Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 października 2012 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w G.

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 24 października 2012 r. w Gdańsku

sprawy C. H.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o prawo do renty

na skutek apelacji C. H.

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku VIII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 13 grudnia 2011 r., sygn. akt VIII U 686/11

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że przyznaje wnioskodawczyni C. H. prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od dnia 1 października 2010 roku do dnia 16 lipca 2012 r., a od 17 lipca 2012 roku prawo do renty stałej z tytułu całkowitej niezdolności do pracy;

II.  nie stwierdza odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Sygn. akt III AUa 293/12

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. decyzją z dnia 30 grudnia 2010 roku odmówił ustalenia C. H. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy powołując się na to, że komisja lekarska ZUS orzeczeniem z dnia 14 grudnia 2010 r. stwierdziła, że nie jest ona niezdolna do pracy.

Od powyższej decyzji odwołała się C. H. kwestionując ocenę stanu swojego zdrowia dokonaną w postępowaniu administracyjnym. Wnioskodawczyni wskazała, iż aktualnie posiada orzeczenie o stopniu niepełnosprawności zaliczające ją do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, ponadto jej stan zdrowia zamiast się poprawiać pogarsza się.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując swoje dotychczasowe stanowisko wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 13 grudnia 2011 r. w sprawie VIII U 686/11 Sąd Okręgowy w Gdańsku VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i rozważania Sądu I instancji:

C. H. urodziła się dnia (...). Ubezpieczona jest z zawodu technikiem ekonomistą. Ostatnio pracowała jako pracownik biurowy

W okresie od dnia 01 lipca 1997 r. do dnia 31 marca 2003 r. ubezpieczona otrzymywała rentę inwalidzka 2 grupy inwalidów dla ucznia - studenta. Od dnia 01 czerwca 2004 r. C. H. jest zatrudniona w PPHU (...) u A. R. i P. R..

W dniu 06 października 2010 r. wnioskodawczyni złożyła w organie rentowym wniosek o ustalenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS z dnia 23 listopada 2010 r. nie została uznana za niezdolną do pracy. Na skutek wniesienia przez nią sprzeciwu od decyzji lekarza orzecznika ZUS orzeczeniem komisji lekarskiej z dnia 14 grudnia 2010 r. również stwierdzono, iż C. H. nie jest niezdolna do pracy.

Decyzją z dnia 30 grudnia 2010 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił wnioskodawczyni prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

W celu ustalenia, czy ubezpieczona jest całkowicie lub częściowo niezdolna do pracy, oraz dla zweryfikowania orzeczeń wydanych przez lekarza orzecznika oraz komisję lekarską ZUS, wymagane były wiadomości specjalne, zatem Sąd Okręgowy na podstawie art. 278 k.p.c. dopuścił dowód z opinii biegłych z zakresu neurologii, laryngologii i interny na okoliczność tego, czy stan zdrowia ubezpieczonej wskazuje, że jest ona całkowicie lub częściowo niezdolna do pracy zarobkowej zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.

W wyniku zebrania wywiadu i po przeprowadzeniu badań przedmiotowych oraz po dokonaniu analizy dokumentacji lekarskiej biegła z zakresu interny rozpoznała u ubezpieczonej:

1. stan po cholecystektomii laparoskopowej w 2006 r.,

2. podejrzenie zapalenia błony śluzowej żołądka,

3. cukrzycę ciążową w wywiadzie,

4. otyłość.

W uzasadnieniu opinii wskazała, iż w badaniu internistycznym wnioskodawczyni nie stwierdzono zaburzeń w układzie krążenia. Ma ona prawidłowe ciśnienie, obserwowana w kierunku cukrzycy z powodu zaburzeń glikemii w czasie ciąży. Obecnie bez konieczności leczenia farmakologicznego. Biegła na podstawie przeprowadzonego wywiadu, badania przedmiotowego oraz przedstawionej dokumentacji, nie stwierdziła ograniczenia do pracy z przyczyn internistycznych.

W wyniku zebrania wywiadu oraz po dokonaniu analizy dokumentacji lekarskiej biegła z zakresu neurologii rozpoznała u wnioskodawczyni:

1. stan po urazie wielonarządowym (1997 r.) z urazem mózgu i twarzoczaszki, ze złamaniem kości miednicy, kończyny dolnej prawej,

2. encefalopatię pourazową,

3. rozpoczynające się zmiany dyskopatyczne kręgosłupa lędźwio – krzyżowego.

Wskazała, iż dane uzyskane w czasie badań podmiotowego i przedmiotowego oraz całokształt dokumentacji medycznej i akt sprawy nie uzasadniają orzekania o niezdolności całkowitej albo częściowej do pracy w wyuczonym zawodzie, a także w ostatnio wykonywanym. Przebyty uraz wielonarządowy nie był dotychczas i nie jest obecnie powodem całkowitej niezdolności do pracy w przyczyn neurologicznych. Uraz głowy w wypadku z 1997 r. rozpoznany jako stłuczenie pnia mózgu ze zranieniem skóry głowy, bez złamania kości czaszki, ze złamaniem oczodołu prawego i prawej zatoki czołowej, zmianami w obrębie lewej półkuli mózgu i podstawy płatów czołowych - niedokrwiennymi w obrazie T.K. z roku 2004 - są podstawą rozpoznania encefalopatii pourazowej. Badanie przedmiotowe nie wykazało objawów ubytkowych neurologicznych - w tym niedowładów kończyn, zaburzeń móżdżkowych, czy pozapiramidowych.

Objawy piramidowe ogniskowe są wyrażone w niewielkim stopniu (asymetria ruchów). Napady padaczkowe - częściowe wtórnie uogólniające się pojawiają się b. rzadko bo 2 razy w przeciągu roku - nie są powodem niezdolności do zatrudnienia w wyuczonym zawodzie i dotychczas wykonywanym na pełen etat zatrudnieniu. Badania EEG, wykonywane kilkakrotnie, nie przedstawiły odchyleń od normy lub były to zmiany niewielkie. Ostatnio zapis EEG (styczeń 2011 r.) mówi o prawidłowym zapisie podstawowym i podejrzeniu zmian (serie fal ostrych i wolnych w odprowadzeniach przednich i skroniowych lewej półkuli). Zmiany rtg w obrębie kręgosłupa lędźwiowo - krzyżowego wskazują na rozpoczynający się proces dyskopatyczny na wysokości L5-S1. Badaniem przedmiotowym biegła nie stwierdziła objawów uszkodzenia i podrażnienia korzeni nerwowych. Zgodziła się ona ze stanowiskiem orzeczników ZUS, iż wnioskodawczym nie była i nie jest osobą całkowicie niezdolną do pracy z przyczyn neurologicznych. Sporadycznie pojawiające się napady częściowe wtórnie uogólniające się bez wyraźnych zmian napadowych w zapisie EEG i bez ewidentnych objawów uszkodzenia ubytków neurologicznych w badaniu przedmiotowym nie stanowią także o częściowej niezdolności do pracy dotychczas wykonywanej.

W wyniku zebrania wywiadu oraz po dokonaniu analizy dokumentacji lekarskiej biegły z zakresu laryngologii rozpoznał u ubezpieczonej stan po złamaniu kości czołowej po stronie prawej oraz niedosłuch typu odbiorczego ucha lewego. Wskazał, iż stwierdzona nagła głuchota ucha lewego z niedosłuchem umiarkowanego stopnia i ze słuchem w granicach normy w uchu prawym nie powoduje żadnego stopnia niezdolności do pracy, ponieważ jest to słuch jak najbardziej społecznie wydolny. Badana słyszy dobrze mowę cichą i może swobodnie porozumiewać się z otoczeniem, również w pracy. Stwierdzona w badaniu TK głowy z dnia 08 marca 2011 r. szczelina po złamaniu kości czaszki (kości zatoki czołowej prawej) jest wygojona pozostałością po przebytym wypadku. Widoczne w badaniu TK odłamy (fragmenty) kostne w górno przedniej ścianie oczodołu prawego wyczuwalne też w badaniu palpacyjnym są wygojonymi fragmentami złamanego stropu oczodołu i nie powodują żadnego ograniczenia zdolności badanej do dalszej pracy.

Postanowieniem z dnia 06 września 2011 r. Sąd I instancji dopuścił dowód z opinii biegłych sądowych z zakresu: neurologii, okulistyki i rehabilitacji na okoliczność, czy stan zdrowia ubezpieczonej wskazuje, że jest ona całkowicie lub częściowo niezdolna do pracy zarobkowej zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.

Biegła z zakresu rehabilitacji rozpoznała u ubezpieczonej:

1. przebyty uraz wielonarządowy ze złamaniem kości miednicy, podudzi i prawego przedramienia w 1997 r.,

2. lędźwioból w przebiegu rozpoczynających się zmian zwyrodnieniowych i przeciążeniowych kręgosłupa,

3. otyłość

Wskazała, iż nie stwierdza częściowej, ani całkowitej niezdolności do pracy z powodu zmian chorobowych zawartych w rozpoznaniu. Wnioskodawczyni przebyła w 1997 r. ciężki uraz wielonarządowy. Złamania układu szkieletowego są wygojone, z zachowaną ruchomością funkcjonalną. Ubezpieczona samodzielnie i sprawnie utrzymuje postawę, zmienia położenie ciała i chodzi. Odczuwane bóle kręgosłupa lędźwiowego są wywołane rozpoczynającymi się zmianami zwyrodnieniowymi i przeciążeniowymi oraz asymetrią w ustawieniu miednicy. Otyłość sprzyja nawrotom bólów i dysfunkcji kręgosłupa. W czynnościach manualnych ubezpieczona posługuje się oburęcznie z zachowaną współpracą rąk. Dysfunkcja narządu ruchu nie powoduje długotrwałej niezdolności do pracy i nie uzasadnia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Biegła z zakresu neurologii rozpoznała u wnioskodawczyni:

1. stan po urazie wielonarządowym z urazem czaszkowo - mózgowym i licznymi złamaniami kości czaszki, miednicy i kończyn prawych,

2. padaczkę pourazową ze sporadycznymi napadami wtórnie uogólnionymi,

3. zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa z dyskopatią L5/S1 miernego stopnia,

4. niedosłuch ucha lewego,

5. zaburzenia pola widzenia w wywiadzie.

Wskazała, iż po zbadaniu wnioskodawczyni i zapoznaniu się z dokumentacją nie stwierdziła z powodów neurologicznych długotrwałej niezdolności do pracy badanej. Zgłaszane przez wnioskodawczynię dolegliwości po doznanym urazie głowy nie upośledzają w sposób istotny funkcji układu nerwowego i nie ograniczają możliwości wykonywania pracy o charakterze umysłowym. Napady padaczki występują rzadko, przy przyjmowanej minimalnej dawce leków przeciwpadaczkowych. Bóle kręgosłupa wynikają ze zmian dyskopatyczno-zwyrodnieniowych, ale ich nasilenie nie jest znaczne i nie powoduje obiektywnej dysfunkcji narządu ruchu. Ocena wydolności narządu wzroku należy do biegłego okulisty. Zaliczenie wnioskodawczyni do osób z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności nie jest jednoznaczne ze stwierdzeniem niezdolności do pracy. Uwzględnia większy stopień trudności i mniejszą sprawność w codziennym funkcjonowaniu i życiu zawodowym.

Biegły z zakresu okulistyki rozpoznał u ubezpieczonej:

1. blizny powiek oka prawego,

2. znaczne koncentryczne zwężenie pola widzenia w obu oczach - cechy atrofii nerwów wzrokowych,

3. dwa ciała obce w prawym oczodole,

4. padaczkę pourazową w wywiadzie.

Biegły wskazał, iż wnioskodawczyni, lat 33, po urazie wielonarządowym w 1997 r. jest osobą faktycznie jednooczną z powodu znacznych ubytków w polu widzenia oka prawego (koncentryczne zwężenie do 10° od punktu fiksacji ze znacznym zniżeniem czułości siatkówki). Przyczyną tych ubytków są zapewne pourazowe zmiany w nerwach i drogach wzrokowych. W oku lewym, co najmniej od 2003 r. utrzymuje się koncentryczne zwężenie pola widzenia do 30° od punktu fiksacji zniżeniem centralnej czułości siatkówki. Rokowanie co do ewentualnej poprawy widzenia jest negatywne, należy się raczej spodziewać dalszej progresji zmian. Zmiany w polu widzenia upoważniają do orzeczenia częściowej niezdolności do pracy na ogólnym rynku pracy. Częściowa niezdolność do pracy ma charakter trwały i występuje nieprzerwanie co najmniej od 2003 r.

Okoliczności powyższe Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o dokumenty złożone przez strony do akt, w tym do akt rentowych.

W ocenie tego Sądu odwołanie ubezpieczonej nie zasługuje na uwzględnienie.

W myśl art. 57 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - dalej: ustawa (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.) renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnia łącznie następujące warunki: jest niezdolny do pracy, ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy, niezdolność do pracy powstała w okresie, o którym mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3-8 i 9 lit. a, pkt 10 lit. a, pkt 11-12, 13 lit. a, pkt 14 lit. a i pkt 15-17 oraz art. 7 pkt 1-4, 5 lit. a, pkt 6 i 12, lub nie później niż 18 miesięcy od ich ustania.

Zgodnie zaś z treścią art. 12 ustawy niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy, natomiast częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.

Z brzmienia art. 12 ustawy wyraźnie wynika, że do stwierdzenia niezdolności do pracy nie jest wystarczające samo występowanie naruszenia sprawności organizmu (choroby), lecz jednocześnie naruszenie to musi powodować całkowitą lub częściową utratę zdolności do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji, nie rokując odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu.

Sąd I instancji zważył, że w niniejszej sprawie sporna między stronami była właśnie ocena stanu zdrowia wnioskodawczyni i jej zdolności do zatrudnienia oraz momentu powstania niezdolności do pracy. Podkreślił, że nie budziło wątpliwości w sprawie, że ubezpieczona cierpi na określone schorzenia, jednakże to nie fakt występowania schorzeń, a jedynie stopień ich zaawansowania, może powodować niezdolność do pracy.

Sąd ten wskazał przy tym, iż subiektywna ocena stanu zdrowia ubezpieczonego i jego przekonanie, że jest niezdolny do pracy, nie może zastąpić oceny dokonanej przez biegłych sądowych - wysokiej klasy specjalistów, którzy w przekonujący sposób uzasadnili swoje stanowisko (por. wyrok S.N. z dnia 22 stycznia 1998 r. w sprawie II UKN 466/97, publik. OSNAP 1999/1/25).

Zdaniem Sądu Okręgowego sporządzone w sprawie opinie biegłych stanowią wystarczający materiał do oceny zdolności wnioskodawczyni do pracy. Sąd ten uznał, że dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy decydujące znaczenia miała w szczególności opinia biegłego z zakresu okulistyki, który wskazał, iż częściowa niezdolność do pracy wnioskodawczyni powstała w 2003 r. i ma charakter trwały.

W związku z powyższym ustaleniu podlegało, czy ubezpieczona spełnia warunek z art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy w postaci powstania niezdolności do pracy w okresach, o których mowa w jej art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3-8 i 9 lit. a, pkt 10 lit. a, pkt 11-12, 13 lit. a, pkt 14 lit. a i pkt 15-17 oraz art. 7 pkt 1-4, 5 lit. a, pkt 6 i 12, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

Sąd I instancji zauważył, że do dnia 31 marca 2003 r. ubezpieczona pobierała rentę inwalidzką. Sąd ten zaznaczył, że przepisy, do których odwołuje się art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy nie wymieniają okresu pobierania renty inwalidzkiej jako okresu, w czasie którego powstać ma niezdolność do pracy. Okres pobierania renty nie jest bowiem okresem składowym, do których to okresów odnosi się art. 6 ustawy. Okresem takim natomiast niewątpliwie jest okres podlegania ubezpieczeniu w związku z zatrudnieniem na podstawie umowy o pracę (art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy).

Sąd Okręgowy stwierdził, iż ponieważ ubezpieczona rozpoczęła pracę od dnia 01 czerwca 2004 r., a zatem jej niezdolność do pracy nie powstała w okresach, o których mowa w art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy.

Sąd ten zważył, iż opinia sporządzona przez biegłego okulistę jest rzetelna, a jej wnioski logiczne i prawidłowo uzasadnione. Została ona wydana przez lekarza - specjalistę z dziedziny medycyny adekwatnej do wskazywanych przez ubezpieczoną schorzeń i jest miarodajnym oraz rzetelnym środkiem dowodowym.

W pełni podzielił jej ustalenia i wnioski. Wskazał, że opinia została wydana przez biegłego po dokonaniu oględzin i badaniu ubezpieczonej, analizie przedłożonej oryginalnej dokumentacji i w oparciu o wyniki badań znajdujące się w aktach ZUS. Wyczerpująco zostały opisane stwierdzone u ubezpieczonej schorzenia i ich wpływ na jej zdolność do pracy, a opisany w opinii stan przedmiotowy ubezpieczonej koresponduje z wnioskami ostatecznymi opinii. Opinia ta również została uzasadniona w sposób wyczerpujący i zgodny z wiedzą medyczną posiadaną przez biegłego. Opinia koresponduje z wydaną we wrześniu 2003 r. przez biegłego opinią w sprawie VIII U 2668/03, w której biegły wskazał, iż ubezpieczona jest trwale częściowo niezdolna do pracy.

W konkluzji, z przytoczonych względów, Sąd I instancji nie znalazł podstaw do podważenia opinii biegłego.

W związku z powyższym, Sąd ten na podstawie przeprowadzonego postępowania dowodowego uznał, iż odwołująca się, pomimo iż jest częściowo niezdolna do pracy, nie spełnia warunków do przyznania prawa do świadczenia rentowego, wymienionych w art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy, co skutkuje uznaniem odwołania ubezpieczonej za bezzasadne.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 477 (14) § 1 k.p.c. oraz cytowanych powyżej przepisów orzekł, jak w sentencji wyroku.

Apelację od powyższego wyroku wywiodła C. H. zaskarżając ten wyrok w całości oraz wnosząc o jego zmianę.

W uzasadnieniu apelacji skarżąca dokonała streszczenia postępowań administracyjnego i sądowego-pierwszoinstancyjnego w niniejszej sprawie oraz zakwestionowała stanowisko, zgodnie z którym, pomimo ustalenia, że jest trwale częściowo niezdolna do pracy nie spełnia przesłanki z art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.).

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Po uzupełnieniu postępowania dowodowego w postępowaniu apelacyjnym okazało się, że apelacja C. H. zasługiwała na uwzględnienie w sposób skutkujący zmianą zaskarżonego wyroku i ustaleniem wnioskodawczyni prawa do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od dnia 01 października 2010 r. do dnia 16 lipca 2012 r., a od dnia 17 lipca 2012 r. prawa do renty stałej z tytułu całkowitej niezdolności do pracy oraz nie stwierdzeniem odpowiedzialności organu rentowego za nie ustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Na wstępie wskazać należy, że w świetle, niekwestionowanej przez strony, opinii biegłego sądowego okulisty dr med. W. F. z dnia 31 października 2011 r. (k. 63-65 akt sprawy), w niniejszej sprawie nie budzi wątpliwości i nie stanowi przedmiotu sporu okoliczność, że wnioskodawczyni jest trwale częściowo niezdolna do pracy z powodu schorzeń okulistycznych nieprzerwanie co najmniej od 2003 r.

Trafnie Sąd Okręgowy zauważył, że ta niezdolność ubezpieczonej do pracy nie powstała w okresach wymienionych w art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm., nazywanej dalej ustawą emerytalną), ponieważ zaistniała jeszcze przed dniem podjęcia przez nią pracy zarobkowej, tj. przed dniem 01 czerwca 2004 r., co oznacza, że skarżąca niejako „wniosła” już swoją niezdolność do pracy z przyczyn okulistycznych do ubezpieczenia społecznego.

Sąd II instancji podzielił w tym miejscu stanowisko zgodnie, z którym w odniesieniu do osoby, która stała się niezdolna do pracy przed podjęciem zatrudnienia i wykonującej pracę odpowiednią do jej możliwości zdrowotnych, dla określenia momentu powstania niezdolności do pracy, wymagane jest pogorszenie się stanu jej zdrowia w stopniu uniemożliwiającym wykonywanie pracy w dotychczasowym, ograniczonym zakresie, nawet w ramach tego samego stopnia niezdolności (por. wyrok S.N. z dnia 19 lutego 2002 r. w sprawie II UKN 115/01, publik. LEX nr 54042 oraz wyrok S.A. w Białymstoku z dnia 11 marca 2003 r. w sprawie III AUa 162/03, publik. LEX nr 78351).

Tym samym dla prawidłowego rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy należało odpowiedzieć na pytanie, czy w okresie podlegania wnioskodawczyni pracowniczym ubezpieczeniom społecznym nastąpiło pogorszenie stanu jej narządu wzroku w stopniu uniemożliwiającym wykonywanie dotychczasowej pracy zgodnie z jej możliwościami zdrowotnymi, nawet w ramach, istniejącej już od co najmniej 2003 r., trwałej częściowej niezdolności do pracy.

W ocenie Sądu Apelacyjnego w przedmiotowej sprawie zachodziła potrzeba uzupełnienia postępowania dowodowego, ponieważ przeprowadzone w postępowaniu pierwszoinstancyjnym dowody, a w szczególności opinia biegłego sądowego okulisty dr med. W. F. z dnia 31 października 2011 r. (k. 63-65 akt sprawy), nie dały jednoznacznych podstaw do stwierdzenia, czy w okresie podlegania pracowniczym ubezpieczeniom społecznym nastąpiło pogorszenie się stanu jej narządu wzroku w takim stopniu, który uniemożliwia jej wykonywanie pracy w dotychczasowym, ograniczonym zakresie.

W związku z powyższym postanowieniem z dnia 11 lipca 2012 r. w sprawie III AUa 293/12 (k. 101 akt sprawy) Sąd ten, z mocy art. 382 k.p.c., dopuścił dowód z opinii uzupełniającej biegłego sądowego okulisty dr med. W. F. na okoliczność, czy w okresie zatrudnienia C. H. od dnia 01 czerwca 2004 r. do chwili obecnej, nastąpiło istotne pogorszenie jej stanu zdrowia w stopniu uniemożliwiającym wykonywanie dotychczasowego zatrudnienia w charakterze pracownika administracyjno-biurowego, nawet w ramach tego samego stopnia częściowej niezdolności do pracy (ubezpieczona wniosła do ubezpieczenia społecznego schorzenie stanowiące o jej częściowej niezdolności do pracy, wykonuje pracę biurową, a posiada wykształcenie wyższe pedagoga resocjalizacji).

W opinii uzupełniającej z dnia 30 lipca 2012 r. (k. 109 akt sprawy) biegły sądowy okulista dr med. W. F. stwierdził, że od dnia 01 czerwca 2004 r., ponad wszelką wątpliwość, nastąpiło pogorszenie stanu zdrowia wnioskodawczyni, powodujące całkowitą niezdolność do pracy od lipca 2012 r.

Biegły ten podał, że w trakcie badania sądowo-lekarskiego w dniu 31 października 2011 r. stwierdzono ewidentną progresję zmian w polu widzenia obu oczu w stosunku do badania przeprowadzonego we wrześniu 2003 r. obecne były wówczas ubytki powodujące częściową niezdolność do pracy, ale czułość siatkówki była na dużych obszarach prawidłowa.

W październiku 2011 r. pole widzenia w oku prawym było koncentrycznie zwężone do prawie 10° ze znacznym spadkiem czułości, a w oku lewem zwężenie dochodziło do 30° ze średniego stopnia obniżeniem czułości. Doszło zatem do wyraźnego pogorszenia stanu narządu wzroku, który nadal upoważniał do orzeczenia częściowej niezdolności do pracy. Dostarczone przez wnioskodawczynię badanie pola widzenia z dnia 17 lipca 2012 r. wykazuje dalszą progresję ubytków. Biegły okulista wskazał, że efektywne pole widzenia jest obu oczach koncentrycznie zwężone do około 10-15° od punktu fiksacji, przy znacznym stopniu obniżenia czułości siatkówki. Obraz ten w powiązaniu z badaniami elektrofizjologicznymi (WPW) z 2003 r. potwierdza rozpoznanie atrofii obu nerwów wzrokowych. Stan narządu wzroku upoważnia do orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy, co najmniej od dnia 17 lipca 2012 r. Ze względu na negatywne rokowanie co do poprawy, całkowita niezdolność do pracy jest trwała. Biegły dodał, że w chwili obecnej czynność narządu wzroku znajduje się na granicy zdolności do samodzielnej egzystencji.

W zakreślonym przez przewodniczącego terminie strony nie ustosunkowały się do opinii uzupełniającej biegłego okulisty dr med. W. F. z dnia 30 lipca 2012 r.

Sąd II instancji wskazał, że opinia biegłego podlega ocenie na podstawie właściwych dla jej przedmiotu kryteriów zgodności z zasadami logiki i wiedzy powszechnej, poziomu wiedzy biegłego, podstaw teoretycznych opinii, a także sposobu motywowania oraz stopnia stanowczości wyrażonych w niej wniosków (por. wyrok S.N. z dnia 21 października 2004 r. w sprawie V CK 143/04, publik. LEX nr 585885).

Sąd ten stwierdził, iż sporządzona w postępowaniu apelacyjnym opinia uzupełniająca biegłego okulisty dr med. W. F. z dnia 30 lipca 2012 r. (k. 109 akt sprawy) odpowiada wymogom stawianym przez przepis art. 285 § 1 k.p.c., ponieważ nie tylko umożliwia jej sądową kontrolę, ale nadto jej uzasadnienie jest przystępne i zrozumiałe dla osób nie dysponujących wiedzą medyczną, zaś jej wnioski sformułowane zostały jasno i czytelnie.

Opinia ta sporządzona została przez lekarza o specjalności adekwatnej do schorzeń, na które cierpi C. H.. Treść tej opinii świadczy o tym, że jej wydanie poprzedzone zostało rzetelną i wnikliwą analizą zgromadzonych w sprawie dowodów, mających wpływ na wyrażone w tej opinii finalne ustalenia. Biegły okulista przekonywująco i logicznie uzasadnił swoje stanowisko.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego dokonana przez biegłego sądowego okulistę ocena wpływu rozpoznanych u wnioskodawczyni schorzeń narządu wzroku na jej zdolność do pracy uwzględnia zarówno wymienione w art. 13 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej czynniki medyczne, jak i wymienione w art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej czynniki zawodowe.

Podkreślenia wymaga, że konkluzja opinii uzupełniającej biegłego sądowego okulisty dr med. W. F. z dnia 30 lipca 2012 r. - o pogorszeniu stanu narządu wzroku ubezpieczonej w okresie jej zatrudnienia - koresponduje z wnioskami końcowymi opinii tego biegłego: z dnia 31 października 2011 r. (k. 63-65 akt sprawy) oraz z dnia 18 września 2003 r. (k. 9-12v. akt sprawy VIII U 2668/03), sporządzonej w prawomocnie zakończonym postępowaniu w sprawie VIII U 2668/03.

W uzasadnieniu opinii sporządzonej w sprawie VIII U 2668/03 biegły ten podał m.in., że cyt. „zmiany w polu widzenia obu oczu są charakterystyczne dla uszkodzenia drogi wzrokowej. Efektywne pole widzenia jest w obu oczach zwężone do ok. 30º. Powyższe zaburzenia czynności narządu wzroku czynią wnioskodawczynię trwale częściowo niezdolną do pracy zgodnej z kwalifikacjami”.

Tymczasem wnioski końcowe opinii biegłego sądowego okulisty dr med. W. F. z dnia 31 października 2011 r. (k. 63-65 akt sprawy) wskazują, że po wrześniu 2003 r. nastąpiło powiększenie ubytku w polu widzenia oka prawego cyt. „koncentryczne zwężenie do 10º od punktu fiksacji ze znacznym obniżeniem czułości siatkówki”, natomiast w oku lewym cyt. „co najmniej od 2003 r. utrzymuje się koncentryczne zwężenie pola widzenia do 30º od punktu fiksacji z obniżeniem centralnej czułości siatkówki”. Ponadto biegły ten wskazał, że cyt. „rokowanie co do ewentualnej poprawy pola widzenia jest negatywne, należy się raczej spodziewać dalszej progresji zmian”.

Powyższa okoliczność przemawia za pogorszeniem się stanu narządu wzroku ubezpieczonej już w czasie wykonywania przez nią (od dnia 01 czerwca 2004 r.) pracy zarobkowej.

Zasady logiki i doświadczenia życiowego nakazują przyjęcie, że dla wykonywania pracy administracyjno-biurowej z reguły nieodzowne jest zachowanie sprawności narządu wzroku w stopniu umożliwiającym obsługę urządzeń biurowych i korespondencji.

W sytuacji, w której od dnia 01 czerwca 2004 r. nastąpiło dalsze, istotne pogorszenie stanu narządu wzroku C. H. w postaci koncentrycznego zwężenia pola widzenia oka prawego, połączone ze znacznym obniżeniem czułości siatkówki zasadne jest zatem przyjęcie, że stan zdrowia okulistycznego ubezpieczonej uniemożliwia jej wykonywanie dotychczasowej pracy biurowej.

Z treści art. 12 ust. 2 ustawy emerytalnej wynika, że całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy.

W dniu 19 lipca 2012 r. wnioskodawczyni przedłożyła wyniki badania okulistycznego z Poradni Okulistycznej M. W. w K. z dnia 17 lipca 2012 r. (k. 104 akt sprawy), które wskazują na dalsze pogorszenie się stanu narządu wzroku wnioskodawczyni po dniu 31 października 2011 r.

W opinii uzupełniającej biegły sądowy okulista, po przeanalizowaniu tych wyników, stwierdził mianowicie, że cyt. „efektywne pole widzenia jest obu oczach koncentrycznie zwężone do ok. 10-15º od punktu fiksacji przy znacznym obniżeniu czułości siatkówki. Obraz ten w powiązaniu z badaniami elektrofizjologicznymi (WPW) z 2003 r. potwierdza rozpoznanie atrofii obu nerwów wzrokowych”.

Zaznaczyć w tym miejscu należy gwałtowne, skokowe pogorszenie stanu narządu wzroku ubezpieczonej – dalsze koncentryczne zwężenie efektywnego pola widzenia oka lewego z 30º od punktu fiksacji do 10-15º, połączone ze znacznego stopnia obniżeniem czułości siatkówki, które nastąpiło w okresie od badania w dniu 31 października 2011 r. (k. 63-65 akt sprawy) do badania w dniu 17 lipca 2012 r. (k. 104 akt sprawy). Okoliczność ta potwierdza coraz szybszy rozwój rozpoznanego u wnioskodawczyni schorzenia okulistycznego i uzasadnia negatywne rokowania biegłego okulisty co do poprawy stanu jej narządu wzroku. W świetle opinii uzupełniającej z dnia 30 lipca 2012 r. (k. 109 akt sprawy), w chwili obecnej, czynność tego narządu znajduje się na granicy zdolności do samodzielnej egzystencji.

Z uwagi na powyższe zasadne jest przyjęcie, że postępujące schorzenie okulistyczne co najmniej od dnia ostatniego badania okulistycznego, tj. od dnia 17 lipca 2012 r. narusza sprawność organizmu C. H. w takim stopniu, że powoduje trwałą utratę przez nią zdolności do wykonywania jakiejkolwiek pracy.

W związku z powyższym Sąd II instancji uznał opinię uzupełniającą biegłego sądowego okulisty dr med. W. F. z dnia 30 lipca 2012 r. (k. 109 akt sprawy) za w pełni miarodajną dla ustalenia stanu zdrowia wnioskodawczyni i wpływu rozpoznanego u niej schorzenia okulistycznego na jej zdolność do pracy zarobkowej.

Dla ustalenia ubezpieczonej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy z art. 57 ust. 1 ustawy emerytalnej nieodzowne jest łączne spełnienie wszystkich przesłanek w postaci: niezdolności do pracy (pkt 1), posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego (pkt 2) oraz powstania niezdolności w okresach wymienionych w ust. 1 pkt 3 albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów (pkt 3).

W myśl art. 59 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej osobie, która spełniła warunki z art. 57, przysługuje renta stała - jeżeli niezdolność do pracy jest trwała.

Przepis art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej stanowi, że świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu.

W przedmiotowej sprawie nie budziło wątpliwości i nie było przedmiotem sporu, że wnioskodawczyni spełnia przesłankę z art. 57 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 58 ust. 1 pkt 5 i ust. 2 ustawy emerytalnej.

Jednocześnie przeprowadzone w niniejszej sprawie postępowanie dowodowe, a w szczególności dowód z uzupełniającej opinii biegłego sądowego okulisty dr med. W. F. z dnia 30 lipca 2012 r. (k. 109 akt sprawy) wykazał, że w okresie wymienionym w art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej, tj. w okresie podlegania pracowniczym ubezpieczeniom społecznym (art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej), od dnia 01 czerwca 2004 r. nastąpiło pogorszenie stanu zdrowia okulistycznego C. H. w ramach, stwierdzonej co najmniej od 2003 r., trwałej częściowej niezdolności do pracy, w stopniu uniemożliwiającym wnioskodawczyni wykonywanie pracy w dotychczasowym, ograniczonym zakresie, jak również, iż co najmniej od dnia 17 lipca 2012 r. naruszenie sprawności jej organizmu czyni ją trwale, całkowicie niezdolną do pracy.

Wniosek o ustalenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy C. H. złożyła w dniu 11 października 2010 r. (k. 81-82 akt ZUS), a zatem zgodnie z art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy należało ustalić jej od dnia 01 października 2010 r.

Tym samym od dnia 01 października 2010 r. do dnia 16 lipca 2012 r. przysługuje ubezpieczonej renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy, zaś od dnia 17 lipca 2012 r. przysługuje jej renta stała z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Stosownie do treści art. 386 § 1 k.p.c. w razie uwzględnienia apelacji sąd drugiej instancji zmienia zaskarżony wyrok i orzeka, co do istoty sprawy.

Mając na względzie powyższe, działając na mocy art. 386 § 1 k.p.c. Sąd Apelacyjny orzekł, jak w pkt I sentencji wyroku.

W myśl art. 118 ust. 1 lit. a ustawy emerytalnej w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego.

Tym samym w przypadku stwierdzenia, że organ rentowy ponosi odpowiedzialność za nie wyjaśnienie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania w niniejszej sprawie decyzji zgodnej z prawem brak byłoby podstaw do przyjęcia za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji dnia wpływu prawomocnego wyroku Sądu Ubezpieczeń Społecznych w tej sprawie.

Sąd II instancji podzielił stanowisko zgodnie, z którym błąd lekarza orzecznika ZUS jest błędem organu rentowego, a za te błędy organ ten ponosi odpowiedzialność. Jednocześnie jednak podkreślił, że o odpowiedzialności organu rentowego możemy mówić wtedy, jeżeli błąd jest wynikiem ewidentnych nieprawidłowości organu rentowego. Błąd lekarzy orzeczników jest ewidentny, gdy zostaje potwierdzony w opinii biegłych sądowych lekarzy, którzy w sposób jednoznaczny, nie budzący wątpliwości dyskwalifikują te orzeczenia, wykazując błąd w sztuce lub błąd w rozpoznaniu. Natomiast nie ma mowy o okoliczności, za którą organ rentowy ponosi odpowiedzialność przykładowo, gdy rozpoznanie lekarzy leczących jest niekonsekwentne, opinie biegłych sądowych lekarzy potwierdzają stanowisko tego organu i nie ma jednolitości w poglądach medycznych biegłych sądowych (por. wyrok S.A. w Gdańsku z dnia 10 września 2009 r. w sprawie III AUa 2176/08, niepublik.).

Ponieważ dopiero uzupełniająca opinia biegłego okulisty dr med. W. F. z dnia 30 lipca 2012 r. (k. 109 akt sprawy) dała podstawy do jednoznacznego stwierdzenia, że: pogorszenie stanu zdrowia okulistycznego C. H., w stopniu uniemożliwiającym jej wykonywanie dotychczasowego zatrudnienia, nastąpiło od dnia 01 czerwca 2004 r., zaś pogorszenie stanu narządu wzroku wnioskodawczyni po dniu 31 października 2011 r., czyni ją trwale niezdolną do wykonywania jakiejkolwiek pracy co najmniej od dnia 17 lipca 2012 roku, a zatem brak jest podstaw do przyjęcia, że już na etapie postępowania administracyjnego przed organem rentowym było możliwe wyjaśnienie wszystkich wątpliwości, stojących na przeszkodzie do wydania prawidłowej decyzji w przedmiocie prawa ubezpieczonej do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Tym samym organ ten nie ponosi odpowiedzialności za nie ustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania w/w decyzji, a zatem zachodzą materialno-prawne podstawy z art. 118 ust. 1 lit. a zd. 1 ustawy emerytalnej, do przyjęcia za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji, dnia wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego.

W związku z powyższym, Sąd II instancji na mocy art. 118 ust. 1a ustawy emerytalnej orzekł, jak w pkt II sentencji wyroku.