Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 kwietnia 2014 roku

Sąd Okręgowy w Lublinie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Sądu Rejonowego (del. do SO) Piotr Czerski

Protokolant: Ilona Pasternak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 28 marca 2014 roku w Lublinie

sprawy z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B.

przeciwko Wojewódzkiemu Szpitalowi (...) Samodzielnemu Publicznemu Zakładowi Opieki Zdrowotnej w L.

o zapłatę

____________________________________________________________

I. zasądza od pozwanego Wojewódzkiego Szpitala (...) Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w L. na rzecz (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B. odsetki ustawowe:

- od kwoty 7.994,16 zł od 1 lipca 2011 r. do 14 października 2013 r.,

- od kwoty 7.806,24 zł od 17 lipca 2011 r. do 14 października 2013 r.,

- od kwoty 7.948,80 zł od 1 sierpnia 2011 r. do 14 października 2013 r.,

- od kwoty 12.477,00 zł od 28 sierpnia 2011 r. do 14 października 2013 r.,

- od kwoty 15.838,20 zł od 25 września 2011 r. do 14 października 2013 r.,

- od kwoty 1.641,60 zł od 16 października 2011 r. do 14 października 2013 r.,

- od kwoty 17.128,80 zł od 23 października 2011 r. do 14 października 2013 r.,

- od kwoty 729,00 zł od 29 października 2011 r. do 14 października 2013 r.,

- od kwoty 17.744,40 zł od 3 grudnia 2011 r. do 14 października 2013 r.,

- od kwoty 18.198,00 zł od 1 stycznia 2012 r. do 14 października 2013 r.,

- od kwoty 437,40 zł od 6 stycznia 2012 r. do 14 października 2013 r.,

- od kwoty 18.759,60 zł od 9 lutego 2012 r. do 14 października 2013 r.,

- od kwoty 24,60 zł od 10 lutego 2012 r. do 14 października 2013 r.,

- od kwoty 15.661,08 zł od 4 marca 2012 r. do 14 października 2013 r.,

- od kwoty 15.704,28 zł od 2 kwietnia 2012 r. do 14 października 2013 r.,

- od kwoty 15.712,38 zł od 4 maja 2012 r. do 14 października 2013 r.,

- od kwoty 518,40 zł od 25 maja 2012 r. do 14 października 2013 r.,

- od kwoty 15.942,96 zł od 7 czerwca 2012 r. do 14 października 2013 r.,

- od kwoty 15.725,88 zł od 1 lipca 2012 r. do 14 października 2013 r.,

- od kwoty 2.808,00 zł od 2 sierpnia 2012 r. do 14 października 2013 r.,

- od kwoty 14.859,72 zł od 3 sierpnia 2012 r. do 14 października 2013 r.,

- od kwoty 24,60 zł od 6 sierpnia 2012 r. do 14 października 2013 r.,

- od kwoty 12.320,64 zł od 2 września 2012 r. do 14 października 2013 r.,

- od kwoty 2.916,00 zł od 14 września 2012 r. do 14 października 2013 r.,

- od kwoty 16.563,96 zł od 6 października 2012 r. do 14 października 2013 r.,

- od kwoty 14.989,32 zł od 2 listopada 2012 r. do 14 października 2013 r.,

- od kwoty 15.432,12 zł od 7 grudnia 2012 r. do 14 października 2013 r.

II. zasądza od pozwanego Wojewódzkiego Szpitala (...) Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w L. na rzecz powódki (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B. kwotę 10.722,00 zł (dziesięć tysięcy siedemset dwadzieścia dwa złote) tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 1196/13

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 14 maja 2013 roku powód (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B. domagał się zasądzenia od pozwanego Wojewódzkiego Szpitala (...) Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w L. na swoją rzecz kwoty 285.907,14 zł z odsetkami ustawowymi:

- od kwoty 7.994,16 zł od dnia 1 lipca 2011 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 7.806,24 zł od dnia 17 lipca 2011 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 7.948,80 zł od dnia 1 sierpnia 2011 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 12.477,00 zł od dnia 28 sierpnia 2011 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 15.838,20 zł od dnia 25 września 2011 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 1.641,60 zł od dnia 16 października 2011 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 17.128,80 zł od dnia 23 października 2011 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 729,00 zł od dnia 29 października 2011 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 17.744,40 zł od dnia 3 grudnia 2011 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 18.198,00 zł od dnia 1 stycznia 2012 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 437,40 zł od dnia 6 stycznia 2012 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 18.759,60 zł od dnia 9 lutego 2012 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 24,60 zł od dnia 10 lutego 2012 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 15.661,08 zł od dnia 4 marca 2012 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 15.704,28 zł od dnia 2 kwietnia 2012 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 15.712,38 zł od dnia 4 maja 2012 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 518,40 zł od dnia 25 maja 2012 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 15.942,96 zł od dnia 7 czerwca 2012 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 15.725,88 zł od dnia 1 lipca 2012 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 2.808,00 zł od dnia 2 sierpnia 2012 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 14.859,72 zł od dnia 3 sierpnia 2012 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 24,60 zł od dnia 6 sierpnia 2012 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 12.320,64 zł od dnia 2 września 2012 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 2.916,00 zł od dnia 14 września 2012 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 16.563,96 zł od dnia 6 października 2012 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 14.989,32 zł od dnia 2 listopada 2012 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 15.432,12 zł od dnia 7 grudnia 2012 r. do dnia zapłaty.

Ponadto powód domagał się zasądzenia od pozwanego na swoją rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 7.200,00 zł oraz kosztów opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w kwocie 17,00 zł.

W uzasadnieniu pozwu wyjaśniono między innymi, że powód (...) Sp. z o.o. z siedzibą w B. w ramach prowadzonej działalności gospodarczej zawarł z pozwanym Wojewódzkim Szpitalem (...) w L. umowę sprzedaży produktów farmaceutycznych, na podstawie której wystawił pozwanemu faktury VAT. Powód zobowiązał się do zaopatrywania pozwanego w asortyment medyczny, a także zobowiązał się do dostarczenia towaru na własny koszt oraz ryzyko. Pozwany zobowiązał się do zapłaty za towar według cen jednostkowych w terminie wynoszącym 30 dni od daty wystawienia faktury po dostarczeniu towaru. Firma (...) Sp. z o.o. z siedzibą w B. w ramach prowadzonej działalności gospodarczej na podstawie złożonych przez stronę pozwaną zamówień zrealizowała dostawy zamówionego towaru w postaci leków oraz wystawiła pozwanemu faktury VAT.

Powód spełnił świadczenie wskazane w fakturach, natomiast pozwany nie uregulował należności w terminie. Istnienie wierzytelności od samego początku było bezsporne. Faktury przyjął pozwany bez zastrzeżeń i nie kwestionował ich ważności. Odbiór wszystkich przedstawionych przez powoda faktur VAT został potwierdzony przez pozwanego zgodnie z uzgodnieniami obu stron. Powód dostarczył przedmiot zamówienia zgodnie z umową łączącą strony, natomiast pozwany do dnia dzisiejszego nie zadośćuczynił roszczeniom powoda. Wystosowane do pozwanego wezwanie do zapłaty należności wynikającej z faktur VAT pozostało bez odpowiedzi.

W sprzeciwie od wydanego w sprawie nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym, mając na uwadze swoją aktualną sytuację finansową, pozwany wnosił na podstawie art. 320 k.p.c. o oznaczenie sposobu wykonania zobowiązania objętego roszczeniem powoda w sposób polegający na rozłożeniu tej części dochodzonej należności głównej na raty oraz nieobciążanie dalszymi odsetkami od tak oznaczonego zobowiązania. Ponadto pozwany wnosił o nieobciążanie strony pozwanej kosztami procesu na podstawie art. 102 k.p.c.

W uzasadnień sprzeciwu pozwany wyjaśnił między innymi, że nie kwestionuje faktu wymagalności dochodzonej kwoty, podnosząc jednocześnie, iż przyczyną nie wywiązania się pozwanego z łączącego strony zobowiązania jest jego trudna sytuacja finansowa. Według informacji finansowej sporządzonej na dzień 30 kwietnia 2013 r. ogółem przychody za okres sprawozdawczy stanowiły kwotę 47.814.000,00 zł, natomiast koszty ogółem ukształtowały się na poziomie 52.845.000,00 zł. Zobowiązania konieczne dla prawidłowego funkcjonowania dotyczące m.in. leków, wyrobów medycznych, sprzętu diagnostycznego, czy wszelkich mediów Szpital zaciągać musi. Na dzień sporządzenia sprawozdania zobowiązania Szpitala wynosiły 173.431.000,00 zł, w tym kwotę 33.799.000,00 zł stanowiły zobowiązania wymagalne. Biorąc pod uwagę zestawienie zysków i strat wykazanych podczas bilansu rocznego za 2012 rok, strata Szpitala na koniec 2012 r. wyniosła 7.408.294,97 zł, zobowiązania długoterminowe ukształtowały się wówczas na poziomie 63.001.593,49 zł, zaś zobowiązania krótkoterminowe wyniosły 114.089.139,59 zł.

Trudna sytuacja finansowa Szpitala spowodowana jest przede wszystkim tym, że Szpital w zakresie źródeł finansowania zdany jest głównie na zawierane umowy z NFZ, które nigdy nie pokrywały w całości nie tylko kosztów wykonanych świadczeń zdrowotnych, ale także kosztów utrzymania placówki (wynagrodzenia pracownicze, media, podatki itp.). Brak terminowego rozliczania świadczeń ponad limit przez NFZ skutkuje więc tym, iż narastające zadłużenie Szpitala uniemożliwia systematyczne regulowanie zobowiązań wobec wierzycieli. Brak terminowego uiszczania zapłaty za przedmiotowe dostawy i usługi objęte nakazem zapłaty nie wynika z umyślnego unikania zapłaty, ale bardzo niekorzystnej sytuacji finansowej strony pozwanej.

Co więcej, z uwagi na specyfikę swojej działalności pozwany nie może zaprzestać korzystania z usług świadczonych przez powoda. Powyższe wynika z art. 15 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. z 2011 r. Nr 112, poz. 654 ze zm.), w którym ustawodawca zobowiązał podmiot leczniczy do udzielenia świadczenia zdrowotnego osobie, która potrzebuje natychmiastowego udzielenia takiego świadczenia ze względu na zagrożenie życia lub zdrowia, niezależnie, czy będą to świadczenia ponad limit określony umową z Narodowym Funduszem Zdrowia, czy już niefinansowane przez Fundusz. Na podkreślenie tego, iż ustawowy obowiązek w znaczący sposób wpływa na sytuację finansową pozwanego wskazują dane, zgodnie z którymi w 2009 r. wartość udzielonych świadczeń w warunkach zagrożenia życia i zdrowa wyniosła blisko 10 mln zł. W latach 2010 - 2011 Szpital udzielił świadczeń zdrowotnych w trybie jak wyżej, tj. w warunkach zagrożenia życia lub zdrowia na łączną kwotę 15,5 mln zł. Powyższe świadczenia zdrowotne musiały być udzielone przez pozwany Szpital, jednakże NFZ dotychczas nie rozliczył ich w żaden sposób. Pozwany aktualnie dochodzi przed Sądem swoich roszczeń od NFZ za lata 2009 - 2012.

Pomimo braku uregulowania przez NFZ kosztów wynikających ze świadczeń udzielonych pacjentom w sytuacji, o której mowa w art. 15 ustawy o działalności leczniczej, Szpital podejmuje działania mające na celu poprawę sytuacji finansowej pozwalającej na terminowe wywiązywanie się z zaciąganych zobowiązań. Obecnie wdrażany jest Program naprawczy na lata 2011-2015, który zakłada zbilansowanie się kosztów z przychodami w roku 2015 i jest kontynuacją wcześniej opracowanych i wdrażanych programów. Działania te mają na celu realną poprawę sytuacji finansowej jednostki i doprowadzenie do umożliwienia terminowego regulowania płatności zarówno wobec wierzycieli cywilnoprawnych jak i publicznoprawnych. Prowadzone działania naprawcze zmierzają także do ograniczenia wydatków na spłatę narastających odsetek oraz kosztów postępowań sądowych i egzekucyjnych od zobowiązań wymagalnych. Przedsięwzięty proces restrukturyzacyjny nie będzie mógł dokonać się od razu i wymaga zarówno czasu jak i wyrozumiałości ze strony wierzycieli pozwanego, w tym powoda. W ramach programu naprawczego Szpital dokonał m.in.: zwolnień pracowniczych w roku 2012, zmniejszenia pionów dyżurowych, co przyniesie oszczędności rzędu 2,4 mln zł w skali roku (już w 2013 r.). Dokonuje się również szersza restrukturyzacja, polegająca na tym, że Szpital połączył się z Wojewódzką Przychodnią Skórno - Wenerologiczną, poprzez jej przejęcie, co spowoduje od marca 2013 r. wzrost dochodu. W dniu 16 października 2012 r. zostało podpisane porozumienie z dyrektorami (...) Publicznego Szpitala Wojewódzkiego im. (...) oraz (...) Szpitala (...) w L.. W wyniku zawartych uzgodnień Szpital (...) pozwanemu Szpitalowi przekazał następujące zakresy świadczeń: chirurgia, kardiologia, toksykologia, poradnie specjalistyczne; w terminie do 1 listopada 2013 r. przekazany zostanie oddział chorób zakaźnych i dziecięcych. (...) Szpital (...) przekazał natomiast zakresy świadczeń z ginekologii, kardiologii oraz medycyny nuklearnej. Z powyższych danych wynikają założenia do wzrostu wartości kontraktu, które stanowią dodatkowy element restrukturyzacji Szpitala. W skali roku Szpital osiągnie wzrost umowy z NFZ w wysokości ponad 19 mln zł, co przy nałożeniu na koszty niezbędne do ich poniesienia, pozwoli osiągnąć dochód na poziomie ok. 5 mln zł. W roku 2013, po uwzględnieniu terminów przejmowania poszczególnych oddziałów, przychód szacowany jest na kwotę około 13 mln zł, koszty na kwotę 9,3 mln zł, dochód na kwotę 3,65 mln złotych. Cały program naprawczy w skali roku ma przynieść oszczędności rzędu 4,6 min złotych.

Jednym z efektów osiągniętych w latach poprzednich jest podpisanie z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych umowy o rozłożeniu zobowiązań na raty oraz podpisanie z L. Urzędem Skarbowym układu ratalnego w zakresie zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych. Działanie to pozwoliło na uniknięcie egzekucji, która przy wysokiej kwocie zobowiązań doprowadziłaby w zasadzie do likwidacji Szpitala ­ nie byłoby możliwości wypłaty wynagrodzeń, spłat kredytów, pożyczek i innych zobowiązań.

Wojewódzki Szpital (...) SPZOZ świadczy usługi w tzw. ciężkich przypadkach pacjentów. Pozwany Szpital nie może odmówić przyjęcia w/w pacjentów i musi im udzielić świadczeń zdrowotnych, gdyż z reguły są to przypadki wymagające natychmiastowej interwencji medycznej. Zatem zagrożenie funkcjonowania Szpitala, czy też ograniczenie zakresu świadczonych przez Szpital usług niewątpliwie naruszałoby interes pacjentów, który jest równocześnie interesem publicznym. W chwili obecnej przeciwko Wojewódzkiemu Szpitalowi (...) SP ZOZ toczą się podobne sprawy przed sądami rejonowymi czy też okręgowymi, co powoduje, że jednorazowe wykonanie każdego zobowiązania postawiłoby Szpital w stan całkowitej zapaści finansowej. Gdyby Szpital zobowiązany został do zapłaty jednorazowo całego zadłużenia wobec wszystkich wierzycieli, doprowadziłoby to zapewne do całkowitego zaprzestania wykonywania świadczeń zdrowotnych wobec pacjentów, co byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Tylko w okresie od stycznia 2013 r. do maja 2013 r. w prowadzonych postępowaniach sądowych przeciwko Szpitalowi zasądzono kwotę ok. 18.000.000,00 zł. Należy zaznaczyć, iż jest to tylko kwota należności głównej, do której następnie doliczane są odsetki za zwłokę, koszty procesu, koszty zastępstwa procesowego i inne koszty dodatkowe, które dodatkowo utrudniają działalność medyczną Szpitala. Trudna sytuacja finansowa powoduje, iż poza kwotami należności głównych, których nie ze swojej winy nie może uregulować w terminie, zobowiązany jest w konsekwencji do zapłaty wysokich kosztów prowadzonych postępowań sądowych i egzekucyjnych. Rozłożenie kwoty wymaganej wierzytelności na raty pozwoliłoby jednak pozwanemu nie tylko na efektywne wykonanie orzeczenia Sądu na rzecz wierzyciela, ale także na uniknięcie dodatkowego nadmiernego obciążenia budżetu Szpitala związanego z kosztami ewentualnego skierowania przedmiotowych wierzytelności na drogę postępowania egzekucyjnego.

Wobec powyższego, jednorazowa zapłata dochodzonej przez powoda należności będzie dla pozwanego nie tylko utrudnieniem w przeprowadzaniu dalszej restrukturyzacji, ale przede wszystkim wpłynie na jakość udzielanych świadczeń, a w dalszej perspektywie może spowodować zagrożenie istnienia jednostki powołanej w pierwszej kolejności do realizacji zadań, jakimi są ochrona życia i zdrowia ludzkiego.

W ocenie pozwanego, mając na względzie jego status jako jednostki ochrony zdrowia, a także jego sytuację finansową, zasada słuszności przemawia za uznaniem, iż zachodzi szczególnie uzasadniony przypadek w rozumieniu art. 320 k.p.c., który uzasadnia rozłożenie, przy zastosowaniu moratorium sędziego, dochodzonej należności na raty, jak również nieobciążanie dalszymi odsetkami od tak oznaczonego zobowiązania. Mając na uwadze założenia planu naprawczego, pozwany zaproponował spłatę należności w kwocie 285.907,14 zł w 6 (sześciu) miesięcznych ratach - przy czym pierwsza w kwocie 47.652,14 zł płatna na koniec sierpnia 2013 r. kolejne natomiast w kwocie 47.651,00 zł płatne na koniec kolejnych miesięcy, począwszy od września.

Pozwany podkreślił, że zarówno sądy rejonowe, jak i okręgowe rozpatrując podobne sprawy niejednokrotnie również uwzględniały wniosek Szpitala o rozłożenie należności na raty. Reasumując, przedstawiona argumentacja, zdaniem pozwanego uzasadnia, przy uwzględnieniu zasady słuszności, rozłożenie dochodzonej należności na raty przy zastosowaniu moratorium sędziego w trybie art. 320 k.p.c., jak również nieobciążanie dalszymi odsetkami od tak oznaczonego zobowiązania, a także zwolnienie z kosztów postępowania na podstawie art. 102 k.p.c., w szczególności nieobciążanie kosztami zastępstwa procesowego. (k. 118-122).

W piśmie procesowym z dnia 16 grudnia 2013 roku powód poinformował, iż pozwany dokonał w dnu 14 października 2013 r. wpłaty kwoty 296.698,14 zł, która została zarachowana na należność główną oraz część kosztów procesu. W konsekwencji powód podtrzymał żądanie w zakresie odsetek ustawowych od dat wskazanych w pozwie do daty wspomnianej wpłaty, tj. 14 października 2013 r. oraz żądanie zasądzenia kosztów procesu.

W uzasadnieniu pisma powód wyjaśnił między innymi, że w dniu 14 października 2013 r. pozwany szpital dokonał wpłaty na rachunek pozwanego w wysokości 296.698,14 zł wskazując, iż dokonaną wpłatę należy zaliczyć na poczet należności głównej w kwocie 285.907,14 zł oraz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa prawnego w postępowaniu sądowym, tj. łącznie kwotę 10.791,00 zł. Mając na uwadze powyższe okoliczności, w szczególności fakt, iż pozwany uznał roszczenie powoda w całości oraz dokonał zapłaty przysługującej powodowi należności, która wyczerpała roszczenie główne oraz koszty procesu wraz z kosztami zastępstwa prawnego, powód wnosił o zasądzenie od pozwanego należności odsetkowej wynikającej z nieuregulowanych w terminie faktur VAT. Pozwany dokonał bowiem wpłaty na rachunek pozwanego w wysokości 10 791,00 zł, która wyczerpała roszczenie powoda w zakresie kosztów procesu oraz kosztów zastępstwa prawnego. (k. 156-161)

W pozostałym zakresie powód cofnął powództwo i zrzekł się roszczeń. (pismo procesowe z dnia 3 lutego 2014 r.)

Postanowieniem z dnia 14 lutego 2014 r. Sąd umorzył postępowanie w części, co do której nastąpiło cofnięcie powództwa. Postanowienie jest prawomocne. (k. 171-172v)

W piśmie procesowym z dnia 20 lutego 2014 r. pozwany wnosił o nieobciążanie go kosztami procesu ze względu na trudną sytuację finansową. Podkreślił też, że dokonał zapłaty kosztów procesu w kwocie 10.791,00 zł. Ponadto pozwany wskazał, że zapłata kwoty głównej oraz kosztów procesu we wskazanej wysokości nastąpiła ponad 2 miesiące przed planowanym terminem rozprawy. W konsekwencji powód miał możliwość cofnięcia powództwa przed posiedzeniem, na skutek czego zgodnie z art. 79 ust. 1 pkt 3a u.k.s.s.c. Sąd zwróciłby powodowi połowę opłaty od pozwu. Zatem kwota 7.148,00 zł tytułem opłaty od pozwu nie powinna zostać uznana za koszty niezbędne do celowego dochodzenia przez powoda swoich praw i obrony zgodnie z art. 98 k.p.c. Tymczasem powód cofnięcie powództwa co do kwoty głównej nastąpiło dopiero po przeprowadzeniu pierwszej rozprawy. (k. 180-181)

W piśmie procesowym z dnia 5 marca 2014 r. powód oświadczył, że podtrzymuje wniosek zgłoszony w piśmie z dnia 16 grudnia 2013 r. o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa prawnego w wysokości 7.200,00 zł oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w kwocie 17,00 zł.

Powód wyjaśnił, że bezspornym jest, iż pozwany w dniu 14 października 2013 r. dokonał wpłaty na rzecz powoda w wysokości 285.907,14 zł, która to została zaliczona na należność główną oraz koszty procesu zasądzone w nakazie zapłaty wydanym przez Sąd Okręgowy we Wrocławiu I Wydział Cywilny w dniu 20 czerwca 2013 r. Biorąc jednak pod uwagę fakt, iż w dniu 15 lipca 2013 r. strona pozwana złożyła sprzeciw od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym, w którym zaskarżyła nakaz zapłaty w całości, konsekwencją tego stanu rzeczy była utrata mocy przez nakaz zapłaty, wobec czego powstała konieczność złożenia przez pełnomocnika powoda wniosku o zwrot kosztów procesu od strony przegrywającej proces.

Brak orzeczenia w wyroku sądu o kosztach procesu stanowić może w przyszłości asumpt do kwestionowania słuszności uiszczenia przez pozwanego rzeczonych kosztów, co też stanowiłoby zagrożenie dla słusznych interesów powoda. Orzeczenie o kosztach w wyroku kończącym postępowanie w sprawie nie będzie wiązać się z jakimikolwiek dodatkowymi kosztami dla strony pozwanej, a jedynie ma na celu stwierdzenie w wyroku sądu obowiązku poniesienia tych kosztów przez pozwanego. Jak niejednokrotnie podkreślano, powód z całą stanowczością przyznaje, iż otrzymał od pozwanego wpłatę, z której kwota 10.791,00 zł stanowi należność odpowiadająca kosztom procesu, w tym kosztom zastępstwa procesowego.

Odnosząc się zaś do wniosku pozwanego o nieobciążanie go jakimikolwiek kosztami postępowania, mając na względzie treść art. 102 k.p.c., w ocenie powoda wniosek ten nie powinien zasługiwać na uwzględnienie sądu. Pozwany bowiem poprzez dokonanie wpłaty w wysokości 10.791,00 zł uznał roszczenie powoda w tym zakresie, natomiast fakt poniesienia przez pozwanego kosztów procesu świadczy o jego zdolności finansowej, co stoi w sprzeczności z ideą wyrażoną w treści art. 102 k.p.c. (k. 185-186)

W toku rozprawy w dniu 28 marca 2014 r. powód podtrzymał żądanie zasądzenia kosztów procesu w łącznej kwocie 21.513,00 zł. (k. 191v).

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Powództwo, w zakresie w jakim było podtrzymywane w chwili zamknięcia rozprawy, zasługuje na uwzględnienie. Strona pozwana nie kwestionowała swojego długu wobec powódki w zakresie należności głównej i akcesoryjnej (w tym prawidłowości ich wyliczeń) ani dokumentów w formie faktur VAT, z których należność miała wynikać. W toku procesu ustalono także bezsporny fakt, że wszystkie faktury zostały zaakceptowane, a terminy płatności z nich wynikające były wcześniejsze, niż początkowe daty okresów, za które sprzedawca (powódka w sprawie) naliczył odsetki za opóźnienie.

Zgodnie z art. 481 § 1 k.c. wierzyciel ma prawo dochodzić odsetek za opóźnienie, zaś zgodnie z § 2 przepisu należą mu się odsetki ustawowe, o ile stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona.

Z uwagi na zapłatę należności głównej bezprzedmiotowe stało się żądanie pozwanego jej rozłożenia na raty. Bezsporne okazało się też zasądzenie odsetek ustawowych od wskazanych przez powoda kwot i dat do dnia zapłaty należności głównej, co nastąpiło w pkt I wyroku. Spór dotyczył zatem wyłącznie kosztów procesu.

Otóż w pierwszej kolejności należy stwierdzić, że strona pozwana powołuje się na swoją trudną sytuację majątkową. Zgodnie zaś z treścią art. 102 k.p.c. w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. W ocenie Sądu taki szczególny wypadek jednak w sprawie nie zachodzi. Zarówno powódka, jak też pozwany uczestniczą w obrocie gospodarczym, mimo braku celu w postaci zysku pozwany jest zobligowany do prowadzenia działalności planowej, ukierunkowanej na racjonalne gospodarowanie powierzonym mu mieniem. Nie sposób nie zauważyć, że poprzez określone zachowania faktyczne, które nie zasługują na jurydyczną aprobatę, pozwany dążył do obciążenia swojego kontrahenta (powoda) ciężarem finansowym własnej działalności, mimo że nie miał on żadnego obowiązku jego ponoszenia, a zasada równości stron stosunków cywilnoprawnych sprawia, że ich interesy (np. osiąganie zysku z prowadzonej działalności gospodarczej) winny podlegać identycznej ochronie prawnej, jak interesy pozwanego, realizującego także cele publicznoprawne, lecz w sposób odpłatny, a nie charytatywny zwłaszcza, że pozwany jest podmiotem, którego prowadzenie (w tym, w zakresie działalności finansowej) należy do zadań województwa – jednostki samorządu terytorialnego najwyższego szczebla. Pozwany już w marcu 2013 r. otrzymał wezwanie powódki do zapłaty należności objętych przedmiotowymi fakturami (k. 99-101). Mimo tego, przez okres kilku dalszych miesięcy nie uczynił nic, by zapłacić swój dług, czerpiąc korzyści z „nieodpłatnego” dostarczania towarów przez powódkę.

W drugiej kolejności należy stwierdzić, że stanowisko pozwanego, iż powód mógł uzyskać zwrot połowy opłaty od pozwu jest chybione. Zgodnie bowiem z treścią art. 79 ust. 1 pkt 3 ppkt a) ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych1, Sąd z urzędu zwraca stronie połowę uiszczonej opłaty pisma cofniętego przed rozpoczęciem posiedzenia, na które sprawa została skierowana.

Nie sposób jednak nie zauważyć, że w cytowanym wyżej przepisie chodzi o cofniecie pisma w pełnym zakresie, a nie w części. Tymczasem z uwagi na fakt, iż w toku procesu (przed posiedzeniem) pozwany nie zapłacił na rzecz powoda odsetek ustawowych, a tylko należność główną i część kosztów procesu, nie można było racjonalnie oczekiwać od powoda cofnięcia pozwu w całości. W konsekwencji zwrot połowy opłaty od pozwu na rzecz powoda nie mógł mieć miejsca.

W trzeciej kolejności należy stwierdzić, że nie jest z kolei trafne stanowisko powoda, iż Sąd powinien zasądzić na jego rzecz koszty procesu w pełnej wysokości, ignorując fakt dokonania zapłaty przez pozwanego kwoty 10.791,00 zł tytułem części tych kosztów. Dzieje się tak dlatego, że w rezultacie uwzględnienia takiego wniosku powoda mógłby powstać tytuł egzekucyjny, a następnie wykonawczy, obejmujący po części spełnione świadczenie. Tymczasem Sąd, zgodnie z treścią art. 316 § 1 k.p.c., wydając wyrok, bierze za podstawę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy.

Należy wreszcie podkreślić, że spełniając świadczenie w toku procesu pozwany nie może być traktowany jako nie dający powodu do jego wytoczenia, a koszty procesu poniesione przez powoda okazały się być celowe. W związku z tym jako podstawę omawianego rozstrzygnięcia Sąd przyjął treść art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c.

Celowe koszty procesu po stronie powoda obejmowały: opłatę od pozwu (14.296,00 zł), opłatę skarbową od jednego stosunku pełnomocnictwa (17,00 zł) i wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 7.200,00 zł, ustalone zgodnie z § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu2.

Z podanych wyżej przyczyn od łącznej kwoty kosztów procesu w wysokości 21.513,00 zł należało jednak odjąć kwotę zapłaconą już powodowi przez pozwanego z omawianego tytułu. Dlatego zasądzeniu podlegała wyłącznie różnica wynosząca:

21.513,00 zł - 10.791,00 zł = 10.722,00 zł.

Mając powyższe na względzie, Sąd orzekł jak w sentencji.

1 Tekst jedn. Dz. U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594 ze zm.

2 Tekst jedn. Dz. U. z 2013 r., poz. 490.