Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 lutego 2014 r.

Sąd Okręgowy w Kielcach II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Beata Piwko

Sędziowie: SSO Małgorzata Klesyk

SSO Barbara Dziewięcka

Protokolant: Iwona Cierpikowska

po rozpoznaniu w dniu 14 lutego 2014 r. w Kielcach

na rozprawie

sprawy z powództwa E. M.

przeciwko K. O.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Starachowicach

z dnia 9 lipca 2013 r. sygn. I C 214/09

I.  zmienia zaskarżony wyrok:

1)  w punkcie I(pierwszym) i zasądza 778,83 (siedemset siedemdziesiąt osiem 83/100) złotych z ustawowymi odsetkami od 8 lutego 2011r. zamiast 28581,60 złotych z ustawowymi odsetkami od 21 stycznia 2010r., oddala powództwo w pozostałej części,

2)  w punkcie IV(czwartym) przez jego uchylenie,

3)  w punkcie V(piątym) i nakazuje pobrać 778,83 (siedemset siedemdziesiąt osiem 83/100) złotych zamiast 5456,66 złotych,

4)  w punkcie VI (szóstym) i zasądza 3617 (trzy tysiące sześćset siedemnaście) złotych zamiast 555,24 złote;

II.  oddala apelację w pozostałej części;

III.  zasądza od E. M. na rzecz K. O. 1200 (jeden tysiąc dwieście ) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

II Ca 1226/13

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 9 lipca 2013 r. Sąd Rejonowy w Starachowicach w punkcie I zasądził od pozwanego K. O. na rzecz powódki E. M. kwotę 28 581,60 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 21.01.2010 r. do dnia zapłaty, w punkcie II oddalił powództwo w pozostałym zakresie, w punkcie III oddalił powództwo w zakresie roszczenia ewentualnego, w punkcie IV pobrał od pozwanego K. O. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Starachowicach kwotę 3 105,47 zł tytułem zwrotu kosztów sądowych, w punkcie V z roszczenia zasądzonego na rzecz powódki E. M. pobrał na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Starachowicach kwotę 5 456,66 zł tytułem zwrotu kosztów sądowych, w punkcie VI zasądził od powódki E. M. na rzecz pozwanego K. O. kwotę 555,24 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w punkcie VII oddalił wniosek o nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności.

Orzeczenie to Sąd I instancji wydał w oparciu o następujący stan faktyczny:

Postanowieniem z dnia 30.01.2009 r., które uprawomocniło się w dniu 12.05.2009 r. Sąd Rejonowy w Starachowicach w sprawie I Ns 648/07 dokonał działu spadku po H.i A. E.małżonkach O., w skład którego wchodziło prawo wieczystego użytkowania nieruchomości położonej w S.przy ulicy (...)o powierzchni 1000 m ² oraz własność położonych na niej budynków, dla której Sąd Rejonowy w Starachowicach prowadzi księgę wieczystą o numerze(...)w ten sposób, że prawo wieczystego użytkowania oraz własność położonych na nieruchomości budynków przyznał E. M.. Tytułem spłaty zasądził od E. M.na rzecz K. O.kwotę 86 088,72 zł płatną w terminie trzech miesięcy od daty uprawomocnienia się orzeczenia, a ponadto usunął K. O.z tej nieruchomości oraz ze wszystkich znajdujących się na niej zabudowań i zobowiązał K. O.do wydania tej nieruchomości wraz ze wszystkimi znajdującymi się na niej zabudowaniami E. M.w ciągu miesiąca od daty otrzymania spłaty. Na mocy decyzji Prezydenta Miasta S.z dnia 19.03.2010 r. prawo użytkowania wieczystego zostało przekształcone w prawo własności. Wyłączną właścicielką nieruchomości jest E. M.. Od około 2003 roku K. O.zawładnął całą nieruchomością i na niej zamieszkał. Od śmierci matki stron A. O.pomiędzy stronami narastał konflikt, który zaostrzył się od czasu kiedy K. O.zawładnął nieruchomością. Pozwany uniemożliwiał powódce korzystanie z niej, nie opłacał rachunków za media, przez co budynek został pozbawiony dopływu gazu oraz energii elektrycznej. Uniemożliwiło to ogrzewanie budynku i spowodowało pogorszenie jego stanu technicznego. W dacie zamknięcia rozprawy w sprawie I Ns 648/07, tj. w dniu 27.01.2009 r. nieruchomość wymagała kapitalnego remontu. W toku sprawy I Ns 648/07 Sąd udzielił powódce zabezpieczenia poprzez dopuszczenie jej do współkorzystania z budynku mieszkalnego - z trzech pomieszczeń w położonych na poddaszu. W okresie od 13.05.2009 r. do opuszczenia nieruchomości w dniu 19.12.2011 r. K. O.zajmował jedno pomieszczenia tj. kuchnię na parterze budynku i korzystał z łazienki oraz z jednego z garaży. Powódka w tym okresie nie korzystała z żadnego z pomieszczeń w budynku mieszkalnym, ponieważ uniemożliwiał jej to pozwany. Miała dostęp jedynie do jednego z garaży oraz podwórka.

Ustalenia faktyczne zostały poczynione przez Sąd I instancji głównie w oparciu o opinie biegłych, które nie były kwestionowane przez strony w toku postępowania. Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego A. N. (1) na okoliczność ustalenia wynagrodzenia za korzystanie z objętym sporem nieruchomości za okres od 13.05.2009 r. do 18.12.2011 r., z opinii biegłego F. D. na okoliczność ustalenia rodzaju i wartości ewentualnej szkody w nieruchomości objętej sporem, przyczyn jej powstania oraz kosztów prac budowlanych zmierzających do usunięcia ewentualnej szkody oraz tego, aby budynek znajdował się w należytym stanie technicznym, umożliwiającym jego normalne użytkowanie a także kosztów wykonania malowania pomieszczeń w budynku mieszkalnym oraz opinii biegłej M. C. na okoliczność czy stan nieruchomości, której dotyczy postępowanie w okresie pomiędzy 12.05.2009 r. a wyprowadzeniem się pozwanego uległ pogorszeniu, a jeżeli tak, to jaki jest koszt przywrócenia tej nieruchomości do stanu sprzed 12.05.2009 r. Żaden z powołanych biegłych nie był w stanie ustalić które uszkodzenia budynku powstały w okresie od 13.05.2009 r. i jaki był zakres tych uszkodzeń. Zgodnie z opinią biegłej A. N. (1) kwota wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości w okresie od 13.05.2009 r. do 18.12.2011 r. wynosiła 42 872,40 zł. Sąd zasądził na rzecz powódki 2/3 tej kwoty zgonie z żądaniem pozwu, oddalając powództwo w pozostałym zakresie. Koszty procesu zostały pomierzy stronami stalunkowo rozdzielone.

Apelację od wyroku z dnia 09.07.2013 r. wniósł pozwany zaskarżając go w punktach: I, IV ,V i VI. Zarzucił rażące naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na treść orzeczenia, tj.:

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną ocenę dowodów osobowych, w tym zeznań B. S., A. K., R. K., A. N. (2) co do warunków zamieszkiwania pozwanego na nieruchomości w okresie objętym sporem i zakresu korzystania z tej nieruchomości oraz możliwości korzystania z niej przez powódkę w tym i możliwości wykonywania koniecznych remontów, a także bezzasadne odmówienie wiary zeznaniom pozwanego złożonym na karcie 401-402 przy jednoczesnym nieuwzględnieniu całokształtu materiału dowodowego w szczególności wynikającego z dokumentów zgromadzonych w sprawie I Ns 648/07 i opinii biegłych F. D. i M. C., a także dowolne zinterpretowanie treści opinii biegłej A. N. (1) złożonej na rozprawie w dniu 25.06.2013 r.;

- art. 618 § 1 i 3 w zw. z art. 688 k.p.c. poprzez objęcie zakresem rozpoznania roszczeń objętych treścią prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego w Starachowicach w sprawie I Ns 648/07, które choć uprawomocniło się 12.05.2009 r., to swoim rozstrzygnięciem obejmowało również okres korzystania przez pozwanego z nieruchomości do daty jednego miesiąca od otrzymania od powódki spłaty w wysokości 86 088,72 zł;

Nadto zarzucił naruszenie prawa materialnego, a to art. 244 § 2 k.c. i art. 225 k.c. poprzez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie do stanu faktycznego w niniejszej sprawie, przyjmującego, iż pozwany jest na tej podstawie zobowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości i do tego w takim zakresie w jakim Sąd ustalił, a które winno być określone w sposób hipotetyczny, odnosząc się do stawek wolnorynkowych i ustaleniu, że jest to wysokość przy założeniu prawidłowego zarządu nieruchomością, za okres od 13.05.2009 r. do 18.12.2011 r. – pomimo, iż prawidłowa wykładnia tych przepisów nie daje podstawy do przyjęcia takiej konstrukcji prawnej.

W oparciu o te zarzuty wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w części zaskarżonej apelacją i oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powódki na rzec pozwanego kosztów procesu za obie instancje, względnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Starachowicach.

W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o jej oddalenie jako bezzasadnej oraz o zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych. Wskazała, iż pozwany nie sprecyzował na czym polega naruszenie prawa materialnego przez Sąd I instancji, jak również nie wskazał konkretnych zarzutów odnoszących się do błędów w ustaleniach faktycznych. Nadto podniosła, iż Sąd dokonał słusznej oceny prawnej w sprawie, w szczególności przyjmując, iż mimo obowiązku tymczasowego znoszenia faktu zamieszkiwania przez pozwanego na przyznanej jej na własność nieruchomości nie jest ona pozbawiona uprawnień właściciela, w tym prawa do domagania się wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości przez pozwanego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest w dużej mierze zasadna i prowadzi do zmiany orzeczenia.

Sąd Okręgowy podziela ustalenia Sądu I instancji i przyjmuje je za własne. Jednocześnie uzupełnia je o stwierdzenie, iż pozwany otrzymał spłatę zasądzoną postanowieniem w sprawie I Ns 648/07 w dniu 02.11.2011 r., co wynika z zeznań świadka B. S. – k. 330. Okoliczność ta nie była przez strony kwestionowana.

Trafny okazał się zarzut naruszenia art. 224 i 225 k.c. Nie można przyjąć, iż w całym okresie od 13.05.2009 r. do 19.12.2011 r. K. O. był posiadaczem bez podstawy prawnej. Podstawą prawną do zajmowania przedmiotowej nieruchomości było orzeczenie Sądu Rejonowego w Starachowicach (pkt V postanowienia z 30 stycznia 2099r., w sprawie INs 658/07). Na podstawie tego orzeczenia pozwany był zobowiązany do opuszczenia nieruchomości w ciągu miesiąca od daty otrzymania spłaty od powódki. Orzeczenie Sądu nie regulowało wzajemnych rozliczeń stron związanych z zamieszkiwaniem pozwanego na przedmiotowej nieruchomości, co jednak nie oznacza, że powódce nie przysługuje za ten okres wynagrodzenie z tym związane, co słusznie zauważył Sąd I instancji, odwołując się jednocześnie do orzeczeń Sądu Najwyższego. Jednakże podstawą prawną do uwzględnienia takiego żądania może być tylko przepis art.405 k.c., co zresztą wyjaśnił Sąd Najwyższy także w tych orzeczeniach, na które powołuje się Sąd I instancji w swoim uzasadnieniu. Wyrażony w nich pogląd prawny Sąd Okręgowy w całości podziela. Podkreślić należy, iż w prawdzie Sąd nie jest związany podstawa prawną roszczenia wskazaną przez powoda, a jedynie wskazaną przez niego podstawą faktyczną jednakże przyjęcie określonej podstawy prawnej określają granice okoliczności faktycznych, które są istotne dla rozstrzygnięcia sprawy oraz granice obrony pozwanego, (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 14.06.2013 r., I ACa 228/13). Wskazana podstawa prawna przesądza o tym, jakie okoliczności faktyczne na poparcie swojego żądania będzie podnosił powód, w jaki sposób będzie bronił się pozwany i jakie okoliczności faktyczne będą przez Sąd brane pod uwagę przy ocenie zasadności roszczenia. Wybór reżimu odpowiedzialności pozwanego determinuje jakie okoliczności faktyczne wskazywane przez powoda będą przez Sąd brane pod uwagę przy orzekaniu. Skoro powódka jako podstawę prawną swego żądania podała przepisy regulujące roszczenia pomiędzy samoistnym posiadaczem a właścicielem (art. 224-225 k.c.) i wskazywała okoliczności faktyczne z tym związane, to Sąd mógł ocenić zasadność jej roszczeń w świetle tych przepisów, nie mógł rozpoznać powództwa w świetle przepisu art.405k.c. gdyż powódka nie odwołała się do okoliczności faktycznych determinujących ten rodzaj odpowiedzialności. Reasumując Sąd Okręgowy nie znajdując podstaw do uwzględnienia powództwa co do okresu od 13.05.2009 r. do 2.12.2011r., z przyczyn wyżej wskazanych, zaskarżony wyrok na podstawie art.386§1k.p.c. zmienił i powództwo w tym zakresie oddalił.

Konsekwencją zmiany zaskarżonego wyroku w punkcie I była także zmiana orzeczenia w punktach IV, V i VI. Powódka była zwolniona od kosztów sądowych w niniejszej sprawie, dlatego stosując art. 113 ust. 1 i 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych Sąd nakazał pobrać od niej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Starachowicach kwotę 778,83 zł z zasądzonego na jej rzecz roszczenia. Ponieważ powódka przegrała sprawę niemal w całości należało zasądzić od niej na rzecz pozwanego koszty postępowania poniesione przez niego przed Sądem I instancji które wynosiły 3617 zł. Punkt IV wyroku Sądu Rejonowego podlegał uchyleniu, bowiem to powódka niemal w całości sprawę przegrała zatem na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych pozwany nie jest zobowiązany do zwrotu kosztów sądowych na rzecz Skarbu Państwa.

W pozostałym zakresie apelacja nie jest zasadna.

Pozwany otrzymał należną mu od powódki spłatę w dniu 02.11.2011 r. Winien opuścić nieruchomość i wydać ją powódce najpóźniej po upływie miesiąca od jej otrzymania tj. do dnia 02.12.2011 r. Jednak wyprowadził się, jak wynika z ustaleń Sądu Rejonowego w dniu 19.12.2012 r. Zatem tylko w okresie 17 dni nie miał już prawa korzystać z tej nieruchomości, a jeśli korzystał to czynił to nie tylko bezumownie, ale także bez podstawy prawnej, jaką co do okresu wcześniejszego było postanowienie Sądu Rejonowego z 30.01.2009r. W tym czasie nie uiszczał również żadnego wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości na rzecz powódki. Tylko w tym okresie można jego zachowanie oceniać jako wypełniające dyspozycję normy prawnej wynikającej z art. 224-225i nast. k.c. Ponieważ biegła A. N. (1) ustalił miesięczną stawkę czynszu za wynajem nieruchomości na kwotę 1374,40 zł, oznacza to iż za 17 dni korzystania z nieruchomości powódce należy się 778,83 zł i taką kwotę zasądził na jej rzecz Sąd Okręgowy. Termin naliczania odsetek od tej kwoty ustalono na dzień 08.02.2011 r. ponieważ na rozprawie w tym dniu żądanie to zostało zgłoszone przez pełnomocnika powódki. W tym zakresie roszczenie powódki mogło być uwzględnione w oparciu o podstawę prawną wskazywaną przez nią w toku postępowania.

Zarzut naruszenia art. 233 § 1k.p.c. należy ocenić jako niezasadny. Materiał dowodowy w sprawie był obszerny, a Sąd ocenił go właściwie czemu dał wyraz w uzasadnieniu. W szczególności wbrew zarzutom pozwanego Sąd uwzględnił jego zeznania złożone w dniu 14.05.2013 r., a także zeznania powołanych świadków w takim zakresie w jakim były one zbieżne z innymi dowodami przeprowadzonymi w sprawie. Podkreślenia wymaga fakt, iż Sąd słusznie uznał, iż zeznania A. K., R. K. i A. N. (2) niewiele wniosły do sprawy, gdyż osoby te nie miały konkretnej wiedzy na temat istotnych dla ustalenia stanu faktycznego sprawy okoliczności. Odnośnie zeznań B. S., Sąd I instancji słusznie ocenił je z dużą ostrożnością jako że świadek ten pozostaje w bliskim stosunku z pozwanym i jest zainteresowana wynikiem sprawy. Jednakże uwzględnił je w takim zakresie w jakim znajdowały potwierdzenie w innych dowodach.

Zarzut naruszenia art. 618 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 688 k.p.c. jest niezasadny, bowiem postępowanie dotyczące okresu przed uprawomocnieniem się postanowienia w przedmiocie działu spadku w sprawie I Ns 648/07 zostało umorzone postanowieniem z dnia 14.05.2013 r. wobec cofnięcia pozwu. Orzeczenie Sądu odnosiło się jedynie do okresu po 12.05.2009 r.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy apelacje w pozostałym zakresie oddalił na podstawie art. 385 k.p.c.

Ponieważ apelacja pozwanego została uwzględniona niemal w całości o kosztach orzeczono na zasadzie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz § 6 pkt 5 w zw. z § 12 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokatów oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.

SSO M. Klesyk SSO B. Piwko SSO B. Dziewięcka