Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 listopada 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach w II Wydziale Karnym w składzie:

przy udziale Prokuratora Prok. Apel. Krzysztofa Błacha

po rozpoznaniu w dniu 30 listopada 2012 r. sprawy

I. W. s. H. i M., ur. (...)
w K.

oskarżonego z art. 284§2 kk w zw. z art. 294§1 kk w zw. z art. 12 kk w zw. z art. 64§1 kk

na skutek apelacji obrońcy

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 28 czerwca 2012 r.

sygn. akt. XVI K 221/09

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania
Sądowi Okręgowemu w Katowicach.

Sygn. akt II AKa 461/12

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 28 czerwca 2012 roku, Sąd Okręgowy w Katowicach uznał oskarżonego I. W.za winnego tego, że w okresie od 8 stycznia 2007 roku do 17 lipca 2007 roku w nieustalonym miejscu, a ujawnionym w G.działając z góry powziętym zamiarem, w krótkich odstępach czasu, przywłaszczył powierzone mu na podstawie umów najmu nr (...)z dnia 08.01.2007 roku,
nr (...)z dnia 15.01.2007 roku, nr (...)z dnia 16.01.2007 roku, nr (...)
z dnia 16.01.2007 roku, nr (...)z dnia 16.01.2007 roku, nr (...)z dnia 20.03.2007 roku, nr (...)z dnia 11.02.2007 roku, nr (...)z dnia 10.03.2007 roku, nr (...)z dnia 20.03.2007 roku zawartych z firmą(...)sp. z o.o. pojazdy marki: R. (...) nr rej. (...), R. (...) nr rej. (...), R. (...) nr rej. (...), R. (...) nr rej. (...), R. (...) nr rej. (...), R. (...) nr rej. (...), R. (...) nr rej. (...), R. (...) nr rej. (...), R. (...) nr rej. (...)w ten sposób,
że nie będąc do tego upoważnionym sprzedał wyżej wymienione pojazdy o łącznej wartości 462.639,35 zł netto, czym działał na szkodę (...) sp. z o.o., przy czym czynu tego dopuścił się w stosunku do mienia znacznej wartości oraz przed upływem 5 lat od odbycia w okresie od 28.01.2001 roku do 04.09.2001 roku, od 14.11.2002 roku do 13.02.2003 roku, od 10.03.2003 roku do 13.06.2003 roku, od 14.04.2004 roku do 24.08.2004 roku kary 2 lat pozbawienia wolności orzeczonej wyrokiem łącznym z dnia 22.11.2004 roku, sygn. akt III K 314/04 Sądu Rejonowego w Bielsku-Białej łączącego wyroki: Sądu Rejonowego w Bielsku-Białej z dnia 06.11.2003 roku o sygn. akt III K 405/03 na mocy którego skazano wyżej wymienionego za popełnienie przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. na karę 1 roku pozbawienia wolności oraz Sądu Rejonowego
w Bielsku-Białej z dnia 11.12.2001 roku o sygn. akt III K 1739/00 na mocy którego skazano wyżej wymienionego za popełnienie przestępstw z art. 286 § 1 k.k. w zw.
z art. 64 § 1 k.k. i inne na karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności, to jest popełnienia czynu wyczerpującego ustawowe znamiona z art. 284 § 2 k.k. w zw. z art. 294 § 1 kk. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. i za to na mocy art. 294 § 1 kk. wymierzył mu karę 2 lat pozbawienia wolności.

Nadto na mocy powołanych przepisów ustawy, Sąd zwolnił oskarżonego
od ponoszenia kosztów sądowych oraz zasądził od Skarbu Państwa na rzecz ustanowionego oskarżonemu obrońcy adw. A. K. koszty nieopłaconej obrony
z urzędu w łącznej kwocie 2.640 zł.

Apelację od powyższego wyroku wniósł obrońca oskarżonego, który zaskarżył wyrok w całości i zarzucił mu:

1.  naruszenie prawa procesowego, a to art. 424 k.p.k., które mogło mieć wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia poprzez sporządzenie uzasadnienia niespełniającego ustawowych wymogów, uniemożliwiającego kontrolę toku rozumowania Sądu
I instancji w szczególności poprzez: sprzeczność treści orzeczenia z treścią jego uzasadnienia, brak odniesienia się Sądu do ustawowych znamion przestępstwa
i oceny zachowania oskarżonego przez pryzmat tychże znamion;

2.  naruszenie prawa procesowego, a to art. 7 k.p.k., które mogło mieć wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia poprzez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów: z wyjaśnień oskarżonego, zeznań świadków oraz opinii biegłych M. L. i K. G. – w szczególności poprzez uznanie ich obu za wiarygodnych, w sytuacji gdy istotnie różniły się od siebie w swej treści;

3.  naruszenie prawa procesowego, a to art. 4 k.p.k. i art. 410 k.p.k. poprzez wybiórcze
i jednostronne potraktowanie materiału dowodowego i wzięcie pod uwagę wyłącznie dowodów i okoliczności świadczących na niekorzyść oskarżonego
a z pominięciem tych, świadczących na jego korzyść, w szczególności poprzez wybiórcze, wyrywkowe przywołanie elementów zeznań świadków;

4.  błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, iż oskarżony dopuścił się zarzucanego mu czynu, podczas gdy całokształt zebranych i prawidłowo ocenionych dowodów w sprawie nie pozwala na przypisanie winy oskarżonemu.

Nadto występując jako obrońca z urzędu zaskarżył orzeczenie o kosztach tej obrony zarzucając naruszenie § 2 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości
w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu z dnia 28.09.2002 roku (Dz. U. Nr 163, poz. 1348) poprzez jego niezastosowanie.

Wskazując na powyższe zarzuty obrońca oskarżonego wniósł o:

-

zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonego,

ewentualnie

-

uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

W zakresie orzeczenia o kosztach – wniósł o jego zmianę i zasądzenie tytułem nieopłaconej obrony z urzędu oskarżonego za I instancję podatku VAT wg podstawowej stawki 23 % od kwoty netto w wysokości 2640 zł – tj. w kwocie 607,20 zł, tj. łącznie o zasądzenie kwoty 3247,20 złotych.

Sąd Apelacyjny zważył , co następuje:

Zarzuty podniesione w apelacji obrońcy oskarżonego I. W. w znacznej mierze okazały się zasadne i w efekcie doprowadziły do uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Katowicach.

Analiza zgromadzonego w niniejszej sprawie materiału dowodowego, a także wywodów zawartych w pisemnym uzasadnieniu wydanego orzeczenia, przekonuje
o słuszności zarzutu skarżącego w zakresie naruszenia przez Sąd I instancji dyspozycji art. 424 § 1 pkt 1 i 2 k.p.k., a także art. 7 k.p.k. oraz art. 410 k.p.k.

W pierwszej kolejności odnosząc się do sporządzonego przez Sąd Okręgowy pisemnego uzasadnienia zaskarżonego wyroku stwierdzić należy, że wywody tam zawarte z niezrozumiałych względów pozostają w sprzeczności z opisem przypisanego oskarżonemu czynu.

Jak słusznie zauważył skarżący, Sąd Okręgowy w wydanym wyroku przyjął,
że oskarżony przywłaszczył powierzone mu na podstawie wskazanych umów mienie w postaci 9 samochodów, w ten sposób, że „nie będąc do tego upoważnionym sprzedał wyżej wymienione pojazdy”, natomiast na stronach 2 i 3 uzasadnienia wyroku, sąd orzekający opisując sposób i miejsce odzyskania poszczególnych pojazdów, a także wskazując osoby, które w tym czasie dysponowały tymi pojazdami, poczynił w znacznej mierze, albowiem w zakresie 6 samochodów, całkowicie odmienne ustalenia, stwierdzając:

1.  R. (...) o nr rej. (...) został odnaleziony w W., gdzie został „przekazany jako zastaw za udzielony oskarżonemu kredyt”;

2.  R. (...) o nr rej. (...) „ został odebrany oskarżonemu I. W. z uwagi na uzyskanie informacji, że pojazd jest użytkowany przez S. W., a następnie wystawiony został na sprzedaż”;

3.  R. (...) o nr rej. (...) „został zlokalizowany u S. W., pojazd miał następnie zostać wystawiony na sprzedaż”;

4.  R. (...) o nr rej. (...) – „ został odebrany od pracownika oskarżonego”;

5.  R. (...)o nr rej. (...)– - „ został odebrany oskarżonemu”,

6.  R. (...) o nr rej. (...) – sąd w ogóle nie ustalił co stało się z tym pojazdem, ograniczył się jedynie do stwierdzenia, że pojazdu tego nie odzyskano.

Jedynie w przypadku pozostałych trzech samochodów, tj. R. (...)
o nr rej. (...), R. (...) nr rej. (...)oraz R. (...) nr rej. (...)Sąd Okręgowy poczynił pewne ustalenia, które mogą wskazywać, że samochody te zostały przez oskarżonego sprzedane. Ustalenia te jednak wymagają doprecyzowania i jednoznacznego wskazania w oparciu o jakie dowody, sąd uznał,
że w istocie doszło do ich sprzedaży przez oskarżonego, albowiem analiza sporządzonego uzasadnienia wskazuje raczej na przypuszczenie, niż pewność, że
w istocie doszło do sprzedaży przedmiotowych pojazdów. Przykładowo, trudno logicznie wytłumaczyć sytuację, podczas której osoba podająca się za właściciela jednego z pojazdów, po usłyszeniu informacji, że samochód ten nie mógł zostać sprzedany przez oskarżonego, ponieważ nie stanowił jego własności, pojazd ten porzuciła na parkingu policyjnym. W tym zakresie, Sąd stwierdził jedynie, że „samochód R. (...)o nr rej. (...), został przekazany mężczyźnie
o nazwisku S., który twierdził, że zakupił w/w pojazd od oskarżonego. Pojazd ten został porzucony, a następnie odzyskany przez pracownika (...)sp. z o.o. S. W.”. Również w zakresie „losów” pozostałych samochodów ustalenia sądu wymykają się spod kontroli odwoławczej, jako mało precyzyjne
i pozostające w oderwaniu od zgromadzonego materiału dowodowego. Sąd Okręgowy nie wykazał także w sporządzonym uzasadnieniu, na jakiej podstawie uznał, że wyżej wymienione samochody zostały przez oskarżonego wystawione na sprzedaż. W tym zakresie powołuje jedynie zasłyszane przez świadka J. J.informacje, które jak wynika z zeznań tegoż świadka nie znalazły potwierdzenia w innych dowodach. Niemniej, bez względu na powyższe, w świetle poczynionych przez Sąd Okręgowy ustaleń, opis przypisanego oskarżonemu czynu, opierający się na stanowczym stwierdzeniu, że wszystkie samochody powierzone oskarżonemu na postawie umów najmu zawartych z (...) sp. z o.o. zostały przez oskarżonego sprzedane jest nieuprawniony oraz pozostaje w sprzeczności ze zgromadzonym w tym zakresie materiałem dowodowym, a także ustaleniami samego sądu orzekającego zawartymi w sporządzonym uzasadnieniu. Bezspornym pozostaje, że przestępstwo
z art. 284 k.k. jest przestępstwem materialnym, do dokonania którego ustawa wymaga powstania skutku, w postaci utraty przez właściciela (posiadacza) lub osobę posiadającą inne prawo do tej rzeczy w wyniku działania sprawcy. Tym samym do przypisania sprawcy odpowiedzialności za skutek konieczne jest ustalenie szczególnej więzi między zachowaniem sprawcy a skutkiem, czego na próżno szukać w motywach wydanego rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie. Przy czym, pamiętać należy, że bez znaczenia dla ustalenia zamiaru przywłaszczenia powierzonej rzeczy pozostaje nieuprawniony przez sprawcę, to jest niezgodny z wolą powierzającego, sposób korzystania z rzeczy, o ile nie towarzyszy mu cel włączenia tej rzeczy do swojego majątku. Zatem nawet przy przyjęciu, że oskarżony w sposób nieuprawniony, wbrew zapisom umowy najmu, powierzone mu samochody przekazywał do dyspozycji innym osobom, nie może to mieć znaczenia dla ustalenia działania z zamiarem przywłaszczenia powierzonych mu rzeczy, o ile ponad wszelką wątpliwość nie zostanie wykazany mu zamiar włączenia tych rzeczy do swojego majątku, czego niewątpliwym przejawem jest dokonanie ich sprzedaży. Oczywistym jest, że zamiar przywłaszczenia rzeczy lub prawa majątkowego może uzewnętrzniać się także poprzez inne bezprawne działanie np. ukrycie, darowiznę, odmowę zwrotu, itp.,
a przesądza o nim całokształt zarówno podmiotowych, jak i przedmiotowych okoliczności sprawy, które w sposób nie budzący wątpliwości wskazywać muszą na cel w jakim oskarżony działał oraz powstały skutek, polegający na zatrzymaniu cudzej rzeczy dla siebie lub dla innej osoby.

Powołując się na wyrok Sądu Najwyższego przypomnieć należy, że „ustalenia faktyczne, jakich wymaga art. 424 § 1 pkt 1 k.p.k. to jednoznaczne wskazanie konkretnych zachowań oskarżonego, korespondujących z opisem czynów przypisanych, poprzez które zrealizowane zostały przedmiotowe i podmiotowe znamiona przypisanych mu przestępstw. Tylko takie kategoryczne, oparte na całokształcie materiału dowodowego ustalenia mogą stanowić podstawę wyroku skazującego” – wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 września 2004 roku – II KK 344/03.

Natomiast w sytuacji, gdy mamy do czynienia – jak w niniejszej sprawie – ze stwierdzonymi sprzecznościami pomiędzy opisem przypisanego oskarżonemu czynu, a wywodami zawartymi w pisemnym uzasadnieniu wydanego wyroku, nie sposób stwierdzić, jakie fakty sąd uznał za udowodnione lub nie udowodnione, na jakich
w tej mierze oparł się dowodach i dlaczego nie uznał dowodów przeciwnych. Czynienie w tej mierze domniemań przez sąd odwoławczy jest niedopuszczalne
i daleko wykraczające poza ramy kontroli odwoławczej. Podkreślić należy, że
w uzasadnieniu wyroku ustalenia faktyczne muszą być na tyle precyzyjne, aby w ich świetle ocena prawna zachowania oskarżonego w aspekcie postawionego mu zarzutu nie nasuwała wątpliwości. Spełnienie powyższego warunku pozwoli uniknąć sprzeczności między częścią dyspozytywną wyroku, a jego uzasadnieniem w zakresie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia. Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku
z dnia 19.10.2006 roku – sygn. akt II AKa 145/06 jednoznacznie stwierdził,
„że ustalając podstawę faktyczną wyroku, sąd powinien na każde ustalenie powołać dowód, na podstawie którego czyni to ustalenie, zaś w żadnym razie nie może ograniczyć się do generalnego powołania dowodów. Oczywistym jest, że w dalszej części uzasadnienia należy przeprowadzić analizę wszystkich zebranych w sprawie dowodów i podać przyczyny dania wiary tym dowodom, na których oparte zostały ustalenia faktyczne i uzasadnić, dlaczego nie uznano dowodów przeciwnych, co dopiero czyni zadość obowiązkom sądu, wynikającym z zasady prawdy materialnej – art. 2 § 2 k.p.k. oraz art. 410 k.p.k.”.

Mając także na względzie kwalifikowany poprzez przepis art. 294 § 1 k.k. typ przestępstwa z art. 284 § 2 k.k., który powoduje surowszą odpowiedzialność z uwagi na mienie znacznej wartości, bardzo istotną kwestią pozostaje także ustalenie wartości przywłaszczonego mienia. Wartość mienia stanowiącego przedmiot przestępstw wymienionych w art. 294 § 1 k.k. ustalony musi być na chwilę popełnienia czynu zabronionego i w niniejszej sprawie stanowić musi sumę wartości samochodów, których przywłaszczenie zostanie oskarżonemu przypisane. Jest to niezwykle istotne, ponieważ wysokość szkody (suma wartości przywłaszczonych pojazdów – art. 115 § 5 k.k.) ma znaczenie w zakresie wyczerpania znamion przestępstwa z art. 294 § 1 k.k., jak również w zakresie oceny stopnia społecznej szkodliwości popełnionego czynu (art. 115 § 2 k.k.).

Ponieważ powyższe uchybienie Sądu Okręgowego spowodowało konieczność uchylenia wydanego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania, zgodnie z dyspozycją art. 436 k.p.k. Sąd Apelacyjny ograniczył rozpoznanie środka odwoławczego do zarzutów zawartych w pkt 1 złożonej apelacji, albowiem rozpoznanie tego zarzutu było wystarczające do wydania orzeczenia, a rozpoznanie pozostałych uchybień byłoby przedwczesne oraz bezprzedmiotowe dla dalszego toku postępowania.

Rozpoznając ponownie sprawę, Sąd I instancji winien z należytą starannością przeprowadzić postępowanie dowodowe, następnie mając na uwadze całokształt zgromadzonych w sprawie dowodów, wyprowadzić poprawne wnioski w zakresie winy, czy też niewinności oskarżonego. Przypomnieć w tym zakresie należy, że sporządzone uzasadnienie nie może sprowadzać się do dokonania streszczenia wyjaśnień oskarżonego oraz zeznań słuchanych świadków, a analizę zgromadzonych dowodów oraz ocenę ich wiarygodności ograniczać do lakonicznych, jednozdaniowych stwierdzeń, jak miało to miejsce w niniejszej sprawie, tym bardziej, że zeznania świadków nie sposób było w całości uznać „za zgodne i stanowiące spójną całość”, albowiem w wielu istotnych elementach zeznania świadków wskazywały
na odmienny przebieg zdarzeń.

Mając zatem na uwadze opisane powyżej uchybienia, w przypadku konieczności sporządzenia pisemnego uzasadnienia, Sąd ponownie rozpoznający sprawę uzasadnienie sporządzi zgodnie z dyspozycją art. 424 § 1 pkt 1 k.p.k.
w oparciu o całokształt okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej,
a następnie dokona oceny zebranych dowodów z uwzględnieniem zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego.

Mając powyższe na uwadze, należało sprawę przekazać sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.