Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 października 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi, II Wydział Karny, w składzie:

przy udziale J. S., Prokuratora Prokuratury Apelacyjnej w Łodzi

po rozpoznaniu w dniu 15 października 2013 r.

sprawy

Z. S.

oskarżonego z art. 13 §1 kk w zw. z art. 280 §2 kk

na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Sieradzu

z dnia 20 maja 2013 r., sygn. akt II K 45/12

na podstawie art. 437 §1 i 2 kpk, art. 438 pkt 3 i 4 kpk oraz art. 624 §1 kpk

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że oskarżonego Z. S. w miejsce zarzucanego mu czynu uznaje za winnego tego, że w dniu 19 września 2012 r. w W., pow. (...), woj. (...) groził J. J. pozbawieniem życia przykładając do jej szyi nóż, w celu wymuszenia od niej zwrotu wierzytelności w postaci pieniędzy, które pokrzywdzona miała pożyczyć od jego zmarłej matki – czym wyczerpał dyspozycję art. 191 §2 kk i na mocy tego przepisu wymierza mu karę 1 (jednego) roku i 1 (jednego) miesiąca pozbawienia wolności;

2.  na podstawie art. 63 §1 kk na poczet orzeczonej kary pozbawienia wolności zalicza oskarżonemu okres rzeczywistego pozbawienia wolności od dnia 19 września 2012 r. do dnia 15 października 2013 r.;

3.  utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok w pozostałym zakresie;

4.  zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. M. B. – Kancelaria Adwokacka w Ł. kwotę 738 (siedemset trzydzieści osiem) złotych, tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej oskarżonemu z urzędu w postępowaniu odwoławczym;

5.  wymierza oskarżonemu 300 (trzysta) złotych tytułem opłaty sądowej za obie instancje, zwalniając go od pozostałych kosztów sądowych związanych z postępowaniem odwoławczym.

II AKa 187/13

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Sieradzu wyrokiem z dnia 20 maja 2013 r. sygn. akt. II K 45/12

oskarżonego Z. S. uznał za winnego tego, że w dniu 19.09. 2012 roku w W., pow. (...) działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej groził J. J. pozbawieniem życia przykładając do jej szyi nóż, żądał od niej wydania w wyznaczonym czasie i miejscu pieniędzy w nieokreślonej kwocie, które to pokrzywdzona miała pożyczyć od jego zmarłej matki, lecz zamierzonego celu nie osiągnął z uwagi na jego zatrzymanie przez funkcjonariuszy policji po ich powiadomieniu przez córkę pokrzywdzonej – tj. czynu wyczerpującego dyspozycję art. 13§1 k.k. w zw. z art. 282 k.k. i za to na podstawie art. 282 k.k. wymierzył mu karę 2 lat i 2 miesięcy pozbawienia wolności.

1.  na podstawie art. 63§1 k.k. na poczet tej kary zaliczył oskarżonemu okres rzeczywistego pozbawienia wolności od dnia 19.09.2012 r. do dnia 20.05.2013 r.

2.  obciążył oskarżonego kosztami postępowania w sprawie.

Od wyroku tego wniósł apelację obrońca oskarżonego.

W swojej apelacji zarzucił zaskarżonemu wyrokowi:

1. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia mający wpływ na jego treść, polegający na dowolnym przyjęciu, że oskarżony nie osiągnął zamierzonego celu z uwagi na zatrzymanie przez funkcjonariuszy policji oraz poprzez przyjęcie, że czyn oskarżonego wyczerpuje znamiona określone w art. 282 k.k. z uwagi na to, że wierzytelność faktycznie nie istniała, podczas gdy subiektywna świadomość oskarżonego o istnieniu wierzytelności uzasadniała przyjęcie kwalifikacji prawnej z art. 191§2 k.k.

2. w przypadku nie podzielenia w/w zarzutu – podniósł jako ewentualny, zarzut rażącej niewspółmierności kary poprzez orzeczenie kary izolacyjnej mimo, że istnieją przesłanki uzasadniające zastosowanie wobec oskarżonego warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności.

W konkluzji apelacji obrońca wnosił o:

a. uchylenie zaskarżonego wyroku i umorzenie postępowania wobec oskarżonego;

ewentualnie,

b. zmianę zaskarżonego wyroku poprzez przyjęcie, że czyn oskarżonego wypełnia dyspozycję art. 191§2 k.k. i wymierzenie mu kary w dolnych granicach zagrożenia z warunkowym zawieszeniem jej wykonania i ewentualnym zastosowaniem rygorów wskazanych poniżej:

ewentualnie

c. zmianę zaskarżonego wyroku poprzez orzeczenie kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na 2 lata, zobowiązanie na podstawie art.72§1 k.k. pkt.7a k.k. powstrzymania się od zbliżania się do pokrzywdzonej, orzeczenie na jej rzecz zadośćuczynienia w kwocie 400 zł. oddanie oskarżonego w okresie próby pod dozór kuratora.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja obrońcy w zakresie w jakim kwestionuje prawno-karną ocenę czynu przypisanego oskarżonemu – zasługuje na uwzględnienie. Na wstępie zaznaczyć należy, że ustalenia sądu I instancji dotyczące przebiegu zajścia na terenie posesji należącej do pokrzywdzonej oparte zostały na prawidłowo ocenionych zeznaniach J.J., A.J., Ł. Ł. i K. P. oraz K. D.. Reguł zakreślonych treścią art. 7 k.p.k. sąd I instancji nie naruszył też, odmawiając wiary wyjaśnieniom oskarżonego w zakresie w jakim zaprzeczał on, by groził nożem przystawiając go do szyi J.J.. Z ustaleń faktycznych zawartych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku jednoznacznie wynika, że oskarżony wszedł na teren posesji pokrzywdzonej, aby upomnieć się o zwrot pieniędzy, które rzekomo pożyczyła ona od jego matki. Takie też żądanie wobec pokrzywdzonej słownie wyraził. Przystawił jej też nóż do szyi, grożąc pozbawieniem życia, jeżeli nie odda tych pieniędzy. Zdaniem sądu meriti oskarżony dążył do odzyskania istniejącej w jego przekonaniu wierzytelności. Wierzytelność ta faktycznie jednak nie istniała, a skoro tak, to zdaniem sądu I instancji, subiektywne przekonanie sprawcy o jej istnieniu – nie daje podstaw do przyjęcia konstrukcji prawnej czynu z art.191§2 k.k.

Z powyższym stanowiskiem sądu meriti nie można się zgodzić. Sąd Apelacyjny prezentuje pogląd, że dla wypełnienia znamion przestępstwa stosowania przemocy lub groźby bezprawnej w celu wymuszenia zwrotu wierzytelności – wystarczy subiektywne przekonanie sprawcy, że wierzytelność faktycznie istnieje.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego oraz w literaturze prawniczej zwraca się uwagę na to, że różnica między typami przestępstw z art.282 k.k. i z art.191§2 k.k. występuje na płaszczyźnie strony podmiotowej, bowiem w zasadniczej części znamiona charakteryzujące sposób działania sprawcy w obu tych typach przestępstw pokrywają się. W przypadku przestępstwa z art.191§2 k.k. – sprawca działa w celu wymuszenia zwrotu wierzytelności, a w przypadku wymuszenia rozbójniczego – w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, przy czym pojęcie ,,wierzytelności”, której wymuszenie zwrotu stanowi cel działania sprawcy, odnosi się wyłącznie do opisu strony podmiotowej tego czynu. W/w pojęcie wierzytelności - określa zatem elementy objęte świadomością i wolą sprawcy, charakteryzujące jego stosunek psychiczny do rzeczywistości.

Tak więc, do przyjęcia, że sprawca działał w celu wymuszenia zwrotu wierzytelności, nie jest konieczne aby wierzytelność w rzeczywistości istniała. W konsekwencji należy stwierdzić, że przesłanki charakteryzujące stronę podmiotową przestępstwa z art. 191§2 k.k. są spełnione, gdy zebrane dowody pozwalają przyjąć, że sprawca działał ze świadomością istnienia wierzytelności oraz że, celem jego działania było wymuszenie wierzytelności. To czy wierzytelność obiektywnie istniała, czy też, że sprawca pozostawał w błędzie co do jej istnienia – nie ma znaczenia dla przyjęcia w/w celu działania sprawcy. W takim przypadku, a ma on miejsce w niniejszej sprawie zważywszy na ustalenia faktyczne sądu meriti – nie ma podstaw do przyjęcia, że oskarżony działał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, bowiem dążył on do odzyskania istniejącej w jego przekonaniu wierzytelności, a skoro tak, to nie ma podstaw do zastosowania kwalifikacji z art.282 k.k.

[ Komentarz do k.k. – do art.282 k.k. –M. Dąbrowska –Kardas, post.SN Z 5.03.2003 r. OSNKW -2003/5-5/55, wyrok SN z 8.12.2004 r. OSNKW 2005/1/10, post. SN z 5.12.2008 r. Lex nr. 486199, wyrok SN z 15.06.2010 r. Lex. Nr. 590222, wyrok SN z 8.05.2012 r, OSNKW 2012/10/102, wyrok SA w Białymstoku z 30.03.2004 r. Lex. Nr. 11304, wyrok SA w Katowicach z 18.03.2004 r. Lex nr. 142847 oraz z dnia 12.01.2006 r. OSA 2007/7/32, wyrok SA w Krakowie z 12.12.2012 r. Lex. Nr.1254370.

Z tych powodów należało zmienić zaskarżony wyrok i przyjąć, że czyn oskarżonego wypełnia dyspozycję art.191§2 k.k. W związku z przyjęciem w/w konstrukcji prawno- karnej zgodnej z wnioskiem skarżącego, nie było już podstaw do rozważania innych alternatywnych propozycji zawartych w tym zakresie w apelacji.

Orzekając karę za w/w czyn należało mieć na uwadze wyjątkowo brutalny i bezwzględny sposób działania oskarżonego wobec bezbronnej kobiety, jak i negatywne skutki, jakie powyższe działanie oskarżonego spowodowało w stanie zdrowia pokrzywdzonej. Nie sposób też w tym zakresie pominąć uprzedniej karalności oskarżonego jak i jego skłonności do nadużywania alkoholu. Na korzyść oskarżonego przemawiała z pewnością pozytywna opinia, którą posiada u mieszkańców swojej wsi. W świetle tych okoliczności karę 1 roku i 1 miesiąca pozbawienia wolności - uznać należy za współmierną. Omówione wyżej okoliczności z wyraźną przewagą ważkich okoliczności obciążających – nie dawały podstaw do zastosowania wobec oskarżonego dobrodziejstwa art.69§1 k.k.

Orzekając o kosztach sądowych za postępowanie odwoławcze – sąd II instancji mając na uwadze ciężką sytuację majątkową oskarżonego obciążył go jedynie opłatą sądową za obie instancje.

Z tych powodów orzeczono jak w wyroku.