Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 czerwca 2013 r.

Sąd Okręgowy w Toruniu VIII Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 23 maja 2013 r. w Toruniu

na rozprawie

sprawy z powództwa Wspólnoty Mieszkaniowej (...)w G.

przeciwko M. P.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Grudziądzu

z dnia 31 stycznia 2013 r.

sygn. akt I C 1718/12

1.  oddala apelację,

2.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 600 zł (sześćset złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

Sygn. akt VIII Ca 190/13

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Grudziądzu wyrokiem z dnia 31 stycznia 2013 r. w sprawie z powództwa (...)w G. przeciwko M. P. o zapłatę (pierwotnie I Nc 491/08) i z powództwa (...) w G. o zapłatę (pierwotnie I Nc 205/12):

- w sprawie I Nc 491/08 – zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 1955,85 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 20 sierpnia 2008 r. do dnia zapłaty, oddalił powództwo w pozostałej części oraz zasądził od pozwanego na rzecz powódki,

- w sprawie I Nc 205/12 – zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 3155,14 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 15 stycznia 2012 r. do dnia zapłaty, umorzył postępowanie w zakresie żądania zasądzenia od pozwanego na rzecz strony powodowej kwoty 128,76 zł, oddalił powództwo w pozostałej części oraz zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 433,16 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Powodowa Wspólnota pozwem z dnia 6 listopada 2008 r. domagała się zasądzenia na jej rzecz od pozwanego M. P. kwoty 2156,47 zł z ustawowymi odsetkami od kwoty 1955,85 zł od dnia 20 sierpnia 2008 r. do dnia zapłaty i od kwoty 200,62 zł od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz zwrotu kosztów procesu. Natomiast pozwem z dnia 25 stycznia 2012 r. powodowa Wspólnota domagała się zasądzenia na jej rzecz od pozwanego kwoty 3.852,66 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz zwrotu kosztów procesu.

Sąd Rejonowy ustalił, że M. P. jest właścicielem lokalu mieszkalnego numer (...) przy ul. (...) w G.. Nieruchomość przy ul. (...) w G. składa się z 18 lokali, w tym trzy wyodrębnione i 15 niewyodrębnionych.

Wysokość zaliczek na poczet kosztów eksploatacji, remontów konserwacyjnych
i kosztów zarządzania nieruchomością wspólną oraz wpłat na fundusz remontowy w latach 2006-2011 ustalana była w formie uchwał wspólnoty mieszkaniowej większością głosów 88,90%, a za przyjęciem uchwał głosowało Miejskie Przedsiębiorstwo (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w G. (w latach 2006-

2007 - 88,90% udziałów, w latach 2008-2011 - 82,84% udziałów) i L. W. (w latach 2008-2011 - 6,06% udziałów).

M. P. dokonywał wpłat na rzecz powodowej wspólnoty mieszkaniowej w wysokości niższej niż wynikająca z uchwał o ustaleniu wysokości zaliczek. Za okres od
maja 2006 r. do lipca 2008 r. dług z tego tytułu wyniósł łącznie 1.955,85 zł. Za okres od
lutego 2009 r. do września 2011 r. dług wyniósł łącznie 3.155,14 zł.

Sąd Rejonowy stwierdził, że sprawa podlegała rozpoznaniu w postępowaniu zwyczajnym, nie zaś w postępowaniu uproszczonym, jak wskazywał pozwany. Sąd I instancji wskazał, że zastosowanie lub niezastosowanie wymienionego postępowania odrębnego następuje obligatoryjnie, niezależnie od stanowiska stron w sytuacji, gdy sprawa należy do zamkniętego katalogu przewidzianego w art. 505 ¹ k.p.c. i obejmującego – co do zasady – sprawy o roszczenia wynikające z umów, jeżeli wartość przedmiotu sporu nie przekracza dziesięciu tysięcy złotych oraz o zapłatę czynszu najmu lokali mieszkalnych i opłat obciążających najemcę oraz opłat z tytułu korzystania z lokalu mieszkalnego w spółdzielni mieszkaniowej bez względu na wartość przedmiotu sporu. W rozpoznawanej sprawie dochodzone były roszczenia wspólnoty mieszkaniowej przeciwko właścicielowi lokalu, a zatem roszczenia nie mieszczące się w powołanym katalogu.

Zdaniem Sądu Rejonowego, wytoczenie powództwa w niniejszej sprawie nie przekraczało zakresu zwykłego zarządu i – w konsekwencji – nie wymagało uchwały Wspólnoty Mieszkaniowej. W pierwszej kolejności Sąd Rejonowy podkreślił, że powodowa Wspólnota zalicza się do „dużych” wspólnot mieszkaniowych podlegających reżimowi określonemu w art. 20 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali. Zgodnie zaś z art. 22 ust. 2 ustawy do podjęcia przez zarząd czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu potrzebna jest uchwała właścicieli lokali wyrażająca zgodę na dokonanie tej czynności oraz udzielająca zarządowi pełnomocnictwa do zwierania umów stanowiących czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu w formie prawem przewidzianej. W przepisie art. 22 ust. 3 ustawy zamieszczony został otwarty katalog czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu, do których zaliczono m.in.: wytoczenie powództwa, o którym mowa w art. 16 ustawy (tj. powództwa o sprzedaż lokalu w drodze licytacji). W judykaturze wskazuje się również, że czynnością przekraczającą zakres zwykłego zarządu jest wytoczenie powództwa o ustalenie nieważności ugody sądowej w przedmiocie podziału lokalu (postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 15 lutego 2008 r., I ACa 898/07, niepubl.). W żadnym z przepisów ustawy do czynności tego rodzaju nie zaliczono wytoczenia powództwa o zapłatę należności właściciela lokalu wobec wspólnoty mieszkaniowej. Za takim kwalifikowaniem tego żądania nie przemawia również jego charakter ani też względy funkcjonalne. Sąd Rejonowy zauważył przy tym, że roszczenia takie powstają regularnie co miesiąc, mają relatywnie niewielką wysokość, a ich regularne i systematyczne zaspokajanie stanowi warunek sprawnego funkcjonowania całej wspólnoty mieszkaniowej. Cechy te zdaniem Sądu I instancji przemawiają za uznaniem dochodzenia tych roszczeń za czynność zwykłego zarządu, do dokonania której nie jest konieczne podjęcie uchwały przez właścicieli lokali.

Następnie Sąd Rejonowy zauważył, że dochodzone pozwem roszczenia znajdują oparcie w art. 13 ust. 1 ustawy o własności lokali, zgodnie z którym właściciel jest obowiązany uczestniczyć w kosztach zarządu związanych z utrzymaniem nieruchomości wspólnej. W myśl art. 14 ustawy, na koszty zarządu nieruchomością wspólną składają się w szczególności: wydatki na remonty i bieżącą konserwację, opłaty za dostawę energii elektrycznej i cieplnej, gazu i wody, w części dotyczącej nieruchomości wspólnej, oraz opłaty za antenę zbiorczą i windę, ubezpieczenia, podatki i inne opłaty publicznoprawne, chyba że są pokrywane bezpośrednio przez właścicieli poszczególnych lokali, wydatki na utrzymanie porządku i czystości oraz wynagrodzenie członków zarządu lub zarządcy. Użycie zwrotu “w szczególności” oznacza nadanie podanemu katalogowi charakteru otwartego. Jak wynika z art. 22 ust. 3 ustawy, ustalenie wysokości opłat na pokrycie kosztów zarządu stanowi czynność przekraczającą zakres zwykłego zarządu i następuje w drodze uchwały właścicieli lokali. Z regulacji odnoszących się do obowiązków finansowych właściciela lokalu wobec wspólnoty przytoczyć warto również art. 15 ust. 1 ustawy, stanowiący, że na pokrycie kosztów zarządu właściciele lokali uiszczają zaliczki w formie bieżących opłat, płatne z góry do dnia 10 każdego miesiąca.

O ile sam obowiązek właściciela lokalu ponoszenia określonych ciężarów finansowych na rzecz wspólnoty mieszkaniowej ma źródło w przytoczonych przepisach ustawy, o tyle jego skonkretyzowanie następuje w uchwałach wspólnoty. Jej zgodność z prawem, umową, zasadami prawidłowej gospodarki lub innymi, odpowiednimi kryteriami podlega kontroli sądowej w procesie wytoczonym na podstawie art. 25 ustawy o własności lokali. Uprawnienie do wytoczenia powództwa ograniczone jest przy tym terminem sześciotygodniowym, po którego bezskutecznym upływie uchwała podlega usanowaniu i nie można się powoływać na jej nieważność (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 13 grudnia 2006 r.,I ACa 589/06, niepubl.). Między stronami niniejszego procesu pozostawało bezsporne niezaskarżenie żadnej z uchwał powodowej wspólnoty określających wysokość opłat, tym samym, uchwały te stanowią samodzielne źródło roszczeń wspólnoty przeciwko właścicielowi lokalu. Na płaszczyźnie procesowej, przedstawienie uchwał stanowi wystarczający dowód roszczenia co do istnienia i co do wysokości.

Zastrzeżeń Sądu Rejonowego nie budziło również wyodrębnienie różnych kategorii opłat żądanych przez powodową wspólnotę, w tym funduszu remontowego. Sąd I instancji wskazał, że za dopuszczalnością kreowania takiego funduszu opowiedziała się judykatura (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 31 maja 2006 r., I ACa 290/06, niepubl.), natomiast jego istnienie w powodowej wspólnocie wynika w dostatecznym stopniu z przedłożonych uchwał określających wysokość zaliczek na fundusz i przeznaczenie zgromadzonych środków.

Fakt dokonania wpłat w określonej wysokości przez pozwanego pozostawał między stronami bezsporny, a ustalony został w oparciu o rozliczenia przedstawione przez stronę powodową. Rachunkowa natomiast poprawność przedstawionych rozliczeń, a w konsekwencji wysokość żądania, nie budziły zastrzeżeń Sądu Rejonowego.

Sąd Rejonowy wskazał też, że na uwzględnienie nie zasługiwał zarzut pozwanego potrącenia przez powódkę nadpłat. Po pierwsze bowiem, przedmiotem potrącenia mogłaby być jedynie istniejąca wierzytelność. „Nadpłata” wyliczona przez powodową wspólnotę wynika natomiast z pomniejszenia opłat naliczonych (wyłącznie rachunkowo) o opłaty należne wskutek rozliczenia okresowego, a nie z rzeczywistego rozliczenia dokonanych wpłat. Po drugie, w ocenie Sądu Rejonowego strona powodowa była uprawniona do zaliczenia wpłat pozwanego na poczet należności danego rodzaju za wcześniejszy okres na podstawie art. 451 k.c., a także wykorzystania nadwyżki zgromadzonej w poprzednich okresach rozliczeniowych na cele wynikające z uchwał właścicieli. Pewien stopień elastyczności konieczny jest dla zapewnienia sprawnego i efektywnego zarządzania wspólnotą mieszkaniową.

Sąd Rejonowy wskazał, że częściowo uzasadniony okazał się zarzut przedawnienia podniesiony przez pozwanego. Analizowane roszczenia podlegają trzyletniemu przedawnieniu jako roszczenia o świadczenia okresowe (art. 118 k.c.). Początek biegu tego terminu należy wiązać z upływem 10 dnia danego miesiąca (art. 15 ust. 1 ustawy o własności lokali). Po ostatecznym sprecyzowaniu żądania w sprawie I C 1735/12, strona powodowa pozwem z dnia 25 stycznia 2012 r. dochodziła roszczeń za okres od stycznia 2009 r. W tym stanie rzeczy wierzytelność dotycząca należności za styczeń 2009 r. była przedawniona w chwili wniesienia pozwu.

W kwestii żądania odsetek Sąd Rejonowy wskazał, że strona powodowa nie uczyniła zadość spoczywającemu na niej ciężarowi dowodu co do roszczenia o skapitalizowane odsetki. Co więcej, przytoczenia faktyczne powodowej wspólnoty mieszkaniowej ani złożone przez nią dokumenty nie pozwalają ustalić, w jaki sposób odsetki te zostały obliczone (od jakich kwot, za jaki okres, według jakich stóp). W tej sytuacji zarzut pozwanego co do skapitalizowanych odsetek okazał się zasadny. Sąd I instancji nie znalazł natomiast podstaw do odmówienia zasadności żądaniu dalszych odsetek naliczanych od dnia wniesienia pozwu, gdyż znajdowało ono oparcie w art. 481 k.c.

Z podanych względów, na podstawie art. 13 i 14 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r.
o własności lokali (jedn. tekst: Dz.U. z 2000 r. Nr 80, poz. 903 ze zm.) Sąd Rejonowy orzekł jak w sentencji. O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł na zasadzie odpowiedzialności za wynik procesu (art. 98 §1 i 3 k.p.c.) oraz stosunkowego rozdzielenia kosztów procesu (art. 100 k.p.c.).

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany, zaskarżając go w części, tj. w zakresie pkt I, III, IV i VII oraz domagając się zmiany wyroku w zaskarżonym zakresie poprzez oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów procesu od powoda na rzecz pozwanego według norm przepisanych; ewentualnie pozwany domagał się uchylenia wyroku w zaskarżonej części i przekazania w tym zakresie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania z pozostawieniem temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach postepowania apelacyjnego. Skarżący zarzucił naruszenie:

- art. 22 ust. 3 ustawy o własności lokali – poprzez uznanie, że czynność polegająca na dochodzeniu przez Wspólnotę Mieszkaniową należności od jednego z członków Wspólnoty poprzez wytoczenie powództwa do sądu stanowi czynność nie przekraczającą zakres zwykłego zarządu,

- art. 13 ust. 1 ustawy o własności lokali w zw. z art. 5 k.c. poprzez uznanie, że pozwany był obowiązany do zapłaty kwot stanowiących koszty związane z czynszem w stawkach przewidzianych w uchwałach Wspólnoty przy uwzględnieniu okoliczności, iż jako właściciel lokalu we Wspólnocie nie był on ani jego pełnomocnik powiadomiony o zebraniach właścicieli lokali, na których uchwały były podejmowane i w świetle treści art. 25 ust. 1a ustawy o własności lokali zakładającego 6 – tygodniowy termin do ich zaskarżenia liczony od dnia ich podjęcia na zebraniu nie miał możliwości ich zaskarżenia,

- art. 505 ¹ pkt 2 k.p.c. – poprzez uznanie, że przepis ten odnosi się zgodnie z jego wykładnią wyłącznie do spraw z tytułu korzystania z lokalu mieszkalnego w spółdzielni mieszkaniowej, w wypadku gdy w świetle jego wykładni funkcjonalnej i celowościowej brak jest podstaw do jego niezastosowania także do spraw z tytułu korzystania z lokalu we wspólnocie mieszkaniowej,

- art. 498 §1 k.c. i art. 505 ⁴ §2 k.p.c. poprzez nieuwzględnienie zarzutów potrącenia zgłoszonych przez pozwanego mimo braku podstaw prawnych do dowolnego zaliczania przez Wspólnotę nadpłat w opłatach uiszczonych przez pozwanego jako właściciela lokalu we Wspólnocie na poczet należności z innego tytułu – kosztów zarządu nieruchomością wspólną.

W odpowiedzi na apelacje powódka wniosła o jej oddalenie jako bezzasadnej oraz o zasądzenie od pozwanego na jej rzecz kosztów postępowania apelacyjnego w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja podlegała oddaleniu.

Sąd Okręgowy w całości podzielił ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego, przyjmując je za własne, co powoduje, że nie zachodzi już potrzeba ich powtarzania. Podziela też w pełni ocenę prawną tych ustaleń dokonaną przez Sąd I instancji.

Przede wszystkim Sąd Okręgowy uznał, że słusznie Sąd Rejonowy rozpoznał sprawę w trybie postępowania zwyczajnego, jako że nie należy ona do żadnej z kategorii spraw przewidzianych przez zamknięty katalog art. 505 ¹ k.p.c. W tym zakresie Sąd II instancji w pełni utożsamił się z argumentacją przytoczoną przez Sąd I instancji. Z art. 505 ¹ k.p.c. wynika bowiem wyraźnie, jakie kategorie spraw podlegają rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym. Okoliczność, że sprawa o zapłatę czynszu w spółdzielniach mieszkaniowych jest bardzo zbliżona w swoim charakterze ze sprawą z powództwa wspólnoty mieszkaniowej o zapłatę należności z tytułu korzystania z lokalu nie zmienia faktu, że ta ostatnia nie mieści się w zamkniętym katalogu określonym w art. 505 ¹ k.p.c.

Nie zasługuje na uwzględnienie wnioskowanie skarżącego co do tego, iż do wystąpienia z przedmiotowym powództwem przez powodową Wspólnotę wymagana była uchwała właścicieli wyrażająca zgodę na dokonanie tej czynności, jako przekraczającej zakres zwykłego zarządu. Procedurę i przesłanki podejmowania tego rodzaju uchwał określa art. 22 ustawy o własności lokali. Wprawdzie przepis ten zawiera otwarty katalog spraw przekraczających zwykły zarząd, niemniej precyzyjnie wskazuje, że uchwała właścicieli wyrażająca zgodę na wystąpienie Wspólnoty Mieszkaniowej z powództwem dotyczy wyłącznie jednego wypadku - o jakim mowa w art. 16 ustawy o własności lokali (żądania sprzedaży lokalu w drodze licytacji na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego o egzekucji z nieruchomości, w sytuacji długotrwałego zalegania przez właściciela lokalu z zapłatą należnych od niego opłat lub wykraczania w sposób rażący lub uporczywy przeciwko obowiązującemu porządkowi domowemu albo czynienia przez swoje niewłaściwe zachowanie korzystania z innych lokali lub nieruchomości wspólnej uciążliwym).

Niezasadny był również zarzut nieuwzględnienia przez Sąd Rejonowy zarzutów potrącenia pozwanego. Wskazać tu należy przede wszystkim, że nadpłata nie była odrębną wierzytelnością, jaka przysługiwałaby powodowi w rozumieniu art. 498 §1 k.c., gdyż jak słusznie zauważył Sąd I instancji, wynikała ona z pomniejszenia opłat naliczonych o opłaty należne wskutek rozliczenia okresowego, a nie z rzeczywistego rozliczenia dokonanych wpłat. Nadto, Sąd Okręgowy również za prawidłowe w tym względzie uważa wywody Sądu I instancji co do tego, że Wspólnota Mieszkaniowa była uprawniona do zaliczenia wpłat pozwanego na poczet należności danego rodzaju za wcześniejszy okres, jak też wykorzystania zgromadzonej w poprzednich okresach rozliczeniowych na cele wynikające z uchwał nadwyżki, choćby na podstawie art. 451 k.c.

Nieskuteczną była także próba zakwestionowania przez pozwanego w ogóle ważności uchwał powodowej Wspólnoty, na których opierało się żądanie pozwu. W tym zakresie wskazać należy, że wzruszenie ważności uchwały – także ze względów proceduralnych - może odbyć się jedynie w drodze odrębnej procedury, w trybie art. 25 ustawy o własności lokali (tj. w postępowaniu z powództwa przeciwko wspólnocie mieszkaniowej w terminie 6 tygodni od dnia podjęcia uchwały na zebraniu ogółu właścicieli albo od dnia powiadomienia wytaczającego powództwo o treści uchwały podjętej w trybie indywidualnego zbierania głosów). Podnoszony przez skarżącego argument, że zarówno on jak i jego pełnomocnik nie byli informowani o posiedzeniach wspólnoty, na których były podejmowane uchwały nie mógł zostać uwzględniony, gdyż w sprawie o zapłatę zarzuty tego rodzaju są bezskuteczne, skoro uchwały są prawomocne i tej sprawie nie można kwestionować ich obowiązywania.

Sąd Okręgowy wobec powyższych okoliczności uznał, że apelacja nie zasługuje na uwzględnienie i na podstawie art. 385 k.p.c. apelację oddalił.

O kosztach postępowania Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 §1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 108 §1 k.p.c. oraz §6 pkt 4 i §12 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 z późn. zm).