Pełny tekst orzeczenia

522/5/B/2013

POSTANOWIENIE
z dnia 11 kwietnia 2013 r.
Sygn. akt Ts 275/12

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Leon Kieres,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej R.H. w sprawie zgodności:
art. 969 § 1 i 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 2, art. 45 ust. 1, art. 64, art. 175 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 31 października 2012 r. (data nadania) R.H. (dalej: skarżący) zakwestionował zgodność art. 969 § 1 i 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 2, art. 64, art. 45 ust. 1, art. 175 Konstytucji.
Skargę konstytucyjną sformułowano w związku z następującym stanem faktycznym. Skarżący przystąpił do licytacji publicznej, odbywającej się w ramach postępowania egzekucyjnego, w celu nabycia nieruchomości, dla której prowadzono księgę wieczystą o nr PO1P/00089618/6. Postanowieniem z 26 listopada 2008 r. (sygn. akt II Co 274/08) Sąd Rejonowy Poznań - Stare Miasto w Poznaniu – Wydział II Cywilny udzielił skarżącemu przybicia nieruchomości. Następnie postanowieniem z 15 grudnia 2010 r. (sygn. akt II Co 274/08) sąd rejonowy odjął zarząd nieruchomością dłużnikowi i ustanowił zarządcą skarżącego, a postanowieniem z 12 września 2011 r. (sygn. akt II Co 274/08) przysądził własność nieruchomości skarżącemu. Na skutek zażalenia wniesionego przez dłużnika Sąd Okręgowy w Poznaniu – Wydział II Cywilny Odwoławczy postanowieniem z 7 lutego 2012 r. (sygn. akt II Cz 154/12) zmienił postanowienie sądu rejonowego z 12 września 2011 r. i odmówił przysądzenia własności nieruchomości skarżącemu. Sąd stwierdził, że skarżący nie wykonał warunków licytacji, tj. nie dochował terminu zapłaty ceny nieruchomości, oraz uznał, że skutki przybicia wygasły zgodnie z art. 969 § 1 k.p.c.
Postanowieniem z 23 kwietnia 2012 r. (sygn. akt II Co 274/08) sąd rejonowy stwierdził wygaśnięcie skutków przybicia nieruchomości, udzielonego skarżącemu postanowieniem z 26 listopada 2008 r., a także utratę rękojmi wpłaconej przez skarżącego. Ponadto, sąd odjął zarząd nieruchomości skarżącemu i ponownie ustanowił zarządcą dłużnika. Na postanowienie z 23 kwietnia 2012 r. skarżący wniósł zażalenie, jednak Sąd Okręgowy w Poznaniu – Wydział II Cywilny Odwoławczy oddalił je postanowieniem z 13 lipca 2012 r. (sygn. akt II Cz 1051/12) w zakresie odnoszącym się do utraty rękojmi i wygaśnięcia skutków przybicia, a odrzucił w zakresie zarzutu dotyczącego zarządu nieruchomością. Postanowienie sądu okręgowego doręczono skarżącemu 1 sierpnia 2012 r.
Skarżący uważa, że kwestionowane przepisy w zakresie, w jakim przewidują przeniesienie na nabywcę licytacyjnego sankcji (kary) majątkowej w postaci utraty wpłaconej wcześniej rękojmi bez uwzględnienia tego, czy niezachowanie przez niego terminu określonego w art. 967 k.p.c. jest następstwem okoliczności, za którą ponosi winę, naruszają przysługujące mu prawo własności (art. 64 Konstytucji), zasadę sprawiedliwości społecznej (art. 2 Konstytucji) oraz prawo do sądu (art. 45 ust. 1 oraz art. 175 Konstytucji).
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 8 stycznia 2013 r. skarżącego wezwano do uzupełnienia braków skargi, tj. do wskazania, jakie przysługujące mu konstytucyjne wolności lub prawa wynikające ze wskazanych w skardze wzorców zostały naruszone, oraz dokładnego określenia sposobu ich naruszenia. Ponadto skarżącego wezwano do nadesłania brakujących odpisów orzeczeń wydanych w jego sprawie, a także wskazania daty doręczenia mu postanowienia Sądu Okręgowego w Poznaniu z 7 lutego 2012 r. (sygn. akt II Cz 154/12).
W piśmie będącym odpowiedzią na zarządzenie sędziego Trybunału z 8 stycznia 2013 r. skarżący wyjaśnia, że jedyną przesłanką (w rozumieniu zaskarżonych przepisów) nałożenia kary w postaci utraty całej rękojmi jest upływ terminu zapłaty ceny nabycia. Zdaniem skarżącego art. 969 § 1 i 3 k.p.c. nakłada na nabywcę licytacyjnego karę majątkową niezależną od jego winy ani stopnia winy, co narusza jego prawo własności (art. 64 Konstytucji), a także zasady: demokratycznego państwa prawnego, zaufania obywatela do państwa, sprawiedliwości społecznej, humanitaryzmu, prawa własności, adekwatności i proporcjonalności (art. 2 Konstytucji). Skarżący zauważa, że przepisy art. 969 § 1 i 3 k.p.c. uniemożliwiają sądowi badanie przyczyn, z jakich nabywca licytacyjny nie spełnił warunków licytacji. Pozbawia to skarżącego prawa do bycia wysłuchanym przez sąd (art. 45 ust. 1 w zw. z art. 2 Konstytucji).
11 lutego 2013 r. pracownik Biura Trybunału Konstytucyjnego, w toku czynności służbowych, ustalił, że postanowienie Sądu Okręgowego w Poznaniu z 7 lutego 2012 r. (sygn. akt II Cz 154/12) doręczono skarżącemu 14 lutego 2012 r.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności lub praw, które zostały naruszone przez wydanie w sprawie skarżącego rozstrzygnięcia opartego na zaskarżonej normie. Na etapie wstępnej kontroli Trybunał Konstytucyjny bada, czy skarga spełnia warunki formalne określone w art. 46-48 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) oraz czy zarzuty w niej zawarte nie są oczywiście bezzasadne (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK).
Przedmiotem analizowanej skargi skarżący uczynił przede wszystkim art. 969 § 1 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem „jeżeli nabywca nie wykonał w terminie warunków licytacyjnych co do zapłaty ceny, traci rękojmię, a skutki przybicia wygasają. Uiszczoną część ceny zwraca się. Następstwa te sąd stwierdza postanowieniem, na które przysługuje zażalenie”.
Skarżący sformułował zarzut również wobec art. 969 § 3 k.p.c. Przepis ten zmieniono ustawą z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 233, poz. 1381), która weszła w życie (w tym zakresie) 3 maja 2012 r. Zgodnie z art. 9 ust. 1 tej ustawy art. 969 § 3 k.p.c. (w znowelizowanym brzmieniu) stosuje się do postępowań wszczętych po 3 maja 2012 r. W sprawie skarżącego wszczęto postępowanie przed tą datą, co oznacza, że stosowano art. 969 § 3 k.p.c. w brzmieniu obowiązującym przed 3 maja 2012 r. W myśl tego przepisu „z rękojmi utraconej przez nabywcę lub od niego ściągniętej pokrywa się koszty egzekucji związane ze sprzedażą, a resztę przelewa się na dochód Skarbu Państwa”.
Należy zaznaczyć, że w wyroku z 27 maja 2008 r. (P 59/07, OTK nr 4/A/2008, poz. 64) Trybunał Konstytucyjny stwierdził zgodność art. 969 § 3 k.p.c. (w brzmieniu obowiązującym przed 3 maja 2012 r.) z art. 2 w zw. z art. 64 ust. 1 i 2 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji. Wtedy jednak Trybunał analizował art. 969 § 3 k.p.c. w kontekście praw wierzycieli w postępowaniu egzekucyjnym, a nie w kontekście praw licytanta biorącego udział w sprzedaży egzekucyjnej, dlatego nie zachodzi przesłanka ne bis in idem, uzasadniająca odmowę nadania dalszego biegu skardze.
Zdaniem skarżącego kwestionowane przepisy naruszają przysługujące mu prawo do sądu (art. 45 ust. 1 w zw. z art. 2 Konstytucji) oraz prawo własności (art. 64 Konstytucji). Skarżący wiąże naruszenie przysługujących mu konstytucyjnych praw z postanowieniem sądu rejonowego z 23 kwietnia 2012 r. oraz postanowieniem sądu okręgowego z 13 lipca 2012 r.
Trybunał podkreśla, że w myśl art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK w skardze konstytucyjnej skarżący powinien wskazać orzeczenie, w którym sąd ostatecznie rozstrzygnął o jego konstytucyjnych prawach. W ocenie Trybunału ani postanowienie sądu rejonowego, ani postanowienie sądu okręgowego, z którymi skarżący wiąże naruszenie swoich praw, nie zawierają takiego ostatecznego rozstrzygnięcia. Jak trafnie bowiem stwierdził sąd okręgowy w postanowieniu z 13 lipca 2012 r., o niespełnieniu warunków licytacyjnych zdecydował już prawomocnie sąd okręgowy w postanowieniu z 7 lutego 2012 r. Oznacza to, że sądy, orzekając w trybie art. 969 § 1 k.p.c., były związane, na podstawie art. 365 § 1 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., postanowieniem z 7 lutego 2012 r., i właśnie to orzeczenie, zdaniem Trybunału, ma walor ostatecznego w rozumieniu art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK. Prawidłowo sformułowany zarzut skargi powinien więc odnosić się do postanowienia z 7 lutego 2012 r., które wydano na podstawie zaskarżonego przepisu i w którym sąd okręgowy ostatecznie rozstrzygnął o prawach lub wolnościach skarżącego, weryfikował bowiem, czy zaistniały przesłanki uzasadniające utratę rękojmi oraz wygaśnięcie skutków przybicia. Mając to na względzie, Trybunał stwierdza, że analizowana skarga nie spełnia warunków określonych w art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, dlatego należało odmówić nadania jej dalszego biegu.
Trybunał przypomina ponadto, że skargę konstytucyjną można wnieść po wyczerpaniu drogi prawnej, o ile droga ta jest przewidziana, w ciągu trzech miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia (art. 46 ust. 1 ustawy o TK). Skoro właściwym orzeczeniem, z którym skarżący ewentualnie mógłby wiązać naruszenie swoich praw lub wolności określonych w Konstytucji, jest postanowienie sądu okręgowego z 7 lutego 2012 r., to doręczenie skarżącemu tego właśnie orzeczenia wyznacza początek biegu terminu do złożenia skargi konstytucyjnej. Postanowienie sądu okręgowego z 7 lutego 2012 r. doręczono skarżącemu 14 lutego 2012 r. Termin do wniesienia skargi upływał więc 14 maja 2012 r. Skarżący wniósł skargę 31 października 2012 r., zatem po upływie terminu określonego w art. 46 ust. 1 ustawy o TK.
Trybunał stwierdza również, że skarżący nie uzupełnił należycie braków skargi w terminie przewidzianym w art. 36 ust. 2 ustawy o TK, gdyż nie wskazał daty doręczenia postanowienia sądu okręgowego z 7 lutego 2012 r. Nie wskazał również konstytucyjnych praw, które miałyby wynikać z art. 175 Konstytucji i których ochrony domaga się w trybie skargi konstytucyjnej. Okoliczności te skutkują odmową nadania dalszego biegu skardze.

W związku z powyższym – na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK – Trybunał Konstytucyjny orzekł jak w sentencji.