Pełny tekst orzeczenia

348/4/B/2013

POSTANOWIENIE
z dnia 29 stycznia 2013 r.
Sygn. akt Ts 304/11

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej T.R. w sprawie zgodności:
§ 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 6 listopada 2003 r. w sprawie sposobów przeprowadzania zbiórek publicznych oraz zakresu kontroli nad tymi zbiórkami (Dz. U. Nr 199, poz. 1947, ze zm.) z art. 2, art. 7, art. 41 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 87 ust. 1 oraz art. 92 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 28 października 2011 r. skarżący zakwestionował zgodność § 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 6 listopada 2003 r. w sprawie sposobów przeprowadzania zbiórek publicznych oraz zakresu kontroli nad tymi zbiórkami (Dz. U. Nr 199, poz. 1947, ze zm.; dalej: rozporządzenie o przeprowadzaniu zbiórek publicznych) z art. 2, art. 7, art. 41 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 87 ust. 1 oraz art. 92 ust. 1 Konstytucji.
Skarga została wniesiona w związku z następującym stanem faktycznym i prawnym. Wyrokiem z 11 lutego 2011 r. (sygn. akt XII W 50/10) Sąd Rejonowy w Toruniu uznał skarżącego za winnego popełnienia wykroczenia opisanego w art. 56 § 1 ustawy z dnia 20 maja 1971 r. – Kodeks wykroczeń (Dz. U. Nr 12, poz. 114, ze zm.; dalej: k.w.), tj. przeprowadzenia zbiórki publicznej bez zezwolenia. Zdaniem orzekającego sądu skarżący swoimi wypowiedziami na łamach Radia Maryja miał wzywać do dokonywania wpłat pieniężnych na rzecz Fundacji Lux Veritatis. Zgodnie zaś z zakwestionowanym § 1 pkt 1 rozporządzenia publiczna zbiórka ofiar w formie gotówki, wymagająca uzyskania stosownego pozwolenia, może być przeprowadzona w formie dobrowolnych wpłat na konto. Sąd Okręgowy w Toruniu – IX Wydział Karny Odwoławczy wyrokiem z 17 czerwca 2011 r. (sygn. akt IX Waz 39/11) utrzymał w mocy – w zakresie istotnym z perspektywy skargi konstytucyjnej – wyrok sądu I instancji.
Z wydaniem wskazanych rozstrzygnięć skarżący wiąże przede wszystkim naruszenie zasady demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji), zasady poprawnej legislacji (art. 92 ust. 1 Konstytucji), prawa do sprawiedliwego procesu (art. 45 ust. 1 Konstytucji). Jak wywodzi skarżący, w ocenie sądów orzekających w sprawie wszelkie wpłaty na konto Fundacji są ofiarami w gotówce, podczas gdy powszechnie wiadomo, że wpłaty na konto mogą być dwojakiego rodzaju: gotówkowe i bezgotówkowe.
Zdaniem skarżącego kwestionowany przepis rozporządzenia o przeprowadzaniu zbiórek publicznych jest sprzeczny z ustawą z dnia 15 marca 1933 r. o zbiórkach publicznych (Dz. U. Nr 22, poz. 162, ze zm.; dalej: ustawa o zbiórkach publicznych), która przewiduje jedynie ofiary w gotówce, rozliczenia bezgotówkowe nie mogą zaś być uznane za wpłaty gotówkowe i nie podlegają wyżej wymienionej ustawie. Jak wskazuje skarżący, sądy orzekające w sprawie uznały, że każde rozliczenie pieniężne, w tym bezgotówkowe, dokonane za pośrednictwem banku może stanowić zbiórkę publiczną w formie ofiary gotówkowej opisanej w zaskarżonym przepisie. Ze względu na moment wejścia w życie ustawy o zbiórkach publicznych (1933 r.) nie powinno – jak wywodzi dalej skarżący – budzić wątpliwości, że ustawodawca miał na uwadze jedynie wpłaty gotówkowe.
Skarżący stwierdza: „W tych warunkach przepis § 1 pkt 1 ww. rozporządzenia jest niezgodny z art. 1 ustawy o zbiórkach publicznych, czym narusza art. 2, art. 7, art. 41 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 87 ust. 1 oraz art. 92 ust. 1 Konstytucji”. A następnie wywodzi: „W niniejszej sprawie doszło do naruszenia prawa obywatelskiego skarżącego, a w szczególności prawa do sprawiedliwego procesu i ustalania odpowiedzialności karnej za wykroczenia nie na podstawie ustawy o zbiórkach publicznych, ale na podstawie rozporządzenia wykonawczego sprzecznego z ustawą o zbiórkach publicznych i Konstytucją RP”. W uzasadnieniu zarzutu skarżący wskazuje ponadto, że przepisy rozporządzenia regulują materię zastrzeżoną wyłącznie dla regulacji ustawowych. Skarżący podnosi przy tym, że przepis stanowiący delegację ustawową nie spełnia wymogów wynikających z art. 87 ust. 1 oraz art. 92 ust. 1 Konstytucji. W wadliwości delegacji ustawowej upatruje skarżący także niekonstytucyjność przepisów rozporządzenia.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:


Skarga konstytucyjna stanowi szczególny środek ochrony konstytucyjnych praw i wolności, którego merytoryczne rozpatrzenie zostało uzależnione od spełnienia szeregu wymogów, wynikających zarówno z art. 79 ust. 1 Konstytucji, jak i z ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Wprawdzie warunkiem wniesienia skargi jest uzyskanie rozstrzygnięcia na podstawie przepisu, którego konstytucyjność się kwestionuje, jednakże naruszenie praw konstytucyjnych winno być efektem określonej treści przepisu, nie zaś jego nieprawidłowego stosowania przez sądy orzekające w sprawie.
Skarżący został uznany za winnego popełnienia wykroczenia opisanego w art. 56 k.w., zgodnie z którym karze grzywny podlega osoba, która bez wymaganego zezwolenia lub wbrew jego warunkom organizuje lub przeprowadza publiczną zbiórkę ofiar. Przedmiotem skargi skarżący uczynił § 1 pkt 1 rozporządzenia o przeprowadzaniu zbiórek publicznych, w myśl którego publiczna zbiórka ofiar w gotówce może być przeprowadzona w formie dobrowolnych wpłat na konto, założone osobno dla każdej zbiórki publicznej przez przeprowadzającego zbiórkę publiczną. Zarzuty skarżącego sprowadzają się do stwierdzenia, że przepis ten rozszerza zakres zachowań bezprawnych wyznaczony przez ustawę o zbiórkach publicznych, obejmując nim także zbieranie ofiar w formie bezgotówkowej (przelewy na konto). Zarzut ten należy uznać za oczywiście bezzasadny.
W pierwszej kolejności należy raz jeszcze podkreślić, że skarga konstytucyjna nie jest skargą na stosowanie prawa. Oznacza to, że nieprawidłowe zastosowanie przepisu przez orzekające w sprawie organy nie uzasadnia jego merytorycznej kontroli. Zarzuty wysunięte przeciwko samemu rozstrzygnięciu, skierowane przeciwko prawidłowości dokonanej subsumpcji, błędom popełnionym w toku postępowania, nie mają wpływu na uznanie skargi za spełniającą przewidziane prawem wymogi. Z tego względu irrelewantna na etapie wstępnej kontroli skargi pozostaje podnoszona przez skarżącego okoliczność, że sądy w uzasadnieniu swoich orzeczeń ograniczały się do wskazania, że zachowaniem realizującym znamiona typu czynu zabronionego było organizowanie/przeprowadzanie zbiorki publicznej przez nawoływanie do wpłaty środków pieniężnych na wskazane konto, bez dokonania wyraźnego rozróżnienia na gotówkę i wpłaty bezgotówkowe. Kwestia ta dotyczy stosowania prawa, a nie konstytucyjności przepisu leżącego u podstaw wydanego orzeczenia. W trybie skargi konstytucyjnej Trybunał bada zaś zgodność z Konstytucją konkretnego przepisu, prawidłowość jego zastosowania w sprawie skarżącego pozostaje natomiast poza zakresem kognicji Trybunału.
Zdaniem Trybunału nie ma także podstaw do nadawania zaskarżonemu przepisowi takiej treści, jaką zdaje się nadawać mu skarżący, a zatem przyjęcia, że obejmuje on zarówno wpłatę gotówkową, jak i bezgotówkową. Przeczy tej tezie wyraźne brzmienie przepisu, który wpłatę na konto wprost określa jako formę dokonywania opłat w gotówce. Zaskarżony przepis traktuje zatem o formie rozliczenia gotówkowego, nie zaś o rozliczeniu bezgotówkowym. Należy podkreślić, że z art. 63 ust. 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (Dz. U. z 2002 r. Nr 72 poz. 665, ze zm.) wynika, że wpłaty gotówki na konto stanowią formę rozliczeń gotówkowych. Tym samym należy stwierdzić, że autorzy rozporządzenia byli uprawnieni do określenia wpłat na konto bankowe jako gotówkowej zbiórki publicznej; jest to zbiórka w gotówce, a wpłata na konto stanowi jedynie formę przeprowadzenia tej zbiórki (forma przekazania gotówki przeprowadzającemu zbiórkę).
Nie można również zgodzić się ze skarżącym, że przepisy kwestionowanego rozporządzenia normują materię zastrzeżoną wyłącznie dla regulacji ustawowej i są sprzeczne z ustawą o zbiórkach publicznych. W ocenie skarżącego prowadzi to do skazania go i wymierzenia mu kary na podstawie aktu prawa podustawowego. Po pierwsze, z art. 1 ustawy o zbiórkach publicznych wprost wynika nakaz uzyskania pozwolenia na wszelkie publiczne zbieranie ofiar w gotówce lub w naturze na wyraźnie określony cel. Sam obowiązek uzyskania zezwolenia przed przystąpieniem do zbiórki publicznej ma zatem charakter ustawowy. Po drugie, sankcja przewidziana za niespełnienie powyższego obowiązku została wprowadzona do porządku prawnego aktem prawnym rangi ustawy. To na mocy przepisów k.w. organizowanie/przeprowadzanie zbiórki bez zezwolenia stało się czynem zabronionym pod groźbą kary – wykroczeniem. Po trzecie, analiza orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego dotyczącego art. 42 ust. 1 Konstytucji prowadzi do wniosku, że Trybunał dopuszcza możliwość doprecyzowania pewnych elementów czynu zabronionego w aktach podustawowych. Jak wywodzi Trybunał: „nie rezygnując z wymagania określenia wyłącznie w ustawie podmiotu, znamion przedmiotowych przestępstwa oraz kary, należy jednak przyjąć, że dopuszczalne jest doprecyzowanie tych elementów w aktach wykonawczych wydanych w zgodzie z art. 92 Konstytucji (wyrok z 20 lutego 2001 r., P 2/00, OTK ZU nr 2/2001, poz. 32). Jeszcze dobitniej wyraził to Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 8 lipca 2003 r. (P 10/02, OTK ZU nr 6/A/2003, poz. 62): „Nie podlega dyskusji, że obowiązująca Konstytucja nie wyklucza stanowienia przepisów represyjnych, które określając czyn zabroniony odsyłają do aktów podustawowych w celu dookreślenia znamion ustawowych”. Nie można zatem wywodzić naruszenia wskazanych w skardze praw z samego faktu doprecyzowania przez rozporządzenie zakresu zachowań bezprawnych. Po czwarte, skarżący nie wykazał, że zaskarżony przepis wykracza poza zakres delegacji ustawowej określonej w art. 5 ustawy o zbiórkach publicznych, a tym samym doprowadził do rozszerzenia zakresu karalności w porównaniu z tym, który wynika z przepisów ustawy. Zaskarżony przepis – jak wykazano to powyżej – jedynie precyzuje formy, w jakich może być przeprowadzana zbiórka publiczna ofiar w gotówce. Możliwość dokonywania wpłat na konto także w formie bezgotówkowej, nie uzasadnia jeszcze przyjęcia, że także tego typu czynności objęte są zakresem normowania kwestionowanej regulacji.
Konkludując, Trybunał stwierdza, że nie znajduje podstaw do przyjęcia, iż zaskarżony przepis rozszerza zakres zachowań bezprawnych, a w konsekwencji karalnych, poza ten, wyznaczony przez ustawę o zbiórkach publicznych. Wysunięty w skardze zarzut naruszenia wskazanych w niej praw i wolności konstytucyjnych należy zatem uznać za oczywiście bezzasadny. Należy raz jeszcze podkreślić, że ocena zasadności przyjęcia przez orzekające w sprawie sądy, iż skarżący prowadził zbiórkę publiczną środków pieniężnych bez rozróżnienia na wpłaty gotówkowe i bezgotówkowe, wykracza poza kompetencje Trybunału Konstytucyjnego.
Na marginesie należy zwrócić uwagę, że skarżący we wniesionej skardze wskazuje na wadliwość delegacji ustawowej, zawartej w art. 5 ustawy o zbiórkach publicznych, jednakże nie wyjaśnia, na czym ta wadliwość polega. Niezależnie od powyższego wskazać trzeba, że skarżący przedmiotem skargi nie czyni art. 5 wskazanej wyżej ustawy, lecz § 1 rozporządzenia o przeprowadzaniu zbiórek publicznych.

Mając powyższe na względzie, Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK.