Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 marca 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 11 marca 2015 r. w Lublinie

sprawy P. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w R.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji wnioskodawcy P. P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Radomiu

z dnia 22 grudnia 2014 r. sygn. akt VI U 777/14

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu
w Radomiu do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt III AUa 100/15

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 22 grudnia 2014 r Sąd Okręgowy w Radomiu oddalił odwołanie P. P. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w R. z dnia 11 czerwca 2014 r, Nr (...) odmawiającej wnioskodawcy prawa do emerytury.

Sąd okręgowy oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych.

Wnioskodawca P. P., urodzony (...), złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. wniosek o przyznanie prawa do emerytury.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych w R. decyzją z dnia 11 czerwca 2014 roku odmówił wnioskodawcy prawa do dochodzonego świadczenia wobec braku udowodnienia wymaganego przepisami ustawy 15 – letniego okresu pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Organ rentowy uznał za udowodniony łączny staż ubezpieczeniowy wynoszący na dzień 1 stycznia 1999 roku 28 lat, 6 miesięcy i 23 dni, w tym 4 lata, 8 miesięcy i 9 dni pracy w warunkach szczególnych. Nie uwzględniono zatrudnienia w warunkach szczególnych w okresach od dnia 12 kwietnia 1978 roku do 16 lipca 1987 roku, od 26 sierpnia 1987 roku do 30 czerwca 1996 roku na podstawie dwóch świadectw pracy z dnia 1lipca 1996 roku wydanych przez pełnomocnika syndyka Spółdzielni Pracy (...) Huta (...) w R. w upadłości, ponieważ powołano w świadectwach pracy uchwałę Nr 64/82 Zarządu Centralnego Związku (...) z dnia 18 sierpnia 1982 roku, która utraciła moc prawną. Zdaniem pozwanego ZUS aktualnie obowiązuje uchwała nr 80 Zarządu Centralnego Związku (...) z dnia 30 czerwca 1983 roku.

P. P. został zatrudniony w Spółdzielni Pracy (...) Huta (...) w R. w dniu 12 kwietnia 1978 roku na stanowisku operatora na automatach. Z dniem 1 maja 1979 roku zajmował stanowisko maszynisty maszyn do formowania wyrobów szklanych, z dniem 1 stycznia 1982 roku powierzono mu stanowisko operatora automatu szklarskiego, na którym pracował do dnia 16 lipca 1987 roku. Następnie wnioskodawca zawarł umowę o pracę z tym samym pracodawcą w dniu 25 sierpnia 1987 roku, również na stanowisku operatora automatu szklarskiego. Pracę te świadczył do dnia 30 czerwca 1996 roku, która została rozwiązana z powodu zaprzestania produkcji.

Sąd Okręgowy wskazał, że w myśl art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1.  okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2.  okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 ustawy.

Zgodnie natomiast z ust. 2 przytoczonego wyżej artykułu emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nie przystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Natomiast zgodnie z art. 32 ust.1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ubezpieczonym urodzonym przed 1 stycznia 1949 r., będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2 i 3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1. Za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Ustęp 4 powołanego przepisu stanowi, że wiek emerytalny, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie, których osobom wymienionym w ust. 1 i 2 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. Zatem zastosowanie będą miały przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz.43 ze zm.). Przepisy § 3 i 4 wymienionego rozporządzenia określają warunki, od których spełnienia zależy uzyskanie wcześniejszej emerytury. Są to: okres zatrudnienia wynoszący dla mężczyzn 25 lat, w tym, co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach wymienionych w wykazie A i osiągnięcie wieku emerytalnego 60 lat dla mężczyzn.

Sąd Okręgowy skonstatował, że poza sporem w sprawie niniejszej pozostaje, że wnioskodawca udowodnił wymagany 25 letni okres zatrudnienia, osiągnął wiek emerytalny 60 lat i nie jest członkiem OFE. Nadto, okolicznością bezsporną, uwzględnioną przez organ rentowy jest okres zatrudnienia w szczególnych warunkach w wymiarze 4 lata, 8 miesięcy i 9 dni. Sprawą sporną pozostawało zatem ustalenie, czy wnioskodawca wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A wyżej powołanego rozporządzenia w wymiarze co najmniej 15 lat i czy staże te osiągnął przed dniem 1 stycznia 1999 roku.

W ocenie Sądu I instancji postępowanie dowodowe przeprowadzone w sprawie nie pozwala stwierdzić, że praca świadczona przez P. P. podczas zatrudnienia w Spółdzielni Pracy (...) Huta (...) w R. wykonywana była w warunkach szczególnych. Na podstawie angaży znajdujących się w dokumentacji pracowniczej, wyjaśnień wnioskodawcy oraz przesłuchanych w sprawie w świadków Z. S. i R. W., Sąd Okręgowy ustalił, że wnioskodawca przez cały okres zatrudnienia wykonywał tę samą pracę polegającą na obsłudze automatu do formowania butelek szklanych. Automat sam pobierał szkło i formował z niego butelki. Natomiast rolą wnioskodawcy była obsługa maszyny i jej konserwacja. Wnioskodawca zakładał nowe formy, kiedy była wymiana modelu szklanego. Pilnował procesu tworzenia, żeby nie wychodziły krzywe butelki. Kiedy butelka była krzywa, wnioskodawca zatrzymywał automat, żeby ją ręcznie naprostować. Wnioskodawca nie dotykał butelki, która była gorąca w trakcie prostowania, tylko prostował formę, która była skrzywiona. Takie prostowanie formy zdarzało się raz na godzinę. Cały proces tworzenia butelki był w całości zautomatyzowany. Wnioskodawca pilnował automatu, wymieniał formy, czyścił i smarował je smarem. Wnioskodawca nie miał wpływu na kształt formy ani uzyskiwanego produktu, bo formy przychodziły z warsztatu i były tylko montowane przez wnioskodawcę. Automat napełniał formę. Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o wyjaśnienia wnioskodawcy oraz zeznania przesłuchanych świadków Z. S. i R. W., którzy pracowali w hucie razem z wnioskodawcą w spornym okresie, świadek S. od 6 lipca 1976 roku do 30 czerwca 1996 roku, a świadek W. od 1973 roku. W ocenie Sądu I instancji wyjaśnienia wnioskodawcy są zbieżne z zeznaniami świadków, które są konsekwentne i wzajemnie się uzupełniają. Charakter pracy wskazywany przez wnioskodawcę i świadków pokrywa się ze stanowiskami wskazywanymi w umowach o pracę, świadectwach pracy oraz angażami znajdującymi się w aktach osobowych. Stanowisko maszynisty maszyn do formowania szkła, które wynika z angaży w okresie od 1 maja 1979 roku do 31 grudnia 1981 roku, Sąd uznał w świetle wyjaśnień wnioskodawcy i zeznań świadków za tożsame ze stanowiskiem operatora automatu szklarskiego.

Sąd Okręgowy wskazał, że rodzaje prac i stanowisk oraz warunki, na podstawie, których przysługuje prawo do emerytury, ustala się zgodnie z przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz.43 ze zm.). Stanowisko operatora automatu szklarskiego nie zostało ujęte w wykazie A powołanego rozporządzenia i nie może być kwalifikowane do pracy w warunkach szczególnych. W dziale XIII wykazu A poz.3 wymienione jest wprawdzie formowanie wyrobów szklanych, ale zdaniem Sądu Okręgowego charakteru takiego nie ma obsługa automatu szklarskiego. Wymienione stanowisko w wykazie dotyczy bowiem, zdaniem Sądu, formowania wyrobów szklanych ręcznie. Proces formowania butelek, w którym uczestniczył wnioskodawca był całkowicie zautomatyzowany, a wnioskodawca w zasadzie wyłącznie nadzorował prawidłową pracę maszyny, która pobierała sama szkło niezbędne do wytworzenia produktu. Czynności wnioskodawcy ograniczały się do poprawy formy, jeżeli butelka się krzywiła, bądź wymiany formy przy zmianie modelu butelki. Czynności wnioskodawcy polegały też na zapewnieniu prawidłowej pracy automatu tj. smarowanie, konserwacja maszyny.

Sąd Okręgowy wskazał, że zarządzenia resortowe, w tym wskazywana przez wnioskodawcę, a także powołana w decyzji Zakładu Ubezpieczeń uchwała nr 80 Zarządu Centralnego Związku (...) z dnia 30 czerwca 1983 roku nie stanowią źródła powszechnie obowiązującego prawa i stanowią jedynie pomocnicze akty prawa niższego rzędu oraz dokumenty dotyczące jedynie konkretnych zakładów pracy, do których odwoływali się poszczególni pracodawcy, wskazując w dokumentacji pracowniczej (świadectwach wykonywania pracy w warunkach szczególnych) na rodzaje wykonywanej przez pracowników pracy. Kluczowym i podstawowym dokumentem w tym zakresie pozostaje cytowane powyżej rozporządzenie.

Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że w angażach oraz kartach wynagrodzeń znajdujących się w aktach osobowych wnioskodawcy – przeciwnie do jego twierdzeń, nie ma wzmianki o tym, że pobierał dodatek szkodliwy. Jednakże, nawet gdyby uznać, że taki dodatek otrzymywał, to skarżący mylnie uważa, że fakt otrzymywania dodatku z tytułu pracy w warunkach szkodliwych jest tożsamy z wykonywaniem pracy w szczególnych warunkach Praca w szczególnych warunkach jest bowiem pojęciem szerszym aniżeli praca w warunkach szkodliwych. Oprócz bowiem negatywnego oddziaływania na organizm ludzki, praca w szczególnych warunkach musi być wymieniona w wykazie A stanowiącym załącznik do powoływanego wyżej rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. Sama uciążliwość prac wykonywanych przez wnioskodawcę, nie jest wystarczająca dla uznania, że była to praca w szczególnych warunkach, uprawniająca do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym.

Wobec powyższego Sąd uznał, że wnioskodawca P. P. poza okresem uwzględnionym przez organ rentowy tj.4 lata, 8 miesięcy i 9 dni, nie pracował w spornym okresie w warunkach szczególnych. Nie zostały więc spełnione przesłanki określone w art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Z wyrokiem tym nie zgodził się wnioskodawca. Wniósł apelację. Domagał się zmiany zaskarżonego wyroku i przyznania mu prawa do emerytury. W uzasadnieniu wskazał, że praca operatora automatu szklarskiego nie polegała tylko i wyłącznie na obsłudze maszyny i jej konserwacji, zakładaniu form ale na ciągłej pracy przy produkcji. W ocenie skarżącego operator maszyny formującej tak samo jak formiarz formujący ręcznie wyroby nadają mu kształt zawarty w dostarczonej mu formie. Nadto apelujący zwrócił uwagę, że miał obowiązek dokonywania stałej kontroli wykonywanej produkcji.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje

Apelacja w zakresie w jakim zmierza do uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji jest uzasadniona.

Stosownie zaś do treści art. 233§1 k.pc. sąd ocenia wiarogodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału.

Na obecnym etapie postępowania dokonana przez sąd I instancji ocena dowodów jest oceną dowolną albowiem nie został w sposób prawidłowo ustalony stan faktyczny będący podstawą rozstrzygnięcia. Sąd Rejonowy także w sposób niedostatecznie wszechstronny rozważył zebrany materiał dowodowy. Sąd II instancji nie mógł zatem przyjąć ustaleń sądu I instancji za własne. Poczynienie zaś tych ustaleń przez Sąd odwoławczy wymagałoby powtórzenia postępowania dowodowego w całości. Stąd - stosownie do treści art. 386§4 k.p.c. zachodzi konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd I instancji ustalił w oparciu o wyjaśnienia wnioskodawcy i zeznania świadków, że wnioskodawca przez cały sporny okres zatrudnienia był operatorem automatu szklarskiego t.j. obsługiwał maszynę o takiej właśnie nazwie. W ocenie Sądu Okręgowego stanowisko maszynisty maszyn do formowania szkła, które wynika z angaży w okresie od 1 maja 1979 r. do 31 grudnia 1981 r. należy uznać za tożsame ze stanowiskiem operatora automatu szklarskiego.

Tymczasem z przesłuchania wnioskodawcy przez Sądem Apelacyjnym wynika, że wnioskodawca wykonywał pracę na dwóch różnych maszynach t.j na automacie szklarskim i maszynie do formowania wyrobów szklarskich. Były to różne maszyny. Wnioskodawca zeznał, że w spornym okresie obsługiwał maszynę do formowania wyrobów szklarskich. W związku z powyższym podstawowe ustalenie Sądu, że wnioskodawca obsługiwał automat szklarski jawi się jako dowolne. Nadto lakoniczne były ustalenia dotyczące charakteru pracy wnioskodawcy poczynione w oparciu o wyjaśnienia wnioskodawcy (które nie są dowodem)jak i zeznania świadków. Na obecnym etapie postępowania istnieją zatem zasadnicze sprzeczności pomiędzy wyjaśnieniami wnioskodawcy i zeznaniami świadków a stanowiskiem zajętym przez wnioskodawcę przed Sądem Apelacyjnym.

Sąd okręgowy ponownie ustalając stan faktyczny zbada jaką maszynę i w jakim okresie zatrudnienia obsługiwał wnioskodawca, na czym polegała jego praca i czym się różniła obsługa poszczególnych maszyn. Sąd dokona również ustaleń dotyczących rodzaju produkcji, która miała miejsce w Spółdzielni (...) w R. oraz jak była zorganizowana ta produkcja.

Dokonując subsumcji ustalonego stanu faktycznego Sąd Okręgowy ponownie dokona wykładni zwrotu „formowanie wyrobów szklanych” zamieszczonego w dziale XIII wykazu A pod poz. 5 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., w aspekcie zagadnienia, czy pojęcie to obejmuje jedynie formowanie wyrobów szklanych ręcznie. Sąd Okręgowy będzie miał także na względzie treść wykazu A działu XII poz. 27, gdzie wymieniono prace polegające na obsłudze mechanicznych linii obróbczych wyrobów szklanych. Konieczne tu będzie poczynienie szczegółowych ustaleń dotyczących organizacji produkcji w zakładzie pracy zatrudniającym wnioskodawcę.

W końcu Sąd Okręgowy oceni pracę wnioskodawcy w odniesieniu do treści Wykazu A działu XIV poz. 24, który jako pracę w warunkach szczególnych wymienia prace polegającą na kontroli jakości produkcji i usług.

Po przeprowadzeniu postępowania dowodowego Sąd Okręgowy wydana w niniejszej sprawie stosowne rozstrzygnięcie.

Mając na względzie powyższe rozważania Sąd Apelacyjny na podstawie art.386 § 4 k.p.c. orzekł jak w sentencji.