Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 stycznia 2015 roku

Sąd Okręgowy w Lublinie II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący Sędzia Sądu Okręgowego Ewa Bazelan (spr.)

Protokolant Starszy sekretarz sądowy Krystyna Melchior

po rozpoznaniu w dniu 21 stycznia 2015 roku w Lublinie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K.

przeciwko M. S. (1)

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej M. S. (1) od wyroku Sądu Rejonowego w Puławach z dnia 31 lipca 2013 roku, sygn. akt I C 302/12

I.  zmienia częściowo zaskarżony wyrok w punkcie I., w ten sposób, że oddala powództwo co do kwoty 1500 zł (tysiąc pięćset złotych) z ustawowymi odsetkami od dnia 23 czerwca 2008 roku;

II.  oddala apelację w pozostałej części;

III.  zasądza od powoda (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. na rzecz pozwanej M. S. (1) kwotę 24 zł (dwadzieścia cztery złote) tytułem zwrotu kosztów procesu za drugą instancję.

Sygn. akt II Ca 851/14

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 31 lipca 2013 roku Sąd Rejonowy w Puławach zasądził od pozwanej M. S. (1) na rzecz (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. kwotę 1.653,72 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od kwot: 85,60 zł od dnia 2 kwietnia 2008 roku do dnia zapłaty; 67,73 zł od dnia 2 maja 2008 roku do dnia zapłaty; 0,39 zł od dnia 1 czerwca 2008 roku do dnia zapłaty; 1.500 zł od dnia 23 czerwca 2008 roku do dnia zapłaty, nadto nie obciążył pozwanej kosztami procesu.

Sąd Rejonowy ustalił, że pozwana w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej zawarła w dniu 13 września 2007 roku umowę o świadczenie usług telekomunikacyjnych z (...) Sp. z o.o. w W., na okres 24 miesięcy. Jako adres korespondencyjny pozwana wskazała ul. (...), (...)-(...) P.. Sąd ustalił, że M. S. (2) podpisując umowę potwierdziła otrzymanie i akceptację warunków umowy i Regulaminu świadczenia usług oraz cennik. W czasie trwania umowy na nazwisko pozwanej zostały wystawione trzy faktury VAT: na kwotę 85,60 zł z terminem płatności do dnia 31 marca 2008 roku, na kwotę 67,73 zł z terminem płatności do dnia 30 kwietnia 2008 roku oraz na kwotę 0,39 zł z terminem płatności do 30 maja 2008 roku, których to kwot pozwana nie zapłaciła w terminie, nadto w dniu 14 czerwca 2008 roku nota obciążeniowa na kwotę 1.500 zł z tytułu niedotrzymania warunków umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych.

Sąd ustalił następnie, że z dniem 22 lipca 2008 roku działalność gospodarcza pozwanej została wykreślona z rejestru, zaś w dniu 15 kwietnia 2009 roku pozwana poinformowała (...) sp. z o.o. w W. o zmianie adresu z ul. (...), (...)-(...) P. na adres ul. (...) (...)-(...) P.. Pismem z dnia 26 stycznia 2010 roku (...) Sp. z o.o. zawiadomiła pozwaną o cesji wierzytelności na rzecz (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K..

W uzasadnieniu wyroku Sąd Rejonowy nie dał wiary zeznaniom pozwanej, że nie wiedziała o istnieniu należności z tytułu łączącej ją z (...) (...) umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych argumentując to m.in. faktem opłacania należności wobec operatora z tytułu wskazanej umowy aż do kwietnia/maja 2008 roku, nadto zawiadomieniem operatora o zmianie adresu pozwanej dopiero w kwietniu 2009 roku. Sąd Rejonowy następnie wskazał, że z tytułu umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych pozwana zobowiązana była do uiszczania na rzecz operatora stosownych opłat przez okres 24 miesięcy. Sąd zwrócił też uwagę na treść § 20 pkt 8 regulaminu świadczenia usług telekomunikacyjnych – zaakceptowanego przez pozwaną – zgodnie z którym w przypadku niedotrzymania przez abonenta warunków umowy – braku płatności – operator uprawniony był do rozwiązania umowy i naliczenia opłaty specjalnej w kwocie 1.500 zł.

Następnie Sąd Rejonowy wskazał, że bezsporne jest, iż pozwana nie uiściła należności wynikających z faktur oraz noty obciążeniowej, wobec czego po stronie wierzyciela zaktualizowało się uprawnienie do żądania odsetek z tytułu opóźnienia w realizacji świadczenia. W dalszej części uzasadnienia Sąd pierwszej instancji podniósł, że bezskuteczny był zarzut przedawnienia, bowiem właściwy trzyletni termin, który w przypadku najwcześniej wymagalnej kwoty rozpoczął bieg w dniu 31 marca 2008 roku, został przerwany w dniu 31 marca 2011 roku, tj. z chwilą złożenia pozwu, zaś termin przedawnienia upłynąłby dopiero z dniem 1 kwietnia 2011 roku.

Rozstrzygnięcie o kosztach Sąd oparł o przepis art. 102 k.p.c. uznając, że za odstąpieniem od obciążania pozwanej kosztami przemawia jej sytuacja życiowa i materialna.

Apelację od powyższego wyroku wniosła pozwana zaskarżając go w całości, wnosząc o umorzenie postępowania w części dotyczącej odsetek ustawowych ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji. Wyrokowi skarżąca zarzuciła naruszenie przepisu postępowania, a to art. 232 k.p.c. poprzez zaniechanie wyjaśnienia wszystkich okoliczności zgodnie z prawdą obiektywną nadto wadliwość podstawy faktycznej będącej wynikiem naruszenia przepisów postępowania, nadto art. 227 k.p.c. i art. 233 k.p.c., m.in. poprzez wydanie wyroku bez rozważenia w sposób bezstronny i wszechstronny twierdzeń przedstawianych przez powoda. W uzasadnieniu apelacji pozwana zarzuciła nadto niewłaściwą ocenę dowodów. Podniosła także, że obciążenie ją odsetkami jest niezgodne z zasadami współżycia społecznego, bowiem nie ponosi winy w braku zapłaty kwot wynikających z faktur wystawionych prze operatora.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów procesu za drugą instancję.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja pozwanej, mimo nietrafności podniesionych w niej zarzutów, okazała się częściowo skuteczna, doprowadziła bowiem do zmiany zaskarżonego orzeczenia na korzyść skarżącej, poprzez częściowe oddalenie powództwa.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że zgodnie z utrwalonym w orzecznictwie stanowiskiem, wyrażonym m.in. w Uchwale Sądu Najwyższego – 7 sędziów – zasadzie prawnej z dnia 31 stycznia 2008 roku, sygn. III CPZ 49/07 (OSNC 2008/6/55) sąd rozpoznający apelację jest wprawdzie związany podniesionymi przez stronę zarzutami obrazy prawa procesowego, nie wiążą go jednak zarzuty obrazy prawa materialnego, które to naruszenia sąd odwoławczy zobligowany jest uwzględniać z urzędu, tj. nawet mimo niepodniesienia ich przez stronę w środku odwoławczym. Pozwana zaskarżyła wyrok w całości, wobec czego Sąd Okręgowy uprawniony był do dokonania kontroli prawidłowości całokształtu rozstrzygnięć Sądu pierwszej instancji.

Po przeprowadzeniu kontroli odwoławczej zaskarżonego wyroku należy zaś stwierdzić, że Sąd Rejonowy dopuścił się obrazy przepisu prawa materialnego, tj. art. 483 § 1 k.c. i w konsekwencji zasądził na rzecz powoda roszczenie, które w tej konkretnej sprawie nie znajdowało oparcia w przepisach prawa materialnego. Uwaga ta dotyczy części roszczenia głównego, tj. kwoty 1.500 zł, którą Sąd Rejonowy określił mianem „opłaty dodatkowej” wynikającej z § 20 pkt 8 regulaminu świadczenia usług telekomunikacyjnych. Sąd pierwszej instancji, jak również strona powodowa (która używa określenia zarówno „kara umowna” jak i „opłata specjalna” – k. 69) zdają się nie zauważać po pierwsze samej treści stosownego postanowienia regulaminu, który posługuje się pojęciem „kara umowna”. Abstrahując jednak od przyjętego określenia, w sprawie należało przede wszystkim ocenić charakter tego świadczenia. Prawidłowe ustalenie czym w istocie była kwota, o jakiej mowa w § 20 pkt 8 regulaminu jest bowiem kluczowe dla oceny ważności tego postanowienia regulaminu.

W realiach niniejszej sprawy podkreślenia wymaga, że obowiązek zapłaty kwoty 1.500 zł w ocenie strony powodowej zaktualizował się na skutek nienależytego wykonania przez pozwaną zobowiązania, a polegającego na niewywiązaniu się z wynikającego z umowy obowiązku uiszczania określonych opłat za usługi telekomunikacyjne. Strona powodowa nigdzie wprost nie powołała się na fakt, że doszło do rozwiązania umowy, nie złożyła także dokumentu, z którego wynikałby tego rodzaju oświadczenie poprzedniego wierzyciela będącego stroną umowy - (...), jednak poniższe stwierdzenia są aktualne zarówno w przypadku obciążenia pozwanej tą należnością po rozwiązaniu umowy, jak i bez takiego oświadczenia.

Jak wynika z materiału zgromadzonego w sprawie, w tym także z twierdzeń strony powodowej, fakt nieuiszczenia opłat w pełnej wysokości za usługi telekomunikacyjne był jedyną przyczyną ewentualnego rozwiązania umowy, a zatem był też wyłączną podstawą obciążenia pozwanej karą umowną w wysokości 1.500 zł.

W tym miejscu uwidacznia się zatem zasadnicza kwestia – obciążenie M. S. (1) karą umowną nastąpiło wskutek nienależytego wykonania przez pozwaną świadczenia pieniężnego, co zaś stoi w sprzeczności z jednoznaczną treścią przepisu art. 483 § 1 k.c. Zgodnie z tym przepisem zastrzeżenie kary umownej może bowiem nastąpić wyłącznie na wypadek niewykonania bądź nienależytego wykonania świadczenia niepieniężnego. Art. 483 § 1 k.c. statuuje normę powszechnie obowiązującą, wobec czego strony nie mogą w ramach swobody kontraktowania w sposób odmienny kształtować postanowień umownych co do rodzaju świadczenia, którego niewykonanie bądź nienależyte wykonanie aktualizować będzie obowiązek zapłaty kary umownej.

Postanowienia regulaminu świadczenia usług, stanowiącego integralną część umowy łączącej w przedmiotowej sprawie strony, w części, w jakiej przewidują możliwość obciążenia karą umowną z tytułu rozwiązania umowy także na skutek niewywiązania się z obowiązku uiszczania opłat (czy to abonamentowych, czy przykładowo z tytułu wykonanych połączeń) są w myśl art. 58 § 1 i 3 k.c. – jako sprzeczne z ustawą – bezwzględnie nieważne.

Nie można bowiem dokonywać oceny ważności postanowień o karze umownej, która zastrzeżona jest w związku z uprawnieniem prawnokształtującym jednej strony do rozwiązania umowy, w oderwaniu od przyczyn rozwiązania kontraktu. Należy zawsze ustalić, czy rozwiązanie umowy nastąpiło w związku z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem świadczenia o charakterze pieniężnym, czy też niepieniężnym. W wypadku ustalenia, że rozwiązanie umowy nastąpiło wskutek nienależytego wykonania świadczenia pieniężnego należy uznać, że kara umowna przewidziana na wypadek rozwiązania umowy właśnie z tej przyczyny stanowi w istocie sankcję za niewykonanie lub nienależyte wykonanie również tego świadczenia pieniężnego. Stan taki, jako jednoznacznie sprzeczny z przepisem art. 483 § 1 k.c., nie może zatem stanowić podstawy do wystąpienia z powództwem o zapłatę kary umownej opartej o taką podstawę, jeśli brak jest jakichkolwiek innych przyczyn rozwiązania umowy. W niniejszej sprawie powód takich innych przyczyn nie wskazał, ani nie wykazał, co też skutkowało zmianą zaskarżonego wyroku i oddaleniem powództwa co do kwoty 1.500 zł wraz z roszczeniem akcesoryjnym, tj. ustawowymi odsetkami zasądzonymi od tej kwoty za okres od dnia 23 czerwca 2008 roku.

W pozostałej części, tj. w zakresie przytoczonych przez skarżącą zarzutów obrazy przepisów prawa procesowego, a nadto zarzutów dotyczących bezzasadności zasądzenia od pozwanej odsetek od pozostałej części roszczenia, apelacja jako bezzasadna podlegała oddaleniu.

Odnosząc się do zarzutów obrazy prawa procesowego należy wskazać, że żaden ze wskazanych w apelacji przepisów nie został przez Sąd Rejonowy naruszony. Zarzuty skarżącej w istocie zmierzały do podważenia ustaleń faktycznych i oceny dowodów, jakie legły u podstaw uwzględnienia żądania odsetek, przy czym w ocenie Sądu Okręgowego, ustalenia faktyczne i ocena dowodów dokonane przez Sąd pierwszej instancji, tak co do kwestii należnych odsetek, jak i pozostałych okoliczności należących do sfery faktów, są w pełni prawidłowe, choć – jak wskazano wyżej – Sąd Rejonowy ostatecznie błędnie zastosował przepis prawa materialnego dotyczący instytucji kary umownej. Ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego nie noszą cech dowolności, są pełne i były też w pełni wystarczające do wydania rozstrzygnięcia w przedmiotowej sprawie, są nadto zgodne z regułami logiki i doświadczeniem życiowym. Wbrew twierdzeniom pozwanej Sąd pierwszej instancji uwzględnił całokształt twierdzeń i dowodów wskazanych zarówno przez powoda, jak i pozwaną i brak jest jakichkolwiek powodów do zakwestionowania obiektywności Sądu. Tym samym Sąd Okręgowy ustalenia te, jak i ocenę dowodów w pełni podzielił i przyjął za własne.

W tym miejscu należy też wskazać, że okoliczności podnoszone przez pozwaną w uzasadnieniu apelacji są bez znaczenia dla oceny prawidłowości rozstrzygnięcia w przedmiocie zasądzenia odsetek od pozostałych (poza kwotą 1.500 zł) kwot objętych żądaniem pozwu. Pozwana w toku procesu przed Sądem pierwszej instancji, jak i w postępowaniu odwoławczym ostatecznie nie kwestionowała zasadności kwot składających się na roszczenie główne (należności za usługi świadczone w poszczególnych miesiącach). W ocenie Sądu Okręgowego nie ma też podstaw, by ocenić roszczenie powoda co do kwoty 153,72 zł jako nieuzasadnione. Pozwana przyznała, że nie opłaciła faktur wystawionych przez operatora, zaś podnoszone przez nią okoliczności jakoby nie dokonała tego w sposób zawiniony, nie znajdują oparcia w materiale dowodowym i nie mają większego znaczenia, w szczególności dla roszczeń odsetkowych, na czym skupia się skarżąca w apelacji.

Zgodnie z brzmieniem art. 481 § 1 k.c. jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Przepis ten statuuje powszechną zasadę, stosownie do której już sam fakt uchybienia terminowi wywiązania się z zobowiązania pieniężnego przesądza o uprawnieniu wierzyciela domagania się odsetek.

Stąd bez znaczenia dla oceny zasadności roszczenia o odsetki jest zatem fakt ewentualnego braku zawinienia dłużnika w niezapłaceniu w terminie określonej należności przysługującej wierzycielowi – co też w sposób jednoznaczny wynika z przepisu art. 481 § 1 k.c. Jedynie na marginesie należy odnieść się do wskazywanej przez pozwaną okoliczności zmiany adresu, o czym powiadomiła operatora i co w ocenie pozwanej miało świadczyć o braku odpowiedzialności za nieopłacenie faktur, wskutek nieotrzymywania korespondencji na właściwy adres. Sąd Okręgowy zauważa, że o zmianie adresu pozwana poinformowała operatora dopiero w kwietniu 2009 roku, zaś należności dochodzone w niniejszej sprawie dotyczą miesięcy marzec-maj 2008 roku, wobec czego okoliczność zmiany adresu dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy i oceny zasadności żądania odsetek jest zupełnie pozbawiona znaczenia.

W żaden sposób nie można też uznać, że domaganie się odsetek za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego stanowi nadużycie prawa, tj. sprzeczne jest z zasadami współżycia społecznego lub społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa. Wręcz przeciwnie, niezgodne z zasadami współżycia społecznego jest nieterminowe realizowanie swoich zobowiązań, czy tym bardziej nieregulowanie ich w ogóle, a zatem osoba uchybiająca terminowi płatności nie może skutecznie bronić się zarzutem opartym na art. 5 k.c., skoro sama postępuje wbrew zasadom współżycia społecznego.

Podsumowując, pozwana nie dokonała zapłaty wymagalnych należności z trzech faktur VAT: na kwotę 85,60 zł z terminem płatności do dnia 31 marca 2008 roku, na kwotę 67,73 zł z terminem płatności do dnia 30 kwietnia 2008 roku oraz na kwotę 0,39 zł z terminem płatności do 30 maja 2008 roku, wobec czego powód zasadnie domagał się z tytułu opóźnienia odsetek od tych kwot, wskazując kolejno daty, od jakich odsetki mają być naliczane, tj. odpowiednio od dnia 2 kwietnia, 2 maja i 1 czerwca 2008 roku. Sąd Rejonowy prawidłowo zatem orzekł zgodnie z żądaniem pozwu co do tej kwestii, zaś zarzuty skarżącej nie mogły zostać uznane za zasadne.

Dlatego tez na mocy art. 385 k.p.c. Sąd Okręgowy oddalił apelację w pozostałej części.

Z uwagi na fakt, że apelacja została uwzględniona w części, w a w części oddalona, to rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego nastąpiło zgodnie z zasadą stosunkowego rozdzielenia kosztów określoną w art. 100 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.

Łącznie koszty postępowania odwoławczego wyniosły 360 zł, z czego powód poniósł kwotę 300 zł (wynagrodzenie pełnomocnika), zaś pozwana kwotę 60 zł (opłata od zażalenia 30 zł i opłata od apelacji 30 zł). Apelacja została uwzględniona w 90 % (1500 zł z 1653,72 zł), zaś oddalona w 10 %, wobec czego pozwana winna ponieść koszty w 10 % - 36 zł, zaś powód w 90 % (324 zł). Tym samym mając to na uwadze należało zasądzić od powoda na rzecz pozwanej kwotę 24 zł (60-36;324-300) tytułem zwrotu kosztów procesu.

Mając na względzie powyższe okoliczności Sąd orzekł, jak w sentencji wyroku.