Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 kwietnia 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku w II Wydziale Karnym w składzie

przy udziale Prokuratora Prokuratury Apelacyjnej w Białymstoku – Anny Malczyk

po rozpoznaniu w dniu 8 kwietnia 2014 r.

sprawy J. K.

o zadośćuczynienie za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie

z powodu apelacji wniesionej przez prokuratora

od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku

z dnia 3 grudnia 2013 r. sygn. akt III Ko 361/13

I.  zmienia wyrok w zaskarżonej części w ten sposób, że obniża zasądzone na rzecz J. K. zadośćuczynienie do kwoty 15.000 (piętnastu tysięcy) złotych;

II.  kosztami postępowania odwoławczego obciąża Skarb Państwa.

UZASADNIENIE

Pełnomocnik J. K. wniósł o odszkodowanie w kwocie 34.300,- zł i zadośćuczynienie w kwocie 50.000,- zł za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie jego mandanta, w okresie od dnia 21 listopada 2010 r. do dnia 10 marca 2011 r. W toku postępowania przed Sądem Okręgowym w Białymstoku pełnomocnik cofnął wniosek o zasądzenie na rzecz wnioskodawcy odszkodowania za utracony zarobek.

Wyrokiem z dnia 3 grudnia 2013 r. sygn. akt III Ko 361/13 Sąd Okręgowy w Białymstoku zasądził od Skarbu Państwa na rzecz J. K. kwotę 25.000,- zł tytułem zadośćuczynienia. W pozostałym zakresie wniosek oddalił. Kosztami postępowania obciążył Skarb Państwa.

Od tego wyroku złożył apelację prokurator. Zaskarżył wyrok, na podstawie art. 425 § 1 i 2 kpk oraz art. 444 kpk, w części dotyczącej zasądzenia zadośćuczynienia na niekorzyść wnioskodawcy J. K.. Na podstawie art. 438 pkt 2 kpk i art. 437 § 1 i 2 kpk, zarzucił wyrokowi – obrazę przepisów postępowania mającą wpływ na treść orzeczenia, a mianowicie:

- art. 4 kpk, art. 7 kpk, art. 410 kpk i art. 424 § 2 kpk, poprzez dokonanie dowolnej oceny materiału dowodowego i poczynienie ustaleń faktycznych jedynie w oparciu o wybrane okoliczności, bez odniesienia wysokości żądania do realiów sprawy, w tym stopnia dolegliwości fizycznych i psychicznych oraz średniej stopy życiowej społeczeństwa, z pominięciem okoliczności przemawiających za ograniczeniem wysokości zadośćuczynienia i bez wskazania sposobu wyliczenia tej kwoty, co doprowadziło do niezasadnego zasądzenia na rzecz wnioskodawcy w zdecydowanie zawyżonej, nieodpowiedniej wysokości zadośćuczynienia w kwocie 25.000,- zł za oczywiście niezasadne pozbawienie wolności w postaci tymczasowego aresztowania w okresie od 21 listopada 2010 r. do 10 marca 2011 r.;

- art. 366 § 1 kpk w zw. z art. 170 § 1 pkt 3 kpk poprzez oddalenie wniosku prokuratora o dopuszczenie dowodu z akt osobowych pobytu wnioskodawcy w Areszcie Śledczym w B.i zaniechanie przez to wyjaśnienia istotnych w sprawie okoliczności.

W konkluzji wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez obniżenie wysokości zadośćuczynienia do kwoty 15.000,- zł.

Ponadto, na podstawie art. 427 § 3 kpk i art. 452 § 2 kpk, wniósł o dopuszczenie dowodu z akt osobowych pobytu J. K. w Areszcie Śledczym w B.na okoliczność warunków wykonywania środka izolacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Wywiedziona apelacja jest trafna. Prokurator ma rację, że zaskarżone orzeczenie nie ma przymiotu swobodnego w rozumieniu art. 7 kpk w zw. z art. 366 §1 kpk i art. 410 kpk, gdyż zapadło bez należytego wyjaśnienia i rozważenia wszystkich okoliczności istotnych dla prawidłowego rozstrzygnięcia sprawy.

W rezultacie Sąd Okręgowy przyjął za podstawę ustaleń faktycznych niezweryfikowane subiektywne zapatrywania wnioskodawcy, odnośnie warunków i przebiegu osadzenia w ramach środka zapobiegawczego, co doprowadziło do błędnych ustaleń faktycznych w zakresie cierpień fizycznych i psychicznych, jakich miał doznać wnioskodawca w związku z tymczasowym aresztowaniem i skutkowało jednoznacznym przeszacowaniem wysokości zasądzonego zadośćuczynienia w stosunku do ich rzeczywistego obrazu.

Należy podkreślić, że Sąd Okręgowy niezasadnie oddalił wniosek Prokuratora o przeprowadzenie dowodu z akt osobowych tymczasowo aresztowanego. Rzecz bowiem w tym, że dowód ten mógł być przydatny do weryfikacji twierdzeń wnioskodawcy odnośnie warunków i przebiegu tymczasowego aresztowania w znacznie szerszym zakresie, niż to wynika z treści postanowienia Sądu I instancji, które wbrew tezie dowodowej Prokuratora, niesłusznie zawęziło istotną dla rozstrzygnięcia sprawy materię do akcentowanej przez wnioskodawcę kwestii, iż był szykanowany w Areszcie Śledczym w B.przez współosadzonych, i że nie informował o tym administracji w/w jednostki, gdyż nie mógł tego uczynić z uwagi na fakt, że pociągnęłoby to wobec niego eskalację negatywnych zachowań ze strony grupy „grypsujących”.

W tym stanie rzeczy, Sąd Apelacyjny, na wniosek Prokuratora, zgodnie z treścią przepisu art. 452 § 2 kpk - uznając potrzebę uzupełnienia przewodu sądowego, mając na względzie przyspieszenie postępowania oraz brak konieczności przeprowadzenia na nowo przewodu w całości lub w znacznej części, przeprowadził dowód z dokumentów zawartych we wspomnianych aktach.

W świetle treści ujawnionych przez Sąd Apelacyjny dokumentów z wyżej wskazanych akt jasnym stało się, że Sąd Okręgowy poczynił w istotnym dla rozstrzygnięcia sprawy zakresie wadliwe ustalenia faktyczne, na skutek bezkrytycznego przyjęcia subiektywnych twierdzeń wnioskodawcy za oddające obiektywnie rzeczywisty stan rzeczy, co do warunków i przebiegu stosowanego wobec wnioskodawcy środka zapobiegawczego.

Ze wspomnianych dokumentów wynika bowiem w niewątpliwy sposób, że wnioskodawca został osadzony po przyjęciu do Aresztu Śledczego w B. w celi dwuosobowej i nastąpiło to z uwagi na względy jego bezpieczeństwa, podyktowane rodzajem stawianego mu zarzutu. Wnioskodawca był przy tym informowany przez administrację Aresztu Śledczego o potencjalnym zagrożeniu ze strony współosadzonych i oświadczył, że czuje się bezpieczny i nie obawia się o swoje bezpieczeństwo osobiste, próśb i pytań nie zgłaszał. Do celi czteroosobowej wnioskodawca został przeniesiony dopiero na 3 dni przed zwolnieniem z Aresztu Śledczego. Wnioskodawca wystąpił o zezwolenie na posiadanie w celi własnego telewizora i uzyskał na to zgodę. Jednocześnie z książki zdrowia wnioskodawcy wynika, że leczył się w Areszcie Śledczym w związku z przeziębieniem – stanem zapalnym barku, którego nabawił się 2-3 miesiące wcześniej, w okresie tymczasowego aresztowania, na spacerze, a zatem w okresie grudnia 2010 - pierwszej dekady stycznia 2011 r.

Wiarygodne dokumenty zawarte w aktach osobowych podważają zatem twierdzenia wnioskodawcy, co do tego, że przebywał w celach wieloosobowych (5-6 osobowej, następnie 4 osobowej, a wreszcie w 12-16 osobowej), że pierwszy raz, z uwagi na obawę przez współosadzonymi, udało mu się nie korzystać ze spacerów przez półtora miesiąca. Zarazem fakt, iż wnioskodawca przez praktycznie cały okres osadzenia przebywał w celi dwuosobowej wyklucza też zasadność sugestii wnioskodawcy, że współosadzeni dopuszczali się wobec niego opisywanych przezeń zachowań takich jak – bicie, poniżanie, kopanie, szturchanie, kradzież paczek żywnościowych, zmuszanie do sprzątania celi i prania rzeczy osobistych innych osób, zmuszanie do masowania współosadzonych, przypalanie zapalniczką etc., które – w świetle uzasadnienia zaskarżonego wyroku – w zasadniczy sposób zaważyły na poczynionych przez Sąd I instancji ustaleniach i wysokości zasądzonego zadośćuczynienia.

Nie inaczej jest w wypadku ustaleń Sądu Okręgowego dotyczących relacji wnioskodawcy z najbliższymi. Wnioskodawca w okresie tymczasowego aresztowania, poza widzeniami z obrońcą, był kilkakrotnie odwiedzany przez żonę lub syna oraz dwukrotnie otrzymał paczki żywnościowe. Nie sposób zatem przyjąć, aby stosunki rodzinne wnioskodawcy rzeczywiście uległy zachwianiu, gdyż rzeczone okoliczności świadczą o tym, że wnioskodawca nie został odrzucony przez najbliższych, przeciwnie zaś żona i syn wspierali i troszczyli się o niego. Zatem i w tym zakresie ustalenia Sądu meriti, nie były trafne, a przecież również zaważyły na wysokości zadośćuczynienia.

W tym stanie rzeczy jasne jest, że Sąd Okręgowy zasądził na rzecz wnioskodawcy zadośćuczynienie, które jawi się jako oczywiście nadmierne w stosunku do faktycznie doznanej przez wnioskodawcę krzywdy, która wbrew ustaleniom Sądu Okręgowego nie odbiegała jednak w istotny sposób od stopnia przeciętnej w wypadkach niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania.

Sąd Apelacyjny był zatem zmuszony obniżyć zasądzone na rzecz J. K. odszkodowanie do trafnie wnioskowanej przez prokuratora kwoty 15.000, - zł.

W świetle całości powyższych ustaleń kwota ta odpowiada pojęciu „sumy odpowiedniej” w rozumieniu art. 445 § 1 kc. Uwzględnia indywidualny charakter sprawy, jest dostosowana do rzeczywistego charakteru i stopnia cierpień psychicznych i fizycznych, jakich doznał wnioskodawca w związku z niewątpliwie niesłusznym tymczasowym aresztowaniem – ich intensywności, czasu trwania, następstw dla jego życia osobistego. Ma jednoznacznie charakter kompensacyjny – przedstawia z pewnością dla wnioskodawcy odczuwalną wartość ekonomiczną, która zarazem odpowiada aktualnym warunkom i przeciętnej stopie życiowej społeczeństwa, a zatem nie ma przymiotu nadmiernej korzyści finansowej.

O kosztach postępowania odwoławczego rozstrzygnięto zgodnie z art. 554 § 2 kpk.

Z tych wszystkich względów Sąd Apelacyjny orzekł jak w wyroku.