Pełny tekst orzeczenia

375/4/B/2013

POSTANOWIENIE
z dnia 25 kwietnia 2013 r.
Sygn. akt Ts 69/12

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Stanisław Biernat,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej J.S. w sprawie zgodności:
art. 62 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. Nr 179, poz. 1485, ze zm.), art. 15 ust. 1 pkt 5 oraz ust. 7 i 8 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. z 2011 r. Nr 287, poz. 1687, ze zm.) oraz § 16 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 26 lipca 2005 r. w sprawie sposobu postępowania przy wykonywaniu niektórych uprawnień policjantów (Dz. U. Nr 141, poz. 1186) z:
a) art. 40 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
b) art. 41 ust. 1 oraz art. 47 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

1. W sporządzonej przez adwokata skardze konstytucyjnej J.S. (dalej: skarżący), wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 19 marca 2012 r. (data nadania), zarzucono niezgodność art. 62 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. Nr 179, poz. 1485, ze zm.; dalej: u.p.n.), art. 15 ust. 1 pkt 5 oraz ust. 7 i 8 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. z 2011 r. Nr 287, poz. 1687, ze zm.; dalej: ustawa o Policji) oraz § 16 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 26 lipca 2005 r. w sprawie sposobu postępowania przy wykonywaniu niektórych uprawnień policjantów (Dz. U. Nr 141, poz. 1186; dalej: rozporządzenie) z art. 40, a także art. 41 ust. 1 oraz art. 47 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.

2. Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z postanowieniem Zastępcy Prokuratora Rejonowego Warszawa-Śródmieście Północ w Warszawie z 2 grudnia 2011 r. (sygn. akt Ds/Z3/11) o nieuwzględnieniu zażalenia skarżącego na sposób przeprowadzenia i legalności kontroli osobistej dokonanej wobec skarżącego w dniu 28 maja 2011 r. przez funkcjonariusza Policji podczas legalnego zgromadzenia „Marsz Wyzwolenia Konopii”.

3. W ocenie skarżącego kwestionowane przepisy naruszają konstytucyjny zakaz poniżającego traktowania, zasadę nietykalności osobistej oraz prawo do prywatności w związku z zasadą proporcjonalności.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Zgodnie z art. 36 ust. 1 w związku z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) skarga konstytucyjna podlega wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym, podczas którego Trybunał Konstytucyjny bada, czy skarga odpowiada określonym przez prawo wymogom, a także czy postępowanie wszczęte na skutek wniesienia skargi podlegałoby umorzeniu na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK. Procedura ta umożliwia, już w początkowej fazie postępowania, eliminację spraw, które nie mogą być przedmiotem merytorycznego rozpoznania przez Trybunał Konstytucyjny.

2. Trybunał Konstytucyjny przypomina, że skarga konstytucyjna jest sformalizowanym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Jej merytoryczne rozpoznanie uzależnione jest od spełnienia licznych przesłanek wynikających zarówno z art. 79 ust. 1 Konstytucji, jak i art. 46-47 ustawy o TK.
Jedną z podstawowych przesłanek dopuszczalności skargi jest wymóg uczynienia jej przedmiotem takich przepisów ustawy lub innego aktu normatywnego, które były podstawą orzeczenia, w związku z którym wniesiono skargę. Jak wielokrotnie podkreślano w orzecznictwie Trybunału, w procedurze inicjowanej skargą konstytucyjną przedmiotem badania Trybunału Konstytucyjnego może być bowiem jedynie norma, na podstawie której wydane zostało orzeczenie lub decyzja naruszająca konstytucyjne prawa i wolności (zob. postanowienia TK z: 13 listopada 2007 r., SK 40/06, OTK ZU nr 10/A/2007, poz. 137; 18 kwietnia 2005 r., Ts 176/04, OTK ZU nr 3/B/2005, poz. 134; 5 stycznia 2001 r., Ts 83/00, OTK ZU nr 4/2001, poz. 91). Artykuł 79 Konstytucji nie gwarantuje możliwości kwestionowania każdego przepisu kształtującego sytuację prawną skarżącego, ale jedynie takiego, który stanowił podstawę normatywną orzeczenia. Skarga konstytucyjna nie może zmierzać do inicjowania postępowania o charakterze abstrakcyjnym (zob. postanowienie TK z 6 lipca 2005 r., SK 25/03, OTK ZU nr 7/A/2005, poz. 83).

3. Pierwszym zakwestionowanym przez skarżącego przepisem jest art. 62 ust. 1 u.p.n., który stanowi: „Kto, wbrew przepisom ustawy, posiada środki odurzające lub substancje psychotropowe, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3”. Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że unormowanie to nie było – wbrew temu, co dowodzi skarżący – podstawą orzeczenia o jego prawach i wolnościach, tj. postanowienia Zastępcy Prokuratora Rejonowego Warszawa-Śródmieście Północ w Warszawie z 2 grudnia 2011 r. (sygn. akt Ds/Z3/11). Należy zwrócić uwagę, że postanowienie to zostało podjęte w wyniku wniesionego przez skarżącego zażalenia na sposób przeprowadzenia kontroli osobistej skarżącego przez funkcjonariusza Policji. Dotyczyło zatem wyłącznie kwestii procesowych, tzn. zgodności z prawem czynności dokonanych przez funkcjonariusza Policji. Jego podstawą prawną były przepisy ustawy o Policji (tj. organie dokonującym kontroli), przepisy rozporządzenia, które określają sposób postępowania oraz wzory dokumentów stosowanych przy wykonywaniu przez policjantów uprawnień określonych w tym przepisie. Podstawą prawną postanowienia z 2 grudnia 2011 r. nie był natomiast żaden przepis prawa materialnego, w szczególności przepis, który tak jak objęty przedmiotem skargi konstytucyjnej art. 62 ust. 1 u.p.n., penalizuje określone w nim zachowania oraz określa za nie wysokość kary. Trybunał podkreśla, że przepis ten mógłby stanowić podstawę orzeczenia o prawach i wolnościach skarżącego, jedynie w sytuacji postawienia skarżącemu zarzutów. W sprawie w związku z którą wniesiono skargę – w świetle materiału procesowego zgromadzonego w niniejszym postępowaniu – taka okoliczność nie miała jednak miejsca.
Mając powyższe na względzie, Trybunał stwierdza, że analizowana skarga – w zakresie, w jakim jej przedmiotem skarżący uczynił art. 62 ust. 1 u.p.n. – nie spełnia przesłanki określonej w art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK. Powyższa okoliczność – na zasadzie art. 39 ust. 1 pkt 1 in fine oraz art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK – stanowi podstawę odmowy nadania dalszego biegu skardze we wskazanym wyżej zakresie ze względu na niedopuszczalność orzekania.

4. Kontroli Trybunału poddano również art. 15 ust. 1 pkt 5 oraz ust. 7 i 8 ustawy o Policji oraz § 16 rozporządzenia. Skarżący krytycznie odniósł się do użytych we wskazanej ustawie zwrotów: „uzasadnionego popełnienia czynu zabronionego” oraz „w miejscu niedostępnym w czasie wykonywania kontroli dla osób postronnych”. W jego ocenie nieostrość tych sformułowań powoduje, że stosujący je w praktyce funkcjonariusze Policji wykonują swoje uprawnienia w sposób prowadzący do naruszenia praw skarżącego wskazanych w petitum skargi. Ponadto – zdaniem skarżącego – przepisy te, nie stanowią skutecznej procedury kontrolnej, ani dla zweryfikowania zasadności dokonania osobistej kontroli, ani dla sposobu jej przeprowadzenia. Jak podniósł, zażalenie do właściwego miejscowo prokuratora (art. 15 ust. 7) czyni kontrolę jedynie iluzoryczną. W skardze zarzucono również, że zakres czynności władczych policji (§ 16 rozporządzenia) uregulowany został w akcie rangi podustawowej.
Odnosząc się do powyższych zarzutów, Trybunał przypomina, że – po pierwsze – zarzuty dotyczące „iluzorycznej” (jak twierdzi skarżący) kontroli działań funkcjonariuszy Policji pozostają bez związku z treścią wskazywanych przez skarżącego praw konstytucyjnych. Ponadto, należy zauważyć, że zarzuty skargi odnoszące się do nieistnienia instrumentów prawnych, za pomocą których skarżący mógłby zweryfikować zasadność, czy też celowość podjętych w jego sprawie czynności, nie są poparte orzeczeniem wydanym na podstawie przepisów uniemożliwiających mu wszczęcie takiej procedury.
Po drugie – zwroty (pojęcia) niedookreślone i nieostre istnieją w każdym systemie prawnym (por. wyrok TK z 31 marca 2005 r., SK 26/02, OTK ZU nr 3/A/2005, poz. 29 oraz powołane tam orzeczenia, a także wyroki TK z 17 października 2000 r., SK 5/99, OTK ZU nr 7/2000, poz. 254 oraz 30 maja 2007 r., SK 68/06, OTK ZU nr 6/A/2007, poz. 53). Nie jest bowiem możliwe skonstruowanie przepisów, które wykluczałyby jakikolwiek margines swobody ich odczytania. Posłużenie się przez ustawodawcę tą techniką legislacyjną nie może samo przez się prowadzić do formułowania zarzutów niekonstytucyjności przepisów, w których pojęcia niedookreślone występują.
Po trzecie – niezasadne jest podważanie zgodności z Konstytucją przepisów, w których występują zwroty niedookreślone, tylko dlatego, że pozostawiają one organom stosującym prawo określoną sferę władzy uznania. Wprawdzie zwroty te przesuwają obowiązek konkretyzacji normy prawnej na etap stosowania prawa, dając tym samym stosującym je organom pewną swobodę decyzyjną, jednakże „krytyka takich rozwiązań powinna koncentrować się nie na samym posługiwaniu się przez przepisy prawa zwrotami niedookreślonymi, ale na tym, czy wprowadzając takie zwroty do porządku prawnego, prawodawca przewidział czytelne, z punktu widzenia ewentualnych odbiorców rozstrzygnięć, mechanizmy kontroli” (por. wyrok TK z 16 stycznia 2006 r., SK 30/05, OTK ZU nr 1/A/2006, poz. 2). W sprawie, w związku z którą skarżący zainicjował postępowanie przed Trybunałem, ustawodawca przewidział właściwe procedury, umożliwiające kontrolę prawidłowości, tj. zgodności z obowiązującym prawem czynności Policji.
Po czwarte wreszcie – wymaga podkreślenia, że adresatami § 16 rozporządzenia są funkcjonariusze Policji. Dla skarżącego przepis ten stanowi natomiast gwarancję zapewnienia mu podczas kontroli osobistej (w miarę możliwości) swego rodzaju intymności. Zakwestionowany przepis nie ogranicza zatem wolności i praw skarżącego, dlatego określona w nim norma może wynikać z rozporządzenia, a nie z ustawy.
Mając powyższe na uwadze, Trybunał stwierdza, że – w zakresie zarzutów niekonstytucyjności art. 15 ust. 1 pkt 5 oraz ust. 7 i 8 ustawy o Policji oraz § 16 rozporządzenia – analizowanej skardze konstytucyjnej należało odmówić nadania dalszego biegu na podstawie art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK.

Uwzględniając powyższe, Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.