Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 18 grudnia 2013 r.

Sąd Okręgowy w Elblągu I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Dorota Twardowska

Sędziowie: SO Arkadiusz Kuta

SO Krzysztof Nowaczyński /spr./

Protokolant: st. sekr. sąd. Danuta Gołębiewska

po rozpoznaniu w dniu 18 grudnia 2013 r. w Elblągu

na rozprawie

sprawy z wniosku R. J.

z udziałem A. J.

o stwierdzenie nabycia spadku

na skutek apelacji uczestnika

od postanowienia Sądu Rejonowego w Ostródzie

z dnia 18 października 2013 r., sygn. akt I Ns 590/13

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie i przekazać sprawę Sądowi Rejonowemu w Ostródzie do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego.

Sygn. akt I Ca 330/13

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 18 października 2013r. Sąd Rejonowy w Ostródzie stwierdził, że spadek po K. J., zmarłej dnia 4 kwietnia 2013r. w O., ostatnio stale zamieszkałej w O. na podstawie ustawy z dobrodziejstwem inwentarza nabyli synowie: A. J. i R. J. w ½ części każdy z nich oraz nakazał Komornikowi Skarbowemu sporządzenie spisu inwentarza.

W uzasadnieniu wskazano, że na rozprawie w dniu 30 sierpnia 2013r. wnioskodawca R. J. złożył zapewnienie spadkowe, w którym stwierdził, że spadkodawczyni nie pozostawiła testamentu. Wobec tego spadek po niej dziedziczą jej synowie jako spadkobiercy według dziedziczenia ustawowego, gdyż była ona rozwiedziona na dzień otwarcia spadku, zgodnie z art. 931 § 1 k.p.c. Spadkobierca ustawowi nabyli więc spadek po ½ części każdy z nich z dobrodziejstwem inwentarza, gdyż takie oświadczenie złożył R. J.. Z tego też względu nakazano komornikowi skarbowemu dokonanie spisu inwentarza.

W apelacji od powyższego postanowienia uczestnik A. J., zarzucając błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wydanego orzeczenia, polegający na ustaleniu, że spadkodawczyni nie pozostawiła testamentu, podczas gdy taki dokument został sporządzony w dniu 21 maja 2012r. w formie aktu notarialnego, zapisanego w rep. A nr (...) przed notariuszem A. S. w Kancelarii Notarialnej w O., co skutkowało błędnym przyjęciem kręgu spadkobierców uprawnionych do nabycia spadku, wniosła o jego zmianę i stwierdzenie, że spadek po K. J. na podstawie testamentu z dnia 21 maja 2012r. nabył uczestnik A. J. w całości. W uzasadnieniu wskazano, że zaskarżone postanowienie oparto na wadliwym przyjęciu, że mamy w sprawie do czynienia z dziedziczeniem ustawowym, gdy tymczasem, spadkodawczyni pozostawił testament, w którym do całości spadku powołała swego syna A. J., wobec czego to na jego rzecz powinno dojść do stwierdzenia spadku na podstawie dziedziczenia testamentowego. Nadto uczestnik wyjaśnił, że nie mógł uczestniczyć w postępowaniu i złożyć testamentu, gdyż nie był zawiadamiany o terminach posiedzeń sądowych, skoro nie zamieszkuje pod adresami wskazanymi przez wnioskodawcę.

W odpowiedzi na apelację wnioskodawca R. J. domagał się jej oddalenia, gdyż uczestnik nie wykazał, że mieszka pod innym adresem niż ten wskazywany we wniosku i ustalony przez Sąd. Ewentualnie wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, gdyż nie miał możliwości oponowania prawdziwości dokumentu załączonego do apelacji uczestnika oraz nie mógł podważać zdolności testowania po stronie spadkodawczyni.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja uczestnika co do zasady zasługiwała na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 670 k.p.c. sąd spadku bada z urzędu, kto jest spadkobiercą. Badanie dotyczy również ustalenia, czy spadkodawca pozostawił testament, jeśli tak, to należy dokonać jego otwarcia i ogłoszenia oraz ewentualnie zbadania zarzutów kwestionujących ważność i skuteczność testamentu. Takie informacje sąd uzyskuje w drodze zapewnienia spadkowego złożonego przez zgłaszającego się spadkobiercę, który powinien złożyć oświadczenie co do wszystkiego co mu jest wiadome, w tym o testamentach spadkodawcy (por. art. 671 § 1 i 2 k.p.c.). Tak też postąpił Sąd pierwszej instancji opierając się na zapewnieniu spadkowym złożonym przez wnioskodawcę, który oświadczył, że spadkodawczyni nie pozostawiła testamentu.

Tymczasem do apelacji uczestnik dołączył oryginalny wypis testamentu notarialnego z dnia 21 maja 2012r., sporządzony w kancelarii notarialnej w O. przez notariusza A. S., z którego wynika, że spadkodawczyni K. J. sporządziła testament powołując do całości spadku swego syna A. J.. Z tego powodu trafny okazał się też zarzut apelacji o błędnych ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia. W ten sposób doszło do nierozpoznania istoty sprawy i to niezależnie od tego, czy uczestnik był skutecznie zawiadamiany o terminach posiedzeń sądowych, czy też nie i czy mógł wcześniej złożyć do akt sprawy testament, czy też nie. Takie stanowisko przesądzało zaś o nietrafności wniosku apelacyjnego o możliwości zmiany zaskarżonego postanowienie w kierunku stwierdzenia dziedziczenia na podstawie złożonego testamentu. Dlatego też orzeczono jak w postanowieniu na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

W toku ponownego rozpoznania sprawy obowiązkiem Sądu będzie podjęcie czynności związanych z otwarciem i ogłoszeniem testamentu, a następnie zbadanie ewentualnych zarzutów kwestionujących ważność i skuteczność testamentu oraz zbadanie okoliczności wyłączających lub ograniczających zdolność spadkobrania spadkobiercy testamentowego. Trzeba wskazać, że okoliczność sporządzenia testamentu w formie aktu notarialnego, wbrew twierdzeniom apelacji, nie stoi na przeszkodzie udowadnianiu jego nieważności, przewidzianej w przepisie art. 945 k.p.c. (tak trafnie: Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 25 czerwca 2003r., III CKN 366/01, LEX nr 141404).