Pełny tekst orzeczenia

244/3/B/2013

POSTANOWIENIE
z dnia 8 maja 2013 r.
Sygn. akt Ts 344/11

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marek Zubik – przewodniczący
Maria Gintowt-Jankowicz – sprawozdawca
Andrzej Rzepliński,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 stycznia 2013 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Krystyny K.,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 12 grudnia 2011 r. Krystyna K. (dalej: skarżąca) zakwestionowała zgodność art. 7 zdanie pierwsze ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 2 w zw. z art. 7 w zw. z art. 31 ust. 3 w zw. z art. 32 w zw. z art. 45 ust. 1 Konstytucji.
Trybunał Konstytucyjny postanowieniem z 8 stycznia 2013 r. odmówił nadania dalszego biegu skardze, gdyż zaskarżony przepis nie stanowił podstawy wydania ostatecznego rozstrzygnięcia o konstytucyjnych wolnościach, prawach lub obowiązkach skarżącej. Orzeczenie, z którym skarżąca wiąże naruszenie swoich praw, nie dotyczyło bowiem ani jej praw, ani wolności konstytucyjnych.
W zażaleniu na powyższe postanowienie skarżąca zwraca uwagę, że przedmiotem wniesionej przez nią skargi jest art. 7 k.p.c. – przepis o charakterze procesowym. Jak podkreśla skarżąca, przepis ten był podstawą orzeczenia wydanego w jej sprawie, chociaż nie został powołany przez sąd w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie. Reguluje on kwestię legitymacji procesowej prokuratora w sprawach cywilnych, stanowiąc, że prokurator może żądać wszczęcia postępowania w każdej sprawie, jak również wziąć udział w każdym toczącym się już postępowaniu, jeżeli w jego ocenie wymaga tego ochrona praworządności, praw obywateli lub interesu społecznego. W odniesieniu do powyższego skarżąca zauważa, że Trybunał bada zgodność z Konstytucją nie tylko przepisów materialnoprawnych, lecz także proceduralnych. O istnieniu w sprawie skarżącej związku zaskarżonego przepisu z rozstrzygnięciem świadczyć ma przeprowadzony przez nią test warunku koniecznego (conditio sine qua non), oparty na założeniu, że bez zaskarżonego przepisu postępowanie o ustanowienie kuratora spadku nieobjętego po Simone Guesdon w ogóle by się nie toczyło, a jeśli nawet, to na odmiennych zasadach. Z uwagi na powyższe zaskarżony przepis proceduralny, pozbawił skarżącą prawa do sądu, a ściśle rzecz ujmując, pozbawił ją „realnego (a nie tylko formalnego, fasadowego) prawa do wyrażenia stanowiska i składania wniosków dowodowych w zakresie rzeczywistej (a nie jedynie formalnej, fasadowej) możliwości zanegowania sformułowanych w art. 7 k.p.c. przez ustawodawcę przesłanek”. Skarżąca podkreśla, że sądy – stosując art. 7 k.p.c. – uznają, że nie mają kompetencji do dokonywania oceny, czy „ochrona praworządności”, „ochrona praw obywateli” lub „ochrona interesu społecznego” wymagają w konkretnym przypadku zainicjowania określonego postępowania sądowego przez prokuratora. W konsekwencji spełnienie powyższych przesłanek nie podlega kontroli. Sądy ustalają tym samym znaczenie niedookreślonych wyrażeń, którymi posługuje się zaskarżony przepis, w sposób arbitralny. Jak podkreśla skarżąca, praktyka ta jest utrwalona w orzecznictwie sądowym.
Niezależnie od powyższego skarżąca zgadza się ze stwierdzeniem Trybunału, zawartym w postanowieniu z 8 stycznia 2013 r., że art. 7 k.p.c. nie może być zakwalifikowany jako źródło praw lub obowiązków skarżącej, z tym zastrzeżeniem, że źródłem praw jest art. 45 ust. 1 Konstytucji, a zaskarżony przepis jest – jak to ujmuje skarżąca – „wyłącznie źródłem pozbawienia skarżącej tego prawa [prawa do sądu] (przyczyną naruszenia jej praw konstytucyjnych)”.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Zgodnie z art. 36 ust. 4 w zw. z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b in fine w zw. z art. 36 ust. 6 i 7 ustawy o TK). Na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał Konstytucyjny bada – w granicach podniesionych w zażaleniu zarzutów – czy wydając zaskarżone postanowienie, prawidłowo ustalił istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu.
W niniejszej sprawie Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że kwestionowane postanowienie jest prawidłowe, a sformułowane w zażaleniu zarzuty w znacznej części powtarzają argumenty zawarte w skardze, a ponadto odnoszą się do okoliczności, których Trybunał nie kwestionował w zaskarżonym postanowieniu.

2. Skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem prawnym, służącym ochronie wolności i praw konstytucyjnych. W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji kwestionowane przez skarżącego przepisy ustawy lub innego aktu normatywnego winny stanowić podstawę ostatecznego orzeczenia lub decyzji o wolnościach, prawach lub obowiązkach skarżącego określonych w Konstytucji. Trybunał zwraca uwagę, że przepisami takimi są – przede wszystkim – przepisy prawa materialnego regulujące status jednostek. Ponadto, w pewnym zakresie, przepisami tego rodzaju mogą być unormowania proceduralne, jednak tylko w zakresie, w którym ich stosowanie rzutuje – w sensie prawnym – na orzekanie o konstytucyjnych prawach bądź wolnościach oraz o konstytucyjnych powinnościach podmiotów prawnych (zob. wyrok TK z 17 lutego 2009 r., SK 10/07, OTK ZU nr 2/A/2009, poz. 8).

2.1. W zakwestionowanym orzeczeniu Trybunał trafnie stwierdził, że postanowienie o ustanowieniu kuratora spadku nieobjętego – choć wydane na podstawie zaskarżonego przepisu – nie dotyczyło praw ani wolności konstytucyjnych skarżącej. Trybunał po raz kolejny zwraca uwagę, że zadaniem kuratora spadku nieobjętego jest podjęcie próby ustalenia, kto jest spadkobiercą, zawiadomienie spadkobierców o otwarciu spadku, a także zarządzanie majątkiem spadkowym. Kurator ma chronić interesy ewentualnych spadkobierców. Postanowienie o ustanowieniu kuratora spadku nieobjętego nie określa składników masy spadkowej. Nie wpływa zatem na uprawnienia skarżącej do władania i zarządzania nieruchomością, których utraty skarżąca się obawia.

2.2. W odniesieniu do powyższego Trybunał zauważa, że sąd dopuścił skarżącą do wzięcia udziału w postępowaniu, które toczyło się nie w jej sprawie (ponieważ dotyczyło ustanowienia kuratora spadku nieobjętego po Simone Guesdon). Okoliczność powyższa stoi w oczywistej sprzeczności z podnoszonym przez skarżącą zarzutem naruszenia jej prawa do sądu w tejże sprawie.

2.3. Trybunał w niniejszym składzie podziela stanowisko wyrażone w kwestionowanym postanowieniu, zgodnie z którym uczynienie przez skarżącą przedmiotem skargi jedynie przepisu proceduralnego, i to w związku z wydaniem ostatecznego rozstrzygnięcia sądowego, w którym sąd nie orzekł o jej prawach i wolnościach konstytucyjnych, uniemożliwia merytoryczne rozpoznanie skargi.

3. Trybunał jednocześnie podkreśla, że nie kwestionował, iż zaskarżony przepis był podstawą wydania postanowienia o ustanowieniu kuratora spadku nieobjętego. Argumenty zażalenia mające wykazać, że przepisy proceduralne mogą być podstawą rozstrzygnięcia, chociaż nie zostały przez sąd przywołane w jego treści, nie odnoszą się zatem do podstawy odmowy, którą stanowił brak orzeczenia o konstytucyjnych wolnościach, prawach lub obowiązkach skarżącej.
To samo dotyczy stwierdzenia przez skarżącą w zażaleniu, że Trybunał może badać zgodność z Konstytucją także utrwalonej w orzecznictwie wykładni przepisów (a nie samych tylko przepisów). Tej okoliczności Trybunał również w żadnym miejscu nie kwestionował.

W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny orzekł jak na wstępie.