Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 grudnia 2013 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie Wydział II Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Bogdan Wolski

Protokolant: Justyna Kowalik

po rozpoznaniu w dniu 21 listopada 2013 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa

Miasta (...) W., Skarbu Państwa – Prezydenta (...) W.

przeciwko

Zespołowi (...) sp. z o.o. w W.

o wydanie, rozgraniczenie i zapłatę

1) oddala powództwo Miasta (...) W.;

2) oddala powództwo Skarbu Państwa – Prezydenta (...) W.;

3) zasądza od powoda Miasta (...) W. na rzecz pozwanej Zespołu (...) sp. z o.o.
w W. kwotę 27.047 zł (dwadzieścia siedem tysięcy czterdzieści siedem złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu;

4) zasądza od powoda Skarbu Państwa – Prezydenta (...) W.
na rzecz pozwanej Zespołu (...)
i (...) sp. z o.o. w W. kwotę 21.617 zł (dwadzieścia jeden tysięcy sześćset siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt II C 1345/08

UZASADNIENIE

I. Stanowiska stron. 1. Miasto (...) W. wytoczyło powództwo przeciwko Zespół (...) sp. z o.o. w W. żądając nakazania pozwanej wydania na rzecz powoda nieruchomości, na którą składają się: obiekty i urządzenia służące do odprowadzania ścieków wchodzące w skład zakładu pod nazwą Oczyszczalnia (...) w S., wyznaczona przez niezbędne potrzeby związane z funkcjonowaniem urządzeń i obiektów Oczyszczalnia (...) część nieruchomości gruntowych,
na których zlokalizowane są obiekty i urządzenia Oczyszczalni (...), zasądzenie kwoty 13.079.239,86 zł tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości od dnia zakończenia budowy Oczyszczalni (...) (7 lipca) do dnia 31 października 2008 r. z ustawowymi odsetkami do dnia doręczenia odpisu pozwu, zasądzenie kwoty 28.625.274,25 zł tytułem zwrotu pożytków, jakie pozwana uzyskała od dnia 7 lipca 1997 r. do dnia
31 października 2008 r. z ustawowymi odsetkami od dnia doręczenia odpisu pozwu, rozgraniczenie nieruchomości będącej własnością powoda od nieruchomości objętych księgami wieczystymi będących własnością pozwanej. 1.1. W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, iż realizacja inwestycji zmierzających do budowy systemu kanalizacyjnego na Osiedlu (...) rozpoczęła się jeszcze w latach 80-tych. Początkowo była prowadzona przez państwowe jednostki organizacyjnej, jednak z czasem jej prowadzenie zostało przejęte przez pozwaną. Budowa Oczyszczalni (...) była nadal realizowana w latach 1994 -1997. Była ona finansowana w przeważającej mierze ze środków publicznych. Budowa Oczyszczalni została zakończona 7 lipca 1997 r. Z chwilą zakończanie budowy Oczyszczalni (...) doszło do przejścia z mocy prawa własności nieruchomości na rzecz poprzednika prawnego powoda. Roszczenie windykacyjne kierowane przez powoda względem nieruchomości opiera się, zgodnie z art. 222 § 1 k.c., na twierdzeniu, iż powód jest właścicielem nieruchomości, zaś pozwana nią włada bez tytułu prawnego. Powód wywodzi swoje prawo własności z dyspozycji art. 100 ustawy z dnia 24 października
1974 r. – Prawo wodne. Roszczenie o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości przez pozwaną opiera się na czterech alternatywnych podstawach prawnych: art. 224 § 2 k.c., art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 21 czerwca 1990 r. o zwrocie korzyści uzyskanych niesłusznie kosztem Skarbu Państwa lub innych państwowych osób prawnych, art. 405 k.c., art. 415 k.c. Pozwana nie uiszczała na rzecz powoda żadnych opłat z tytułu korzystania z nieruchomości. Roszczenie o zwrot pożytków jest roszczeniem analogicznym względem roszczenia o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości – opiera się na tych samych podstawach prawnych. W związku z roszczeniem windykacyjnym konieczne jest przeprowadzenie rozgraniczenia nieruchomości. 2. W odpowiedzi na pozew pozwana Spółka wniosła o oddalenie powództwa. 2.1. Uzasadniając powyższe stanowisko pozwana wskazała, iż budowę Oczyszczalni (...) wraz z infrastrukturą rozpoczęto w 1987 roku. Udział dotacji publicznych w całości budowy obecnego stanu (...) to kwota zaledwie około 20% kosztów jej powstania. Zarazem kwoty dotacji publicznych były dotacjami celowymi, a nie finansowaniem bezpośrednim inwestycji państwowej. Zarazem sam fakt ich uzyskania nie powoduje, iż dana inwestycja staje się inwestycją państwa, czy też, że ulega przekształceniu we własność Skarbu Państwa. Pozwana stwierdziła nadto, iż przepis art. 100 Prawa wodnego nie znajdzie zastosowania i podniosła zarzut brak legitymacji czynnej po stronie powoda. Z ostrożności procesowej pozwana podniosła zarzut przedawania roszczeń wyprowadzonych ewentualnie z niezrealizowanych umów pisemnych z lat 1994 i 1995 o przejęciu Oczyszczalni (...) przez ówczesne miasto W., a nadto zarzut potrącenia z sum należnych pozwanej od powódki w wyniku rozpatrzenia wniosków o uregulowanie stanu prawnego gruntów przejętych od pozwanej pod drogi publiczne. 3. W piśmie z 8 kwietnia 2009 r. powód złożył wniosek w trybie art. 196 § 1 k.p.c. o zawiadomienie o procesie Skarbu Państwa – Prezydenta (...) W. celem umożliwienia temu podmiotowi wstąpienia do sprawy w charakterze powoda. Jednocześnie powód oświadczył, iż nie wyraża zgody na wstąpienie Skarbu Państwa w miejsce powoda. 4. W piśmie procesowym z 13 maja 2009 r. Skarb Państwa – Prezydent
(...) W. złożył oświadczenie o wstąpieniu do sprawy w charakterze powoda i poparciu powództwa w kształcie określanym w pozwie Miasta (...) W..

II. Podstawa faktyczna rozstrzygnięcia. 1. Budowa Oczyszczalni (...) wraz z infrastrukturą została rozpoczęta w 1987 roku, a zakończona 7 lipca 1997 roku. Budowa w okresie 1994 – 1997 była prowadzona i finansowana przez (...) sp. z o.o.
w W.. Budowa została w części sfinansowana z środków publicznych,
to jest w ramach dotacji z budżetu państwa, a także poprzez zapłatę części należności obciążających inwestora przez Miasto W. (1).

okoliczności bezsporne

II. Postępowanie dowodowe.

1.  Okoliczności sprawy, istotne dla jej rozstrzygnięcia, nie były pomiędzy stronami przedmiotem sporu. Stąd oddalenie złożonych wniosków dowodowych i pominięcie przy ustaleniu stanu faktycznego przeprowadzonych w sprawie dowodów.

III. Ocena zasadności roszczenia z wyjaśnieniem podstawy prawnej rozstrzygnięcia. 1. Powództwo każdego z powodów podlega oddaleniu . 2. Odnosząc się w pierwszej kolejności do powództwa Miasta (...) W. dostrzec należy, iż bezpodstawność tego żądania, z uwagi na brak legitymacji czynnej, wynika w sposób bezpośredni z wniosku powoda zawartego w piśmie z 8 kwietnia 2009 r., to jest wniosku o zawiadomienie o procesie Skarbu Państwa – Prezydenta (...). W. celem umożliwienia temu podmiotowi wstąpienia do sprawy w charakterze powoda. Z wnioskiem tym nie pozostaje
w logicznej spójności jednoczesny brak zgody na wstąpienie Skarbu Państwa
w miejsce powoda. 2.1. Wobec powyższego należy zatem jedynie odnotować, iż z art. 100 ustawy z dnia 24 października 1974 r. – Prawo wodne (dalej: ustawa), który stanowić ma w pierwszej kolejności podstawę prawną formułowanych roszczeń, iż wymienione w tym przepisie urządzenia stanowić mają własność Państwa. Oznacza to niewątpliwie, iż podmiotem legitymowanym czynnie do wystąpienie z ewentualnym roszczeniem opartym na art. 100 Prawa wodnego może być przede wszystkim Skarb Państwa, a następnie podmiot, który skutecznie wstąpił w jego prawa. Stąd roszczenia Miasta (...) W., które nie jest adresatem uprawnień wynikających wprost z art. 100 Prawa wodnego i nie nabył te uprawnienia w drodze następstwa prawnego Skarbu Państwa, nie mogły być uwzględnione w toku niniejszego postępowania. 3. Niezasadne było także powództwo Skarbu Państwa – Prezydenta (...) W., przy czym jego oczywista bezpodstawność wynikała z błędnej wykładni art. 100 ustawy. Powód upatruje bowiem możliwości wystąpienia
z żądaniem wydania nieruchomości, na której znajdują się urządzenia wyszczególnione w pkt 1 pozwu oraz z roszczeniami uzupełniającymi, a także
z żądaniem rozgraniczenia nieruchomości, nietrafnie na wstępie zakładając,
iż w oparciu o przywołany przepis Skarb Państwa nabył własność nieruchomości, a nie wyłącznie własność urządzeń i to bez względu na zakres udziału finansowego i rolę Państwa w procesie inwestycyjnym. 3.1. Odnosząc się do stanowiska Skarbu Państwa wyjaśnić zatem należy,
iż z art. 100 ustawy wynika z sposób jednoznaczny, iż na własność Państwa przechodzą wymienione w tym przepisie urządzenia i to pod warunkiem wykonania tych urządzeń na koszt budżetu państwa. Oznacza to, iż inwestycja dotycząca wykonania urządzeń kanalizacyjnych ma być sfinansowana w całości przez budżet państwa czy to w ramach inwestycji realizowanej bezpośrednio rzez jednostkę organizacyjna Skarbu Państwa, czy też przez inwestora zastępczego. Niezależnie od tego nabycie z mocy prawa własności dotyczy wyłącznie urządzeń, a nie prawa własności gruntu, na którym urządzenia te zostały wykonane. Dyspozycja art. 100 ustawy stanowi wyłącznie przełamanie zasady supeficies solo cedit, co oznacza, iż własność wymienionych w tym przepisie urządzeń nie jest związana z własnością nieruchomości, w tym może być przedmiotem odrębnego obrotu. 3.2. Bezpodstawność żądania Skarbu Państwa wynika, po pierwsze,
z faktu, iż inwestycja związana z budową oczyszczalni ścieków nie została wykonana na koszt budżetu państwa. Po drugie, iż nabycie z mocy prawa własności urządzeń, nawet przy ewentualnym spełnieniu pierwszego warunku, nie oznacza nabycia prawa własności nieruchomości, na której urządzenia te zostałyby wykonane. 3.3. W tej sytuacji, skoro Skarb Państwa nie nabył własności nieruchomości na podstawie art. 100 ustawy, to nie może wystąpić w sposób skuteczny
z żądaniami wydania nieruchomości, zapłaty wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości i utraconych pożytków,
a ostatecznie i rozgraniczenia nieruchomości. 4. Powyższe oznacza, iż stanowisko prezentowane w toku postępowania przez pozwaną było w istotnej części zasadne. Sąd nie podziela jednak poglądu pozwanej co do niemożności oparcia w ogóle roszczenia na art. 100 ustawy
z uwagi na wejście w życie ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne. Sąd zauważa, iż art. 100 ustawy stanowi podstawę prawną nabycia (utrzymania)
z mocy prawa własności wymienionych w tym przepisie urządzeń. Stąd ewentualne wystąpienie z jakimkolwiek roszczeniem wynikającym
z przysługiwania prawa własności może i powinno odnosić się do postanowień powołanego przepisu, co między innymi umożliwi, jak w przedmiotowej sprawie, ustalenie, czy w istocie wykonane urządzenia stanowią własność Skarbu Państwa. 5. Uwzględniając przedstawione okoliczności sprawy Sąd orzekł, jak w pkt 1 i 2 wyroku. 6. Sąd rozstrzygnął o kosztach procesu na podstawie art. 98 § 3 k.p.c.
w zw. z §§ 2 ust. 1 i 2, 6 pkt 7, 13 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłacone pomocy prawnej udzielonej z urzędu. 6.1. Przy ustaleniu kosztów procesu należnych od Miasta (...) W. uwzględniono wynagrodzenie pełnomocnika w wysokości trzykrotności stawki minimalnej, wynagrodzenie pełnomocnika z tytułu udziału w postępowaniu zażaleniowym, opłatę od zażalenia i opłatę skarbową od pełnomocnictwa. 6.2. Przy ustaleniu kosztów procesu należnych od Skarbu Państwa – Prezydenta (...) W. uwzględniono wynagrodzenie pełnomocnika
w wysokości trzykrotności stawki minimalnej i opłatę skarbową od pełnomocnictwa.