Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 19 marca 2015 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Iwona Siuta

Sędziowie: SO Violetta Osińska

SO Zbigniew Ciechanowicz (spr.)

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 19 marca 2015 roku

sprawy z powództwa S. S.

przeciwko M. K. (1)

o zwolnienie od egzekucji

na skutek zażalenia powoda na postanowienie Sądu Rejonowego Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie z dnia 3 grudnia 2014r. w sprawie sygn. akt I C 940/12

postanawia:

oddalił zażalenie.

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 3 grudnia 2014 r. w sprawie sygn. akt I C 940/12 Sąd Rejonowy Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie umorzył postępowanie (pkt 1) oraz zasądził od powódki S. S. na rzecz pozwanej M. K. (1) kwotę 3.600 zł tytułem kosztów procesu (pkt 2).

W uzasadnieniu postanowienia Sąd Rejonowy wskazał, iż powódka S. S. wniosła przeciwko pozwanej M. K. (2) pozew o zwolnienie od egzekucji komorniczej prowadzonej pod sygn. akt KM 586/12 przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym – S. P. i Zachód w S. M. F. z wniosku wierzyciela M. K. (1) przeciwko dłużnikowi C. M. wskazanych rzeczy ruchomych. Postanowieniem z dnia 30 czerwca 2014 r. komornik sądowy umorzył postępowanie egzekucyjne wobec stwierdzenia bezskuteczności egzekucji. Pełnomocnik powódki złożył oświadczenie o cofnięciu pozwu wraz ze zrzeczeniem się roszczenia. Dodatkowo strona powodowa zażądała zasądzenia od pozwanej kosztów procesu. Strona pozwana wniosła natomiast o zasądzenie kosztów procesu od strony powodowej. Sąd Rejonowy orzekł o kosztach procesu stosownie do art. 98 § 1 i 3 kpc. Zasadą wynikającą z art. 203 § 2 k.p.c. jest, że w wypadku cofnięcia pozwu obowiązek zwrotu kosztów procesu na rzecz pozwanego, na jego żądanie, obciąża powoda bez względu na przyczynę cofnięcia. Cofnięcie pozwu traktowane jest bowiem jako przegranie sprawy, chyba że wywołane było zaspokojeniem roszczenia powoda w toku procesu. W niniejszej sprawie wobec umorzenia postępowania egzekucyjnego wydanie wyroku stało się zbędne, tym samym czynność strony powodowej nie wpłynęła na wynik rozstrzygnięcia w sprawie, lecz była wynikiem racjonalizmu postępowania. Nie mniej jednak czynność ta nie generuje obowiązku poniesienia kosztów procesu przez stronę pozwaną. Sąd nie rozpoznał ostatecznie sprawy meriti, nie rozstrzygał o zasadności wytoczenia powództwa i prawie własności po stronie powodowej albowiem postępowanie zostało zakończone formalnie. Sąd Rejonowy uznał, iż brak jakichkolwiek podstaw do tego, aby wierzyciela (pozwaną) obciążyć kosztami postępowania przeciwegzekucyjnego w sytuacji umorzenia postępowania egzekucyjnego na skutek bezskuteczności egzekucji.

Zażalenie na powyższe rozstrzygnięcie wniosła powódka zaskarżając je w części, tj. w zakresie punktu 2 postanowienia oraz wnosząc o jego zmianę poprzez zasądzenie od pozwanego na jej rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, ewentualnie zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez odstąpienie od obciążenia powódki kosztami postępowania i wzajemnie zniesienie kosztów. Ponadto powódka wniosła o zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania zażaleniowego. Zaskarżonemu rozstrzygnięciu zarzucono:

1.  naruszenie prawa materialnego poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 203 § 1 i 2 k.p.c. i przyjęcie, że powódka jako strona przegrywająca sprawę zobowiązana jest do ponoszenia kosztów procesu w przypadku cofnięcia przez nią pozwu w sytuacji, gdy wskutek umorzenia postępowania egzekucyjnego toczącego się z wniosku pozwanej, która była dysponentką postępowania doszło do sytuacji, gdy wydanie wyroku stało się w sprawie zbędne i Sąd I instancji zobowiązany był umorzyć postępowanie, a złożenie powództwa było niezbędne dla celowej ochrony praw powoda, co więcej limitowane było ograniczeniem czasowym wynikającym z przepisów postępowania egzekucyjnego;

2.  naruszenie prawa materialnego poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 98 § 1 k.p.c. poprzez uznanie powódki za stronę przegrywającą i obciążenie jej kosztami zastępstwa procesowego pozwanej;

3.  naruszenie prawa procesowego, w szczególności art. 355 § 1 k.p.c. poprzez nie umorzenie postępowania z urzędu w związku z umorzeniem postępowania egzekucyjnego;

4.  naruszenie prawa poprzez nie zastosowanie art. 102 k.p.c.

W uzasadnieniu zażalenia powódka podniosła, iż wniosła powództwo o zwolnienie spod egzekucji rzeczy ruchomych stanowiących jej własność. Pozwana zaprzeczała prawu powódki. W czasie trwania postępowania doszło do umorzenia postępowania egzekucyjnego. Sąd zobowiązany był do umorzenia postępowania, gdyż wydanie wyroku stało się zbędnym. W związku z bezczynnością Sądu w tym zakresie powódka cofnęła pozew uznając, iż cel postępowania w postaci zabezpieczenia interesów powódki został osiągnięty. Sąd umarzając postępowanie natomiast uznał, iż nie doszło do sytuacji, w której wytoczenie powództwa było niezbędnym dla celowego dochodzenia swoich praw. Stanowisko takie sprzeczne jest z okolicznościami sprawy. Wskazać należy, iż uregulowania przewidziane w art. 203 § 2 k.p.c. chociaż są przepisami szczególnymi nie wyłączają zastosowania zasad ogólnych w szczególności art. 102 k.p.c. Przepis ten pozwala na elastyczne podejście do spraw nie uregulowanych wprost w przepisach, zastosowanie reguły słuszności, która w szczególnie uzasadnionych przypadkach pozwala nie prowadzić do wzbogacenia jednej ze stron procesu, kosztem drugiej, zwłaszcza, gdy wobec konieczności umorzenia postępowania w związku z jego wtórną bezprzedmiotowością nie sposób w orzeczeniu wskazać, która ze stron procesu jest stroną wygrywającą.

Sąd Okręgowy zaważył co następuje

Zażalenie powódki okazało się bezzasadne, a argumentacja w nim zaprezentowana nie mogła prowadzić do wydania rozstrzygnięcia w postulowanym przez żalącego kierunku.

Sąd Odwoławczy podziela ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd pierwszej instancji w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia i przeprowadzone w ich świetle rozważania prawne.

Zasada odpowiedzialności za wynik procesu oznacza, że strona, która sprawę przegrała, zobowiązana jest zwrócić stronie wygrywającej poniesione przez nią koszty procesu, które były niezbędne do celowego dochodzenia praw lub celowej obrony. Zwrotowi podlegają także koszty ustanowionego zastępstwa procesowego, o ile nie przekraczają one stawek opłat określonych w odrębnych przepisach (art. 98 § 3 kpc w zw. z art. 99 kpc).

Powódka cofając pozew ze zrzeczeniem się roszczenia, zgodnie z treścią art. 203 § 3 k.p.c., uznawana jest za przegrywającego postępowanie. Wyjątkowo tylko, gdy cofnięcie pozwu następuje na skutek zadośćuczynienia przez pozwanego w toku procesu żądaniu pozwu, ten ostatni może być obciążony kosztami procesu poniesionymi przez powoda. Taki przypadek nie miał jednak miejsca w rozpoznawanej sprawie. Strona powodowa rezygnuje w ten sposób z dalszego popierania dotychczasowych żądań, co należy interpretować jako przegranie procesu. Stroną wygrywającą spór jest w takim przypadku strona pozwana, która ma prawo żądać zwrotu poniesionych przez nią kosztów wywołanych wniesieniem pozwu przez podmiot, który następnie dobrowolnie zrezygnował z dalszego popierania swoich roszczeń przed Sądem.

Sąd Rejonowy zasadnie uznał, że powódka cofając pozew ze zrzeczeniem się roszczenia przegrała postępowanie, skoro nie uczyniał tego w związku z uregulowaniem należności dochodzonej pozwem. Podkreślić przy tym należy, iż Sąd I instancji umorzył postępowanie z przyczyny związanych z cofnięciem powództwa, a nie w związku z tym, że rozstrzygnięcie sprawy stało się zbędne z powodu umorzenia postępowania egzekucyjnego. Uzasadnienie zaskarżonego orzeczenie nie odwołuje się do przesłanki zbędności rozstrzygnięcia, zaś w ocenie Sądu Okręgowego cofnięcie powództwo ze zrzeczeniem się roszczenia stanowi wyraz rezygnacji strony powodowej z żądanej uprzednio ochrony prawnej, co sprawia, iż analiza kwestii zbędności bądź nie rozstrzygania merytorycznego w sprawie nie zaistniała, więc nie mogła być przedmiotem dociekań Sądu Rejonowego, a w efekcie również Sądu odwoławczego. Oświadczenie o cofnięciu pozwu ze zrzeczeniem się roszczenia wywiera skutek z momentem jego złożenia, co oznacza, że nie istnieje już przedmiot żądania ani przedmiot rozstrzygania w zakresie objętym cofnięciem pozwu, a postępowanie powinno być umorzone (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia (...)

Za nieadekwatny zatem do stanu faktycznego sprawy, a zwłaszcza złożonego przez powódkę oświadczenia o cofnięciu pozwu ze zrzeczeniem się roszczenia, pozostaje argument podnoszony przez powódkę naruszenia art. 355 § 1 kpc poprzez nie dokonanie umorzenia przez sąd postępowania z urzędu wobec umorzenia postępowania egzekucyjnego.

Dodatkowo, zauważyć należy iż praktyka orzecznicza wskazuje, że wydanie wyroku staje się „zbędne” w rozumieniu art. 355 § 1 k.p.c., jeżeli zgłoszone przez powoda roszczenie uzyskało już ochronę prawną, o której udzielenie wnosił powód, a więc jeżeli został już zrealizowany cel, dla którego wytoczono powództwo. W orzecznictwie Sądu Najwyższego jako przykład zbędności wyrokowania podano fakt dobrowolnego i bezwarunkowego zaspokojenia dochodzonego roszczenia przez pozwanego (zob. orzeczenie SN z dnia(...)

Wbrew twierdzeniom powoda w sprawie brak było podstaw do zastosowania normy z art. 102 k.p.c. tj. odstąpienia od obciążania powoda kosztami postępowania. Treść art. 102 k.p.c. przewiduje możliwość nieobciążenia strony przegrywającej sprawę obowiązkiem zwrotu, wygrywającemu przeciwnikowi, kosztów procesu w całości lub części, jako wyjątek od podstawowej, unormowanej w art. 98 § 1 k.p.c., zasady musi być interpretowana w sposób ścisły. W nie jest dopuszczalne dokonywanie rozszerzającej wykładni omawianego przepisu. Przepis art. 102 k.p.c. nie konkretyzuje pojęcia wypadków szczególnie uzasadnionych, pozostawiając ich kwalifikację, przy uwzględnieniu całokształtu okoliczności danej sprawy, sądowi (postanowienie SN z dnia(...)Podstawę do jego zastosowania stanowią konkretne okoliczności danej sprawy, przekonujące o tym, że w danym przypadku obciążenie strony przegrywającej kosztami procesu na rzecz przeciwnika byłoby niesłuszne, niesprawiedliwe. Do kręgu tych okoliczności należą fakty związane z samym procesem jak i leżące poza nim, a dotyczące sytuacji życiowej, stanu majątkowego stron, które powinny być oceniane przede wszystkim z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego.

Wobec powyższego strona, która przegrała sprawę może skorzystać z dobrodziejstwa przepisu art. 102 kpc, jeśli tylko spełniona jest przesłanka w postaci wystąpienia „wypadku szczególnie uzasadnionego”. Do kręgu okoliczności, które uzasadniają tę przesłankę, nie sposób jednak zaliczyć tych wskazanych przez skarżącego. Strona powodowa nie wykazała, iż obciążenie jej kosztami procesu przeciwnika byłoby rażąco niezgodne z zasadami słuszności. Nietrafny bowiem okazał się zarzut żalącego, a mianowicie, iż zasądzenie kosztów postępowania na rzecz pozwanego doprowadzi do wzbogacenia jednej ze stron procesu kosztem drugiej.

Sąd Odwoławczy wskazuje, iż zakwalifikowanie przypadku jako „szczególnie uzasadnionego” wymaga rozważenia całokształtu okoliczności faktycznych sprawy. Ingerencja w to uprawnienie, w ramach rozpoznawania środka zaskarżenia od rozstrzygnięcia o kosztach procesu, następuje jedynie w sytuacji stwierdzenia, że dokonana ocena jest dowolna, oczywiście pozbawiona uzasadnionych podstaw. Takiego osądu nie można jednak odnieść do kwestionowanego orzeczenia, które uwzględnia wszystkie okoliczności rozpoznanej sprawy. W ocenie Sądu Okręgowego nie ulega wątpliwości, iż w świetle rozstrzygnięcia wydanego przez Sąd I instancji - umorzenia postępowania wskutek cofnięcia pozwu - to strona powodowa jest stroną przegrywającą postępowanie. Rozstrzygniecie o kosztach procesu jest wszak determinowane rozstrzygnięciem w przedmiocie powództwa i stanowi jego konsekwencję. Powołane przez powoda argumenty nie spełniają zaś przesłanki w postaci wystąpienia „wypadku szczególnie uzasadnionego” uzasadniającego odstąpienie od obciążania powoda kosztami postępowania. Marginalnie zwrócić należy uwagę na to, iż już z dokumentów załączonych do odpowiedzi na pozew z dnia 1 października 2013 r., np. pisma wierzycieli z dnia 10 maja 2012 r. do Komornika (k. 181) czy pisma Komornika z dnia 10 czerwca 2013 r. stanowiącego wysłuchanie wierzyciela przed umorzeniem postępowania egzekucyjnego (k. 184) wynika, iż powódka podejmuje ryzyko wszczynając proces przeciwegzekucyjny co do przedmiotów, które dłużnik usunął spod egzekucji. Powódka nie uzasadniła rzeczowo dlaczego kosztami poniesionego przez nią ryzyka ma być obciążona pozwana.

Wywiedzione zażalenie nie mogło zatem odnieść zamierzonego rezultatu w postaci nie obciążania powódki kosztami procesu. Mając na względnie merytoryczną poprawność zaskarżonego postanowienia, jak i jego zgodność z normami procedury cywilnej, należało na podstawie art. 397 § 2 kpc w zw. z art. 385 kpc zażalenie oddalić.

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)

(...)