Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Kraków, 10 lutego 2015r.

Sąd Okręgowy w Krakowie Wydz. IX Gospodarczy w składzie:

sędzia SO Dariusz Pawłyszcze

protokólant st. sekr. sąd. Aleksander Powroźnik

po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym w Krakowie 10 lutego 2015r. sprawy z powództwa (...) Sp. z o.o. w K. przeciwko (...) Sp. z o.o. w Z. o zapłatę 157.797,98 zł z ustawowymi odsetkami od 1 marca 2014r.

I zasądza od pozwanej na rzecz powódki 7.797,98 (siedem tysięcy siedemset dziewięćdziesiąt siedem 98/100) zł z ustawowymi odsetkami od 1 marca 2014r.;

II oddala żądanie zapłaty 150.000 zł z odsetkami od 1 marca 2014r.;

III wzajemnie znosi koszty postępowania.

UZASADNIENIE

Powodowy partner konsorcjum wniósł o zasądzenie od pozwanego lidera konsorcjum 157.797,98 zł z ustawowymi odsetkami od 1 marca 2014r. tytułem reszty czterech kar umownych po 50.000 zł:

1. za wystawienie zamawiającemu faktury końcowej z opóźnieniem (20 listopada 2013r. zamiast 29 października 2013r.), co spowodowało opóźnioną zapłatę wynagrodzenia należnego partnerowi od zamawiającego,

2. za niezawiadomienie partnera o powstaniu podstaw do wystawienia faktury końcowej oraz o jej wystawieniu,

3. za nieprzesłanie partnerowi kopii faktury,

4. niewskazanie w fakturze nru rachunku partnera jako rachunku, na który zamawiający powinien dokonać zapłaty sumy z faktury.

W sprzeciwie [k.214] od nakazu zapłaty pozwany lider konsorcjum wniósł o oddalenie powództwa, ponieważ:

1. wystawił zamawiającemu fakturę końcową dopiero 20 listopada 2013r., gdyż dopiero wówczas uzyskał od zamawiającego komplet podpisów na protokole odbioru końcowego,

2. zawiadomił partnera o powstaniu podstaw do wystawienia faktury i o jej wystawieniu,

3. przesłał partnerowi kopię faktury,

4. partner nie potwierdził salda między stronami i lider nie wiedział, jaką sumę z faktury końcowej zamawiający powinien zapłacić partnerowi,

5. nawet w razie ustalenia, że lider naruszył umowę stron, partner nie poniósł żadnej szkody, a tym samym kary są rażąco wygórowane.

W odpowiedzi na sprzeciw [k.254] partner wniósł o jego oddalenie, ponieważ:

1. umowa stron z zamawiającym przewidywała wystawienie faktury końcowej w ciągu 7 dni od dostarczenia liderowi przez zamawiającego świadectwa płatności, które jako załącznik do protokołu odbioru końcowego zostało doręczone liderowi w dniu podpisania protokołu w dniu 22 października 2013r.,

2-3. partner otrzymał kopię faktury w dniu 22 listopada 2013r. od zamawiającego, a nie od lidera,

4. porozumienie stron z zamawiającym z 8 stycznia 2013r. nakazywało bezwarunkowo liderowi wskazywanie rachunku partnera we wszystkich fakturach wystawianych po tym dniu,

5. porozumienie z 8 stycznia 2013r. zostało zawarte, ponieważ lider unikał prawidłowego rozliczania się z partnerem i kary umowne pełniły funkcje represyjne i stymulacyjne, a ponadto partner poniósł szkodę, gdyż na skutek wystawienia faktury sprzecznej z porozumieniem z 8 stycznia 2013r. zamawiający zapłacił ją z opóźnieniem.

S ą d ustali ł , co nast ę puje:

Strony zawarły umowę konsorcjum [k.36] w celu wspólnego złożenia oferty zamawiającemu (ggeneralnemu wykonawcy przebudowy drogi na ekspresową) oraz wspólnego wykonania umowy w razie zawarcia umowy z zamawiającym. Na mocy umowy liderem konsorcjum został pozwany, który wyłącznie miał wystawiać faktury zamawiającemu, a po uzyskaniu zapłaty miał płacić powodowi w oparciu o faktury wystawiane pozwanemu przez powodowego partnera.

Strony zawarły umowę z zamawiającym, który płacił pozwanemu liderowi zgodnie z otrzymywanymi fakturami. Natomiast lider nie płacił powodowemu partnerowi należnej części wynagrodzenia. W dniu 8 stycznia 2013r. zaległe wynagrodzenie przysługujące partnerowi od lidera wynosiło 5.196.576,31 zł.

Na żądanie partnera w dniu 8 stycznia 2013r. strony i zamawiający zawarły trójstronne porozumienie [k.94], na mocy którego lider wystawiając faktury zamawiającemu jako rachunek do zapłaty miał wskazywać rachunek partnera (§(...)). Ponadto lider zobowiązał się do wystawiania faktur zamawiającemu niezwłocznie po ziszczeniu się określonych w umowie z zamawiającym warunków do wystawienia faktury, zawiadomienia partnera o powstaniu podstaw do wystawienia faktury, o dacie wystawienia i doręczenia zamawiającemu faktury oraz jej wysokości, a także do przesłania partnerowi kopii faktury najpóźniej w dniu jej doręczenia zamawiającemu (§ (...)). W razie niewykonania obowiązku z § (...) porozumienia lider zobowiązał się do zapłaty kary umownej 50.000 zł "za każdy przypadek".

Zgodnie z porozumieniem zamawiający płacił należne wynagrodzenia częściowe na rachunek partnera. W dniu 22 października 2013r. zamawiający i pozwany lider sporządzili protokół odbioru końcowego i lider miał prawo wystawić fakturę końcową. Lider nie uczynił tego i zażądał od powodowego partnera uzgodnienia sald, aby nie doszło do nadpłaty na rzecz partnera na skutek zapłaty całej sumy z faktury końcowej na rachunek partnera. Powód wskazał, że żądanie uzgodnienia sald nie ma oparcia w porozumieniu z 8 stycznia 2013r. i zażądał niezwłocznego wystawienia faktury końcowej. W dniu 20 listopada 2013r. lider wystawił fakturę końcową [k.182] na sumę 1.152.141,74 zł wskazując w niej jako rachunek do zapłaty swój własny rachunek zamiast rachunku partnera. Ze względu na sprzeczność faktury z porozumieniem z 8 stycznia 2013r. zamawiający jej nie zapłacił i przesłał skan faktury powodowemu parterowi, który pismem z 22 listopada 2013r. [k.178] zażądał od lidera wystawienia prawidłowej faktury.

Pismem z 10 grudnia 2013r. [k.183] partner wyznaczył liderowi ostateczny termin do 13 grudnia 2013r. do wskazania zamawiającemu rachunku partnera jako rachunku do zapłaty faktury końcowej z zagrożeniem naliczenia kary 50.000 zł "za każdy z osobna przypadek naruszenia § (...) porozumienia". Jednocześnie partner pismem z tego samego dnia [k.185] przypomniał zamawiającemu, że tylko zapłata na rachunek partnera zwalnia zamawiającego z długu. Lider nadal nie poprawiał faktury, lecz zamawiający ponaglany przez partnera w oparciu o samo porozumienie z 8 stycznia 2013r. w dniu 6 lutego 2014r. zapłacił partnerowi 1.113.879,12 zł tytułem części sumy z faktury końcowej.

Po tej wpłacie suma wpłat lidera i zamawiającego na rachunek partnera przekroczyła należności partnera o 42.202,02 zł. Pismem z 19 lutego 2014r. [k.187] partner zawiadomił lidera o tej nadwyżce i obciążył lidera karą umowną 200.000 zł - po 50.000 zł za wystawienie faktury końcowej z opóźnieniem (20 listopada zamiast najpóźniej 29 października 2013r.), za niezawiadomienie o powstaniu podstaw do wystawienia faktury, datach jej wystawienia i doręczenia zamawiającemu oraz wysokości, za nieprzesłanie powodowi kopii faktury, z niewskazanie w fakturze rachunku partnera jako rachunku do zapłaty - wzywając lidera do zapłaty w terminie tygodniowym 157.797,98 zł (kara 200.000 zł po potrąceniu z nadpłatą 42.202,02 zł).

Powyższy stan faktyczny był niesporny i został ustalony w oparciu o twierdzenia powoda przyznane lub niezaprzeczone przez pozwanego (art. 229 i 230 K.p.c.). Mimo braku zaprzeczenia sąd wbrew twierdzeniu powoda [k.283 14m] nie ustalił, aby po zawarciu porozumienia z 8 stycznia 2013r. pozwany lider wystawił już tylko fakturę końcową, gdyż z zestawienia wpłat w piśmie powoda z 19 lutego 2014r. [k.187] wynika, że zamawiający dokonał wielu wpłat po zawarciu porozumienia. Ponadto fakt ten jest nieistotny dla rozstrzygnięcia (art. 227 K.p.c.).

Ponad powyższy stan faktyczny lider wnosił o ustalenie, że zawiadomił partnera o powstaniu podstaw do wystawienia faktury i o jej wystawieniu oraz przesłał mu kopię faktury. Na te okoliczności sąd zamierzał na posiedzeniu 10 lutego 2015r. dopuścić dowód z przesłuchania świadka zawnioskowanego przez pozwanego. Świadek nie stawił się, a sąd uznał te fakty za nieistotne i nie wydał postanowienia dowodowego.

S ą d zwa ż y ł , co nast ę puje:

Wg powoda w § (...) porozumienia z 8 stycznia 2013r. [k.97] strony określiły 4 odrębne obowiązki pozwanego:

1. wystawianie faktur zgodnie z umową (tj. m.in. z rachunkiem partnera jako rachunkiem do zapłaty - §(...) porozumienia),

2. wystawianie faktur bez zwłoki (tj. w najwcześniejszych terminach określonych w umowie z zamawiającym),

3. zawiadamianie partnera o powstaniu podstaw do wystawienia faktury, o datach wystawienia faktur i doręczenia ich zamawiającemu oraz ich wysokości,

4. przesłanie partnerowi kopii faktury.

Wg powoda na mocy §(...) za niewykonanie któregokolwiek z tych obowiązków przysługuje mu kara 50.000 zł.

Jednakże § (...) porozumienia przyznaje partnerowi prawo do kary "w razie niewykonania obowiązku zastrzeżonego w(...) (...) 50.000 zł za każdy przypadek". W świetle §(...) w § (...) został zastrzeżony jeden obowiązek, na który składa się prawidłowe (co do treści i czasu) wystawienie faktury oraz prawidłowe zawiadomienie partnera z przesłaniem kopii faktury. Zwrot "za każdy przypadek" dotyczy każdego przypadku wystawienia faktury.

Partner podniósł [k.283 11m], iż lider nie zaprzeczył interpretacji porozumienia przedstawionej w pozwie. Jednakże na podstawie art. 230 K.p.c. brak zaprzeczenia nie wiąże sądu. Projekt porozumienia będący podstawą negocjacji przygotował partner [jego oświadczenie k.282 7m] i jego obciążał obowiązek precyzyjnego zdefiniowania podstaw do nałożenia kary umownej.

Partner podniósł stres wynikły z niepewności, czy otrzyma należne mu wynagrodzenie. Dlatego sąd oddalił wniosek lidera o miarkowanie kary, lecz nie jest to argument za zwielokrotnieniem kary za naruszenie tego samego obowiązku. Argumenty partnera przemawiają co najwyżej za interpretacją, iż do uznania obowiązku z § (...) za niewykonany, a tym samym powstania prawa do kary, wystarczy naruszenie tego obowiązku w najmniejszym zakresie, tj. niewykonanie jednej z czynności składających się na obowiązek wystarcza do uznania obowiązku za niewykonany. Ponieważ lider wskazał w fakturze nieprawidłowy rachunek, zbędne było ustalanie, czy wykonał obowiązek w pozostałym zakresie.

Partner podnosił szkody poniesione na skutek wystawienia faktury z opóźnieniem i wadliwie, tj. opóźnioną zapłatę przez zamawiającego, oraz wcześniejsze - sprzed porozumienia z 8 stycznia 2013r. - szkody wynikłe z braku zapłaty. Powyższe także przemawia za niemiarkowaniem kary. Ponieważ szkody te nie były podstawą faktyczną żądania (ich podniesienie służyło tylko zwalczeniu żądania miarkowania kary), sąd nie badał, czy w świetle porozumienia z 8 stycznia 2013r. partner może dochodzić od lider odsetek za opóźnioną zapłatę przez zamawiającego.

Zatem na podstawie art. 484 § 1 K.c. powodowemu partnerowi przysługuje kara umowna 50.000 zł, a po niespornym potrąceniu z nadpłatą 42.202,02 zł przysługującą pozwanemu liderowi. Dlatego sąd uwzględnił powództwo w zakresie żądania zapłaty 7.797,98 zł.

koszty

Co do zasady w razie częściowego uwzględnienia żądania majątkowego powodowi na podstawie art. 98 i 100 K.p.c. przysługuje od pozwanego zwrot opłaty od pozwu obliczonej od uwzględnionej części żądania oraz części kosztów zastępstwa równej stosunkowi, w jakim wartość uwzględnionego żądania pozostaje do całego żądania. Jednocześnie pozwanemu przysługuje zwrot części kosztów zastępstwa równej stosunkowi, w jakim wartość oddalonego żądania pozostaje do całego żądania (zob. wyrok SN z 21 lutego 2002r., I PKN 932/00, OSNP 2004/4/63, Lex 54295).

Powyższa zasada oznacza, że w przypadku wygrania w 50% powodowi przysługuje zwrot połowy opłaty od pozwu, a koszty zastępstwa się znoszą. Przy wygraniu poniżej 50% powodowi przysługuje zwrot opłaty 5% obliczonej od uwzględnionego żądania pomniejszonej o część kosztów zastępstwa równą iloczynowi zastosowanej przez sąd stawki kosztów zastępstwa i wyrażonej ułamkiem różnicy stopnia wygrania pozwanego i powoda. Gdy owa część kosztów zastępstwa jest wyższa od części opłaty od pozwu należnej powodowi, koszty należy zasądzić na rzecz pozwanego.

W niniejszej sprawie pozwany nie miał pełnomocnika. Jednakże z art. 100 K.p.c. wynika zasada, że w razie wygrania sprawy w 50% koszty zastępstwa co do zasady podlegają zniesieniu - nawet gdy tylko jedna strona miała adwokata. W przeciwnym wypadku przy wysokich kosztach zastępstwa stronie przegrywającej sprawę w ponad 50% mógłby przysługiwać zwrot części kosztów. Przyznanie zwrotu kosztów stronie przegrywającej sprawę w dużym stopniu byłoby niesprawiedliwe. Dlatego w razie stosowania art. 100 K.p.c. należy od stopnia wygrania sprawy przez jedną ze stron odjąć stopień wygrania sprawy przez drugą - niezależnie od tego, czy drugiej stronie przysługuje roszczenie o zwrot kosztów (czy to na skutek nieposiadania adwokata, czy wygaśnięcia roszczenia o zwrot kosztów na podstawie art. 109 K.p.c.). Stronie występującej bez pełnomocnika nie można zasądzić kosztów zastępstwa, lecz nie ma to wpływu na obliczenie kosztów należnych stronie przeciwnej.

Powód wygrał w 5%, pozwany w 95% i nawet przy minimalnych kosztach zastępstwa 3.600 zł pozwanemu przysługiwałoby 90%, tj. 3.240 zł. Opłata od uwzględnionej części żądania wynosi zaledwie 390 zł. Dlatego na podstawie art. 100 K.p.c. sąd wzajemnie zniósł koszty postępowania.