Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 kwietnia 2013r.

Sąd Okręgowy w Elblągu Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Tomasz Koronowski

Protokolant: st. sekr. sądowy Anna Tomaszewska

po rozpoznaniu w dniu 10 kwietnia 2013r. w Elblągu

na rozprawie sprawy

z odwołania J. Z.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E.

z dnia 16 stycznia 2013r. znak: (...)

o emeryturę

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje wnioskodawcy J. Z. prawo do emerytury od dnia 1 stycznia 2013r.

Sygn. akt IV U 296/13

UZASADNIENIE

Skarżący J. Z. wniósł odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. z dnia 16 stycznia 2013r., znak (...), odmawiającej mu prawa do emerytury. Skarżący podniósł, że wykonywał pracę w warunkach szczególnych przez wymagany czas, na dowód czego wniósł o przesłuchanie świadków.

Pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie na koszt wnioskodawcy, wskazując na art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009r., Nr. 153 poz. 1227 ze zmianami, powoływanej dalej jako „ustawa emerytalna”) oraz na rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8 poz. 43 ze zmianami). Podniesiono, że wprawdzie wnioskodawca osiągnął wiek 60 lat i udowodnił wymagany okres ubezpieczenia przed 1 stycznia 1999r, wynoszący 25 lat, nie udowodnił jednak 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Zaznaczono, że z umowy o pracę, angaży i kart obiegowych wynika, że ubezpieczony wykonywał pracę jako tokarz, zaś co do okresu pracy na stanowisku również ślusarza nie wiadomo, czy była to praca wykonywana na statkach, pochylniach lub w dokach. Ponadto skarżący zatrudniony był jako ślusarz również na budowie eksportowej.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Skarżący urodził się w dniu (...)., zatem w dniu (...). ukończył 60 lat.

W okresie od dnia 17 października 1964r. do dnia 25 lutego 1967r. wnioskodawca był zatrudniony w Zakładach (...) w E. jako uczeń na stanowisku tokarza. W okresie od dnia 8 lutego 1968r. do dnia 11 października 1969r. skarżący pracował jako tokarz-ślusarz w (...) Zakładach (...) w E.. Następnie od dnia 25 września 1970r. do dnia 22 maja 1971r. ubezpieczony pracował jako tokarz w Zakładach (...) w E.. W dniach od 27 października 1971r. do 22 czerwca 1973r. skarżący odbywał zasadniczą służbę wojskową. W dniu 12 grudnia 1973r. wnioskodawca został zatrudniony w (...) Stoczni (...) w E. (przekształconej później w Stocznię (...) Spółkę z o.o. w E.), gdzie pracował do dnia 10 lipca 2003r., wyłączając okresy pracy na budowach w Czechosłowacji. Później skarżący pracował w Stoczni (...) Spółce z o.o. w E. w upadłości i (...) Spółce jawnej w E., gdzie jest zatrudniony do tej pory.

(bezsporne, ponadto zaświadczenia i świadectwa pracy oraz kopia książeczki wojskowej w aktach ZUS)

Za część okresu zatrudnienia w (...) Stoczni (...) w E. wystawiono skarżącemu świadectwo pracy z zaznaczeniem wykonywania pracy w szczególnych warunkach od dnia 12 grudnia 1973r. do dnia 30 września 1976r. na stanowisku ślusarza i od dnia 1 października 1976r. do dnia 31 stycznia 1989r. na stanowisku ślusarza mechanika remontowego. Kolejne umowy o pracę i angaże wskazują na zajmowanie przez wnioskodawcę stanowisk ślusarza mechanika, ślusarza mechanika remontowego i tokarza.

(bezsporne, ponadto odpisy świadectwa pracy, umów o pracę i angaży w aktach ZUS)

Angaże nie odzwierciedlały rzeczywistych czynności pracowników (...) Stoczni (...), w tym wnioskodawcy. Co najmniej do 1990r. praca wnioskodawcy wykonywana była w zasadzie wyłącznie na statkach w basenach lub pochylniach, a polegała na demontażu linii wałów (elementów napędów statków) i dostarczeniu ich tokarzom, wykonaniu pomiarów tychże elementów i przekazaniu ich tokarzom, pracach konserwacyjnych, takich jak czyszczenie (usuwanie warstwy rdzy) przez młotkowanie, śrutowanie, piaskowanie elementów bądź bezpośrednio na statku, bądź na pochylni, wymiana poszycia statków lub elementów na pokładzie, przy czym statki stały wówczas na pochylni. Czynności poza statkami znajdującymi się w basenie lub na pochylni ograniczały się do przekazania elementów napędów lub wymiarów tokarzom, ponownego sprawdzenia wymiarów czy drobnych czynności konserwacyjnych, niezbędnych w ciągu technologicznym.

Praca wnioskodawcy w Czechosłowacji w dniach od 9 stycznia do 14 kwietnia 1979r. i od 22 stycznia do 23 maja 1985r. polegała na czyszczeniu i malowaniu elementów śluz. Odbywała się ona w jazach, w których pozostawała woda do wysokości progu śluzy, tj. do około 30 cm.

W latach 90' XX wieku (nie później, niż w 1994r.) wnioskodawca przeszedł do pracy wyłącznie na hali przy tokarkach. Związane to było z odejściem dotychczasowych tokarzy pracujących na hali na emerytury oraz uzyskaniem przez wnioskodawcę w 1994r. upoważnienia do samodzielnej obsługi wyciągu statków produkcyjno-naprawczego (tzw. slipa).

(dowód: zeznania wnioskodawcy i świadków A. R., S. S., S. B., A. M. i T. W., złożone na rozprawie w dniu 10 kwietnia 2013r.)

Sąd zważył, co następuje:

W ocenie Sądu odwołanie skarżącego zasługiwało na uwzględnienie.

W pierwszym rzędzie należy wyjaśnić, że stan faktyczny sprawy w zakresie niezbędnym dla rozstrzygnięcia stał się w istocie bezsporny w toku rozprawy z dnia 10 kwietnia 2013r. Organ rentowy nie kwestionował bowiem zeznań świadków, które potwierdziły wyjaśnienia i zeznania wnioskodawcy co do charakteru świadczonej przez niego pracy, w szczególności co do tego, że stanowisko tokarza, polegające na pracy wyłącznie na hali, a nie na statkach i pochylniach, wnioskodawca objął nie wcześniej niż w 1990r., jak również co do pracy wykonywanej za granicą.

Wprawdzie przez cały okres zatrudnienia na stanowiskach ślusarza, ślusarza mechanika remontowego i następnie tokarza przed przejściem do pracy na hali (a więc do 1990r., zdarzało się sporadycznie wykonywanie przez wnioskodawcę prac poza statkiem bądź pochylnią, jednak były to po pierwsze prace drobne, służące utrzymaniu ciągu technologicznego, po drugie uzasadnione kwalifikacjami wnioskodawcy, z zawodu tokarza, który dzięki temu mógł je wykonać sam, bez ewentualnego oczekiwania na wykonanie danej czynności przez tokarza pracującego na hali.

Należy podkreślić, że okres pracy wnioskodawcy w warunkach szczególnych wskazany w świadectwie pracy odbiega od rzeczywistego. Niewątpliwie wskazana w nim data końcowa (31 stycznia 1989r.) nie wynika z żadnego innego dokumentu (umowy, angażu, karty pracy). Część angaży nawet z lat 70' XX wieku określa wnioskodawcę jako tokarza, co jednak musiało wynikać z wykształcenia skarżącego w tym zawodzie, a nie z rzeczywiście zajmowanego stanowiska. Okoliczność tę (przejścia przez wnioskodawcę ze stanowiska na statku / pochylni na stanowisko tokarza na hali) dało się jednak ustalić w zakresie wystarczającym dla rozstrzygnięcia sprawy w oparciu o inne dowody. Szczególnie miarodajne w tym zakresie były zeznania świadka S. S., a to wobec tego, że pracował on w (...) Stoczni (...) do 1990r. i który zeznał (28:13), że do tego czasu wnioskodawca jako tokarz na hali nie pracował. Zeznania te korespondują z zeznaniami świadków A. R., S. B. i A. M., którzy jednak nie byli w stanie podać wystarczająco dokładnie daty zmiany charakteru pracy wnioskodawcy. Tylko świadek T. W. zeznał (40:40), że wnioskodawca był tokarzem od około połowy lat 80' XX wieku, należy jednak przyjąć, że takie zeznania wynikały po pierwsze z upływu długiego czasu od tamtych zdarzeń, a po drugie świadek ten mógł się mylić co do daty, skoro i on, podobnie jak świadkowie A. R., S. B. i A. M., przejście wnioskodawcy do pracy na hali wiązali z tym samym procesem, tj. odejściem na emeryturę starszych tokarzy.

Odnośnie meritum sporu należy wyjaśnić, że z art. 184 ustawy emerytalnej wynika, iż ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli po pierwsze okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz po drugie okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27, tj. w niniejszej sprawie wynoszący 25 lat. Przy tym emerytura taka przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu. Stosownie do powołanego w części wstępnej uzasadnienia §4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. pracownik, który wykonywał pracę w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Zgodnie z § 2 ust. 1 tego rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku.

Skarżący niewątpliwie spełnia kryterium wymaganego okresu 25 lat ubezpieczenia, skończył 60 lat i nie twierdzi się, aby był członkiem otwartego funduszu emerytalnego.

Kwestią sporną na etapie postępowania administracyjnego była okoliczność wykonywania przez wnioskodawcę pracy w szczególnych warunkach, jako że świadectwo pracy z dnia 10 lipca 2003r. budziło istotne wątpliwości, gdyż po pierwsze wskazywało, iż wnioskodawca pracował jako ślusarz i ślusarz mechanik remontowy, bez bliższego określenia miejsca świadczenia pracy, a przy tym przedłożone organowi rentowemu kopie umów o pracę i angaży nie potwierdzały ani okresu takiej pracy uwidocznionego w świadectwie pracy, ani pracy w tym czasie wyłączenie jako ślusarz bądź ślusarz mechanik remontowy (wymieniały również tokarza, co omówiono wyżej). Należy wobec tego wyjaśnić, że zgodnie z § 2 ust. 2 powoływanego wcześniej rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. okresy pracy m.in. w szczególnych warunkach stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Świadectwo pracy z adnotacją o wykonywaniu pracy w szczególnych warunkach, bądź bez niej, nie jest jednak bezwzględną przesłanką do zaliczenia danej pracy jako wykonywanej w szczególnych warunkach. Świadectwo nie jest wiążące dla organu rentowego i może podlegać weryfikacji. Decydujące znaczenie ma zawsze fakt rzeczywistego wykonywania pracy w szczególnych warunkach, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. W sądowym postępowaniu odwoławczym możliwe jest ustalenie okresów pracy w warunkach szczególnych także w oparciu o inne dowody niż zaświadczenie z zakładu pracy, nawet jeśli pracownik nie posiada świadectwa w określonej w przepisie formie, albo jego treść budzi wątpliwości, które uzasadniały kwestionowanie tego zaświadczenia przez organ rentowy w fazie administracyjnej postępowania.

Skoro art. 184 ust. 1 ustawy emerytalnej odwołuje się do przepisów dotychczasowych, to trzeba też wyjaśnić, że obowiązujące w tym zakresie i przywoływane już kilkakrotnie rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. wydane zostało w oparciu o delegację z art. 55 ustawy z dnia 14 grudnia 1982r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zmianami), w którym Radzie Ministrów powierzono w szczególności określenie rodzaju prac lub stanowisk pracy oraz warunków, na podstawie których osobom m.in. zatrudnionym w szczególnych warunkach przysługuje prawo do emerytury w niższym wieku. Z art. 53 ust. 2 tej samej ustawy wynika, że za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników stale zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. W wykazie A, stanowiącym załącznik do wspomnianego rozporządzenia, w pozycji 90. działu III. „W hutnictwie i przemyśle metalowym” wymienia się „Prace wykonywane bezpośrednio przy budowie i remoncie statków na stanowiskach znajdujących się na tych statkach, pochylniach, dokach i przy nabrzeżach”. Pomocniczo można odwołać się do przepisów resortowych, wydanych w oparciu o §1 ust. 2 tegoż rozporządzenia, w niniejszej sprawie do zarządzenia Nr 24 Ministra – Kierownika Urzędu Gospodarki Morskiej z dnia 15 sierpnia 1983r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach resortu gospodarki morskiej W załączniku nr 1 do tego zarządzenia, określającym stanowiska uprawniające do niższego wieku emerytalnego, w dziale III „W hutnictwie i przemyśle metalowym” pod poz. 90 „Prace wykonywane bezpośrednio przy budowie i remoncie statków na stanowiskach znajdujących się na tych statkach, pochylniach, dokach i przy nabrzeżach” wymienione zostały w punktach 66, 67, 69 i 72 stanowiska ślusarza, ślusarza mechanika remontowego, ślusarza konserwatora i tokarza na statkach, pochylniach lub dokach, które to stanowiska odpowiadają pracy świadczonej przez wnioskodawcę w (...) Stoczni (...) w E. od dnia 12 grudnia 1973r. do przynajmniej końca 1989r. Nawet wyłączając z tego okresu okresy pracy w Czechosłowacji (od 9 stycznia do 14 kwietnia 1979r. i od 18 stycznia do 23 maja 1985r.), wnioskodawca świadczył stale i w pełnym wymiarze czasu pracę w warunkach szczególnych do końca 1989r. przez 15 lat 9 miesięcy i 17 dni, a więc wykazał okres takiej pracy niezbędny do przyznania prawa do emerytury w oparciu o art. 184 ustawy emerytalnej.

Tylko więc na marginesie wystarczy wskazać, że również praca w Czechosłowacji była pracą w warunkach szczególnych, świadczona była bowiem przy budowlach hydrotechnicznych na styku woda – ląd (pozycja 7. działu V. „W budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych” powoływanego wcześniej rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r.).

Udowodnienie przez wnioskodawcę (należy podkreślić, że dopiero na etapie postępowania sądowego), że zachodzą wszystkie przesłanki przyznania mu wnioskowanej emerytury, skutkowało zmianą zaskarżonej decyzji na podstawie art. 477 ¹⁴§2 kpc w związku z art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej i przyznaniem prawa do tejże emerytury od dnia złożenia wniosku, tj. od dnia 18 grudnia 2012r.