Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 sierpnia 2013 r.

Sąd Rejonowy w Kłodzku Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący SSR Izabela Kosińska - Szota

Protokolant Lucyna Kazimierczuk

po rozpoznaniu w dniu 5 sierpnia 2013 r. w Kłodzku na rozprawie

sprawy z powództwa D. K. (1) i M. K. (1)

przeciwko D. K. (2), R. K. (1) i A. K.

o zachowek

I. zasądza solidarnie od pozwanych D. K. (2), R. K. (1) i A. K. na rzecz powodów D. K. (1) i M. K. (1) kwoty po 11 111 (jedenaście tysięcy sto jedenaście) zł z ustawowymi odsetkami od dnia 29 maja 2013 r.;

II. umarza postępowanie w pozostałym zakresie;

III. zasądza od powoda M. K. (1) na rzecz pozwanych kwotę 507,57 zł (pięćset siedem zł 57/100) i od powódki D. K. (1) na rzecz pozwanych kwotę 507,57 zł (pięćset siedem zł 57/100) tytułem zwrotu kosztów procesu;

IV. nakazuje uiścić na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Kłodzku solidarnie pozwanym D. K. (2), R. K. (1) i A. K. kwotę 3 255, 05 zł (trzy tysiące dwieście pięćdziesiąt pięć zł 05/100) tytułem kosztów sądowych;

V. nakazuje ściągnąć z zasądzonego w pkt I roszczenia od powodów D. K. (1) i M. K. (1) kwoty po 1 178,56 zł (jeden tysiąc sto siedemdziesiąt osiem zł 56/100) tytułem kosztów sądowych.

Sygn. akt I C 493/11

UZASADNIENIE

Powodowie D. i M. K. (1) wnieśli o zasądzenie na swoją rzecz od pozwanych D. K. (2), R. K. (1) i A. K. solidarnie kwot po 19 000 zł tytułem zachowku oraz o zasądzenie od pozwanych na rzecz powodów kosztów procesu wg norm przewidzianych.

W uzasadnieniu pozwu wskazali, że pozwani są współwłaścicielami nieruchomości położonej w P.przy ul. (...). S. (...), a ich udział w nieruchomości wynosi 75 %, pozostali współwłaściciele to powodowie oraz P. K. (1), P. K. (2)i M. K. (2), którzy już nie żyją. Powodowie podnieśli, że mąż pozwanej D. M. K.za swego życia otrzymał w darowiźnie od swej matki I. K.wszystkie jej udziały w wysokości 75 %, następnie zmarł i jego majątek odziedziczyli pozwani. W ocenie powodów wartość całej nieruchomości to 460 000 zł, zaś 75 % udziału pozwanych to 345 000 zł, zatem przy dziedziczeniu ustawowym pozwani dziedziczyliby po swym ojcu R. K. (2)udział po nim w wysokości 1/6, tj. 38 000 zł, zatem udział zachowkowy to połowa z tej wartości. Powodowie wskazali, że po I. K.dziedziczyłyby jej dzieci - R. K. (2), P. K. (2), P. K. (1)i M. K. (2)po ? części każdy, lecz przy uwzględnieniu, że P. K. (1)nie pozostawił żony i dzieci jego udział przypadłby rodzeństwu. Powodowie powołali się na postanowienie spadkowe po swym ojcu R. K. (2)w sprawie (...).

W odpowiedzi na pozew pozwani wnieśli o oddalenie powództwa i zasądzenie solidarnie od powodów na rzecz pozwanych kosztów procesu wg norm przepisanych z uwzględnieniem kosztów zastępstwa procesowego wskazując w uzasadnieniu odpowiedzi, z ostrożności procesowej, że powodowie zawyżyli wartość przedmiotowej nieruchomości oraz udziały pozwanych. Pozwani wskazali, iż I. K. darowała przysługujący jej udział 20/32 części w prawie współużytkowania wieczystego działki gruntu oraz w prawie współwłasności budynku. Ponadto pozwani zarzucili, iż dotąd nie została przeprowadzona sprawa spadkowa po I. K. zmarłej dnia 21 grudnia 2009 r., zatem powództwo jest co najmniej przedwczesne. Niezależnie od tego pozwani zarzucili, że w chwili zgonu M. K. (2) 8 grudnia 2009 r. nie powstało roszczenie o zachowek po zmarłej dnia 21 grudnia 2009 r. I. K., zatem pozwani nie odpowiadają za roszczenia z tytułu zachowku.

Na rozprawie w dniu 3 września 2012 r. pozwani co do zasady uznali roszczenie nie zgadzając się z wartością żądanych zachowków.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Spadkodawczyni I. K. w dniu 3 marca 2009 r. darowała swemu synowi M. K. (2) przysługujący jej udział 20/32 części w prawie współużytkowania wieczystego działki gruntu nr (...) oraz w prawie współwłasności budynku mieszkalnego wraz z przybudówką stanowiącego odrębną nieruchomość położonych w P. przy ul. (...). W. S. (...), a M. K. (2) tę darowiznę przyjął.

Dowód:

- akt notarialny z dnia 03.03.2009 r. - k.171 - 172

- odpis zupełny księgi wieczystej (...) - k.179 - 183

I. K. miała czterech synów: R. K. (2), który zmarł 17 stycznia 2000 r., P. K. (2), który zmarł 1 stycznia 2005 r., P. K. (1), który zmarł 14 października 2009 r. i M. K. (2), który zmarł 8 grudnia 2009 r. I. K. zmarła 21 grudnia 2009 r.

Dowód:

- znajdujące się w aktach SR w Kłodzku (...) odpisy skrócone aktów zgonu:

R. K. (2) - k.3, P. K. (1) - k.4, M. K. (2) - k.5, I. K. - k.6, w aktach (...) odpis skrócony aktu zgonu P. K. (2) - k.4

R. K. (2) miał troje dzieci: M. K. (3), D. K. (1) i M. K. (1), które nabyły spadek po nim w udziałach po 1/3 części.

Dowód:

- postanowienie z dnia 15.05.2009 r. w sprawie (...) - k.4

- odpis skrócony aktu urodzenia M. K. (3), D. K. (1) i M. k. - k.36 - 38 (w aktach (...)

P. K. (2) miał 5 dzieci D. S., M. B., P. K. (3), S. K. i K. K..

Dowód:

- odpisy skrócone aktów małżeństwa D. S. i M. B. - k.34 - 35 i odpisy skrócone aktów urodzenia P. k., S. K. i K. K. - k.39 - 41

Córki P. A. i J. zostały przysposobione przez męża matki E. - M. Z..

Dowód:

- postanowienie Sądu Rejonowego w Kłodzku z dnia 12.04.2003 r. w sprawie (...)

- kserokopia odpisu skróconego aktu małżeństwa A. Z. - k.42

- kserokopia skróconego aktu urodzenia J. Z. - k.43

- postanowienie z dnia 11.05.2012 r. z uzasadnieniem w sprawie (...) - k.80, 82 - 84

M. K. (2) miał dwoje dzieci R. i A..

Dowód:

- postanowienie z dnia 11.05.2012 r. z uzasadnieniem w sprawie (...) - k.80, 82 - 84

I. K. sporządziła testament notarialny w dniu 9 kwietnia 1999 r. i spadek po niej na mocy tego testamentu nabył w całości jej wnuk M. K. (1).

Dowód:

- postanowienie SR w Kłodzku z dnia 11.05.2012 r. w sprawie (...) - k.80

W skład spadku po I. K. nie wchodziły żadne prawa.

okoliczność bezsporna

Wartość nieruchomości budynkowej położonej w P. przy ul. (...). S. (...)wraz z prawem użytkowania wieczystego wynosi 320 000 zł.

Dowód:

- opinia biegłego sądowego w zakresie szacowania nieruchomości P. B. - k.66 - 147

Powód jest na utrzymaniu matki, ponadto otrzymuje rentę rodzinna w kwocie 220 zł, uczy się w studium policealnym we W.. Jego Matka B. R. otrzymuje wynagrodzenie w wysokości około minimalnego wynagrodzenia pracowników. Powódka D. K. (1) mieszka z chłopakiem, nie prowadzi z matką wspólnego gospodarstwa rolnego.

Dowód:

- zeznania powoda - k.163 verte

Pozwana D. K. (2) nie pracuje, utrzymuje sie z renty rodzinnej w kwocie 720 zł, jest właścicielką samochodu S. (...) z 2001 r. wartości ok. 11 000 - 12 000 zł i ponad 20 - letniego V. wartości ok.2 000 zł. Pozwana A. K. ma (...) lat i się uczy. Pozwany R. K. (1) jest na stażu pracowniczym i otrzymuje wynagrodzenie w kwocie 1 602 zł, przy czym zatrudnienie to jest na okres roku od października 2012 r. pozwany nie ma szans na zatrudnienie, chciałby rozpocząć studia leśne w P., które są płatne.

Dowód:

- zeznania pozwanej D. K. (2) - k.163 verte

- zeznania pozwanego R. K. (1) - k.163 verte

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo co do zasady zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z przepisem art.991 k.c. zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni - dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach - połowa wartości tego udziału (zachowek).§ 2. Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.

Wskazany przepis nie przesądza, że w razie nabycia spadku na podstawie testamentu, w skład którego nie wchodzą aktywa zachowek nie przysługuje. Z taką sytuacja mamy do czynienia w rozpoznawanej sprawie, bowiem powód M. K. (1) nabył spadek na podstawie testamentu notarialnego z dnia 9 kwietnia 1999 r., lecz spadkodawczyni I. K. w dniu 3 marca 2009 r. uczyniła darowiznę na rzecz syna M. K. (2), a żadne inne składniki prócz nieruchomości prawa współużytkowania wieczystego działki nie istniały w chwili jej śmierci. Powód i powódka są uprawnieni do domagania się zapłaty zachowku na swoją rzecz.

Pozwani zaprzeczyli, by odpowiadali za roszczenia z tytułu zachowku podnosząc, ze w chwili śmierci M. K. (2) roszczenie o zachowek po zmarłej nie powstało. stanowisko to jest błędne. Zgodnie z przepisem art.922 § 3 k.p.c. do długów spadkowych należą także koszty pogrzebu spadkodawcy w takim zakresie, w jakim pogrzeb ten odpowiada zwyczajom przyjętym w danym środowisku, koszty postępowania spadkowego, obowiązek zaspokojenia roszczeń o zachowek oraz obowiązek wykonania zapisów zwykłych i poleceń, jak również inne obowiązki przewidziane w przepisach księgi niniejszej. Ponadto, pozwani są spadkobiercami M. K. (2), przy czym pamiętać należy, że nabycie spadku następuje w chwili otwarcia spadku, a wydawane następnie postanowienie spadkowe jest postanowieniem deklaratoryjnym. Pozwani nabyli więc m. in. darowany uprzednio przez I. K. M. K. (2) udział w nieruchomości i w prawie użytkowania wieczystego gruntu. Gdyby darowizna na rzecz M. K. (2) nie została uczyniona nieruchomość i udział w prawie użytkowania wieczystego gruntu wchodziłby w skład spadku po I. K.. Z powyższych względów odpowiadają z tytułu zachowku niezależnie od tego, że I. K. zmarła po synu M..

Ostatecznie w toku procesu pozwani nie zgadzali sie z wartością roszczenia oraz udziałami, które darowane zostały M. K. (2).

Jak wynika z umowy darowizny z dnia 3 marca 2009 r. I. K. rozporządziła swym udziałem wynoszącym 20/32 części w prawie własności nieruchomości i użytkowaniu wieczystym gruntu położonych w P. przy ul. (...). Z tego względu twierdzenia powodów o jej udziale wynoszącym 75 % nie zostały potwierdzone. wobec kwestionowania wartości udziału zachowkowego sąd dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości i biegły w opinii wycenił nieruchomość wraz z prawem użytkowania wieczystego określając wartość całej nieruchomości na 320 000 zł. Opinia została sporządzona bardzo obszernie, profesjonalnie, jest jednoznaczna i logiczna. ponadto dowód ten nie był kwestionowany przez strony.

Z tego względu należy określić wielkość udziału zachowkowego powodów. Skoro spadkodawczyni miała czterech synów, wszyscy zmarli przed nią, lecz P. K. (1) nie pozostawił po sobie zstępnych, wszak jego córki zostały przysposobione, co wynika z przeprowadzonego postępowania dowodowego i było to przysposobienie pełne, to udziały pozostałych synów spadkodawczyni R., M. i P. wynosiłyby po 1/3 części spadku. Udziały dzieci P. w spadku po babce I. K. wynosiłby po 6/90, udziały R. i A. K. po 15/90 części, a powodów M. K. (1), D. K. (1) oraz M. K. (3) po 10/90 części. Powodowie byli pełnoletni w chwili otwarcia spadku po babce, więc udział zachowkowy każdego z powodów wynosi ? z 10/90, czyli 1/18 części. Wartość zachowku należało obliczyć jako 1/18 części z wartości przedmiotu darowizny. Wartość przedmiotu darowizny to 200 000 zł (20/32 x 320 000 zł). Wartość zachowku należnego na rzecz każdego z powodów to 11 111,12 zł. skoro ostatecznie powodowie domagali się zasądzenia na swoją rzecz kwoty po 11 111 zł, to te kwotę Sąd zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz każdego z powodów. O odsetkach ustawowych orzeczono zgodnie z przepisem art.481§ 1 i 2 k.c., ponieważ powodowie wnieśli o ich zasądzenie od daty rozprawy z dnia 29 maja 2013 r.

Wobec cofnięcia pozwu w pozostałym zakresie tj. między pierwotnie dochodzoną kwotą po 19 000 zł a ostatecznie żądaną 11 111 zł, Sąd umorzył postępowania na podstawie przepisów art.203 k.p.c. i art.355 § 1 k.p.c.

Sąd nie znalazł podstaw do rozłożenia zasądzonego świadczenia na raty, bowiem niezależnie od sytuacji majątkowej pozwanych, zasądzone kwoty są dużo niższe niż pierwotnie dochodzone, od daty wniesienia pozwu upłynął znaczny czas. Ponadto pozwani na ostatniej rozprawie nie wnosili już o rozłożenie na raty.

O kosztach orzeczono na mocy art.100 k.p.c. stosunkowo je rozdzielając. Pozwani byli reprezentowani przez pełnomocnika będącego radca prawnym i koszty zastępstwa wynosiły 58 %, a przegrali w 42 %. Z kosztów pozwanych powodowie winni zapłacić zatem powodom 42 % z kwoty 2 417 zł, a więc 1 015,14 zł. Z tego względu tę kwotę po połowie po 507,57 zł zasądzono od powodów na rzecz pozwanych.

O kosztach sądowych Sąd orzekł na mocy art.113 sut.1 i 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Koszty biegłego to 3 712,16 zł, opłata sądowa nieponiesiona przez powodów 1 900 zł (dwa razy po 950 zł); łącznie koszty sądowe to 5 612,16 zł. Skoro powodowie przegrali w 42 %, to powinni je ponieść w tej części czyli 2 357,11 zł, a więc każdy z powodów po 1 178,56 zł i należność ta winna być ściągnięta z zasądzonego roszczenia - art.113 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych, o czym orzeczono w pkt V-ym wyroku. Koszty sądowe przypadające od pozwanych to 3 255,05 zł (58 % z 5 612,16 zł. i te koszty zgodnie z przepisem art.113 ust. 1 w/w ustawy nakazano uiścić solidarnie pozwanym na rzecz Skarbu państwa - Sądu Rejonowego w Kłodzku.