Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 czerwca 2013 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu – Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSR del. Ewa Rudkowska – Ząbczyk

Protokolant: Marcin Guzik

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 czerwca 2013 r. we Wrocławiu

sprawy z powództwa O. K. i S. K.

przeciwko I. S. i J. C. (1)

o zapłatę

I.  oddala powództwo;

II.  nie obciąża powodów obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania na rzecz pozwanych;

III.  brakującymi kosztami sądowymi obciąża Skarb Państwa.

UZASADNIENIE

Małoletni powodowie O. K.i S. K., działający przez przedstawiciela ustawowego ojca J. K.w pozwie wniesionym przeciwko pozwanym I. S.i J. C. (1)wnieśli o ustalenie, że nieruchomość położona w miejscowości K.– K., gmina Ż., powiat (...), dla której Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Krzyków prowadzi księgę wieczystą nr (...)stanowi własność I. S.. Ponadto powodowie wnieśli o zasądzenie solidarnie od pozwanych na ich rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu powyższego żądania powodowie podnieśli, że umowa sprzedaży spornej nieruchomości z dnia 8 kwietnia 2010 r. zawarta pomiędzy pozwanymi jest nieważna albowiem dotyczy działek, które powstały na skutek podziału nieruchomości dokonanego decyzją Wójta Gminy Ż. z dnia 23 maja 2006 r., która obligowała do jednoczesnego ustanowienia służebności. Tym samym umowa ta jest sprzeczna z prawem i jako taka dotknięta sankcją nieważności. Uzasadniając swój interes prawny powodowie podnieśli, że są wierzycielami pozwanej I. S. z tytułu roszczeń alimentacyjnych, przy czym egzekucja prowadzona przeciwko pozwanej pozostaje bezskuteczna. Ustalenie, że pozwana ta jest nadal właścicielką spornej nieruchomości pozwoli powodom na skierowanie egzekucji do tejże nieruchomości.

W odpowiedzi na pozew z dnia 11 kwietnia 2013 r. pozwany J. C. (1)wniósł o oddalenie powództwa, a ponadto o zasądzenie na jego rzecz od powodów kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwany wskazał, że umowa sprzedaży nieruchomości z dnia 8 kwietnia 2010 r. została zawarta w sposób ważny i w przepisanej do tego formie, w konsekwencji czego doszło do przejścia prawa własności nieruchomości z pozwanej I. S.na pozwanego J. C. (1). Podniósł, że warunkowy podział nieruchomości dokonany decyzją Wójta Gminy Ż.z dnia 23 maja 2006 r. oznacza, że koniecznym jest ustanawianie służebności ale dopiero w przyszłości, przy dalszym zbywaniu wydzielonych działek. Pozwany wskazał, że do takiej sytuacji doszło w niniejszej sprawie albowiem na rzecz właścicieli wydzielonych działek nr (...)w późniejszym czasie ustanowione zostały stosowne służebności gruntowe.

Pozwana I. S. w zakreślonym przez Przewodniczącego terminie, który upływał z dniem 2 kwietnia 2013 r., nie złożyła odpowiedzi na pozew.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

J. K. i pozwana I. S. byli współwłaścicielami po ½ części działki nr (...) o powierzchni 3 700 m ² i działki nr (...) o powierzchni 3 800 m ², położonych we wsi K., gmina Ż., objętych księgą wieczystą nr (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Krzyków.

(okoliczność bezsporna)

Postanowieniem z dnia 13 marca 2006 r. Wójt Gminy Ż. postanowił zaopiniować pozytywnie proponowany podział nieruchomości opisanej w operacie ewidencji gruntów Gminy Ż. jako działki o numerach (...), obręb K. – K., stanowiącej własność pozwanej I. S. i J. K., zapisanych w księdze wieczystej nr (...), w sposób określony we wstępnym projekcie podziału sporządzonym na mapie stanowiącej załącznik do postanowienia.

(dowód: postanowienie nr (...)Wójta Gminy Ż.z dnia 13 marca 2006 r., k. 12)

W dniu 23 marca 2006 r. J. K. i pozwana I. S. ustanowili na działce nr (...) nieodpłatną nieograniczoną czasowo służebność polegającą na prawie przechodu i przejazdu przez część tej działki oznaczoną na mapce stanowiącej załącznik do aktu notarialnego, na rzecz każdoczesnego właściciela działek nr (...). Podobnie w tym samym dniu J. K. i pozwana I. S. ustanowili na działce nr (...) nieodpłatną nieograniczoną czasowo służebność polegającą na prawie przechodu i przejazdu przez część tej działki oznaczoną na mapce stanowiącej załącznik do aktu notarialnego, na rzecz każdoczesnego właściciela działek nr (...).

(dowód: akt notarialny z dnia 23 marca 2006 r. sporządzony przed notariuszem B. R., Rep. A nr (...), k. 14-16)

Decyzją z dnia 23 maja 2006 r. Wójt Gminy Ż.zatwierdził projekt podziału nieruchomości opisanej w operacie ewidencji gruntów Gminy Ż.jako działki o numerach (...), obręb K.– K., stanowiącej własność pozwanej I. S.i J. K., dla której Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Krzyków prowadzi księgę wieczystą nr (...), w sposób określony na wyrysie z mapy stanowiącej załącznik do decyzji. W wyniku podziału powstały działki nr (...). W decyzji Wójta Gminy Ż.wskazano, że „podział nieruchomości jest możliwy po spełnieniu warunków zawartych w art. 93 ust. 3 i art. 99 ustawy o gospodarce nieruchomościami zgodnie z zawartym aktem notarialnym ustanowienia służebności Rep. A nr (...)z dnia 23 marca 2006 r.

(dowód: decyzja Wójta Gminy Ż. z dnia 23 maja 2006 r., k. 17-19)

Postanowieniem z dnia 16 stycznia 2007 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Krzyków oddalił wniosek I. S. i J. K. o wpis w dziale III księgi wieczystej nr (...), prowadzonej między innymi dla działki nr (...) – jako działki obciążonej – służebności gruntowej polegającej na prawie przechodu i przejazdu przez część działki nr (...), na rzecz każdoczesnego właściciela działek nr (...), dla których prowadzone są kolejno księgi wieczyste nr (...) z jednoczesnym wpisem w dziale I-Sp ksiąg wieczystych – jako działek uprawnionych. Tym samym postanowieniem Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Krzyków oddalił wniosek I. S. i J. K. o wpis w dziale III księgi wieczystej nr (...), prowadzonej między innymi dla działki nr (...) – jako działki obciążonej – służebności gruntowej polegającej na prawie przechodu i przejazdu przez część działki nr (...), na rzecz każdoczesnego właściciela działek nr (...), dla których prowadzone są kolejno księgi wieczyste nr (...) z jednoczesnym wpisem w dziale I-Sp ksiąg wieczystych – jako działek uprawnionych. W uzasadnieniu Sąd wskazał, że sprzeczne z art. 285 § 1 k.c. pozostaje ustanowienie służebności gruntowej na rzecz jednej z kilku działek, z których składa się nieruchomość władnąca. nie można także pominąć innych działek wchodzących w skład nieruchomości władnącej lub obciążonej, ani obciążyć służebnością jedną działkę i uprawnić drugą, podczas gdy obie objęte są jedną księgą wieczystą – jak było to uczynione we wniosku odnośnie działek nr (...).

(dowód: postanowienie Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Krzyków z dnia 16 stycznia 2007 r., k. 48-49)

W dniu 25 maja 2006 r. pozwana I. S. i J. K. znieśli współwłasność nieruchomości w ten sposób, że nieruchomość rolna obejmująca działki nr (...), o łącznej powierzchni 0,2489 ha, położona we wsi K. – K., gmina Ż., dla której Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Krzyków prowadzi księgę wieczystą nr (...), przypadła na wyłączną własność pozwanej I. S..

(dowód: odpis zupełny księgi wieczystej nr (...), k. 20-25)

W dniu 8 kwietnia 2010 r. pozwana I. S.zawarła z pozwanym J. C. (1)umowę sprzedaży nieruchomości rolnej obejmującej działki nr (...), o łącznej powierzchni 0,2489 ha, położonej we wsi K.– K., gmina Ż., powiat (...), województwo (...), dla której Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Krzyków prowadzi księgę wieczystą nr (...).

(dowód: umowa sprzedaży z dnia 8 kwietnia 2010 r. zawarta w formie aktu notarialnego przed notariuszem P. G., Rep. A nr (...))

Pozwana I. S. jest dłużnikiem małoletnich powodów z tytułu alimentów. Jej zadłużenie wynosi ponad 35 000,00 zł.

(dowód: wyrok Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Krzyków z dnia 20 lipca 2012 r., sygnatura akt III RC 559/11, k. 26; zaświadczenie Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Wrocławia – Krzyków M. S. z dnia 9 stycznia 2013 r., sygnatura Kmp 10/12, k. 27)

Sąd zważył co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie małoletni powodowie domagali się ustalenia, że nieruchomość położona w miejscowości K.– K., gmina Ż., powiat (...), dla której Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Krzyków prowadzi księgę wieczystą nr (...)stanowi własność I. S.z uwagi na nieważność umowy z dnia 8 kwietnia 2010 r. przenoszącej własność tej nieruchomości na pozwanego J. C. (1). Zgodnie z art. 189 k.p.c. powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny.

Jak wynika z powołanego przepisu przesłanką materialnoprawną warunkującą dopuszczalność powództwa o ustalenie oraz przekładającą się na legitymację czynną powoda, jest posiadanie przez niego interesu prawnego w ustaleniu istnienia lub nieistnienia prawa lub stosunku prawnego. Przez interes prawny należy rozumieć obiektywną w świetle obowiązujących przepisów prawnych potrzebę uzyskania określonej treści wyroku, przy czym potrzeba ta wywołana jest rzeczywistym narażeniem lub zagrożeniem określonej sfery prawnej.

W niniejszej sprawie powodowie domagali się ustalenia, że pozwana I. S. jest nadal właścicielem nieruchomości położonej w miejscowości K. – K., dla której Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Krzyków prowadzi księgę wieczystą nr (...). Swojego interesu prawnego w uzyskaniu powyższego rozstrzygnięcia powodowie upatrywali w tym, że są wierzycielami pozwanej i gdyby okazało się, że sporna nieruchomość nie wyszła z majątku pozwanej, bo umowa jej sprzedaży była dotknięta sankcją nieważności, to wierzyciele mogliby skierować do niej egzekucję celem zaspokojenia przysługującej im wierzytelności.

Zdaniem Sądu powodowie nie posiadają interesu prawnego w uzyskaniu wyroku ustalającego, że właścicielem spornej nieruchomości jest pozwana I. S., a nie pozwany J. C. (1), którego prawo własności zostało wpisane w księdze wieczystej prowadzonej przez Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Krzyków nr (...). Należy bowiem zauważyć, że wyrok uwzględniający powództwo nie stanowiłby dostatecznej podstawy do wszczęcia przez organ egzekucyjny egzekucji ze spornej nieruchomości albowiem w księdze wieczystej, dla nieruchomości tej urządzonej, dalej jako jej właściciel wpisany byłby pozwany J. C. (1). Nieskuteczne zatem pozostawałoby zajęcie nieruchomości dokonywane przez komornika na podstawie art. 924 § 1 k.p.c.

Jednocześnie należy zauważyć, że powodowie nie byliby legitymowani do złożenia wniosku o dokonanie wpisu w księdze wieczystej spornej nieruchomości. Zgodnie z art. 626 ² § 5 k.p.c. wniosek o dokonanie wpisu może złożyć właściciel nieruchomości, użytkownik wieczysty, osoba, na rzecz której wpis ma nastąpić, wierzyciel, jeżeli przysługuje mu prawo, które może być wpisane w księdze wieczystej, a w sprawach dotyczących obciążeń powstałych z mocy ustawy także uprawniony organ. Powodowie są wprawdzie wierzycielami a ich wierzytelność została stwierdzona tytułem wykonawczym w postaci wyroku Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Krzyków z dnia 20 lipca 2012 r. (sygnatura akt III RC 559/11), jednak należy zauważyć, że wierzytelność ta przysługuje powodom nie względem właściciela nieruchomości ujawnionego w księdze wieczystej, tylko pozwanej, która w księdze wieczystej jako właściciel wpisana już nie jest. Niezależnie od powyższego należy stwierdzić, że powodom nie przysługuje prawo, które może być wpisane w księdze wieczystej. Katalog tych praw został określony w art. 16 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz. U. z 2001 r., poz. 1361 ze zm.) i obejmuje poza prawami rzeczowymi także określone w ustawie prawa osobiste i roszczenia, a w szczególności:

1.  prawo najmu lub dzierżawy, prawo odkupu lub pierwokupu, prawo dożywocia,

2.  roszczenie o przeniesienie własności nieruchomości lub użytkowania wieczystego albo o ustanowienie ograniczonego prawa rzeczowego (dotyczy to także roszczeń przyszłych),

3.  roszczenie wynikające z określenia zarządu lub sposobu korzystania z nieruchomości przez współwłaścicieli lub wieczystych użytkowników,

4.  roszczenie współwłaścicieli wyłączające uprawnienie do zniesienia współwłasności,

5.  wierzytelności banku hipotecznego zabezpieczone hipoteką oraz informacje, że zostały one wpisane do rejestru zabezpieczenia listów zastawnych, o którym mowa w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. o listach zastawnych i bankach hipotecznych (Dz. U. Nr 140, poz. 940, z 1998 r. Nr 107, poz. 669, z 2000 r. Nr 6, poz. 70 i Nr 60, poz. 702 oraz z 2001 r. Nr 15, poz. 148 i Nr 39, poz. 459),

6.  prawo z umowy timeshare, o którym mowa w ustawie z dnia 16 września 2011 r. o timeshare (Dz. U. Nr 230, poz. 1370).

Z powyższego wynika, że roszczenie powodów, będących wierzycielami alimentacyjnymi pozwanej I. S., nie podlegałoby ujawnieniu w księdze wieczystej. Oznacza to, że nie mogliby oni skutecznie wystąpić z wnioskiem o dokonanie wpisu, mocą którego w księdze wieczystej spornej nieruchomości jako właściciel ujawniona zostałaby pozwana I. S.w miejsce pozwanego J. C. (1). Tego typu wpis nie mógłby być także dokonany przez Sąd wieczystoksięgowy z urzędu (art. 626 ⁸ § 1 k.p.c.). Skoro tak, to merytoryczne rozstrzygnięcie o tym, czy prawo własności przysługuje pozwanej, byłoby iluzorycznym środkiem ochrony prawnej powodów. Uzyskanie przez niech wyroku zgodnego z żądaniem pozwu w żaden bowiem sposób nie zmieni ich sytuacji prawnej, a sam wyrok, niekorzystający z rozszerzonej prawomocności, pozostanie skuteczny tylko między stronami niniejszego postępowania.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie powołanych przepisów, Sąd oddalił powództwo, co orzeczono w sentencji.

Wydany wyrok nie ma charakteru zaocznego w stosunku do pozwanej I. S., pomimo niezłożenia przez nią odpowiedzi na pozew w zakreślonym terminie i niestawiennictwa na rozprawie w dniu 17 czerwca 2013 r. Zdaniem Sądu pomiędzy pozwanymi zachodzi bowiem współuczestnictwo jednolite albowiem z istoty spornego stosunku prawnego wynika, że wyrok może jedynie niepodzielnie dotyczyć wszystkich współuczestników. Tym samym czynności procesowe pozwanego J. C. (1)pozostawały skuteczne także wobec pozwanej I. S..

Rozstrzygniecie o kosztach zawarte w punkcie II wyroku znajduje uzasadnienie w przepisie art. 102 k.p.c. Sąd uznał, że w niniejszej sprawie zachodzi wypadek szczególnie uzasadniony z uwagi na sytuację rodzinną i majątkową małoletnich powodów.

Jednocześnie, zgodnie z art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sadowych w sprawach cywilnych (Dz.U. z 2010 r., Nr 90, poz. 594 ze zm.) brakującymi kosztami sądowymi, od uiszczenia których powodowie byli zwolnieni, Sąd obciążył Skarb Państwa.