Pełny tekst orzeczenia

232/3/B/2013

POSTANOWIENIE

z dnia 8 maja 2013 r.

Sygn. akt Ts 109/11



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Piotr Tuleja – przewodniczący

Andrzej Wróbel – sprawozdawca

Maria Gintowt-Jankowicz,



po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 grudnia 2012 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Janusza B.,



p o s t a n a w i a:



nie uwzględnić zażalenia.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 11 kwietnia 2011 r. Janusz B. (dalej: skarżący) zakwestionował zgodność art. 623 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.) w zakresie, w jakim uzależnia uzyskanie zwolnienia od kosztów sądowych w całości lub w części od wykazania uszczerbku w koniecznym utrzymaniu innymi dokumentami niż złożone pod rygorem odpowiedzialności karnej oświadczenie o stanie majątkowym, rodzinnym i dochodach, oraz w zakresie, w jakim uniemożliwia wnioskodawcy uzupełnienie wniosku o zwolnienie od kosztów dodatkowymi informacjami o stanie majątkowym rodzinnym i dochodach, z art. 2, art. 30, art. 45 ust. 1 oraz art. 45 ust. 1 w związku z art. 30 i art. 2 Konstytucji. Ponadto skarżący wniósł o stwierdzenie, że art. 17c ust. 1 ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. o zasadach wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa (Dz. U. Nr 106, poz. 493, ze zm.; dalej: ustawa o zasadach wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa) w zakresie, w jakim ogranicza regulowanie zobowiązań wobec Skarbu Państwa (kosztów sądowych) przez potrącanie z wierzytelności przysługującej zobowiązanemu od Skarbu Państwa tylko do sytuacji, gdy potrącana wierzytelność wzajemna przysługuje wobec tego samego podmiotu reprezentującego Skarb Państwa, jest niezgodny z art. 2, art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1 oraz art. 45 ust. 1 w związku z art. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z postanowieniem Sądu Okręgowego w Białymstoku – VIII Wydział Karny Odwoławczy z 5 stycznia 2011 r. (sygn. akt VIII Kz 706/10), utrzymującym w mocy postanowienie Sądu Rejonowego w Sokółce – II Wydział Karny z 7 grudnia 2010 r. (sygn. akt II K 665/10) w sprawie nieuwzględnienia wniosku skarżącego o zwolnienie od kosztów sądowych.

Pod adresem zakwestionowanego art. 623 k.p.k. skarżący sformułował szereg zarzutów. Ich istota sprowadza się do twierdzenia, że użyty w tym przepisie zwrot niedookreślony, jego interpretacja oraz brak ujednolicenia procedur (cywilnej i karnej) spowodowały, że sąd nie rozpoznał sprawy skarżącego. Drugiemu z zakwestionowanych przepisów zarzucił uniemożliwienie swobodnego dysponowania wierzytelnością, jaką posiada w stosunku do Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Białymstoku.

Postanowieniem z 6 grudnia 2012 r. (doręczonym pełnomocnikowi 11 grudnia 2012 r.) Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze. Zdaniem Trybunału skarżący nie wskazał sposobu naruszenia konstytucyjnych praw. W uzasadnieniu postanowienia Trybunał, powołując się na swoje dotychczasowe orzecznictwo, zwrócił uwagę, że stosowanie zwrotów niedookreślonych nie świadczy per se o niekonstytucyjności prawa, jeśli ich stosowaniu przez sądy towarzyszą właściwe gwarancje proceduralne, które w sprawie skarżącego znalazły zastosowanie. Podkreślił, że zakwestionowany w skardze art. 623 k.p.k. jest odpowiednikiem art. 545 § 1 k.p.k. z 1969 r. i art. 437 k.p.k. z 1928 r., a zatem aktualne pozostają poglądy prezentowane w doktrynie i judykaturze dotyczące zasad zwalniania od kosztów. Trybunał uznał również, że zarzuty niekonstytucyjności art. 17c ust. 1 ustawy o zasadach wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa przybierają postać postulatów de lege ferenda.

W dniu 18 grudnia 2012 r. (data nadania) skarżący złożył zażalenie na postanowienie Trybunału, w którym zakwestionował w całości to rozstrzygnięcie; wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i nadanie skardze dalszego biegu, a także „o zaniechanie dalszej dyskryminacji (…) w dostępie do wymiaru sprawiedliwości”, wyrażającej się – zdaniem skarżącego – w złośliwym niedopuszczaniu skarg konstytucyjnych dotyczących przepisów sprzecznych z art. 45 Konstytucji; jak i niekorzystaniu przez Trybunał z instytucji sygnalizacji.

Skarżący zarzucił, że Trybunał nie zapoznał się z uzasadnieniem skargi. Podniósł, że zarzut niekonstytucyjności art. 623 k.p.k. dotyczy zwrotu niedookreślonego „wykazać”, który został zinterpretowany przez Trybunał w oderwaniu od określonej w słowniku języka polskiego definicji tego słowa. Na poparcie argumentów, „iż wniesiona skarga konstytucyjna spełniała wymogi dopuszczalności skarżenia tego rodzaju przepisów”, przywołał treść art. 102 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2012 r. poz. 1101). W odniesieniu do przesłanek odmowy nadania dalszego biegu skardze w części dotyczącej badania zgodności z Konstytucją art. 17c ust. 1 ustawy o zasadach wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa, skarżący podniósł, że użyte przez Trybunał argumenty świadczą o tym, iż „odmowa nadania skardze dalszego biegu nastąpiła z przyczyn de facto politycznych”.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Zgodnie z art. 36 ust. 4 w związku z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b w związku z art. 36 ust. 6-7 i z art. 49 ustawy o TK). Trybunał Konstytucyjny bada przede wszystkim, czy w zaskarżonym postanowieniu prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu. Oznacza to, że na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał analizuje przede wszystkim te zarzuty, które mogą podważyć słuszność ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia.

Trybunał stwierdza, że zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, a zarzuty zażalenia nie podważają podstaw odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.

Całkowicie nieuzasadnione jest stanowisko skarżącego dotyczące niewłaściwej – w jego ocenie – interpretacji użytego w zakwestionowanym art. 623 k.p.k. zwrotu niedookreślonego. Formułując zarzuty zażalenia, skarżący wydaje się nie zauważać, że w postanowieniu z 6 grudnia 2012 r. Trybunał nie definiował żadnych pojęć. Trybunał przyjął, że występowanie zwrotów niedookreślonych nie świadczy o niekonstytucyjności prawa, a posługiwanie się nimi przez ustawodawcę nie stanowi podstawy do formułowania zarzutów niekonstytucyjności przepisów, w których one występują. Odmawiając nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej, Trybunał stwierdził, że przy ocenie, czy zostały spełnione standardy rzetelnego rozpoznania sprawy, podstawowe znaczenie mają gwarancje procesowe, które in concreto zostały skarżącemu zapewnione. Innymi słowy, Trybunał uznał, że w sprawie, w związku z którą wniesiono skargę, problemem nie jest nieprecyzyjne określenie przesłanki zwolnienia od kosztów, lecz to, czy prawodawca, posługując się w zakwestionowanym przepisie zwrotem nieostrym, zapewnił skarżącemu właściwe mechanizmy kontroli korzystania przez sądy z przyznanej im władzy dyskrecjonalnej.

Analiza wniesionego zażalenia pozwala stwierdzić, że przedstawione w nim wywody sprowadzają się bądź do powtórzenia zarzutów sformułowanych w skardze, bądź do wskazania nowych argumentów dotyczących naruszenia zasad poprawnej legislacji. Skarżący nie odniósł się natomiast do rzeczywistych podstaw odmowy nadania skardze dalszego biegu. W związku z tym Trybunał w obecnym składzie ograniczył się do zaaprobowania poglądów przedstawionych w postanowieniu z 6 grudnia 2012 r.

Na uwzględnienie nie zasługują także zarzuty odnoszące się do odmowy nadania skardze dalszego biegu w zakresie drugiego z zakwestionowanych przepisów, tj. art. 17c ust. 1 ustawy o zasadach wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa. Skarżący twierdzi, że Trybunał „powinien wyciągnąć również wniosek”, że zakwestionowany przepis nie może negatywnie oddziaływać na dostęp do wymiaru sprawiedliwości. Skarżący nie zauważa jednak, że każdy przepis prawny cechuje domniemanie jego zgodności z Konstytucją. Z domniemaniem tym związana jest zasada, w myśl której ciężar dowodu spoczywa na tym, kto kwestionuje konstytucyjność aktu normatywnego (zob. wyrok TK z 10 września 2001 r., SK 8/00, OTK ZU nr 7/2001, poz. 211). Ponadto skarżący polemizuje ze stanowiskiem Trybunału, nie wskazując przy tym żadnych racjonalnych argumentów odnoszących się do podstaw odmowy nadania dalszego biegu skardze. W konsekwencji Trybunał także i w tym przypadku ograniczył się do zaaprobowania stanowiska przedstawionego w postanowieniu z 6 grudnia 2012 r.

Nie można również zaaprobować poglądu skarżącego, w myśl którego „wobec braku stwierdzenia przez Trybunał niewłaściwego stosowania skarżonych przepisów przez sądy, należało uznać, że wniesiona skarga konstytucyjna spełniała wymogi dopuszczalności”. Skarżący nie mógł racjonalnie oczekiwać od Trybunału Konstytucyjnego analizy poprawności zastosowania przez sądy zakwestionowanych przepisów, gdyż Trybunał nie jest organem wykonującym nadzór judykacyjny nad orzecznictwem sądowym. Funkcją skargi konstytucyjnej nie jest zaś kontrola prawidłowości zastosowania zakwestionowanych w niej przepisów. Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji środek ten służy ochronie konstytucyjnych wolności i praw o charakterze podmiotowym, które doznały naruszenia na skutek wydania rozstrzygnięcia na podstawie przepisu, którego konstytucyjność podważa skarżący.

Trybunał pozostawił bez komentarza niezwiązane z treścią zaskarżonego postanowienia rozważania skarżącego dotyczące negatywnego nastawienia sędziów Trybunału do wnoszonych przez niego skarg konstytucyjnych.



Mając zatem na względzie, że zażalenie nie podważa podstaw odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu, Trybunał Konstytucyjny na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 7 ustawy o TK orzekł jak w sentencji.