Pełny tekst orzeczenia

532/5/B/2013

POSTANOWIENIE
z dnia 12 marca 2013 r.
Sygn. akt Ts 288/12

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Mirosław Granat,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej W.L. w sprawie zgodności:
art. 840 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 45 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 23 listopada 2012 r. (data nadania) W.L. (dalej: skarżący) zakwestionował zgodność art. 840 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 45 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji.
Skargę konstytucyjną sformułowano w związku z następującym stanem faktycznym. Skarżący był wspólnikiem spółki jawnej do chwili jej rozwiązania w 2005 r., które nastąpiło na podstawie jednomyślnej uchwały wspólników, bez przeprowadzania likwidacji tej spółki. W dniu 30 listopada 2005 r. spółkę wykreślono z rejestru przedsiębiorców. Sąd Rejonowy w Koninie – Wydział V Gospodarczy wyrokiem zaocznym z 27 października 2007 r. (sygn. akt V GC 180/07) zasądził od rozwiązanej spółki na rzecz powoda pewną kwotę i nadał wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności. Następnie, na wniosek wierzyciela, postanowieniem z 14 marca 2011 r. sąd ten opatrzył wyrok klauzulą wykonalności m.in. przeciwko skarżącemu (jako wspólnikowi rozwiązanej spółki jawnej). Na podstawie tytułu wykonawczego Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym Poznań-Stare Miasto w Poznaniu wszczął egzekucję m.in. przeciwko skarżącemu (sygn. Km 1710/11). W dniu 9 maja 2011 r. skarżącego skutecznie o tym zawiadomiono, w związku z czym w czerwcu 2011 r. wniósł on pozew, w którym domagał się pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego – wyroku zaocznego Sądu Rejonowego w Koninie z 27 października 2007 r., opatrzonego klauzulą wykonalności z 14 marca 2011 r. Sąd Rejonowy Poznań-Stare Miasto w Poznaniu – Wydział IX Gospodarczy wyrokiem z 15 marca 2012 r. (sygn. akt IX GC 740/11) oddalił powództwo skarżącego. Sąd podkreślił, że powództwo egzekucyjne w żadnym wypadku nie może uchylać powagi rzeczy osądzonej, nie może więc prowadzić do ponownego merytorycznego rozpoznania sprawy, w której wydano wyrok zaoczny opatrzony klauzulą wykonalności. Dodał, że skarżący mógł się bronić przed nadaniem klauzuli wyrokowi wykonalności po otrzymaniu zawiadomienia o wszczęciu egzekucji, czego nie uczynił. Apelację skarżącego od wyroku sądu rejonowego oddalił Sąd Okręgowy w Poznaniu – Wydział X Gospodarczy Odwoławczy wyrokiem z 26 lipca 2012 r. (sygn. akt X Ga 386/12), doręczonym skarżącemu 23 sierpnia 2012 r. Sąd okręgowy podzielił pogląd sądu rejonowego dotyczący art. 840 k.p.c. i zaznaczył, że w trybie powództwa przeciwegzekucyjnego nie można badać słuszności orzeczenia sądowego, na podstawie którego toczy się egzekucja przeciwko stronie.
Skarżący uważa, że art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c. narusza przysługujące mu prawo do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji) „w zakresie, w którym uniemożliwia byłemu wspólnikowi nieistniejącej spółki jawnej, który nie uczestniczył w postępowania przeciwko spółce, a przeciwko któremu nadano klauzulę wykonalności, żądanie pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności”.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 12 grudnia 2012 r. skarżącego wezwano do uzupełnienia braków formalnych skargi, tj. do nadesłania: odpisów skargi wraz z załącznikami, odpisu wyroku sądu rejonowego z 15 marca 2012 r., odpisu wyroku sądu okręgowego z 26 lipca 2012 r. oraz pełnomocnictwa szczególnego. Skarżącego wezwano również, by dokładnie określił sposób, w jaki kwestionowany przepis narusza przysługujące mu prawo do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji) w kontekście, przywołanej w skardze, zasady proporcjonalności (art. 31 ust. 3 Konstytucji).
W odpowiedzi na zarządzenie z 12 grudnia 2012 r. skarżący w terminie nadesłał w terminie brakujące odpisy i pełnomocnictwo, wyjaśnił też, że ograniczenie jego prawa do sądu polega na „braku możności pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego wydanego przeciwko nieistniejącej osobie, który wywiera skutki prawne wobec innej osoby”. Zdaniem skarżącego w zaskarżonym przepisie ustawodawca daje pierwszeństwo zasadzie pewności obrotu przed prawem do sądu. Według niego jest to „działanie nieproporcjonalne do osiąganego efektu”.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności lub praw, które zostały naruszone przez wydanie w sprawie skarżącego rozstrzygnięcia opartego na zaskarżonej normie. Na etapie wstępnej kontroli Trybunał Konstytucyjny bada, czy skarga spełnia warunki formalne określone w art. 46-48 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) oraz czy zarzuty w niej zawarte nie są oczywiście bezzasadne (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK).
Zgodnie z kwestionowanym art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c. dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części albo ograniczenia, jeżeli przeczy zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności, a w szczególności gdy kwestionuje istnienie obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym niebędącym orzeczeniem sądu albo gdy kwestionuje przejście obowiązku mimo istnienia formalnego dokumentu stwierdzającego to przejście.
Skarżący uważa, że art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c. nieproporcjonalnie ogranicza przysługujące mu prawo do sądu (art. 45 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji), gdyż w świetle tego przepisu były wspólnik nieistniejącej spółki jawnej, który nie uczestniczył w postępowaniu przeciwko spółce, a przeciwko któremu nadano klauzulę wykonalności orzeczeniu wydanemu w sprawie spółki, nie może żądać pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego.
Odnosząc się do przedstawionego zarzutu, Trybunał zwraca uwagę, że w świetle art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK przedmiotem skargi konstytucyjnej może być wyłącznie przepis, który był podstawą wydanego w sprawie skarżącego orzeczenia i w odniesieniu do którego skarżący domaga się stwierdzenia niezgodności z Konstytucją. Co więcej, skardze można nadać dalszy bieg tylko wtedy, gdy źródłem naruszenia konstytucyjnych praw lub wolności albo obowiązków przysługujących skarżącemu jest zaskarżony przepis. Jeżeli choćby jeden z powyższych warunków nie jest spełniony, to skargi konstytucyjnej wnieść nie można.
Zdaniem Trybunału skarżący nie uprawdopodobnił nieproporcjonalnego ograniczenia swojego prawa do sądu (art. 45 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji), nie można bowiem uwzględnić argumentów mających uzasadnić związek między zaskarżonym przepisem a naruszeniem konstytucyjnych praw skarżącego. Właściwym środkiem do kwestionowania postanowienia o nadaniu przeciwko skarżącemu klauzuli wykonalności było zażalenie, o którym stanowi art. 795 k.p.c., na co trafnie zwrócił uwagę sąd rejonowy orzekający w jego sprawie. Z możliwości wniesienia zażalenia skarżący jednak nie skorzystał, gdyż – jak twierdzi – nie mogłoby to odnieść zamierzonego przez niego skutku (pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego). W ocenie Trybunału skarżący zamknął sobie tym samym drogę sądową do kwestionowania nadania klauzuli wykonalności przeciwko niemu.
Trybunał stwierdza, że zarzuty skargi odnoszą się do przesłanek uzasadniających nadanie przeciwko skarżącemu klauzuli wykonalności, a wynikających z art. 7781 k.p.c. Przepis ten nie stanowił jednak podstawy orzeczeń wydanych w sprawie skarżącego, a tylko wtedy mógłby być przedmiotem konstytucyjnej kontroli zainicjowanej skargą. Skoro zatem skarżący nie wniósł zażalenia na postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności, to własnym zaniechaniem doprowadził do tego, że postanowienie to zyskało walor ostateczności. Tylko w tym postanowieniu badano bowiem dopuszczalność wydania przeciwko skarżącemu klauzuli wykonalności.

W związku z tym, że skarga konstytucyjna nie spełnia warunku wynikającego z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, Trybunał Konstytucyjny postanowił odmówić nadania jej dalszego biegu (art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK).