Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 lipca 2013 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w II Wydziale Karnym w składzie:

Przewodniczący:	SSA Robert Wróblewski
Sędziowie:	SA Edward Stelmasik (spr.) SA Andrzej Krawiec
Protokolant:	Beata Sienica

przy udziale Prokuratora Prokuratury Apelacyjnej Marka Szczęsnego

po rozpoznaniu w dniu 25 lipca 2013 r.

sprawy L. R. (1) oskarżonego z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 294 § 1 kk i art. 270 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk

z powodu apelacji wniesionej przez oskarżonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Jeleniej Górze

z dnia 29 marca 2013 r. sygn. akt III K 37/12

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu w Jeleniej Górze do ponownego rozpoznania.

UZASADNIENIE

L. R. (1) został oskarżony o to, że :

I.  w okresie pomiędzy 15.04.2009 r. a 23.04.2009 r. w W., działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadził (...) Sp. z o.o. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem znacznej wartości w łącznej kwocie 573.790,40 zł w ten sposób, że działając w imieniu spółki z o.o. (...), złożył w Oddziale (...) Sp. z o.o. w W., wniosek o zawarcie umowy leasingu maszyn do produkcji odzieży, przy czym wprowadził w błąd przedstawiciela handlowego tej spółki, co do możliwości płatniczych i kondycji finansowej (...) Sp. z o.o. poprzez to, że do wniosku dołączył m.in. podrobione i zawierające nieprawdziwe informacje i dane księgowe dokumenty wskazujące na osiągane zyski w postaci:

- oświadczenia o stanie zobowiązań z dnia 15.04.2009 r.;

- zaświadczenia o niezaleganiu w opłacaniu składek ZUS z dnia 24.04.2009 r.;

- zaświadczenia o niezaleganiu w podatkach z dnia 28.04.2009 r.;

- bilansu z dnia 31.03.2009 r.;

- rachunku zysków i strat z dnia 7.04.2009 r.;

- rachunku zysków i strat z dnia 26.01.2009 r.;

- bilansu za rok 2008 z dnia 26.01.2009 r.;

- raportu o środkach trwałych z dnia 30.12.2008 r.;

- zestawień sald i obrotów za okres sprawozdawczy 1.01.2008 r.-31.12.2008 r.;

- raportu o środkach trwałych z dnia 24.04.2009 r.;

które miały istotne znaczenie dla zawarcia umowy, a następnie doprowadził do zawarcia umowy leasingu o numerze (...) na automat do naszywania kieszeni na koszulach (...)-02/021 o wartości 282.661,80 zł oraz automat do naszywania kieszeni na spodniach (...)-04/020 o wartości 291.128,60 zł, z której jako osoba faktycznie zarządzająca spółką (...), nie miał zamiaru się wywiązać:

tj. o czyn z art. 286 §1 k.k. w zw. z art. 294 §1 k.k. i art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.

II.  w okresie pomiędzy 28.04.2009 r. a 28.05.2009 r. w K., W. i W., działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadził (...) S.A. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem znacznej wartości w łącznej kwocie 451.034 zł, w ten sposób, że działając w imieniu spółki z o.o. (...) ubiegał się w Oddziale (...) S.A. we W. o zawarcie umowy leasingu maszyn do produkcji odzieży, przy czym wprowadził w błąd przedstawiciela handlowego tej spółki, co do możliwości płatniczych i kondycji finansowej (...) Sp. z o.o. poprzez to, że do wniosku dołączył podrobione i zawierające nieprawdziwe informacje i dane księgowe dokumenty wskazujące na osiągane zyski, w postaci:

- rachunku zysków i strat za 2007 rok;

- bilansu za 2007 r.;

- rachunku zysków i strat za 2008 rok z dnia 26.01.2009 r.;

- bilansu za 2008 rok z dnia 26.01.2009 r.;

- rachunku zysków i strat za I-III 2009 r. z dnia 7.04.2009 r.;

- bilansu za I-III 2009 r.;

- raportu o środkach trwałych na dzień 30.12.2008 r.;

- zaświadczenia o niezaleganiu w opłacaniu składek ZUS z dnia 1.06.2009 r.;

- zaświadczenia o niezaleganiu w podatkach z dnia 29.05.2009 r.;

które miały istotne znaczenia dla zawarcie umowy, a następnie doprowadził do zawarcia umowy leasingu o numerze (...) na automat prasowalniczy (...) (...) o wartości 128.100 zł, automat prasowalniczy (...) (...) o wartości 97.356 zł, automat prasowalniczy (...) (...) o wartości 225.578 zł, z której jako osoba faktycznie zarządzająca spółką (...), nie miał zamiaru się wywiązać;

tj. o czyn z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. i art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.

III.  w okresie pomiędzy 27.07.2009 r. a 30.07.2009 r. w K., W. i W., działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadził (...) S.A. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem znacznej wartości w łącznej kwocie 317.200 zł w ten sposób, że działając w imieniu spółki z o.o. (...) ubiegał się w Oddziale (...) S.A. we W. o zawarcie umowy leasingu na maszynę do produkcji odzieży, w postaci elektronicznego automatu do odszywania dzurek (...) 3050, z głowicą (...), przy czym wprowadził w błąd przedstawiciela handlowego tej spółki, co do możliwości płatniczych i kondycji finansowej (...) Sp. z o.o. poprzez to, że jako załączniki do wniosku wykorzystał uprzednio złożone do umowy (...) dokumenty księgowe oraz dołączył kolejne, podrobione zawierające nieprawdziwe dane księgowe, wskazując na osiągane zyski, w postaci:

- rachunku zysków i strat za I-IV 2009 r. z dnia 3.07.2009 r.;

- bilansu za I-IV 2009 r. z dnia 30.06.2009 r.;

które miały istotne znaczenie dla zawarcia umowy, a następnie doprowadził do zawarcia umowy leasingu o numerze (...), z której jako osoba faktycznie zarządzająca spółką (...), nie miał zamiaru się wywiązać;

tj. o czyn z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. i art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 21 k.k.

Sąd Okręgowy w Jeleniej Górze wyrokiem z dnia 29.03.2013 r. uznał oskarżonego L. R. (1) za winnego zarzucanych mu czynów i przy ustaleniu, że popełnione zostały w ciągu przestępstw, na podstawie art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k. wymierzył mu karę 3 lat pozbawienia wolności (sygn. akt: III K 37/12).

Wyrok ten został zaskarżony przez obrońcę oskarżonego, który rozstrzygnięciu temu zarzucił:

1.  rażące naruszenie art. 6, 117 § 2a, 374 i 377 k.p.k. polegające na błędnym uznaniu, że oskarżony nie stawił się na rozprawę bez usprawiedliwienia, co doprowadziło do rozpoznania, z naruszeniem prawa do obrony, prowadzonej w trybie zwyczajnym sprawy bez udziału oskarżonego, którego obecność była obowiązkowa, co stanowi bezwzględną przyczynę odwoławczą (art. 439 § 1 pkt 11 k.p.k.).

2.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który miał wpływ na treść orzeczenia polegający na przyjęciu, że oskarżony L. R. (1) dokonał przestępstw oszustw zarzucanych mu w akcie oskarżenia, podczas gdy z zebranego materiału dowodowego, a w szczególności z dokumentów znajdujących się w aktach sprawy wynika, że przestępstw tych dopuściły się inne osoby, a w szczególności osoby odpowiedzialne za przygotowanie i sporządzenie dokumentacji koniecznej do dokonania tych przestępstw, a także osoby uprawnione do reprezentacji (...) Sp. z o.o.;

3.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który miał wpływ na treść orzeczenia polegający na przyjęciu, że od początku powstania (...) Spółki z o.o. oskarżony L. R. (1), jakkolwiek formalnie nie był członkiem zarządu ani jej udziałowcem to podejmował najważniejsze decyzje w sprawach spółki, w szczególności decyzje dotyczące jej spraw finansowych, czy decyzji dotyczące zawieranych przez spółkę umów, podczas gdy z zaświadczenia wystawionego przez Areszt Śledczy w W. wynika, że oskarżony L. R. (1) od 6.06.2007 r. do 6.11.2007 r. przebywał w warunkach izolacji więziennej.

Powołując się na powyższe zarzuty wniósł apelujący obrońca oskarżonego L. R. (1):

1.  o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania;

2.  alternatywnie – o zmianę tego wyroku i uniewinnienie oskarżonego od zarzucanych mu czynów.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja okazała się zasadna.

I. Powyższe stwierdzenie odnosi się do podniesionego przez obrońcę zarzutu procesowego, związanego z prowadzeniem sprawy pod nieobecność oskarżonego, mimo, że w sposób prawidłowy usprawiedliwił on niestawiennictwo na rozprawach w dniach: 29.X.2012 r., 18.02.2013 r., 22.03.2013 r. i 29 03.2013 r.

1. Zauważyć należy, że w niniejszej sprawie pierwsze 3 terminy rozpraw odbyły się bez jakichkolwiek przeszkód procesowych. Mianowicie w dniach 1 czerwca 2012 r., 29 czerwca 2012 r. i 10 września, przesłuchano oskarżonego oraz kilkunastu świadków (k. 1546 in,. k.1556 in., k. 1592 in, T. X.). W trakcie tych rozpraw oskarżony był obecny.

2. Problem wystąpił dopiero w dniu 29 października 2012 r. Tego dnia oskarżony nie stawił się na rozprawę, mimo iż był na nią prawidłowo wezwany (k.1617, T. XI). Obecny w trakcie rozprawy obrońca nie sygnalizował, aby wystąpiły przeszkody procesowe do prowadzenia sprawy. W tej sytuacji mógł Sąd Okręgowy podjąć decyzję o prowadzeniu sprawy pod nieobecność tego oskarżonego. Otwartą jest jedynie kwestią, czy podstawę takiej decyzji stanowił przepis art. 377 § 3 k.p.k., jaki powołał Sąd Okręgowy, czy też winien to być przepis art. 376 § 2 k.p.k. Wydaje się, iż bardziej prawidłowym byłoby powołanie się na ten drugi przepis, gdyż niestawiennictwo oskarżonego nastąpiło już po złożeniu przez niego wyjaśnień.

W samej zaś rzeczy podnieść należy, że w dniu 22 listopada 2012 r. ujawniła się okoliczność podważająca merytoryczną zasadność decyzji o kontynuowaniu rozprawy w dniu 29.10.2012 r. pod nieobecność oskarżonego. Przedstawiono bowiem zaświadczenie lekarskie, wystawione przez upoważnionego lekarza sądowego, z którego wynikało, iż 29.10.2012 r. oskarżony nie mógł stawić się do sądu z uwagi na stan zdrowia (Tom XI, k. 1634-1635). Sąd Apelacyjny nie traci z pola widzenia treści przepisu art. 117 § 2 k.p.k., nakładającego obowiązek przedstawienia takiego zaświadczenia przed terminem rozprawy i złożenia wniosku o jej odroczenie. Zważyć jednak należy, iż w dniu 29.10.2012 r. rozprawa odbyła się od godziny 10 ⁰⁰. Nie sposób więc oczekiwać, aby oskarżony przed tą godziną był w stanie przedstawić w sądzie powyższe zaświadczenie lekarskie i złożyć wniosek o odroczenie rozprawy. W takiej sytuacji procesowej, a zwłaszcza przy uwzględnieniu postawy oskarżonego i jego obrońcy, domagających się odroczenia kolejnych rozpraw, nie sposób uznać, aby decyzja o prowadzeniu rozprawy w dniu 29.10.2012 r. pod nieobecność oskarżonego była merytorycznie zasadna. Czynności, jakie zostały w tym dniu przeprowadzone, winny więc być powtórzone. Tego jednak nie uczyniono. Choćby więc z tego jedynie powodu, należałoby uznać, że wystąpiła obraza art. 374 k.p.k., skutkująca konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku (art.439 § 1 pkt 11 k.p.k.).

3. W samej zaś rzeczy nie sposób bezkrytycznie zaakcentować decyzję Sądu Okręgowego w przedmiocie odmowy uwzględnienia wniosku obrońcy o odroczenie kolejnych terminów rozpraw. Sąd Apelacyjny nie traci z pola widzenia zarówno małej precyzji treści zaświadczenia lekarskiego lekarza sądowego, wystawionego 29.10.2012 r., jak i treści opinii lekarskiej biegłych psychiatrów, którzy opinię swą wystawili po przeprowadzeniu obserwacji oskarżonego L. R. (1). To prawda, że biegli psychiatrzy sugerowali, iż wymieniony oskarżony może w przyszłości symulować stany chorobowe, uniemożliwiające udział w rozprawach (patrz: k.1547-1548, T. X). Opinia tego rodzaju nie może jednak oznaczać uprawnienia do ignorowania treści zaświadczeń lekarskich, wystawionych zgodnie z przepisem art. 117 § 2a k.p.k. Zważyć należy, iż w zaświadczeniu nr (...) lekarz sądowy S. G. stwierdziła, iż:

1) oskarżony nie może stawić się na rozprawę w dniu 29.10.2012 r. z powodu choroby oznaczonej symbolem (...) (pkt 1 zaświadczenia),

2) a nadto, że cyt. „ pacjent ze względu na stan zdrowia nie może brać udziału w rozprawach sądowych” (pkt. 4 zaświadczenia).

Właśnie w oparciu o treść pkt 4 obrońca oskarżonego domagał się odroczenia kolejnych terminów rozpraw (k.1637, T. XI). Sąd Apelacyjny jest świadom, że tego rodzaju stwierdzenie, jakie zostało zawarte w pkt 4 zaświadczenia może budzić pewne zastrzeżenia. Zważyć jednak należy, iż Sąd Okręgowy podzielił się tymi wątpliwościami z lekarką sądową, wystawiającą powyższe zaświadczenie i to zarówno w trakcie rozmowy telefonicznej jak i kierując do niej stosowne pismo. Lekarka ta podtrzymała jednak swoje stanowisko, iż ewentualne stwierdzenie możliwości udziału oskarżonego w rozprawie winno zostać poprzedzone stosownymi badaniami (k.1641, T. XI). Identyczne stanowisko zajęła ta lekarka sądowa w trakcie postępowania apelacyjnego (k.1696 i 1701). W tego rodzaju sytuacji, gdy Sąd Okręgowy powziął wątpliwości co do trafności diagnozy lekarza sądowego, należało przeprowadzić stosowne czynności sprawdzające. W tym celu można było zarządzić, przewidziane w art. 376 § 1 k.p.k., zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie oskarżonego L. R. na rozprawę i zasięgnięcie opinii od lekarzy psychiatrów, co do jego zdolności brania udziału w rozprawie (pożądanym byłoby zasięgnięcie w tym względzie opinii tych lekarzy, którzy wydali opinię sądowo-psychiatryczną po przeprowadzonej obserwacji). Nie był natomiast Sąd Okręgowy uprawniony do ignorowania treści zaświadczenia nr (...). Takie stanowisko oznaczałoby bowiem, że każde z zaświadczeń lekarskich, wystawionych zgodnie z treścią art. 117 § 2a k.p.k. co do osk. L. R. będzie z góry uznawane przez Sąd Okręgowy jako niewiarygodne. Oczywiście – zaświadczenia lekarskie, określone w art. 117 § 2a k.p.k., podlegają swobodnej ocenie, co jednak nie oznacza, iż mogą być one traktowane z góry jako niewiarygodne, gdy odnoszą się one do osoby oskarżonego L. R..

W tym stanie rzeczy, skoro zważy się, iż decyzja Sądu Okręgowego o prowadzeniu 4 rozpraw w okresie od 29.10.2012 r. do 29.03.2013 r. pod nieobecność oskarżonego, budzi zastrzeżenia co do merytorycznej zasadności, należało zaskarżony wyrok uchylić i sprawę przekazać Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.

II. Tego rodzaju rozstrzygnięcie zwalnia Sąd Apelacyjny od obowiązku oceny zarzutu skierowanego przeciwko ustaleniom o winie oskarżonego L. R..

III. W związku z przekazaniem sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego jej rozpoznania, zalecić należy:

1)  po pierwsze – zasugerowanie stronom ograniczenia postępowania dowodowego do poprzestania na ujawnieniu tych dowodów, które zostały przeprowadzone w czasie rozpraw, w których oskarżony brał udział tj. dowodów przeprowadzonych: 1.06.2012 r., 29.06.2012 r. i 10.09.2012 r.

2)  po drugie – ponownego przeprowadzenia postępowania dowodowego w zakresie czynności jakie miały miejsce w okresie od 29.10.2012 r. do 22.03.2013 r.

3)  po trzecie – podjęcie takich czynności, które zapewnią sprawny tok postępowania sądowego.

W tym zakresie zauważa się, iż oskarżony posiada umiejętność skutecznego symulowania stanów, obligujących lekarzy sądowych do wystawiania mu zaświadczeń o niezdolności do brania udziału w rozprawach. Jeżeli więc okaże się, że przeprowadzający badania oskarżonego lekarze psychiatrzy potwierdzą, iż nieobecność oskarżonego w trakcie rozpraw poczynając od 29.10.2012 r. nie była usprawiedliwiona stanem zdrowia, będzie miał Sąd Okręgowy podstawy do uznania, iż także w przyszłości będzie on w taki sam sposób uchylał się przed wymiarem sprawiedliwości. W takiej sytuacji winien Sąd ten rozważyć, czy nie ma podstaw do zastosowania względem oskarżonego odpowiedniego środka zapobiegawczego, który skutecznie zabezpieczy prawidłowy tok postępowania karnego w tej sprawie.