Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 grudnia 2012r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący: SSA – Mirosława Strzelecka (spr.)

Sędziowie: SA – Barbara Lubańska-Mazurkiewicz

SA – Maria Mrozik-Sztykiel

Protokolant: – st. sekr. sąd. Anna Grajber

przy udziale Prokuratora Gabrieli Marczyńskiej-Tomali

po rozpoznaniu w dniu 28 grudnia 2012 r.

sprawy S. P.

oskarżonego z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 148 § 1 k.k. w zb. z art. 156 § 1 p 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k.

na skutek apelacji, wniesionej przez prokuratora i obrońcy

od wyroku Sądu Okręgowego W. –. P. w. W.

z dnia 25 września 2012 r. sygn. akt V K 4/12

zaskarżony wyrok uchyla i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu W. –. P. w. W..

UZASADNIENIE

S. P. został oskarżony o to, że:

- w dniu 29 lipca 2011 roku na stacji paliw L. na ulicy (...) w Z., powiatu (...), województwa (...), działając w bezpośrednim zamiarze pozbawienia życia P. B., usiłował dokonać jego zabójstwa w ten sposób, że wielokrotnie uderzył go nożem w klatkę piersiową, jamę brzuszną i ręce, powodując obrażenia ciała w postaci licznych ran kłutych ściany przedniej klatki piersiowej i pleców z uszkodzeniem worka osierdziowego, powstaniem odmy opłucnowej i krwiaków w jamach opłucnowych po obu stronach, licznych ran kłutych brzucha po stronie prawej oraz ran kończyn górnych, które to obrażenia stanowiły ciężki uszczerbek na zdrowiu - chorobę realnie zagrażającą życiu w rozumieniu art. 156 § 1 pkt 2 k.k., przy czym czynu tego dopuścił się znajdując się w stanie upicia alkoholowego atypowego, który to stan ograniczał w stopniu znacznym zdolność rozpoznania znaczenia czynu i pokierowania swoim postępowaniem

tj. o czyn z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 148 § 1 k.k. w zb. z art. 156 § 1 pkt 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 31 §2 k.k.

Wyrokiem z dnia 25 września 2012 r. Sąd Okręgowy W. –. P. w. W. S. P.:

- uznał za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu, przy czym przyjął, że oskarżony działał w zamiarze ewentualnym pozbawienia życia pokrzywdzonego P. B. i za to na podstawie
art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 148 § 1 k.k. w zb. z art 156 § 1 pkt 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k. skazał go, zaś na podstawie art. 14 § 1 k.k. w zw. z art. 148 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. w zw. z art. 60 § 1 i § 2 pkt 1 oraz § 6 pkt 2 k.k. wymierzył mu karę 4 (cztery) lat pozbawienia wolności;

- na podstawie art. 63 § 1 k.k. na poczet wymierzonej kary pozbawienia wolności zaliczył oskarżonemu okres rzeczywistego pozbawienia wolności od dnia 29 lipca 2011 roku do dnia 25 września 2012 roku;

- na podstawie art. 230 § 2 k.p.k. dowody rzeczowe opisane w poz. od
1 do 3 wykazu dowodów rzeczowych na k. 247-247v akt sprawy nakazał zwrócić pokrzywdzonemu P. B., zaś dowody rzeczowe opisane w poz. od 5 do 12 wykazu dowodów rzeczowych na k. 247-247v akt sprawy nakazał zwrócić oskarżonemu S. P.;

- kosztami sądowymi obciążył Skarb Państwa.

Powyższy wyrok został zaskarżony przez obrońcę oskarżonego i prokuratora.

Obrońca zarzucił wyrokowi mającą wpływ na treść wyroku obrazę przepisów postępowania, a to:

1.  art. 4 k.p.k., 7 k.p.k., oraz 410 k.p.k. w zw. z art. 5 §2 k.p.k. przez dokonanie dowolnych ocen i wyciągnięcie błędnych logicznie wniosków, nie znajdujących żadnego oparcia w całokształcie okoliczności ujawnionych w toku postępowania, a prowadzących do przyjęcia przez Sąd Okręgowy, iż oskarżony działał w zamiarze ewentualnym pozbawienia pokrzywdzonego życia, a w szczególności:

• nie znajdujące oparcia w materialne dowodowym i nie znane prawu sformułowanie, iż „sprawca musiał przewidywać", „...musiał zatem ... godzić się na to” (str. 16 i 17 uzasadnienia wyroku);

• nie zastosowanie zasady in dubio pro reo przy przyjęciu zamiaru ewentualnego oskarżonego, choć niemożność odtworzenia procesów psychicznych i motywacyjnych sprawcy działającego w warunkach art. 31 §2 k.k. winna zdecydowanie skłaniać Sąd do przyjęcia działania warunkach winy nieumyślnej;

2.  art. 424 k.p.k. przez ogólnikowe wskazanie w uzasadnieniu, iż oskarżony działał w zamiarze ewentualnym, „bowiem zadał kilkanaście ciosów w klatkę piersiową i brzuch" bez rozważenia, że działał w warunkach art. 31 § 2 k.k. oraz brak jakiegokolwiek uzasadnienia, dlaczego Sąd I instancji przyjmując działanie z zamiarem ewentualnym wykluczył winę nieumyślną.

Podnosząc te zarzuty skarżący wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku i orzeczenie co do istoty przez uznanie, iż oskarżony S. P. dopuścił się czynu z art. 156 § 2 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k. i orzeczenie stosownej kary z nadzwyczajnym jej złagodzeniem.

Prokurator zarzucił wyrokowi:

1)  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, mający wpływ na jego treść, wyrażający się w błędnym przyjęciu, iż oskarżony działał w zamiarze ewentualnym, podczas gdy prawidłowe rozumowanie, oparte na rzetelnej analizie zgromadzonego w toku postępowania materiału dowodowego, w szczególności wyjaśnień samego oskarżonego oraz opinii biegłych psychiatrów i psychologa, w zestawieniu z innymi dowodami, w szczególności zeznaniami świadków oraz opinią sądowo-lekarską, prowadzi do wniosku, iż oskarżony w chwili czynu działał w zamiarze bezpośrednim,

2) błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, mający wpływ na jego treść, wyrażający się w błędnym przyjęciu, iż w sprawie zachodzą przesłanki do zastosowania wobec oskarżonego nadzwyczajnego złagodzenia kary na podstawie art. 31 § 2 k.k.
i art. 60 § 1 i 2 k.k., podczas gdy prawidłowe rozumowanie, oparte na rzetelnej analizie materiału dowodowego zgromadzonego w toku postępowania, w szczególności wyjaśnień samego oskarżonego oraz opinii biegłych psychiatrów i psychologa, prowadzi do wniosku, że w niniejszej sprawie brak podstaw do nadzwyczajnego złagodzenia kary na podstawie art. 31 § 2 k.k., gdyż zachodzą okoliczności, o których mowa w art. 31 § 3 k.k.,

3) rażącą niewspółmierność kary orzeczonej w stosunku do oskarżonego, nieodpowiadającej dyrektywom wymiaru kary zawartym w treści art. 53 § 1 i 2 k.k., nieuwzględniającej stopnia winy, dużej społecznej szkodliwości czynu, oraz niebiorącej pod uwagę względów prewencji ogólnej.

Wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez zawarcie w wyroku stwierdzenia, że oskarżony dopuścił się popełnienia zarzuconego mu czynu w zamiarze bezpośrednim, oraz stwierdzenia, że z uwagi na zaistnienie okoliczności, o których mowa w art. 31 § 3 k.k. nie zachodzą przesłanki do nadzwyczajnego złagodzenia kary, i wymierzenie oskarżonemu kary 12 lat pozbawienia wolności.

Występujący na rozprawie przed Sądem Apelacyjnym prokurator zmodyfikował wniosek zawarty w apelacji pisemnej wnosząc o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Aczkolwiek ustalenia Sądu I instancji, co do przebiegu zdarzeń będących przedmiotem zarzutu postawionego S. P. nie budzą wątpliwości i nie są kwestionowane przez żadną ze stron to zgodzić się należy ze stanowiskiem obu skarżących, iż ustalenia tegoż Sądu, co do zamiaru jaki kierował się oskarżony muszą nasuwać uzasadnione zastrzeżenia.

Stwierdzenie z jakim zamiarem działał sprawca należy niewątpliwie do kategorii ustaleń faktycznych sprawy i ustalenia te winny wynikać z analizy całokształtu zarówno przedmiotowych jak i podmiotowych okoliczności. Tymczasem, co zasadnie podnosi prokurator argumentacja przytoczona przez Sąd Okręgowy na uzasadnienie, iż sprawca działał z zamiarem ewentualnym zabójstwa jest nie wystarczająca.

Jak wynika z części motywacyjnej zaskarżonego wyroku Sąd orzekający odrzucając pogląd prezentowany w akcie oskarżenia w zakresie zamiaru działania oskarżonego oparł się w głównej mierze na jego wyjaśnieniach w których konsekwentnie podkreślał, iż nie miał zamiaru pozbawienia życia pokrzywdzonego, natomiast nie poświęcił dostatecznej uwagi niezmiernie ważkim okolicznościom przedmiotowym takim jak wypowiadanie przez niego gróźb zabójstwa wobec P. B. jeżeli jeszcze raz dotknie go taboretem, którym się osłaniał i idące w ślad za tym tego rodzaju działania jak zadanie kilkunastu ciosów nożem w klatkę piersiową i brzuch i to w sposób uniemożliwiający podjęcie przez osobę atakowaną skutecznej obrony (wytrąceniu taboretu, uderzenia zadawane na przemian z góry i dołu), a także jego późniejsze zachowania tj. oddalenie się z miejsca zdarzenia i pozbycie się noża. W sytuacji zatem, gdy w oparciu o wyjaśnienia oskarżonego, a taka sytuacja miała miejsce w niniejszej sprawie, nie jest możliwym w sposób nie budzący żadnych wątpliwości ustalenie zamiaru sprawcy, to dla prawidłowego ustalenia jego rzeczywistego zamiaru Sąd winien sięgnąć do najbardziej uchwytnych i widocznych elementów jego działania a mianowicie do okoliczności przedmiotowych (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 stycznia 2004 r. IV KK 276/02 OSNKW 1/2004 poz. 29, wyrok SN z 6 marca 2009 III KK 456/07 Lex 361529.

Zamiar, aczkolwiek istnieje tylko w świadomości sprawcy jest bowiem faktem psychologicznym i podlega identycznemu dowodzeniu jak okoliczności ze sfery przedmiotowej.

Analiza zgormadzonego w sprawie materiału dowodowego i prześledzenie argumentacji przytoczonej przez Sąd I instancji na uzasadnienie swojego stanowiska powodują w ocenie Sądu Apelacyjnego konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy temuż Sądowi do ponownego rozpoznania, albowiem zaistniałe uchybienie mogło mieć niewątpliwie wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia.

Nie można również odmówić trafności drugiemu z zarzutów podniesionemu w apelacji prokuratora odnoszącemu się do zastosowania wobec oskarżonego nadzwyczajnego złagodzenia kary.

Aczkolwiek kwestionowanie przez autora tej apelacji opinii sądowo – psychiatrycznej dopiero na tym etapie postępowania w sytuacji, gdy sam skarżący przy formułowaniu zarzutu oskarżenia przyjął, iż oskarżony działał w stanie ograniczającym w stopniu znacznym zdolność rozpoznania znaczenia czynu i pokierowania swoim postępowaniem – zdaniem Sądu Apelacyjnego nie znajduje uzasadnienia – to zgodzić należy się ze stanowiskiem, iż powyższa okoliczność nie nakładała na Sąd orzekający obowiązku nadzwyczajnego złagodzenia kary, a jedynie zezwalała na zastosowanie tego dobrodziejstwa.

Ma to miejsce wówczas, gdy Sąd dojdzie do przekonania, że wymierzenie nawet najniższej kary przewidzianej za popełnione przestępstwo byłoby w danych warunkach niewspółmierne surowe. Stany patologiczne, a do takich niewątpliwie należy atypowe upojenie alkoholowe mogą mieć bowiem różne natężenie, a tym samym różny walor jako okoliczność łagodząca, mogą też mieć charakter trwały bądź chwilowy związany z popełnionym przestępstwem.

Wszystkie powyższe okoliczności winny być poddane szczegółowej analizie przez Sąd orzekający, który winien nadto wykazać, że w sprawie zdecydowanie przeważają ważkie okoliczności tak dalece łagodzące winę, że nawet najniższa kara przewidziana za popełnione przestępstwa byłaby karą niewspółmiernie surową. Zasadnie zatem podnosi autor omawianej skargi apelacyjnej, że również w tym zakresie Sąd I instancji nie wywiązał się w sposób należyty ze swojego obowiązku, pomijając szereg okoliczności istotnych dla wymiaru kary, a w szczególności stan świadomości oskarżonego, co do wpływu alkoholu na jego zachowanie.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy winien rozważyć możliwość ograniczenia postępowania dowodowego w myśl art. 442 § 2 k.p.k., dokonać wnikliwej i szczegółowej analizy zgormadzonych dowodów i wynikających z nich okoliczności tak podmiotowych jak i przedmiotowych, co pozwoli na prawidłowe ustalenie zamiaru z jakim działał oskarżony oraz okoliczności mających wpływ na wymiar orzeczonej mu kary i sporządzić uzasadnienie zgodne z wymogami art. 424 k.p.k.

Z omówionych względów Sąd Apelacyjny orzekł jak w części dyspozytywnej wyroku.