Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 grudnia 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 9 grudnia 2014 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa Towarzystwa (...) Spółki Akcyjnej we W.

przeciwko M. M.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 1 kwietnia 2014 r., sygn. akt II C 709/13,

1)  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a)  zasądza od pozwanego na rzecz powódki 79 500 (siedemdziesiąt dziewięć tysięcy pięćset) złotych z ustawowymi odsetkami od 23 maja 2013 roku,

b)  oddala powództwo w pozostałym zakresie,

c)  zasądza od pozwanego na rzecz powódki 7 127 (siedem tysięcy sto dwadzieścia siedem) złotych tytułem kosztów procesu;

2)  oddala apelację w pozostałym zakresie;

3)  zasądza od pozwanego na rzecz powódki 6 328 (sześć tysięcy trzysta dwadzieścia osiem) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I ACa 667/14

UZASADNIENIE

Wyrokiem z 1. kwietnia 2014r. Sąd Okręgowy w Katowicach oddalił powództwo Towarzystwa (...) SA we W. przeciwko M. M. o zapłatę 84.899zł i odsetek od tej kwoty z tytułu regresu ubezpieczeniowego związanego ze spłaconym za pozwanego niskim wkładem własnym kredytu i zasądził od powoda na rzecz pozwanego 3.617zł z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Rozstrzygnięcie to Sąd Okręgowy podjął po ustaleniu, iż 14. lipca 2008r. pozwany zawarł z (...) SA w W. umowę o kredyt w kwocie 1.552.000zł, którego okres spłaty strony przewidziały na 360 miesięcy. Bank zobowiązał się do wypłaty kredytu bez wniesienia przez kredytobiorcę wkładu własnego, o ile niski wkład własny zostanie ubezpieczony w Towarzystwie (...) SA. Ubezpieczenie to stanowić miało zabezpieczenie do czasu spłaty przez kredytobiorcę kapitału kredytu w kwocie odpowiadającej wysokości niskiego wkładu własnego. Pozwany wyraził zgodę na objęcie ubezpieczeniem niskiego wkładu własnego na okres 60 miesięcy oraz zobowiązał się do pokrycia kosztów ubezpieczenia. Wzajemne prawa i obowiązki z tytułu ubezpieczeń niskich wkładów własnych kredytobiorców (...) regulowała generalna umowa ubezpieczenia niskiego wkładu kredytów mieszkaniowych zawarta 14 lipca 2004r przez Bank z Towarzystwem (...). Przy czym 31 sierpnia 2012r. (...) oraz Towarzystwo (...) aneksem nr (...) dokonały zmiany tej generalnej umowy. Jako osoby reprezentujące Bank aneks ten podpisali L. N. jako prezes zarządu oraz P. D. - dyrektor zarządzający obszarem produktów kredytowych. Zgodnie z § (...) aneksu zmianie ulec miały postanowienia ustępu (...) i (...) § (...) umowy. Ustęp (...) miał otrzymać brzmienie: „Bank może wypowiedzieć umowę kredytu, jeżeli zaistnieją okoliczności, o których mowa w § (...) umowy, pod warunkiem podjęcia działań mających na celu odzyskanie należności oraz poinformowania (...) SA o tym, że dla danej umowy kredytu zaistniały okoliczności, o których mowa w § (...) oraz w niniejszym ustępie, w formie rejestru kredytów z zaległościami, którego wzór stanowić miał załącznik nr (...) do umowy. Rejestr kredytów z zaległościami, o którym mowa w zdaniu poprzedzającym, należy kierować na adres: (...) do 10 dnia każdego miesiąca. Gdy w odniesieniu do danej umowy kredytu zaległości w spłacie przekraczają 720 dni, ubezpieczyciel może zwrócić się do banku z żądaniem wypowiedzenia umowy kredytu, wysyłając do banku, na adres: (...) lub (...) stosowną informację. W przypadku opisanym w zdaniu poprzednim, bank zobowiązany jest do wypowiedzenia umowy kredytu w ciągu 90 dni począwszy od dnia otrzymania przez bank powyższej informacji od ubezpieczyciela.” 2 stycznia 2013r. (...) wobec braku spłaty kolejnych rat kredytu, wypowiedział pozwanemu umowę kredytu, a 4 marca 2013r. zgłosił Towarzystwu (...) roszczenie o wypłatę 83.142,60 zł z tytułu umowy ubezpieczenia niskiego wkładu. 23 maja 2013r. Towarzystwo (...) SA przyznało (...) odszkodowanie z tytułu ubezpieczenia niskiego wkładu pozwanego w wysokości 84.898,14 zł.

Poddając powyższe ustalenia faktyczne ocenie prawnej, Sąd Okręgowy podkreślił, iż pozwany konsekwentnie kwestionował ważność powołanego powyżej aneksu nr (...), wskazując, że powódka nie wykazała, by po stronie (...) działały osoby mające ku temu stosowne umocowanie, a w szczególności nie przedstawiła jakiegokolwiek dowodu pozwalającego na przyjęcie, że P. D. dysponował w tym zakresie stosownym pełnomocnictwem. Sąd Okręgowy stwierdził, iż skoro fakt ten nie został wykazany, zatem aneks nr (...), na treść którego powołuje się powódka, nie został w sposób ważny zawarty, tym samym jego postanowienia nie mogą rodzić zamierzonych przez strony umowy skutków prawnych, zwłaszcza takich, które bezpośrednio dotykać mają interesów osób trzecich, nie będących stroną węzła obligacyjnego wykreowanego na podstawie tejże umowy. Doprowadziło to Sąd Okręgowy do wniosku, że powódka nie może skutecznie powoływać się na korzystne dla niej zapisy tego aneksu – liberalizujące wymogi dotyczące warunków powstania po jej stronie obowiązku wypłaty Bankowi odszkodowania z tytułu umowy ubezpieczenia, a po spełnieniu takiego roszczenia, nie może skutecznie wystąpić w stosunku do pozwanego z roszczeniem regresowym. Konkluzje te legły u podstaw oddalenia powództwa, jako nieudowodnionego i obciążenia powódki – na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. - jako strony przegrywającej kosztami procesu.

Apelację od wyroku wniosła powódka, zarzucając Sądowi Okręgowemu naruszenie prawa procesowego, a to art. 233 § 1 k.p.c., które mogło mieć wpływ na wynik sprawy poprzez zaniechanie dokonania wszechstronnej oceny dowodów i wadliwe przyjęcie, że P. D. nie posiadał pełnomocnictwa do występowania w imieniu (...), w związku z czym aneks nr (...) generalnej umowy ubezpieczenia niskiego wkładu kredytów mieszkaniowych nie został w sposób ważny zawarty i jego postanowienia nie mogą rodzić skutków prawnych. W oparciu o ten zarzut, powódka domagała się zmiany zaskarżonego wyroku przez uwzględnienie powództwa w całości. Na podstawie art. 381 k.p.c. wniosła o przeprowadzenie dowodu z dokumentu pełnomocnictwa udzielonego P. D. do przyjmowania i składania oświadczeń woli oraz do podpisywania pism w imieniu (...) w obrocie krajowym i zagranicznym – łącznie z drugą upoważnioną osobą - w zakresie praw i obowiązków majątkowych (...) wraz z odpisem pełnym z KRS (...) SA, a to w celu wykazania, iż P. D. miał umocowanie do podpisania w imieniu banku aneksu nr (...) do generalnej umowy ubezpieczenia niskiego wkładu kredytów mieszkaniowych.

Pozwany wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego, a alternatywnie na wypadek uwzględnienia apelacji wniósł o nieuwzględnienie wniosku o zmianę zaskarżonego wyroku, ale o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania. Podkreślił, iż na datę wyrokowania przez Sąd pierwszej instancji w materiale dowodowym nie znajdywał się dowód potwierdzający umocowanie P. D. do reprezentowania (...), co oznacza niezasadność zarzutu apelacyjnego. Wniósł o oddalenie zgłoszonego w apelacji wniosku dowodowego, jako spóźnionego. Z ostrożności procesowej podniósł, iż Sąd Okręgowy nie badał wysokości dochodzonego pozwem roszczenia, co oznacza brak rozpoznania istoty sprawy w tym zakresie.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Wobec realnego charakteru zobowiązania pozwanego, kwestia umocowania P. D. dla dokonania zmiany umowy generalnej ubezpieczenia niskiego wkładu kredytów mieszkaniowych łączącej powódkę i Towarzystwo (...) nie miała znaczenia dla rozstrzygnięcia zawisłego między stronami sporu, stąd też zawarty w apelacji wniosek dowodowy Sąd Apelacyjny pominął. Rozstrzygnięcie sprawy opiera się bowiem o postanowienia umowy o kredyt łączącej (...) Bank i pozwanego, mocą której pozwany upoważnił(...) Bank do zawarcia z powódką umowy ubezpieczenia spłaty niskiego wkładu własnego, zdefiniowanego jako część kredytu, stanowiącą różnicę pomiędzy minimalnym wkładem finansowym kredytobiorcy wymaganym przez Bank, a wkładem faktycznie wniesionym przez kredytobiorcę (środki własne), a nadto - o treść oświadczenia pozwanego zatytułowanego oświadczenie (ubezpieczenie niskiego wkładu). Z treści tychże dokumentów wynika, że niski wkład własny został określony na 155.200zł, a koszt ubezpieczenia na 5.897,60zł oraz, że pozwany, pozostawiając Bankowi swobodę ukształtowania umowy ubezpieczenia tegoż niskiego wkładu za określoną składką, zobowiązał się bezwarunkowo do zwrotu ubezpieczycielowi równowartości wypłaconego Bankowi odszkodowania z powodu zaprzestania spłaty kredytu - do wysokości niezaspokojonego niskiego wkładu z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia wypłaty odszkodowania, a także do zwrotu kosztów regresu (pkt.(...) oświadczenia – ubezpieczenie niskiego wkładu datowanego na 14 lipca 2008r.).

Przytoczone wyżej dokumenty zawierające oświadczenia woli pozwanego zakreślają zakres regresu powódki i uzależniają to roszczenie regresowe jedynie od faktu spełnienia świadczenia przez powódkę za pozwanego. Zobowiązanie pozwanego ma zatem charakter realny w rozumieniu art. 354 § 1 k.c. Poza sporem pozostawało, że pozwany zaprzestał spłaty kredytu oraz, że Bank wypowiedział pozwanemu umowę o kredyt pismem z 2 stycznia 2013r., przy stanie zadłużenia: kapitał w kwocie 1.476.300,45zł (w tym kapitał prawidłowy 1.465.757,99zł, a kapitał przeterminowany 10.542,46zł) i odsetki - umowne: 30.308,38zł, a od kapitału przeterminowanego – 553,43zł. Z zestawienia kwoty zaciągniętego kredytu (1.552.000 zł) i salda niespłaconego kapitału (1.476.300zł) wynikało, iż pozwany spłacił 75.700zł kapitału. Pozwany nie kwestionował salda niespłaconego kapitału, które wynikało nie tylko ze skierowanego przez (...) Bank do pozwanego dokumentu wypowiedzenia umowy o kredyt, ale także z treści sporządzonego przez Bank dokumentu zgłoszenia roszczenia o wypłatę odszkodowania skierowanego do powódki. Dokumenty te, nawet gdyby nie przydawać im przymiotu dokumentów bankowych, a tylko przymiot dokumentów prywatnych, pochodzących od osoby trzeciej nie zostały w toku procesu zakwestionowane. Co więcej ciężar podważenia treści tychże dokumentów, stosownie do art. 253 k.p.c., a w konsekwencji ciężar wykazania jaką część niskiego wkładu własnego pozwany spłacił (w szczególności czy spłacił więcej kapitału niż 75.700zł) obciążał pozwanego. Spłacony kapitał w pierwszej kolejności zaliczany był na niski wkład własny określony przez strony jako 155.200zł. Oznacza to, że do spłaty niskiego wkładu własnego pozostało 79.500zł (155.200zł – 75.700zł). Taką też bezsprzecznie kwotę powódka zapłaciła na rzecz Banku, łącznie z odsetkami. Okoliczność zapłaty przez powódkę na rzecz Banku kwoty 84.898,14zł, w tym kapitału w kwocie 79.500zl na poczet zobowiązań kredytowych pozwanego także nie była kwestionowana.

Podsumowując, pozwany zobowiązał się bezwarunkowo zapłacić powódce niespłaconą przez siebie część niskiego wkładu własnego na wypadek gdyby zaprzestał spłaty kredytu. Skoro zdarzenie to wystąpiło, a powódka zapłaciła za pozwanego niespłaconą przez niego część niskiego wkładu własnego (79.500zł), zatem uprawniona była do żądania od pozwanego zwrotu tej kwoty tytułem regresu, a to w oparciu o art. 354 § 1 k.c. w zw. z art. 828 § 1 k.c. Przy czym przywołana na wstępie umowa o kredyt i oświadczenie o ubezpieczeniu wkładu nie dawały podstaw do przyjęcia, iż pozwany godził się także na regres w zakresie odsetek umownych od rat kredytowych, jak i odsetek od kapitału przeterminowanego. Pozwany zgodził się jedynie na regres w zakresie części niespłaconego niskiego kapitału własnego i odsetek ustawowych od tego kapitału liczonych od dnia zapłaty na rzecz Banku, a zapłata ta miała miejsce 23 maja 2013r. Oznacza to, że powództwo było zasadne jedynie w zakresie żądania zapłaty 79.500zł z ustawowymi odsetkami od 23 maja 2013r. Zaś w dalej idącym zakresie nie znajdowało podstaw w treści zobowiązania pozwanego (podjętego w treści umowy o kredyt i w oświadczeniu o ubezpieczeniu wkładu). Sąd Apelacyjny dysponował pełnym materiałem dowodowym, który w zakresie niezbędnym dla rozstrzygnięcia nie był kwestionowany, stąd też nie zachodziły podstawy uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania. Z tych to też przyczyn, Sąd Apelacyjny – w oparciu o art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok, jak w punkcie pierwszym sentencji. W dalej idącym zakresie powództwo i apelację powoda oddalił, jako nieznajdujące usprawiedliwionych podstaw prawnych (art. 385 k.p.c.).

O kosztach procesu i postępowania apelacyjnego orzeczono w oparciu o art. 100 zdanie pierwsze k.p.c. w zw. z § 6 pkt. 6 w zw. z § 12 ust. 1 pkt. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jedn. Dz.U. z 2013r., poz. 490), rozdzielając je między stronami stosunkowo przy przyjęciu minimalnych stawek wynagrodzenia pełnomocników. I tak jeśli idzie o koszty postępowania przed Sądem pierwszej instancji to powódka poniosła opłatę sądową od pozwu – 4.245zł, wynagrodzenie pełnomocnika – 3.600zł oraz opłatę skarbową od pełnomocnictwa, a pozwany poniósł koszt wynagrodzenia pełnomocnika – 3.600zł i opłaty skarbowej od pełnomocnictwa. Suma tych kosztów wyniosła 11.479zł, a skoro powódka utrzymała się ze swym roszczeniem w 93,6%, zatem pozwany zobowiązany jest jej zapłacić z tytułu kosztów procesu 7.127zł. Natomiast w związku z apelacją powódka poniosła opłatę sądową – 4.245 zł i wynagrodzenie pełnomocnika – 2.700zł, a pozwany koszt wynagrodzenia pełnomocnika w postępowaniu odwoławczym – 2.700zł. Zatem suma kosztów wywołanych apelacją powódki wyniosła 9.645zł, a skoro powódka utrzymała się z nią w 93,6%, zatem pozwany zobowiązany jest jej zapłacić 6.328 zł z tytułu kosztów postępowania apelacyjnego.