skarżącej określone w art. 2 i art. 21 ust. 1 Konstytucji i w jaki sposób – jej zdaniem – zostały naruszone; dokładne wyjaśnienie, w jaki sposób zakwestionowany art. 7541 § 1 k.p.c. narusza konstytucyjne prawo do sądu wyrażone w art. 45 ust. 1 Konstytucji oraz doręczenie pełnomocnictwa szczególnego.
W piśmie procesowym z 20 grudnia 2011 r. pełnomocnik odniósł się do zarządzenia. Skarżąca zarzuciła, że zakwestionowany przepis uzależnia zabezpieczenie powództwa od „upływu terminu, którego początek może nie być uprawnionemu znany”. Wierzyciel często bowiem nie wie, że w jego sprawie zapadło rozstrzygnięcie. W takich sytuacjach miesięczny termin do wszczęcia egzekucji, który rozpoczyna bieg z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia, nie zaś z chwilą doręczenia wierzycielowi prawomocnego orzeczenia, czy też wystąpienia przez niego z wnioskiem o nadanie klauzuli wykonalności, jest często zbyt krótki, czego dowodem są okoliczności poprzedzające wniesienie niniejszej skargi. Zdaniem skarżącej zakwestionowany przepis „zupełnie pomija (…) konieczność dokonania szeregu czynności, które zgodnie z k.p.c. muszą poprzedzić wszczęcie egzekucji”. Odbiera on wierzycielowi „możliwość efektywnego dochodzenia swoich praw majątkowych”, czyniąc ochronę prawa własności jedynie iluzoryczną. Przyjęte przez ustawodawcę rozwiązanie jest „niespójne i nielogiczne, sprzeczne z pozostałymi elementami systemu”. W ocenie skarżącej narusza przysługujące jej prawo do sprawiedliwej procedury.
Skarżąca zarzuciła, że zakwestionowany w skardze art. 7541 § 1 k.p.c. narusza również zasadę zaufania obywateli do państwa i prawa. Podkreśliła przy tym, że „art. 2 Konstytucji (…) może być potraktowany jako przepis związkowy, pełniący funkcję pomocniczą dla rekonstrukcji wzorców kontroli, jakimi są art. 21 ust. 1 i art. 64 ust. 1 i 2, a także art. 45 ust. 1 Konstytucji RP”.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji warunkiem merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej jest wykazanie przez skarżącego, że w związku z wydaniem przez organ władzy publicznej ostatecznego orzeczenia na podstawie zakwestionowanego w skardze aktu normatywnego, doszło do naruszenia przysługujących skarżącemu praw lub wolności o charakterze konstytucyjnym. Uprawdopodobnienie naruszenia praw lub wolności jest zatem przesłanką konieczną do uznania dopuszczalności skargi konstytucyjnej.
Skarżąca zakwestionowała art. 7541 § 1 k.p.c. w brzmieniu; „Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej albo jeżeli sąd inaczej nie postanowi, zabezpieczenie udzielone według przepisów niniejszego tytułu upada po upływie miesiąca od uprawomocnienia się orzeczenia uwzględniającego roszczenie, które podlegało zabezpieczeniu”.
Na wstępie Trybunał zwraca uwagę, że powyższy przepis nie jest nowym rozwiązaniem. Został wprowadzony do porządku prawnego ustawą z dnia 2 lipca 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 172, poz. 1804), ogłoszoną w Dzienniku Ustaw z 4 sierpnia 2004 r. Zgodnie z art. 13 tej ustawy zakwestionowany w skardze konstytucyjnej art. 7541 § 1 k.p.c. wszedł w życie 5 lutego 2005 r. Jak przyjmuje się w doktrynie, celem wprowadzenia tego przepisu było usunięcie występujących niejednokrotnie na gruncie poprzedniego stanu prawnego przypadków, gdy uprawniony, mimo uzyskania prawomocnego orzeczenia uwzględniającego zabezpieczone roszczenie, nie składał przez długi okres wniosku o wszczęcie egzekucji w celu zaspokojenia tego roszczenia albo prowadził egzekucję z innego mienia niż objęte zabezpieczeniem. Powodowało to niczym nieuzasadnione (nadmierne) obciążenie obowiązanego, przy jednoczesnym braku jednoznacznej podstawy prawnej do dochodzenia uchylenia albo zmiany udzielonego przez sąd zabezpieczenia (zob. J. Jagieła, komentarz do art. 7541 [w]: Kodeks postępowania cywilnego, red. K. Piasecki, A. Marciniak, t. 3, wyd. 5, C.H. Beck 2012).
Zaskarżony w skardze art. 7541 § 1 k.p.c. normuje bezwarunkowy upadek zabezpieczenia, zatem po jego upadku uprawniony nie może już skutecznie prowadzić egzekucji z nieruchomości. W myśl tego przepisu upadek zabezpieczenia następuje co do zasady w ciągu miesiąca od uprawomocnienia się orzeczenia uwzględniającego zabezpieczone roszczenie. W założeniu ustawodawcy miesięczny termin ma wystarczyć uprawnionemu, by na podstawie orzeczenia, w którym uwzględniono roszczenie, wszczął postępowanie mające na celu wykonanie orzeczenia z wykorzystaniem udzielonego zabezpieczenia, tj. złożył wniosek o wszczęcie egzekucji. Należy również zauważyć, że art. 7541 § 1 k.p.c. uprawnia sąd do oznaczenia innego terminu upadku zabezpieczenia (verba legis: „jeżeli przepis szczególny stanowi inaczej albo jeżeli sąd inaczej nie postanowi”). Oznaczenie tego terminu może nastąpić zarówno w chwili udzielenia zabezpieczenia, jak i po wydaniu postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia. Możliwe jest także wydanie postanowienia po uprawomocnieniu się orzeczenia, gdy zachowanie miesięcznego terminu do podjęcia czynności mających na celu skierowanie egzekucji do mienia, na którym ustanowiono zabezpieczenie, napotyka trudności (przykładowo czas trwania postępowania klauzulowego) (zob. Z. Woźniak, komentarz do art. 7541, [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne. Komentarz, red. J. Gołaczyński, Lex 2012).
Jak wskazuje się w doktrynie: „do chwili upadku zabezpieczenia sąd może rozpoznać wniosek o określenie innego terminu upadku zabezpieczenia, a zapadłe w tym zakresie orzeczenie należałoby traktować jako zmianę postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia” (D. Zawistowski, Postępowanie zabezpieczające. Komentarz, Wybór orzeczeń, Oficyna 2007, s. 168).
Z materiału procesowego pozostającego w aktach sprawy, a także uzasadnienia zarzutów skargi wynika, że skarżąca powzięła wiadomość o uprawomocnieniu się orzeczenia uwzględniającego roszczenie 27 kwietnia 2010 r. W tym dniu pełnomocnik powoda („Armanda Sp. z o.o.”) otrzymał odpis postanowienia Sądu Apelacyjnego w Warszawie – Wydział VI Cywilny z 20 kwietnia 2010 r. (sygn. akt VI ACz 538/10), w związku z którym nastąpiło uprawomocnienie się wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie – XX Wydział Gospodarczy z 7 września 2007 r. (sygn. akt XX GC 919/06). Zdaniem Trybunału nie było żadnych przeszkód faktycznych ani prawnych, aby do 21 maja 2010 r. (termin upadku zabezpieczenia z mocy prawa) skarżąca podjęła choćby próbę dokonania zmiany terminu upadku zabezpieczenia. Pierwsze kroki prawne zmierzające do zaspokojenia zabezpieczonego wcześniej roszczenia skarżąca podjęła dopiero po upływie dwóch tygodni od doręczenia postanowienia pełnomocnikowi zbywcy wierzytelności. Pismem procesowym złożonym w Sądzie Apelacyjnym w Warszawie – VI Wydział Cywilny 12 maja 2010 r., uzupełnionym (rozszerzonym) pismem z 14 maja 2010 r. (piątek), skarżąca wniosła o nadanie temu wyrokowi klauzuli wykonalności. Powyższy wniosek został rozpoznany przez właściwy sąd (art. 781 k.p.c.) w terminie określonym w art. 7811 k.p.c. (postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie – Wydział XX Gospodarczy z 20 maja 2010 r., sygn. akt XX GCo 72/10 zmienione postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie – VI Wydział Cywilny z 26 października 2010 r., sygn. akt VI ACz 1431/10).
Powyższa okoliczność bezpośrednio wpływa na ocenę wniesionej skargi. W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego prezentowany jest bowiem pogląd, zgodnie z którym z uwagi na charakter skargi konstytucyjnej jako nadzwyczajnego środka ochrony podstawowych praw i wolności zagwarantowanych w Konstytucji zwrócenie uwagi na zabezpieczenie interesu prawnego skarżących możliwe jest dopiero w przypadku wykazania przez nich minimalnej choćby staranności w trosce o zabezpieczenie tychże interesów. Jak stwierdził Trybunał w postanowieniu z 17 marca 1998 r.: „skarga (…) nie może być wykorzystywana jako instrument służący korygowaniu zaniedbań popełnionych w postępowaniu poprzedzającym jej wniesienie” (Ts 27/97, OTK ZU nr 2/1998, poz. 20; zob. także postanowienie TK z 16 października 2002 r., SK 41/03, OTK ZU nr 5/A/2002, poz. 77).
Wskazane wyżej okoliczności prowadzą do wniosku, że w sprawie, w związku z którą wniesiono skargę, nie wykazano, że źródłem naruszenia praw skarżącej jest zakwestionowany art. 7541 § 1 k.p.c. Nie zrealizowano zatem podstawowej przesłanki skargi, określonej w art. 79 ust. 1 Konstytucji, a doprecyzowanej w art. 47 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.), co uzasadnia odmowę nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.
W związku z powyższym, Trybunał Konstytucyjny orzekł jak na wstępie.
POSTANOWIENIE
z dnia 10 kwietnia 2013 r.
Sygn. akt Ts 63/11
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej „Mediator” Sp. z o.o. w sprawie zgodności:
art. 7541 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 2, art. 21 ust. 1, art. 45 ust. 1 oraz art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej z 22 lutego 2011 r. „Mediator” Sp. z o.o. (dalej: skarżąca) zarzuciła, że art. 7541 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) „w zakresie, w jakim przepis ten pozbawia uprawnionego realnej możliwości egzekucji w sytuacji, kiedy z przyczyn od niego niezależnych, w ciągu miesiąca od uprawomocnienia się orzeczenia uwzględniającego zabezpieczone roszczenie nie ma on możliwości wszczęcia egzekucji, wskutek niedoręczenia lub opóźnionego doręczenia orzeczenia skutkującego uprawomocnieniem się zabezpieczonego roszczenia, lub wskutek niewydania w terminie określonym w art. 7811 k.p.c. klauzuli wykonalności – czego uprawniony, działając w zaufaniu do państwa i systemu prawa, nie mógł przewidzieć”, jest niezgodny z art. 2, art. 21 ust. 1 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji.
Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą. Postanowieniem z 22 maja 2001 r. (sygn. akt XX GC 1257/00) Sąd Okręgowy w Warszawie – Wydział XX Gospodarczy dokonał zabezpieczenia roszczenia strony powodowej („Armanda” Sp. z o.o.) w wysokości 6 070 241,00 zł przez wpisanie w dziale IV księgi wieczystej KW nr 160320, prowadzonej przez Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa – X Wydział Ksiąg Wieczystych, dla nieruchomości położonej w Gminie Warszawa-Centrum, przy ul. Złotej (działka nr 30/2 z obrębu 5-03-08), hipoteki przymusowej w wysokości 6 070 241,00 zł. Wyrokiem z 7 września 2007 r. (sygn. akt XX GC 919/06) sąd ten zasądził od „BN CORONA” Sp. z o.o. w Nowej Iwicznej na rzecz „Armanda” Sp. z o.o. kwotę 4 500 000,00 zł z odsetkami w wysokości 33% w skali rocznej od 12 grudnia 2000 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 1 570 241,00 zł z odsetkami w wysokości ustawowej od 22 marca 2001 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 2595,00 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego. W pozostałej części powództwo oddalił. Orzekł także o kosztach procesu. Postanowieniem z 21 kwietnia 2008 r. (sygn. akt jw.) sąd ten odrzucił apelację pozwanego („BN CORONA” Sp. z o.o.).
26 listopada 2008 r. pomiędzy „Armanda” Sp. z o.o. (zbywca) a skarżącą została zawarta umowa cesji wierzytelności, stanowiącej przedmiot toczącego się postępowania sądowego o zapłatę z powództwa „Armanda” Sp. z o.o. przeciwko dłużnikowi – „BN CORONA” Sp. z o.o. Wraz z przelewem wierzytelności na skarżącą nastąpiło również przeniesienie zabezpieczenia wierzytelności hipoteką przymusową zwykłą na sumę 6 070 241,00 zł ustanowioną na rzecz zbywcy, wpisaną 28 czerwca 2002 r. w dziale IV księgi wieczystej KW nr WA4M/00160320/3, prowadzonej przez Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie – X Wydział Ksiąg Wieczystych, w celu zabezpieczenia roszczeń określonych w postanowieniu Sądu Okręgowego w Warszawie – Wydział XX Gospodarczy z 22 maja 2001 r. (sygn. akt XX GC 1257/00). Strony umowy ustaliły przy tym, że we wszystkich toczących się postępowaniach sądowych i administracyjnych stroną tych postępowań w dalszym ciągu będzie zbywca.
Postanowieniem z 29 stycznia 2009 r. (sygn. akt XX GC 919/06) Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Gospodarczy, XX Wydział Gospodarczy odrzucił zażalenie pozwanego („BN CORONA” Sp. z o.o.) na postanowienie Sądu Okręgowego z 21 kwietnia 2008 r. Postanowieniem z 20 kwietnia 2010 r. (sygn. akt VI ACz 538/10) Sąd Apelacyjny w Warszawie – VI Wydział Cywilny oddalił zażalenie „BN CORONA” Sp. z o.o. na postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z 29 stycznia 2009 r. (sygn. akt XX GC 919/06). Wskutek wydania tego orzeczenia nastąpiło uprawomocnienie się orzeczenia uwzgledniającego roszczenie, tj. wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z 7 września 2007 r. (sygn. akt XX GC 919/06).
Postanowieniem z 20 maja 2010 r. (sygn. akt XX GCo 72/10) Sąd Okręgowy w Warszawie – Wydział XX Gospodarczy na wniosek skarżącej postanowił nadać wyrokowi Sądu Okręgowego w Warszawie z 7 września 2007 r. (sygn. akt XX GC 919/06), w zakresie świadczenia opisanego w punktach I oraz III, klauzulę wykonalności na rzecz spółki „Mediator” Sp. z o.o. (skarżącej), na którą przeszło uprawnienie wierzyciela „Armanda” Sp. z o.o. Ponadto postanowił nadać powyższemu wyrokowi, w zakresie świadczenia opisanego w punktach I oraz III, klauzulę wykonalności na rzecz skarżącej przeciwko dłużnikowi rzeczowemu „Włodarzewska” S.A. w Warszawie, z zaznaczeniem, że dłużnik może powoływać się w toku egzekucji na ograniczenie swojej odpowiedzialności do prawa wieczystego użytkowania nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa prowadzi księgę o numerze WA4M/00160320/3. Sąd orzekł również o kosztach procesu. Postanowieniem z 26 października 2010 r. (sygn. akt VI ACz 1431/10) Sąd Apelacyjny w Warszawie – VI Wydział Cywilny zmienił powyższe postanowienie w ten sposób, że: w odniesieniu do jego punktu 1 oddalił wniosek o nadanie klauzuli wykonalności na rzecz skarżącej w zakresie punktu III wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z 7 września 2007 r. (sygn. akt XX GC 919/06); w odniesieniu do punktu 2 oddalił w całości wniosek o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko „Włodarzewska” S.A.; w odniesieniu do punktu 4 postanowił o jego uchyleniu. Sąd zniósł także pomiędzy stronami koszty postępowania zażaleniowego. W uzasadnieniu tego postanowienia sąd stwierdził, że „wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z 7 września 2007 r. sygn. akt XX GC 919/06 w zakresie rozstrzygnięcia zawartego w punkcie I jest prawomocny. Nie przysługuje co do niego bowiem środek odwoławczy lub inny środek zaskarżenia (art. 363 § 1 k.p.c.). Nie może też budzić wątpliwości, iż od jego uprawomocnienia upłynął miesięczny termin, o którym mowa w art. 7541 § 1 k.p.c. Upływ zaś terminu skutkował upadkiem zabezpieczenia (wygaśnięciem hipoteki), a tym samym koniecznością zmiany zaskarżonego postanowienia i oddalenia wniosku o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko Włodarzewska”.
Postanowieniem z 1 września 2010 r. (sygn. akt jw.) Sąd Okręgowy w Warszawie – XX Wydział Gospodarczy, na wniosek pozwanego („BN CORONA” Sp. z o.o.), stwierdził z dniem 21 maja 2010 r. upadek zabezpieczenia udzielonego postanowieniem z 22 maja 2001 r. Postanowieniem z 4 listopada 2010 r. (sygn. akt VI ACz 1788/10) Sąd Apelacyjny w Warszawie – Wydział VI Cywilny oddalił zażalenie powoda („Armanda” Sp. z o.o.) na powyższe postanowienie. Sąd stwierdził, że uprawniona nie podjęła, w terminie wskazanym w art. 7541 § 1 k.p.c., czynności potrzebnych do zaspokojenia zabezpieczonego wcześniej roszczenia (nie złożyła wniosku o wszczęcie egzekucji). Podkreślił, że określony w art. 7541 § 1 k.p.c. termin zabezpieczenia rozpoczyna bieg od chwili uprawomocnienia się orzeczenia uwzględniającego zabezpieczone roszczenie. Zaznaczył, że w sprawie „Armanda” Sp. z o.o. był to 20 kwietnia 2010 r., kiedy to Sąd Apelacyjny w Warszawie oddalił zażalenie pozwanego („BN CORONA” Sp. z o.o.) na postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z 29 stycznia 2010 r. o odrzuceniu apelacji.
Powyższe postanowienie, wskazane przez skarżącą jako ostateczne orzeczenie w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji, zostało doręczone pełnomocnikowi „Armanda” Sp. z o.o. 22 listopada 2010 r.
Zarządzeniem sędziego Trybunału z 6 grudnia 2011 r. (doręczonym 13 grudnia 2011 r.) pełnomocnik skarżącej został wezwany do usunięcia braków formalnych skargi konstytucyjnej przez: wykazanie zdolności postulacyjnej skarżącej do wniesienia skargi konstytucyjnej w związku z postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 4 listopada 2010 r. (sygn. akt VI ACz 1788/10); dokładne wyjaśnienie, jakie konstytucyjne wolności i prawa skarżącej określone w art. 2 i art. 21 ust. 1 Konstytucji i w jaki sposób – jej zdaniem – zostały naruszone; dokładne wyjaśnienie, w jaki sposób zakwestionowany art. 7541 § 1 k.p.c. narusza konstytucyjne prawo do sądu wyrażone w art. 45 ust. 1 Konstytucji oraz doręczenie pełnomocnictwa szczególnego.
W piśmie procesowym z 20 grudnia 2011 r. pełnomocnik odniósł się do zarządzenia. Skarżąca zarzuciła, że zakwestionowany przepis uzależnia zabezpieczenie powództwa od „upływu terminu, którego początek może nie być uprawnionemu znany”. Wierzyciel często bowiem nie wie, że w jego sprawie zapadło rozstrzygnięcie. W takich sytuacjach miesięczny termin do wszczęcia egzekucji, który rozpoczyna bieg z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia, nie zaś z chwilą doręczenia wierzycielowi prawomocnego orzeczenia, czy też wystąpienia przez niego z wnioskiem o nadanie klauzuli wykonalności, jest często zbyt krótki, czego dowodem są okoliczności poprzedzające wniesienie niniejszej skargi. Zdaniem skarżącej zakwestionowany przepis „zupełnie pomija (…) konieczność dokonania szeregu czynności, które zgodnie z k.p.c. muszą poprzedzić wszczęcie egzekucji”. Odbiera on wierzycielowi „możliwość efektywnego dochodzenia swoich praw majątkowych”, czyniąc ochronę prawa własności jedynie iluzoryczną. Przyjęte przez ustawodawcę rozwiązanie jest „niespójne i nielogiczne, sprzeczne z pozostałymi elementami systemu”. W ocenie skarżącej narusza przysługujące jej prawo do sprawiedliwej procedury.
Skarżąca zarzuciła, że zakwestionowany w skardze art. 7541 § 1 k.p.c. narusza również zasadę zaufania obywateli do państwa i prawa. Podkreśliła przy tym, że „art. 2 Konstytucji (…) może być potraktowany jako przepis związkowy, pełniący funkcję pomocniczą dla rekonstrukcji wzorców kontroli, jakimi są art. 21 ust. 1 i art. 64 ust. 1 i 2, a także art. 45 ust. 1 Konstytucji RP”.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji warunkiem merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej jest wykazanie przez skarżącego, że w związku z wydaniem przez organ władzy publicznej ostatecznego orzeczenia na podstawie zakwestionowanego w skardze aktu normatywnego, doszło do naruszenia przysługujących skarżącemu praw lub wolności o charakterze konstytucyjnym. Uprawdopodobnienie naruszenia praw lub wolności jest zatem przesłanką konieczną do uznania dopuszczalności skargi konstytucyjnej.
Skarżąca zakwestionowała art. 7541 § 1 k.p.c. w brzmieniu; „Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej albo jeżeli sąd inaczej nie postanowi, zabezpieczenie udzielone według przepisów niniejszego tytułu upada po upływie miesiąca od uprawomocnienia się orzeczenia uwzględniającego roszczenie, które podlegało zabezpieczeniu”.
Na wstępie Trybunał zwraca uwagę, że powyższy przepis nie jest nowym rozwiązaniem. Został wprowadzony do porządku prawnego ustawą z dnia 2 lipca 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 172, poz. 1804), ogłoszoną w Dzienniku Ustaw z 4 sierpnia 2004 r. Zgodnie z art. 13 tej ustawy zakwestionowany w skardze konstytucyjnej art. 7541 § 1 k.p.c. wszedł w życie 5 lutego 2005 r. Jak przyjmuje się w doktrynie, celem wprowadzenia tego przepisu było usunięcie występujących niejednokrotnie na gruncie poprzedniego stanu prawnego przypadków, gdy uprawniony, mimo uzyskania prawomocnego orzeczenia uwzględniającego zabezpieczone roszczenie, nie składał przez długi okres wniosku o wszczęcie egzekucji w celu zaspokojenia tego roszczenia albo prowadził egzekucję z innego mienia niż objęte zabezpieczeniem. Powodowało to niczym nieuzasadnione (nadmierne) obciążenie obowiązanego, przy jednoczesnym braku jednoznacznej podstawy prawnej do dochodzenia uchylenia albo zmiany udzielonego przez sąd zabezpieczenia (zob. J. Jagieła, komentarz do art. 7541 [w]: Kodeks postępowania cywilnego, red. K. Piasecki, A. Marciniak, t. 3, wyd. 5, C.H. Beck 2012).
Zaskarżony w skardze art. 7541 § 1 k.p.c. normuje bezwarunkowy upadek zabezpieczenia, zatem po jego upadku uprawniony nie może już skutecznie prowadzić egzekucji z nieruchomości. W myśl tego przepisu upadek zabezpieczenia następuje co do zasady w ciągu miesiąca od uprawomocnienia się orzeczenia uwzględniającego zabezpieczone roszczenie. W założeniu ustawodawcy miesięczny termin ma wystarczyć uprawnionemu, by na podstawie orzeczenia, w którym uwzględniono roszczenie, wszczął postępowanie mające na celu wykonanie orzeczenia z wykorzystaniem udzielonego zabezpieczenia, tj. złożył wniosek o wszczęcie egzekucji. Należy również zauważyć, że art. 7541 § 1 k.p.c. uprawnia sąd do oznaczenia innego terminu upadku zabezpieczenia (verba legis: „jeżeli przepis szczególny stanowi inaczej albo jeżeli sąd inaczej nie postanowi”). Oznaczenie tego terminu może nastąpić zarówno w chwili udzielenia zabezpieczenia, jak i po wydaniu postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia. Możliwe jest także wydanie postanowienia po uprawomocnieniu się orzeczenia, gdy zachowanie miesięcznego terminu do podjęcia czynności mających na celu skierowanie egzekucji do mienia, na którym ustanowiono zabezpieczenie, napotyka trudności (przykładowo czas trwania postępowania klauzulowego) (zob. Z. Woźniak, komentarz do art. 7541, [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne. Komentarz, red. J. Gołaczyński, Lex 2012).
Jak wskazuje się w doktrynie: „do chwili upadku zabezpieczenia sąd może rozpoznać wniosek o określenie innego terminu upadku zabezpieczenia, a zapadłe w tym zakresie orzeczenie należałoby traktować jako zmianę postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia” (D. Zawistowski, Postępowanie zabezpieczające. Komentarz, Wybór orzeczeń, Oficyna 2007, s. 168).
Z materiału procesowego pozostającego w aktach sprawy, a także uzasadnienia zarzutów skargi wynika, że skarżąca powzięła wiadomość o uprawomocnieniu się orzeczenia uwzględniającego roszczenie 27 kwietnia 2010 r. W tym dniu pełnomocnik powoda („Armanda Sp. z o.o.”) otrzymał odpis postanowienia Sądu Apelacyjnego w Warszawie – Wydział VI Cywilny z 20 kwietnia 2010 r. (sygn. akt VI ACz 538/10), w związku z którym nastąpiło uprawomocnienie się wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie – XX Wydział Gospodarczy z 7 września 2007 r. (sygn. akt XX GC 919/06). Zdaniem Trybunału nie było żadnych przeszkód faktycznych ani prawnych, aby do 21 maja 2010 r. (termin upadku zabezpieczenia z mocy prawa) skarżąca podjęła choćby próbę dokonania zmiany terminu upadku zabezpieczenia. Pierwsze kroki prawne zmierzające do zaspokojenia zabezpieczonego wcześniej roszczenia skarżąca podjęła dopiero po upływie dwóch tygodni od doręczenia postanowienia pełnomocnikowi zbywcy wierzytelności. Pismem procesowym złożonym w Sądzie Apelacyjnym w Warszawie – VI Wydział Cywilny 12 maja 2010 r., uzupełnionym (rozszerzonym) pismem z 14 maja 2010 r. (piątek), skarżąca wniosła o nadanie temu wyrokowi klauzuli wykonalności. Powyższy wniosek został rozpoznany przez właściwy sąd (art. 781 k.p.c.) w terminie określonym w art. 7811 k.p.c. (postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie – Wydział XX Gospodarczy z 20 maja 2010 r., sygn. akt XX GCo 72/10 zmienione postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie – VI Wydział Cywilny z 26 października 2010 r., sygn. akt VI ACz 1431/10).
Powyższa okoliczność bezpośrednio wpływa na ocenę wniesionej skargi. W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego prezentowany jest bowiem pogląd, zgodnie z którym z uwagi na charakter skargi konstytucyjnej jako nadzwyczajnego środka ochrony podstawowych praw i wolności zagwarantowanych w Konstytucji zwrócenie uwagi na zabezpieczenie interesu prawnego skarżących możliwe jest dopiero w przypadku wykazania przez nich minimalnej choćby staranności w trosce o zabezpieczenie tychże interesów. Jak stwierdził Trybunał w postanowieniu z 17 marca 1998 r.: „skarga (…) nie może być wykorzystywana jako instrument służący korygowaniu zaniedbań popełnionych w postępowaniu poprzedzającym jej wniesienie” (Ts 27/97, OTK ZU nr 2/1998, poz. 20; zob. także postanowienie TK z 16 października 2002 r., SK 41/03, OTK ZU nr 5/A/2002, poz. 77).
Wskazane wyżej okoliczności prowadzą do wniosku, że w sprawie, w związku z którą wniesiono skargę, nie wykazano, że źródłem naruszenia praw skarżącej jest zakwestionowany art. 7541 § 1 k.p.c. Nie zrealizowano zatem podstawowej przesłanki skargi, określonej w art. 79 ust. 1 Konstytucji, a doprecyzowanej w art. 47 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.), co uzasadnia odmowę nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.
W związku z powyższym, Trybunał Konstytucyjny orzekł jak na wstępie.