Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

W., dnia 08-01-2015 r.

Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Śródmieścia we Wrocławiu I Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący:SSR Paweł Kwiatkowski

Protokolant:Katarzyna Mulak

po rozpoznaniu w dniu 08-01-2015 r. we Wrocławiu

sprawy z powództwa A. C.

przeciwko A. Towarzystwu (...) S.A. w W.

bezpodstawne wzbogacenie (Art. 405 kc)

I. zasądza od strony pozwanej A. Towarzystwa (...) S.A. w W. na rzecz powoda A. C. kwotę 10.102,50 zł (dziesięć tysięcy sto dwa złote 50/100) z ustawowymi odsetkami od dnia 25 czerwca 2014 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 2.923,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

I C 1724/14

UZASADNIENIE

Pozwem złożonym w dniu 9 września 2014 r. powód M. S. domagał się zasądzenia na swoją rzecz od strony pozwanej A. Towarzystwa (...) SA kwoty 10102,50 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 25 czerwca 2014 r. do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, że strony łączyła umowa ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym. Wartość wpłaconych przez powoda składek wynosiła 40494,35 zł. Umowa pomiędzy stronami została rozwiązana z dniem 24 czerwca 2014 r. Strona pozwana pobrała z otrzymanej kwoty kwotę 10102,50 zł tytułem opłaty likwidacyjnej. Zasadność i wysokość opłaty likwidacyjnej nie wynikała jednak jasno z ogólnych warunków ubezpieczenia oraz załącznika do niej

W ocenie powoda postanowienia ogólnych warunków umowy, na podstawie których pobrano opłatę likwidacyjną, były niedozwolonym postanowieniami umownymi w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 kc, wobec czego opłata ta powinna zostać powodowi zwrócona.

Nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym w dniu 6 października 2014 r. powództwo uwzględniono w całości.

W sprzeciwie od w/w nakazu strona pozwana A. Towarzystwo (...) SA wniosła o oddalenie powództwa w całości, zarzucając, że zastrzeżenie opłaty likwidacyjnej było, co do zasady dopuszczalne. Jej funkcją było pokrycie wysokich kosztów początkowych związanych z zawarciem umowy ubezpieczenia.

Dodatkowo strona pozwana twierdziła, że pobrana opłata jest elementem świadczenia głównego, jak element składki ubezpieczeniowej, będący składnikiem wynagrodzenia zakładu ubezpieczeń.

Sposób określenia opłaty likwidacyjnej opisany w ogólnych warunkach umowy został zakwestionowany w orzecznictwie Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów jedynie w zakresie ryczałtowego sposobu obliczania tej opłaty. Strona pozwana wskazywała przy tym, ze samo uznanie klauzuli za niedozwoloną w ramach kontroli abstrakcyjnej, nie oznaczało jeszcze, że jest ona niedozwolona w relacji z powodem.

Strona pozwana wskazywała nadto, że zarząd pozwanego ustalił sposób pobierania opłat likiwidacyjnych. Na podstawie tej uchwały ustalono, że opłata likwidacyjna będzie obejmować tzw. koszt dystrybucji (pośrednictwa ubezpieczeniowego), koszt wystawienia polisy (nie więcej niż 260 zł), koszt likwidacji polisy (nie więcej niż 280 zł). Podjęcie uchwały nie stanowiło zdaniem pozwanego zmiany wzorca umownego, lecz wypełnienie „luki” powstałej w związku z orzecznictwem (...).

W związku z umową zawartą z powodem strona pozwana poniosła koszt akwizycji w kwocie 9562,50 zł oraz koszt wystawienia polisy w kwocie 260 zł i koszt likwidacji polisy w kwocie 280 zł. Zdaniem pozwanego obowiązek zwrotu wskazanych kosztów wynikał także z przepisów art. 742 kc i art. 746 § 1 kc. Umowa łącząca strony zawierała elementy umowy o świadczenie usług, do której należy stosować przepisy o zleceniu. W związku z tym, powód powinien był zwrócić stronie pozwanej wydatki poczynione w celu należytego wykonania zlecenia, a nadto pokryć szkodę związana z przedwczesnym rozwiązaniem umowy.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

Powoda A. C. i stronę pozwaną A. Towarzystwo (...) SA łączyła umowa ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym.

W umowie zastrzeżono, ze tzw. składka regularna płatna rocznie wynosić będzie 15000 zł. Ponadto strona pozwana uprawniona była do pobrania opłaty wstępnej w wysokości 15 % składki regularnej, zapłaconej za 1 rok polisowy, opłaty za zarządzanie w wysokości 1,95 % rocznie, opłaty za ryzyko w kwocie 27,30 zł na 1000 zł kwoty ryzyka netto, opłaty transakcyjnej w kwocie 15 zł, opłaty likwidacyjnej w wysokości 100 % środków wypłaconych z subkonta składek regularnych w pierwszym i drugim roku polisowym, 80 % tych środków w trzecim roku polisowym, 70 % w czwartym roku polisowym, 60 % w piątym roku polisowym. Odpowiedzialność strony pozwanej rozpoczynała się od 19 sierpnia 2011 r.

Zgodnie z ogólnymi warunkami umowy jej celem było długoterminowe gromadzenie środków finansowych przez nabywanie tzw. jednostek uczestnictwa ze środków pochodzących ze składek ubezpieczonego. Jednostkami uczestnictwa były części ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego obejmującego część aktywów pozwanego inwestowanych zgodnie z przyjętą strategią inwestycyjną.

Powód był zobowiązany do uiszczania składki do osiągnięcia tzw. statusu polisy opłaconej. Status ten następował po zapisaniu na rachunku ubezpieczającego składek regularnych należnych za okres pięciu lat.

Powód był uprawniony do całkowitej wypłaty zgromadzonych na swoim rachunku środków w każdym czasie. Ponadto umowa wygasała, jeżeli w okresie 60 dni od daty terminu zapłaty składki nie uiszczono składki. W takim wypadku strona pozwana była uprawniona do pobrania określonej w umowie opłaty likwidacyjnej.

Powód był uprawniony do wypowiedzenia umowy z zachowaniem trzymiesięcznego terminu wypowiedzenia.

(dowód: polisa – k. 9, ogólne warunki umowy – k. 11-22, załącznik do ogólnych warunków ubezpieczenia – k. 55)

W dniu 24 czerwca 2014 r. powód dokonał całkowitej wypłaty zgromadzonych środków. Wartość tych środków wynosiła 40158,57 zł + 335,78 zł. Ze zgromadzonej kwoty strona pozwana potrąciła opłatę likwidacyjną w wysokości 10102,50 zł.

(dowód: potwierdzenie wypłaty – k. 10)

Pismem z 17 stycznia 2013 r. strona pozwana poinformowała powoda, że na mocy uchwały zarządu z 27 sierpnia 2012 r. odstąpiono od ryczałtowej wysokości opłaty likwidacyjnej. Opłata ta zgodnie z decyzją zarządu obejmowała tzw. koszt dystrybucji, koszt wystawienia polisy w kwocie 260 zł oraz koszt rozwiązania umowy w kwocie 280 zł.

(dowód: pismo z 17.01.2014 r. – k. 187)

Mając powyższe na uwadze, Sąd zważył, co następuje.

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Stan faktyczny pomiędzy stronami w rozpoznawanej sprawie był pomiędzy stronami bezsporny.

Nie ulegało wątpliwości, że strony łączyła umowa ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym. W umowie tej zastrzeżono, że w przypadku całkowitej wypłaty środków zgromadzonych przez ubezpieczającego przed upływem określonego terminu, strona pozwana uprawniona była do pobrania opłaty likwidacyjnej. Klauzula określająca sposób obliczenia tej opłaty została uznana w stosunku do pozwanego za klauzulę niedozwoloną wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie z 7 października 2011 r. (sygn. XVII AmC 1704/09) i wpisana do rejestru klauzul niedozwolonych pod numerem (...). W związku z tym oczywistym było, że postanowienie to nie wiązało powoda stosownie do art. 385 ¹ § 1 kc w zw. z art. 479 ⁴³ kpc.

Z przepisu art. 479 ⁴² § 1 kpc wynika wprost, że w razie uwzględnienia powództwa o uznanie postanowienia wzorca umownego za niedozwolonego zakazane jest jego dalsze wykorzystywanie. Wbrew twierdzeniom pozwanego oznacza to, że nie jest możliwe posługiwanie się zakazanym postanowieniem w stosunkach prawnych z innymi osobami. Osoby te korzystają z rozszerzonej prawomocności wyroku stosownie do (...) kpc. Na podstawie art. 385 ¹ § 2 kc strony były natomiast związane umową w zakresie nie objętym zakwestionowanym postanowieniem umownym.

Nie było też żadnych podstaw, ażeby traktować opłatę likwidacyjną jako świadczenie główne w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 kc, co wyłączałoby kontrolę klauzuli w trybie tego przepisu. Z istoty stosunku ubezpieczenia wynika, że świadczeniem głównym należnym zakładowi ubezpieczeń jest składka (por. art. 805 § 1 kc). Świadczenie określone poza składką będzie w tej sytuacji świadczeniem ubocznym. Takim świadczeniem jest w szczególności każde świadczenie związane z przedwczesnym rozwiązaniem umowy. Wypada zauważyć, że skoro w toku kontroli abstrakcyjnej wydano orzeczenie zakazujące stosowania klauzuli obejmującej sposób obliczania opłaty likwidacyjnej, implicite przesądzono już, że chodziło o świadczenie uboczne w ramach stosunku ubezpieczenia.

Wobec powyższego jedynym sposobem wprowadzenia nowego postanowienia umownego, w którym będzie określona wysokość opłaty likwidacyjnej, było wprowadzenie nowego wzorca umownego, stosownie do art. 384 ¹ kc. W tym celu strona pozwana powinna była doręczyć powodowi wzorzec obejmujący nowe postanowienie umowne, gwarantując mu możliwość wypowiedzenia umowy w najbliższym terminie wypowiedzenia. Nie było natomiast możliwe zastąpienie niedozwolonego postanowienia umownego innym postanowieniem wyłącznie przez podjęcie jednostronnej uchwały zarządu pozwanego.

Próba jednostronnej zmiany wzorca uchwałą zarządu pozwanego prowadziła do obejścia przepisu art. 384 ¹ kc i jako taka nie mogła wywołać oczekiwanych skutków prawnych. Należy podkreślić, że nie było możliwe uznanie tej próby jedynie za interpretację zapisu o prawie do samej opłaty likwidacyjnej. Już z umowy powinno wynikać zarówno prawo do opłaty, jak i sposób jej obliczenia (por. art. 13 ust. 4 pkt 5 ustawy o działalności ubezpieczeniowej). Tymczasem strona pozwana ze skutecznego zastrzeżenia prawa do opłaty niezasadnie wyciągała wniosek, że może jednostronnie określić sposób obliczenia tej opłaty. Tymczasem na takie uzupełnienie zapisu umownego kontrahent umowy powinien wyrazić zgodę, najpóźniej w sposób określony w art. 384 ¹ kc.

Strona pozwana zarzucała także, że zwrot kosztów objętych opłata likwidacyjną należał jej się także z mocy samego prawa, na podstawie art. 742 kc i art. 746 § 1 kc. Zdaniem Sądu przepisy te nie miały jednak zastosowania w stosunku do pozwanego. Zgodnie z art. 750 kc znajdują bowiem zastosowanie do umów o świadczenie usług nie uregulowanych innymi przepisami. Tymczasem umowa ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym uregulowana jest przepisem art. 13 ustawy o działalności ubezpieczeniowej, w tym w szczególności w przywołanym art. 13 ust. 4 tej ustawy. Zgodnie z art. 13 ust. 4 pkt 5 ustawy we wskazanej umowie należy wprost określić zasady ustalania wysokości kosztów oraz wszelkich innych obciążeń potrącanych ze składek ubezpieczeniowych lub z ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego. R. legis wskazanego przepisu jest uniemożliwienie obciążenia ubezpieczającego kosztami nie wymienionymi w umowie. W szczególności istotne jest poinformowanie ubezpieczającego, jakie koszty zostały poniesione przez zakład ubezpieczeń w związku z zawarciem umowy. Pozwala to na ocenę ekonomicznej opłacalności wcześniejszego rozwiązania łączącego strony stosunku prawnego.

Jeżeli zakład ubezpieczeń koszty wskazał w sposób wadliwy, stosując niedozwolone postanowienie umowne, uczynił to na własne ryzyko. Nie może więc domagać się następnie zwrotu kosztów nie zastrzeżonych skutecznie w umowie.

Wobec powyższego Sąd uznał, że pobranie opłaty likwidacyjnej od powoda nastąpiło bez podstawy prawnej w rozumieniu art. 405 kc. W związku z tym strona pozwana powinna zatrzymaną kwotę 10102,50 zł zwrócić powodowi. Mając to na uwadze, orzeczono, jak w pkt i wyroku.

O odsetkach od kwoty zasądzonej orzeczono na podstawie art. 481 kc. W rozpoznawanej sprawie bezspornym było, że w dniu 24 czerwca 2014 r. strona pozwana wypłaciła jedynie część świadczenia powoda. Wobec braku podstawy prawnej do zatrzymania pozostałej części tego świadczenia, uznać, że pozostawała w opóźnieniu w zapłacie tej części już od 25 czerwca 2014 r.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 kpc, zasądzając na rzecz powoda zwrot opłaty sądowej od pozwu w kwocie 506 zł, kosztów zastępstwa prawnego w kwocie 2400 zł i opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł.