Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 marca 2014 roku

Sąd Rejonowy w Przasnyszu I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący SSR Mirosław Bielski

Protokolant Anna Dębska

po rozpoznaniu w dniu 6 marca 2014 roku w Przasnyszu

sprawy z powództwa A. B.

przeciwko A. R.

o uznanie czynności za bezskuteczną

I.  uznaje za bezskuteczną wobec powoda A. B. umowę darowizny zawartą w dniu 15 września 2011 roku przed notariuszem K. T. w M., Repertorium A numer (...), mocą której S. R. darował na rzecz A. R. nieruchomość oznaczoną numerem ewidencyjnym (...) o powierzchni 1,61 ha, położoną w miejscowości B. - w celu zaspokojenia wierzytelności powoda A. B., wynikającej z prawomocnego nakazu zapłaty Sądu Okręgowego w Ostrołęce z dnia 22 czerwca 2011 roku, sygn. INc 15/11 do wysokości 15.076,00 złotych;

II.  zasądza od pozwanego A. R. na rzecz powoda A. B. kwotę 754,00 (siedemset pięćdziesiąt cztery 00/100) złotych tytułem opłaty od pozwu;

III.  odstępuje od obciążania pozwanego poniesionymi przez powoda kosztami zastępstwa prawnego;

Sygn. akt IC 81/13

UZASADNIENIE

W pozwie wniesionym w dniu 11 lipca 2012 roku powód A. B., reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, powołując się na art. 527kc wniósł o uznanie za bezskuteczną względem niego umowy darowizny z dnia 15 września 2011 roku, mocą której jego dłużnik S. R. wyzbył się na rzecz pozwanego A. R. własności nieruchomości położonej w miejscowości B., dla której prowadzona jest księga wieczysta o numerze (...). Ponadto powód wniósł o zasądzenie kosztów procesu.

W piśmie procesowym z dnia 24 sierpnia 2012 roku powód dodatkowo wyjaśnił, że domaga się ochrony wierzytelności, która przysługuje mu w stosunku do zbywcy nieruchomości w wysokości 15.076 złotych. Wierzytelność wynikała z prawomocnego nakazu zapłaty z dnia 22 czerwca 2011 roku, wydanego przez Sąd Okręgowy w Ostrołęce w sprawie sygn. INc 15/11.

W odpowiedzi na pozew z dnia 8 marca 2013 roku pozwany A. R. wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu. W piśmie tym podniósł okoliczności mające wykazywać, że wierzytelność powoda w stosunku do jego ojca powstała w drodze oszustwa. S. R. miał pożyczyć od powoda jedynie 2.000 złotych, w późniejszym zaś czasie A. B. nakłonił go podstępem do podpisania umowy oraz weksla in blanco. Na rozprawie w dniu 14 marca 2013 roku pozwany wyjaśnił, że nie były mu znane okoliczności związane z zadłużeniem ojca wobec A. B.. Powodem sporządzenia umowy darowizny była choroba matki pozwanego, która będąc właścicielką nieruchomości rolnych nie mogła otrzymać renty. Pozwany podniósł zatem zarzut, że nie wiedział, iż ojciec dokonując darowizny na jego rzecz działał ze świadomością pokrzywdzenia powoda jako swego wierzyciela.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Na mocy nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym przez Sąd Okręgowy w Ostrołęce w dniu 22 czerwca 2011 roku, sygn. akt INc 15/11, S. R. został zobowiązany do zapłacenia powodowi A. B. kwoty 124.800 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 6 maja 2011 roku oraz kwoty 1.560 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu. Odpis nakazu zapłaty dłużnik otrzymał w dniu 1 lipca 2011 roku. S. R. nie wniósł zarzutów, w związku z czym nakaz zapłaty uprawomocnił się. Na mocy postanowienia z dnia 1 sierpnia 2011 roku został opatrzony klauzulą wykonalności (dowód: k. 12, 14 i 15 akt Sądu Okręgowego w Ostrołęce, sygn. INc 15/11).

Dłużnik nie zapłacił dobrowolnie zasądzonej od niego należności. Skłoniło to wierzyciela A. B. do złożenia do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Przasnyszu T. I. wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego. Postępowanie to (sygn. Km 55/12) długo nie dawało efektu, ponieważ możliwe do ściągnięcia kwoty, potrącane z renty dłużnika S. R., nie pokrywały nawet bieżących odsetek (okoliczności niesporne).

W dniu 15 września 2011 roku w Kancelarii Notarialnej w M. przed notariuszem K. T. sporządzona została umowa darowizny Repertorium A numer (...), na mocy której dłużnik S. R. i jego żona H. R. darowali synowi A. R. działkę rolną położoną w miejscowości B. o powierzchni 1,61 ha, oznaczoną numerem ewidencyjnym (...). Wartość darowizny strony określiły w umowie na 40.000 złotych. Ponadto w tej samej umowie małżonkowie R. darowali drugiemu synowi K. R. należące do nich na zasadach wspólności ustawowej działki rolne o numerach (...) i (...) o łącznej powierzchni 7,04 ha oraz cały swój udział wynoszący 1/2 w działkach rolnych o numerach (...) i (...) (działka siedliskowa) o łącznej powierzchni 5,57 ha, wszystkie położone w miejscowości B., gmina K.. Wartość tej darowizny strony określiły w umowie na 200.000 złotych. W ten sposób darczyńcy wyzbyli się całego swojego gospodarstwa rolnego (dowód: kserokopia umowy darowizny k. 11-14).

Darowane nieruchomości, składające się na gospodarstwo rolne, stanowiły jedyny majątek S. R.. Utrzymywał się on z niewysokiej renty i nie posiadał innych dochodów (okoliczność niesporna). W związku z tym egzekucja prowadzona przez Komornika T. I. pozostawała w dużej mierze nieskuteczna (dowód: akta Km 55/12).

W dniu 5 grudnia 2012 roku pozwany A. R. na mocy umowy notarialnej sprzedał otrzymaną w wyniku darowizny działkę o numerze ewidencyjnym (...) na rzecz swego brata K. R. za kwotę 40.000 złotych (zeznanie pozwanego złożone w trybie art. 299kpc w zw. z art. 304kpc k. 95).

W dniu 14 maja 2013 roku dłużnik S. R. uiścił na konto Komornika całą należność A. B. wraz z kosztami postępowania egzekucyjnego. Komornik T. I. wydał tego dnia postanowienie o zakończeniu postępowania egzekucyjnego w sprawie Km 55/12 (dowód: postanowienie k. 64 akt egzekucyjnych Km 55/12, karta rozliczeniowa w tychże aktach).

Sąd zważył, co następuje:

Roszczenie, z jakim powód wystąpił w tej sprawie (tak zwana skarga pauliańska), unormowane jest w art. 527 - 534 kc. Powództwo wytoczone w ramach tejże skargi ma na celu ochronę wierzyciela przed krzywdzącym go działaniem dłużnika. Wyraża się w przyznaniu wierzycielowi uprawnienia do zaskarżenia czynności dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzyciela. Owo pokrzywdzenie polega na tym, że w rezultacie zaskarżonej czynności dłużnik stał się niewypłacalny. Konsekwencją zaskarżenia jest uznanie czynności za bezskuteczną wobec skarżącego, który może dochodzić zaspokojenia z przedmiotów majątkowych, które wyszły z majątku dłużnika.

Przedmiotem sporu nie była okoliczność, że darczyńca S. R. pozostawał dłużnikiem powoda A. B., którego wierzytelność wobec niego została stwierdzona prawomocnym nakazem zapłaty z dnia 22 czerwca 2011 roku, wydanym przez Sąd Okręgowy w Ostrołęce w sprawie sygn. akt INc 15/11. Nakaz zapłaty nie został zaskarżony zarzutami, stał się prawomocny i podlegał wykonaniu. Jego moc wiążąca nie budziła wątpliwości. Określona przez powoda wysokość wierzytelności chronionej pozwem wniesionym w niniejszej sprawie (15.076 złotych) znajdowała oparcie w treści nakazu zapłaty.

Bezsporne było też, że dłużnik aż do maja 2013 roku nie zapłacił dobrowolnie omawianej należności a egzekucja komornicza, zmierzająca do jej przymusowego ściągnięcia, była bezskuteczna, ponieważ nie dostarczała środków pozwalających na pokrycie narastających odsetek. Łączne zadłużenie S. R. nie malało, lecz rosło. Bezpośredni wpływ na bezskuteczność egzekucji miało wyzbycie się przez dłużnika w drodze darowizny nieruchomości rolnych, które stanowiły jedyny wartościowy składnik jego majątku. Okolicznością niesporną między stronami było to, że S. R. nie miał innych dochodów poza rentą.

W ocenie Sądu powód wykazał w sposób nie budzący wątpliwości, że został spełniony warunek działania dłużnika z pokrzywdzeniem wierzyciela w rozumieniu art. 527 § 1 i 2 kc. Co więcej, w myśl art. 529 kc w wypadku, gdy dłużnik stał się niewypłacalny wskutek darowizny, domniemywa się, iż działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela. Tego domniemania A. R. nie był w stanie obalić.

Wnosząc o oddalenie powództwa, pozwany K. R. kwestionował ogólną przesłankę skargi pauliańskiej, a mianowicie, że będąc nabywcą prawa, wiedział lub przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela. Zapominał jednak o tym, że domniemanie określone w art. 527 § 3 kc, stanowi, iż w przypadku uzyskania korzyści majątkowej od osoby bliskiej domniemywa się, że obdarowany wiedział o świadomym działaniu dłużnika. W ocenie Sądu pozwanemu nie udało się obalić także tego domniemania. Niezależnie od powyższej okoliczności wskazać trzeba jeszcze, że art. 528 kc w stosunku do czynności nieodpłatnych, a taką była przedmiotowa darowizna, wyłączył obowiązywanie spornej przesłanki. W konsekwencji nabywca prawa, w tym przypadku pozwany A. R., nie może powoływać się na to, iż nie wiedział, a nawet przy zachowaniu należytej staranności, nie mógł się dowiedzieć, że jego ojciec działał ze świadomością pokrzywdzenia A. B..

Nadmienić ponadto należy, że rozporządzenie przez pozwanego, już po wniesieniu przedmiotowego pozwu, działką o numerze ewidencyjnym (...) nie niweczyło jego odpowiedzialności względem wierzyciela, który mógł nadal żądać uwzględnienia skargi pauliańskiej, mając w tym wymierny interes prawny. Sąd podzielił w tym zakresie pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 24 lutego 2011 roku, sygn. III CZP 132/10 (OSNC 2011/10/112). Podobnego potraktowania wymaga okoliczność, iż dłużnik S. R. zaspokoił w maju 2013 roku całą wierzytelność A. B., czego efektem było umorzenie postępowania egzekucyjnego. Powód w dalszym ciągu legitymował się interesem w żądaniu uwzględnienia skargi pauliańskiej.

Z powyższych względów Sąd uwzględnił powództwo. O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 102kpc. Sąd zasądził na rzecz powoda jedynie opłatę od pozwu w kwocie 754 złote, odstąpił zaś od obciążania pozwanego kosztami zastępstwa prawnego. Miał na względzie, iż powód nie będzie już musiał kierować egzekucji do nieruchomości, której w drodze darowizny na rzecz pozwanego wyzbył się dłużnik. Wierzyciel uniknie zatem dodatkowych kosztów i kłopotów. Sąd wziął też pod uwagę nienajlepszą sytuację materialną pozwanego (niewielkie zarobki, niepracująca żona, wymagająca nakładów finansowych choroba syna).