Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 marca 2013 r.

Sąd Okręgowy w Elblągu I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Dorota Twardowska /spr./

Sędziowie: SO Teresa Zawistowska

SO Arkadiusz Kuta

Protokolant: st. sekr. sąd. Danuta Gołębiewska

po rozpoznaniu w dniu 27 marca 2013 r. w Elblągu

na rozprawie

sprawy z powództwa Z. Ł.

przeciwko E. K. (1), S. K. i B. K.

o eksmisje i zapłatę

na skutek apelacji pozwanych E. K. (1) i S. K. oraz apelacji powoda Z. Ł.

od wyroku Sądu Rejonowego w Elblągu

z dnia 3 sierpnia 2012 r. sygn., akt IX C 293/10

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 2 (drugim) i ustala, że pozwanemu S. K. nie przysługuje uprawnienie do lokalu socjalnego;

2.  oddala apelację powoda w pozostałym zakresie;

3.  oddala apelację pozwanych;

4.  znosi wzajemnie między stronami koszty procesu za drugą instancję;

5.  zasądza od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Elblągu na rzecz radcy prawnego P. T. kwotę 811,80 zł (osiemset jedenaście złotych osiemdziesiąt groszy) tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanym z urzędu.

Sygn. akt I Ca 428/12

UZASADNIENIE

Powód Z. Ł. wniósł o nakazanie pozwanym E. K. (1), S. K. i B. K., aby opróżnili i opuścili lokal mieszkalny nr (...) położony przy ul. (...) w E. w stanie wolnym od rzeczy oraz o zasądzenie od nich solidarnie na rzecz powoda wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z wymienionego lokalu od 1 czerwca 2010 r. do dnia wydania wyroku w wysokości 1.200 zł miesięcznie z ustawowymi odsetkami liczonymi od pierwszego dnia każdego miesiąca od każdej z tych kwot, wskazując, że od dnia 19 maja 2010 r. stał się wyłącznym właścicielem przedmiotowego lokalu, zaś pozwani zajmują go bez tytułu prawnego.

Pozwani S. K. i E. K. (1) wnieśli o oddalenie powództwa w całości, wskazując, że współwłaścicielami nieruchomości według treści księgi wieczystej są zarówno powód, jak i rodzeństwo pozwanego S. K., przyznanie im prawa do lokalu socjalnego, ponieważ rodzeństwo pozwanego S. K. użyczyło pozwanym lokal i powołując się na sytuację materialną, oraz bezpodstawność żądania wynagrodzenia za bezumowne korzystanie, ponieważ winna je uiścić gmina a ponadto uznając je za rażąco wygórowane.

Kurator procesowy dla nieznanej z miejsca pobytu B. K. wniósł o oddalenie powództwa w stosunku do pozwanej.

Wyrokiem z dnia 03 sierpnia 2012 r. Sąd Rejonowy w Elblągu nakazał pozwanym E. K. (1) i S. K., aby opuścili i opróżnili lokal mieszkalny położony w E. przy ulicy (...) i wydali ten lokal powodowi Z. Ł. w stanie wolnym od rzeczy (punkt 1); przyznał pozwanym E. K. (1) i S. K. uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego i nakazał wstrzymanie wykonania opróżnienia lokalu do casu złożenia przez Gminę M. E. oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego (punkt 2); zasądził od pozwanych E. K. (1) i S. K. solidarnie kwotę 6.654 zł 19 gr z ustawowymi odsetkami od kolejnych dat i kwot po 270 zł wskazanych w wyroku począwszy od dnia 01 lipca 2010 r. do dnia wyroku (punkt 3); oddalił powództwo w pozostałym zakresie w stosunku do pozwanych E. K. (1) i S. K. (punt 4); oddalił powództwo w stosunku do pozwanej B. K. w całości (punkt 5); nie obciążył pozwanych kosztami procesu (punkt 6) oraz orzekł o zwrocie niewykorzystanej zaliczki (punkt 7).

Rozstrzygnięcie było wynikiem następujących ustaleń faktycznych i oceny prawnej dokonanej przez Sąd pierwszej instancji:

Sąd Rejonowy ustalił, że powód Z. Ł. nabył należący do pozwanego S. K. udział w prawie własności lokalu nr (...) położonego w E. przy ul. (...) w wyniku przysądzenia na jego rzecz tego prawa postanowieniem z dnia 08 września 2008r. w wyniku prowadzonej egzekucji z nieruchomości. Nadal współwłaścicielami lokalu wraz z powodem pozostawali D. T. i Z. K., którzy zezwalali S. K. i jego rodzinie na nieodpłatne korzystanie z lokalu. Z. Ł. nie sprzeciwiał się temu i nie żądał opuszczenia tej nieruchomości przez S. K. i jego żonę. Córka S. B. K. co najmniej od 2004 roku stale przebywa poza granicami kraju. Postanowieniem prawomocnym z dniem 19 maja 2010 r. dokonano zniesienia współwłasności lokalu poprzez przyznanie prawa na wyłączną własność Z. Ł.. Pozwani S. K. i E. K. (1) nadal zamieszkiwali w lokalu i korzystali z poddasza, przy czym istniała możliwość korzystania z niego również przez Z. Ł., który nie domagał się od pozwanych udostępnienia poddasza. Pismem z dnia 04 czerwca 2010 r. pełnomocnik Z. Ł. zwrócił się do E. K. (1), S. K. i B. K. o opuszczenie i opróżnienie zajmowanych przez nich pomieszczeń w lokalu przy ul. (...) i wydanie ich jego mocodawcy do dnia 30 czerwca 2010r. oraz zapłatę wynagrodzenia za korzystanie w kwocie 1.200 zł miesięcznie, poczynając od dnia 01 czerwca 2010r. Wysokość czynszu, jaki można byłoby osiągnąć za wynajęcie tego lokalu, wynosiła zgodnie z opinią biegłego miesięcznie 270 zł. S. K. jest osobą bezrobotną. Prowadzi wspólne gospodarstwo domowe z żoną E. K. (1), która otrzymuje miesięcznie 560 zł renty netto. W utrzymaniu małżonkom K. pomagają córki i miesięcznie na utrzymanie dysponują kwotą około 900 zł. E. K. (1) z uwagi na swój stan zdrowia jest częściowo niezdolna do pracy. Pozwani nie posiadają prawa do innego lokalu mieszkalnego.

Sąd Rejonowy wskazał, że powyższe okoliczności faktyczne w istotnych dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy kwestiach ustalił na podstawie dokumentów, zeznań świadków D. T. i Z. K., zeznań powoda Z. Ł. i pozwanych E. K. (1) i S. K. oraz opinii biegłego A. D., omawiając wiarygodność poszczególnych dowodów.

W zakresie żądania eksmisji Sąd pierwszej instancji przywołał unormowania art. 222 § 1 k.c. i art. 140 k.c., wskazując na przysługujące powodowi jako właścicielowi roszczenie windykacyjne uprawniające do żądania wydania rzeczy skierowane przeciwko pozwanym E. i S. K. jako osobom władającym cudzą rzeczą – lokalem – bez podstawy prawnej. Stwierdzono, że pozwani do 19 maja 2010 r. mieszkali w lokalu stanowiącym współwłasność powoda oraz D. T. i Z. K., którzy umożliwiali korzystanie z tego lokalu pozwanym, zaś powód nie sprzeciwiał się temu i nie żądał od pozostałych współwłaścicieli opuszczenia lokalu przez pozwanych. Przyjęto więc, że pomiędzy stronami zawarta została umowa użyczenia, jednak sytuacja uległa zmianie pod dniu 19 maja 2010 r., kiedy to powód stał się wyłącznym właścicielem tego lokalu. Wówczas umowa użyczenia wygasła, wobec braku regulacji analogicznej do unormowania art. 678 § 1 k.c. przy umowie najmu, a pismem z dnia 04 czerwca 2010 r. pełnomocnik powoda wezwał pozwanych do opuszczenia przedmiotowego lokalu. Stwierdzono, że pozwanym nie przysługiwało żadne skuteczne względem powoda prawo do zajmowania lokalu, a podnoszona przez pozwanych okoliczność, że mogą korzystać z lokalu dopóki powód nie spłaci całości należności przysługujących rodzeństwu S. K. nie ma jakiegokolwiek znaczenia w niniejszej sprawie, ponieważ nie tamuje prawa właściciela do żądania opuszczenia jego nieruchomości. Uzasadniało to orzeczenie eksmisji pozwanych S. K. i E. K. (1) z lokalu powoda na podstawie art. 222 k.c..

Odnośnie rozstrzygnięcia o uprawnieniu do lokalu socjalnego Sąd pierwszej instancji powołał treść przepisu art. 14 ust. 3 ustawy z dnia 21 czerwca 2001r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie Gminy i zmianie Kodeksu cywilnego (t.j. Dz. U. nr 31 z 2005r. poz. 266 z późn. zm.), stwierdzając że regulacja ma zastosowanie do osób, które są w świetle ustawy lokatorami, i odwołując się do definicji zawartej w art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy, według której lokatorem jest najemca lokalu lub osoba używająca lokalu na podstawie stosunku prawnego innego niż prawo własności, uznano, że do 19 maja 2010 r. pozwani zajmowali lokal na podstawie umowy użyczenia, a więc byli lokatorami w świetle tej ustawy, przy czym pozwanym nie przysługiwało prawo do innego lokalu mieszkalnego. Przedstawiając poczynione ustalenia co do sytuacji materialnej pozwanych E. K. (1) i S. K. Sąd uznał za uzasadnione orzeczenie o uprawnieniu pozwanych do otrzymania lokalu socjalnego i nakazaniu wstrzymania opróżnienia lokalu do czasu złożenia przez Gminę M. E. oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego.

Sąd Rejonowy zasądził również solidarnie od pozwanych E. K. (1) i S. K. na rzecz powoda należność (odszkodowanie) za korzystanie przez pozwanych z jego lokalu bez tytułu prawnego. Wskazano na unormowanie art. 18 ust.1 i 2 ustawy o ochronie praw lokatorów i wynikający z niego obowiązek uiszczania co miesiąc do dnia opróżnienia lokalu odszkodowania przez osoby zajmujące lokal bez tytułu prawnego w wysokości odpowiadającej wysokości czynszu, jaki właściciel mógłby otrzymać z tytułu najmu lokalu oraz ustaloną w opinii biegłego wysokość możliwego do uzyskania z wynajmu lokalu czynszu w wysokości 270 zł miesięcznie za każdy miesiąc od dnia 01 czerwca 2010 r. do końca czerwca 2012 roku oraz za pierwszych 20 dni lipca 2012 roku (kwota 174,19 zł), tj. do dnia zamknięcia rozprawy i przyznanie odsetek ustawowych od każdej z tych kwot od pierwszego dnia miesiąca przypadającego po miesiącu, za który odszkodowanie to się należało, zaś za miesiąc lipiec od dnia 21 lipca 2012 r. na podstawie art. 481 k.c., przyjmując że pozwani byli w opóźnieniu w pierwszym dniu miesiąca następującego po miesiącu, za który przypadła należność. Powołano się przy tym na solidarną odpowiedzialność pozwanych S. K. i E. K. (1) za roszczenie odszkodowawcze na podstawie przepisu art. 441§1 k.c. W pozostałym zakresie co do żądania zapłaty odszkodowania ponad zasądzone 270 zł miesięcznie oraz odsetek ustawowych od pierwszego dnia miesiąca, za który odszkodowanie powinno się należeć, zamiast zasądzonych od pierwszego dnia miesiąca następującego po tym miesiącu, Sąd Rejonowy oddalił powództwo jako bezpodstawne.

Sąd pierwszej instancji oddalił również powództwo w całości w stosunku do pozwanej B. K., wskazując, że ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, zwłaszcza zeznań świadków D. T. i Z. K., oraz pośrednio informacji z Urzędu Miejskiego w E. wynikało, że co najmniej od 2004 roku nie zamieszkiwała ona w przedmiotowym mieszkaniu. Zdyskwalifikowano przedstawiane przez powoda zaświadczenie o zameldowaniu pozwanej w lokalu, stwierdzając że dotyczy jedynie kwestii administracyjnoprawnych, a powód przyznał, że nie widuje pozwanej B. K., ostatni raz widział ją na sprawie o zniesienie współwłasności, która zakończyła się w maju 2010 roku, więc poza okresem objętym pozwem. W tej sytuacji uznano brak podstaw do uwzględnienia zarówno powództwa o eksmisję tej pozwanej, jak i o zasądzenie od niej odszkodowania, skoro od wielu lat nie zajmowała lokalu. W tych okolicznościach zbędne uznano również przeprowadzanie wywiadu przez dzielnicowego celem ustalenia, czy B. K. faktycznie zamieszkuje w przedmiotowym lokalu i z tych względów wniosek taki oddalono.

Jako podstawę orzeczenia o kosztach procesu w stosunku do pozwanych E. K. (1) i S. K. wskazano art. 102 k.p.c. i ustaloną sytuację materialną i osobistą pozwanych, a orzeczenia w przedmiocie zwrotu niewykorzystanej zaliczki art. 84 ust. 1 i 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

W apelacji powód Z. Ł. zaskarżył wyrok w części co do rozstrzygnięć w punktach 2 i 5, zarzucając:

- naruszenie prawa materialnego art. 2 ust. 1 pkt 1 i art. 14 ust. 4 pkt 5 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie ustawy Kodeks cywilny wskutek błędnej interpretacji w zakresie rozstrzygnięcia w przedmiocie uprawnienia pozwanych do lokalu socjalnego

- oraz sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału polegającego na przyjęciu, że pozwana B. K. nie zamieszkuje w spornym lokalu o oddalenia w stosunku do niej powództwa o eksmisję i odszkodowanie.

W uzasadnieniu apelacji wskazywano na utratę prawa do lokalu przez pozwanych wskutek postępowania egzekucyjnego i brak podstaw do ustalenia nawiązania następnie stosunku użyczenia z pozostałymi współwłaścicielami wskutek naruszenia przepisów dotyczących zarządy rzeczą wspólną i nie uzyskanie zgody powoda na użyczenie jako czynność przekraczającą zakres zwykłego zarządu, a w konsekwencji brak przymiotu lokatora w rozumieniu ustawy o ochronie praw lokatorów (…). Odnośnie B. K. powoływano się na fakt zameldowania pozwanej w lokalu w dacie wniesienia pozwu, pobyt zagranicą jedynie w celach zarobkowych i brak utraty centrum życiowego w przedmiotowym lokalu, prawo pozwanej do posiadania rzeczy osobistych w lokalu, wymeldowanie w toku procesu i możliwość ponownego zameldowania.

W związku z tymi zarzutami powód domagał się zmiany zaskarżonego wyroku w punkcie 2 przez stwierdzenie, że pozwanym w oparciu o przepis art. 14 ust. 3 w/w ustawy nie przysługuje prawo do otrzymania lokalu socjalnego oraz zmiany zaskarżonego wyroku w punkcie 5 poprzez orzeczenie eksmisji pozwanej B. K. i zasądzenie od niej kwoty wymienionej w punkcie 3 wyroku solidarnie z pozwanymi E. K. (1) i S. K., a ponadto zasądzenia kosztów procesu za postępowanie apelacyjne według norm przepisanych.

W apelacji pozwanych E. K. (1) i S. K. zaskarżono wyrok w części orzekającej o eksmisji pozwanych, tj. w punkcie 1 oraz z części zasądzającej od pozwanych kwotę 6.654 zł 19 gr z ustawowymi odsetkami, tj. w punkcie 2. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucono:

- naruszenie prawa materialnego art. 5 k.c. poprzez jego niezastosowanie w sytuacji, gdyż żądanie eksmisji pozwanych z zajmowanego lokalu oraz zapłaty odszkodowania jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego z uwagi na trudną sytuację materialną i zdrowotną pozwanych, co powinno skutkować oddaleniem powództwa;

- naruszenie art. 18 pkt 1, 2, 3 ustawy o ochronie praw lokatorów (…) poprzez uznanie, że pozwani zobowiązani są do uiszczania na rzecz powoda odszkodowania w wysokości czynszu, jaki powód mógłby otrzymać z tytułu najmu lokalu, podczas gdy pozwani korzystali z lokalu na podstawie użyczenia, opłacając jedynie koszty związane z eksploatacją lokalu, wobec tego powinni opłacać zgodnie z tymi uregulowaniami odszkodowanie w wysokości opłat związanych z korzystaniem z lokalu jak dotychczas, które też ponosili;

- naruszenie art. 481 § 1 i 2 k.c. poprzez zasądzenie od pozwanych na rzecz powoda odsetek z tytułu opóźnienia w spełnieniu świadczenia pieniężnego, tj. zapłaty odszkodowania za poszczególne miesiące w sytuacji, gdy powodowi nie przysługiwało roszczenie o odszkodowanie;

- naruszenie art. 320 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie w sytuacji, gdy materialna i zdrowotna sytuacja pozwanych nie pozwala na jednorazową spłatę zasądzonej kwoty 6.654 zł 19 gr;

- naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, tj. art. 217 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku pozwanych o przeprowadzenie dowodu z opinii dodatkowej innego biegłego celem ustalenia wartości miesięcznego czynszu z tytułu bezumownego korzystania z lokalu mieszkalnego stanowiącego własność powoda w wyniku uznania, że wszystkie istotne okoliczności zostały już dostatecznie wyjaśnione – tu powoływano się na niski standard lokalu;

- błąd w ustaleniach faktycznych mający istotny wpływ na wynik sprawy poprzez przyjęcie, że pozwani korzystali również z pomieszczeń przynależnych do lokalu, w tym z poddasza, co uzasadniało w ocenie Sądu zasądzenie odszkodowania w wysokości 270 zł miesięcznie.

W związku z tymi zarzutami pozwani E. K. (1) i S. K. domagali się zmiany zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie na ich rzecz kosztów procesu za obie instancje według norm przepisanych, ewentualnie uchylenia wyroku i przekazania sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Strony i kurator pozwanej B. K. wniosły wzajemnie do oddalenia apelacji przeciwnika.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Sąd Okręgowy w przeważającej mierze podziela ustalenia faktyczne i ocenę prawną dokonane przez Sąd pierwszej instancji – z wyjątkiem dotyczącym uprawnienia pozwanego S. K. do lokalu socjalnego, co omówiono poniżej – i przyjmuje je za własne bez potrzeby ponownego przytaczania.

Odnośnie apelacji powoda Z. Ł.:

Zasadne są w części zarzuty apelacji powoda dotyczące naruszenia przepisów art. 2 ust. 1 pkt 1 i art. 14 ust. 4 pkt 5 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i zmianie Kodeksu cywilnego (tekst jedn. Dz. U. z 2005 roku Nr 31 poz. 266 ze zm.) w zakresie, w jakim odnoszą się do orzeczenia o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego przez pozwanego S. K.. Słusznie bowiem wywodzi skarżący, że pozwani nie wykazali, aby przy dokonywaniu ustaleń ze współwłaścicielami lokalu D. T. i Z. K. zachowane zostały wymogi art. 199 k.c. czy art. 201 k.c. w zw. z art. 204 k.c. Jest niespornym, że po nabyciu w wyniku licytacji udziału w prawie własności lokalu przez powoda Z. Ł. udziały w prawie własności współwłaścicieli wynosiły: 1/2 udział Z. Ł., 1/4 udział D. T. i 1/4 udział Z. K.. Zawarcie umowy użyczenia lokalu z pozwanymi E. K. (1) i S. K. (który utracił w wyniku egzekucji z nieruchomości przysługujący mu wcześniej udział w prawie własności lokalu na rzecz powoda) wymagało zatem zgody współwłaścicieli. Uprawnienie innej osoby od korzystania z lokalu bez wynagrodzenia stanowiącego ekwiwalent ograniczonego w tym zakresie uprawnienia właściciela – odmiennie niż ma to miejsce w przypadku umowy najmu, w której uprawnienie to równoważone jest czynszem z wynajmu – kwalifikować należy jako czynność przekraczającą zakres zwykłego zarządu. Zatem zgodnie z art. 199 k.c. dla dokonania takiej czynności potrzebna jest zgoda wszystkich współwłaścicieli. Nawet gdyby oddanie lokalu w użyczenie traktować jako czynność zwykłego zarządu, to także wówczas zgodnie z art. 201 k.c. wymagana byłaby zgoda większości współwłaścicieli. Tymczasem zgodnie z unormowaniem art. 204 k.c. D. T. i Z. K. posiadali łącznie jedynie połowę udziałów w prawie własności, a zatem nie większość. W obu zatem przypadkach dla ważności czynności części współwłaścicieli wymagana była zgoda powoda Z. Ł., dysponującego również udziałem w wysokości 1/2 w prawie współwłasności lokalu. Powód zaprzeczał, aby zgodę taką wyraził, a pozwani stosownie do art. 6 k.c. i obciążającego ich obowiązku dowodu okoliczności wyrażania takiej zgody nie wykazali. Wywodzenie przez Sąd pierwszej instancji domniemania zgody powoda na korzystanie przez pozwanych z lokalu w ramach użyczenia, przy konsekwentnym kwestionowaniu tej okoliczności przez powoda było więc nieuprawnione. W tej sytuacji ustalenie przez Sąd Rejonowy, że pozwani E. K. (1) i S. K. wypełniają definicję ustawową lokatora określoną w art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy o ochronie praw lokatorów (…) poprzez wywiedzenie ich uprawnienia do korzystania z lokalu z umowy użyczenia zawartej ze współwłaścicielami dysponującymi jedynie połową udziałów w prawie współwłasności lokalu było nieprawidłowe.

Jednakże dla oceny zarzutu apelacji konieczna była także analiza uprawnień do zajmowania lokalu przysługujących tym pozwanym we wcześniejszym okresie. Pozwany S. K. przed licytacją udziału w nieruchomości (nabytego przez powoda) był jej współwłaścicielem. Z tego względu nie odpowiada definicji lokatora z art. 2 ust. 1 pkt 1 w/w ustawy, bowiem posiadał własny tytuł prawny do używania lokalu wywodzący się z przysługującego mu prawa własności (udziału we współwłasności), podczas gdy zgodnie z definicją lokatorem jest najemca lokalu lub osoba używającą lokal na podstawie innego tytułu prawnego niż prawo własności. Z tych przyczyn nie przysługuje mu ochrona przewidziana w art. 14 ustawy o ochronie praw lokatorów (…), co uzasadniało zmianę zaskarżonego wyroku w zakresie rozstrzygnięcia o uprawnieniu pozwanego S. K. do otrzymania lokalu socjalnego poprzez ustalenie, że pozwanemu uprawnienie takie nie przysługuje. W tym zakresie apelacja powoda została uwzględniona, o czym Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. oraz art. 14 ust. 1 powołanej ustawy.

Odmiennie natomiast przedstawiała się sytuacja pozwanej E. K. (1). W okresie bowiem, kiedy pozwanemu S. K.przysługiwał udział w prawie współwłasności lokalu jej uprawnienie do używania lokalu było także pochodną prawa współwłaścicieli nieruchomości: wywodziło się ze zgody na jej zamieszkiwanie w lokalu wyrażonej przez męża jako współwłaściciela i pozostałych współwłaścicieli D. T.i Z. K., co było niesporne i wynika jednoznacznie także z zeznań wskazanych świadków. Tym samym pozwana E. K. (1) posiadała „inny tytuł prawny” do używania lokalu w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 1 w/w ustawy oparty na stosunkach prawnorodzinnych, jej sytuacja wypełnia przedstawioną definicję lokatora i jako żona właściciela (współwłaściciela), który utracił tytuł własności może na zasadzie art. 14 ust. 1 powołanej ustawy korzystać z uprawnienia do lokalu socjalnego, o którym orzekł Sąd pierwszej instancji uwzględniając sytuację materialną i zdrowotną pozwanej. Przedmiotowy lokal nie wchodzi wprawdzie w skład publicznego zasobu mieszkaniowego, a zatem z mocy art. 14 ust. 7 w/w ustawy wyłączone jest stosowanie przepisu ust. 4 tego artykułu jako obligatoryjnego orzeczenia o uprawnieniu do lokalu socjalnego. Nie oznacza to, że pozwana nie może skorzystać z dobrodziejstwa przepisu art. 14 ust. 4 ustawy, skoro należy do jednej z kategorii osób tam wymienionych. Sąd Rejonowy uznał za zasadne przyznanie jej takiego uprawnienia, do czego upoważnia przepis art. 14 ust. 3 w/w ustawy. (Tak też: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 grudnia 2010 r., sygn. III CZP 109/10, LEX nr 653570, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 lutego 2008 r., sygn. II CSK 484/07, LEX nr 496377). Z tych przyczyn zarzut apelacji powoda co do orzeczenia o uprawnieniu pozwanej E. K. (1)do otrzymania lokalu socjalnego Sąd drugiej instancji uznał za bezzasadny, skoro poza przedstawionymi zarzutami nie negowano sytuacji majątkowej i zdrowotnej pozwanej E. K. (1).

Odmienność rozstrzygnięć w zakresie uprawnienia do lokalu socjalnego każdego z małżonków jest dopuszczalna z uwagi na zwykłe współuczestnictwo materialne małżonków w sprawach o eksmisję (brak współuczestnictwa jednolitego).

Nie uwzględniono także zarzutów apelacji powoda kwestionujących oddalenie powództwa skierowanego przeciwko pozwanej B. K.. W tym zakresie powód ponawia w zasadzie argumentację przedstawianą przed Sądem pierwszej instancji, iż zameldowanie pozwanej w lokalu lub jego możliwość, świadczy o braku zerwania więzi z lokalem jako centrum życiowym pozwanej, a tym samym zajmowaniu lokalu przez pozwaną i uprawnieniu powoda do żądania ochrony windykacyjnej oraz zasadności roszczeń za bezumowne korzystanie z lokalu. Jednocześnie poza podniesionymi argumentami w żaden przekonujący sposób nie zwalcza się dowodowo ustalenia Sądu pierwszej instancji, opartego na prawidłowej analizie przedstawionych twierdzeń stron i materiału dowodowego, że pozwana od kilku lat przebywa zagranicą, pracuje tam, nie przebywa w lokalu i nie posiada w nim rzeczy osobistych. Tak ustalone okoliczności, nie obalone dowodami przeciwnymi przez powoda, stanowiły wobec tego prawidłową podstawę dla stanowiska Sądu pierwszej instancji, iż nie zostały spełnione przesłanki potrzeby udzielenia na podstawie art. 222 § 1 k.c. ochrony windykacyjnej powodowi w odniesieniu do pozwanej B. K., co do której nie dowiedziono, aby naruszała własność powoda i władała lokalem. W konsekwencji ustalenie to wyłączało także uznanie za uzasadnione żądania odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu w oparciu o art. 18 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie praw lokatorów (…), skoro nie udowodniono, aby w okresie objętym żądaniem pozwana B. K. z tego lokalu korzystała.

Powyższe okoliczności skutkowały uznaniem apelacji powoda w pozostałym zakresie za bezzasadną i oddalenie jej, o czym Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 385 k.p.c.

Odnośnie apelacji pozwanych E. K. (1) i S. K.:

Za bezzasadny Sąd Okręgowy uznał zarzut apelacji dotyczący naruszenia art. 5 k.c. poprzez jego niezastosowanie w odniesieniu do żądania eksmisji i zapłaty z uwagi na trudną sytuację materialną i zdrowotną pozwanych w sytuacji, gdy pozwani poprzez zajmowanie bez tytułu prawnego lokalu stanowiącego własność powoda swoim zachowaniem sami naruszają prawo i zasady współżycia społecznego, a tym samym nie mogą korzystać z ochrony przewidzianej w powołanym przepisie. W sytuacji bezumownego korzystania z lokalu stanowiącego własność powoda od dnia 19 maja 2010 r., pomimo niekwestionowanej wiedzy o wyniku postępowania o zniesienie współwłasności lokalu oraz wezwania do jego opuszczenia wystosowanego przez powoda przed blisko 3 latami, żądania powoda wywodzonego z niewątpliwie przysługującego mu uprawnienia do władania własną nieruchomością nie można uznać za nadużycie prawa. Niedopuszczalne byłoby także udzielenie pozwanym ochrony opartej na zasadach współżycia społecznego poprzez definitywną odmowę zaspokojenia słusznego roszczenia właścicielskiego wywodzonego z regulacji art. 140 k.c. i art. 222 § 1 k.c., a w grę mogłoby wchodzić jedynie odroczenie wykonania obowiązku w czasie, co gwarantują wskazane poniżej uprawnienia wykluczające eksmisję na bruk.

Zarzut naruszenia art. 5 k.c. jest bowiem tym bardziej bezzasadny, jeśli dodatkowo uwzględnić okoliczność, że zaskarżonym wyrokiem pozwanej E. K. (1) przyznano uprawnienie do lokalu socjalnego, wstrzymując wykonanie wyroku w zakresie orzeczonej eksmisji do czasu złożenia oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego przez Gminę M. E.. Natomiast co do pozwanego S. K. – pomimo dokonanej zmiany orzeczenia w zakresie wyeliminowania uprawnienia do lokalu socjalnego ustalonego przez Sąd pierwszej instancji – i tak zapewniona jest ochrona prawa do mieszkania poprzez gwarancje art. 1046 § 4 k.p.c. i konieczność wskazania pomieszczenia tymczasowego.

Ponadto należy podkreślić, że pozwani wiedzieli o utracie prawa do lokalu już po egzekucji udziału pozwanego we współwłasności lokalu, a definitywnie z chwilą orzeczenia o zniesieniu współwłasności oraz wezwania do opuszczenia lokalu i zapłaty za bezumowne korzystanie z lokalu pismem powoda z dnia 04 czerwca 2010 r., czego nie negowali. Tym samym pozwani dysponowali czasem i wiedzą o konieczności zapewnienia sobie innego prawa do lokalu oraz ponoszenia opłat za dalsze zajmowanie lokalu bez zgody powoda.

Wadliwe są także wywody skarżących co do braku podstaw do zasądzenia odszkodowania z art. 18 ustawy o ochronie praw lokatorów (…) i jego wysokości. Sąd pierwszej instancji prawidłowo wskazał na treść przepisów art. 18 ust. 1 i 2 powołanej ustawy i wynikający z nich obowiązek pozwanych E. K. (1) i S. K. jako osób zajmujących lokal powoda bez tytułu prawnego do uiszczania co miesiąc odszkodowania za zajmowanie lokalu do dnia jego opróżnienia w wysokości odpowiadającej wysokości czynszu, jaki właściciel mógłby otrzymać z tytułu najmu lokalu. Twierdzenie, że skoro pozwani zajmowali lokal na podstawie umowy użyczenia – nieprawdziwe co do pozwanego S. K., co wyjaśniono powyżej – to powinni nadal opłacać jedynie należności związane z eksploatacją lokalu, jest oczywiście sprzeczne z treścią powołanego unormowania.

Z przepisów art. 18 ust. 1 – 3 powołanej ustawy wynika bowiem, że były lokator, gdy był najemcą, będzie opłacał odszkodowanie w wysokości dotychczasowego czynszu, natomiast gdy był członkiem spółdzielni, odszkodowanie będzie odpowiadało wysokości opłat za używanie lokalu (porównaj: uzasadnienie projektu ustawy o zmianie ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego oraz o zmianie niektórych innych ustaw, www.sejm.gov.pl/prace s. 29). Natomiast pominięcie w przepisie nieodpłatnych tytułów nie uzasadnia twierdzenia, że ci lokatorzy w razie wygaśnięcia tytułu do zajmowania lokalu są zwolnieni z konieczności opłacania jakiegokolwiek odszkodowania, co w praktyce oznaczałoby, że te typy stosunków prawnych są znacznie bardziej chronione niż stosunki prawne odpłatne, co oczywiście byłoby sprzeczne z podstawowymi założeniami systemowymi w prawie cywilnym (zob. F. Zoll, M. Olczyk, M. Pecyna, Ustawa o ochronie praw konsumentów, mieszkaniowym zasobie gminy oraz o zmianie Kodeksu cywilnego. Komentarz, Warszawa 2002, s. 241). Wobec powyższego w doktrynie przyjmuje się, że przepis ust. 3 dotyczy jedynie osób zajmujących lokal bez tytułu prawnego, w stosunku do których sąd orzekł o wstrzymaniu eksmisji do czasu dostarczenia im lokalu socjalnego czy zamiennego, a które zajmowały wcześniej lokal na podstawie odpłatnego stosunku prawnego. Natomiast ci, którzy używali lokalu na podstawie nieodpłatnych tytułów, a wobec których sąd orzekł o wstrzymaniu eksmisji do czasu dostarczenia im właściwego lokalu, powinni płacić odszkodowanie według reguł określonych w art. 18 ust. 2 ustawy.

Jednocześnie żądanie powoda znajduje ponadto uzasadnienie w normie art. 225 k.c. i także z tej podstawy pozwani (a zwłaszcza S. K.) jako samoistni posiadacze w złej wierze zobowiązani są do zapłaty wynagrodzenia za korzystnie z nieruchomości powoda, które to żądanie powód zgłosił pismem z dnia 04 czerwca 2010 r.

Wysokość odszkodowania ustalono w oparciu o opinię biegłego, a pozwani wiedzieli o żądaniu zapłaty odszkodowania za bezumowne korzystanie, o czym powód powiadomił ich pismem z dnia 04 czerwca 2010 r., przy czym zasądzone z tego tytułu świadczenia jest zdecydowanie niższe od żądanego pierwotnie przez powoda. Stąd w ocenie Sądu Okręgowego, nie negując trudnej sytuacji materialnej pozwanych, ale także uwzględniając interes powoda i długotrwałość okresu nierespektowania przez pozwanych jego uprawienia do lokalu, brak jest podstaw do rozłożenia zasądzonego świadczenia na raty. Co więcej pozwani nie zgłaszali takiego wniosku przed Sądem pierwszej instancji, przy czym również obecnie w apelacji nie deklarują wysokości ani terminu spłaty, a zatem trudno uznać, iż doszło do naruszenia przez Sąd Rejonowy przepisu art. 320 k.p.c., który stanowi jedynie o uznaniowym uprawnieniu sądu orzekającego.

W ocenie Sądu Okręgowego nie doszło ponadto do naruszenia art. 217 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c., bowiem ustalenia biegłego w zakresie wysokości czynszu możliwego do uzyskania z najmu lokalu są prawidłowe, a zgłoszone w tym zakresie zarzuty zostały wyczerpująco omówione przez Sąd pierwszej instancji, który zasadnie uznał opinię za wiarygodną. W zakresie twierdzeń apelacji odnoszących się do korzystania z pomieszczenia na poddaszu należy stwierdzić, że fakt ten jest oczywisty w świetle materiału fotograficznego wykonanego w trakcie oględzin lokalu przez biegłego, a jednocześnie użytkowanie przez pozwanych części poddasza nie było elementem wpływającym na podwyższenie wysokości ustalonego w opinii czynszu za najem, gdyż naliczany był on tylko od powierzchni lokalu, co wyraźnie wynika z opinii.

Z przedstawionych przyczyn apelację pozwanych E. K. (1) i S. K. Sąd Okręgowy uznał za bezzasadną i oddalił ją na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach procesu za drugą instancję orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c., uwzględniając wynik tego postępowania.

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanym E. K. (1) i S. K. z urzędu orzeczono na podstawie § 15 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 1, § 6 pkt 4 i § 9 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163 poz.1348 ze zm.).