Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 kwietnia 2014r.

Sąd Okręgowy w Suwałkach I Wydział Cywilny w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 09 kwietnia 2014 roku w Suwałkach

na rozprawie

sprawy z powództwa K. N. i Z. N.

przeciwko Wspólnocie Mieszkaniowej (...) położonej w E. ul. (...)

o naruszenie posiadania

na skutek apelacji powodów K. N. i Z. N.

od wyroku Sądu Rejonowego w Ełku

z dnia 30 grudnia 2013r., sygn. akt I C 670/12

1.  Oddala apelację;

2.  Zasądza od powodów K. N. i Z. N. na rzecz pozwanego Wspólnoty Mieszkaniowej (...) położonej w E. ul. (...) kwotę 60 zł (sześćdziesiąt złotych) tytułem kosztów zastępstwa procesowego przed Sądem II – giej instancji.

Sygn. akt I Ca 88/14

UZASADNIENIE

Powodowie K. N. i Z. N. prowadzący działalność gospodarczą pod firmą (...) spółka cywilna wystąpili z pozwem przeciwko Wspólnocie Mieszkaniowej położonej w E. przy ul. (...), w którym domagali się przywrócenia naruszonego posiadania przez zawieszenie na elewacji budynku przy ul. (...) w E. od strony tej ulicy szyldów i reklam powodów zdjętych 12 listopada 2012 r. w postaci szyldu / reklamy poziomej nad witryną lokalu użytkowego nr (...) przy ul. (...) z napisami (...) (...), (...), (...) ze znakiem (...), dalszymi napisami (...)i (...), (...), (...), zawieszenie szyldu pionowego narożnego z nazwą (...) na elewacji budynku przy wejściu do lokalu nr (...) przy ul. (...) po lewej stronie od wejścia od ulicy (...), zawieszenie poziomego szyldu / reklamy z napisem (...) Biuro (...) nad wejściem zewnętrznym od ulicy do lokalu nr (...) przy ul. (...), oraz zasądzenia od pozwanej na rzecz powodów kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa prawnego.

W uzasadnieniu pozwu podali, że powodowie są właścicielami lokalu użytkowego położonego w E. przy ul. (...), gdzie prowadzą usługi turystyczne – biuro (...). Powodowie w porozumieniu z Urzędem Miasta E. w 2000 r. zamontowali reklamy / szyldy. Dnia 8 października 2012 r. pozwana Wspólnota Mieszkaniowa zażądała bezzwłocznego demontażu reklam / szyldów. Powodowie nie wyrazili zgody na powyższe, wobec tego Wspólnota podjęła czynności, które doprowadziły do ich zdjęcia. Powodowie powołali się na art. 344 k.c.

Pozwana Wspólnota Mieszkaniowa (...) Wspólnej położonej w E. przy ul. (...) w odpowiedzi na pozew wnosiła o oddalenie powództwa i zasądzenia na rzecz pozwanej zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości stawki sześciokrotnej. Uzasadniając powyższe stanowisko pełnomocnik pozwanej Wspólnoty podkreślił, iż powodowie nie uzyskali zgody Wspólnoty na montaż tablic reklamowych / szyldów wraz z konstrukcją wsporczą na elewacji budynku i byli wzywani do demontażu ich, czego nie uczynili. Inne osoby, które zamieściły szyldy i reklamy na elewacji budynku także były wzywane do ich usunięcia i zastosowały się do tego. Ponadto demontaż tych szyldów / reklam zamontowanych przez powodów dokonany został przez podmiot trzeci, co podniesiono z ostrożności procesowej. Pełnomocnik pozwanej Wspólnoty powołał się na art. 5 k.c. podnosząc, iż powodowie pomimo wielokrotnych i uzasadnionych żądań pozwanej nie demontując szyldów / reklam nadużywają prawa.

Sąd Rejonowy w Ełku wyrokiem z dnia 30 grudnia 2013 r. wydanym w sprawie I C 670/12 powództwo oddalił i zasądził od powodów K. N. i Z. N. na rzecz pozwanej Wspólnoty Mieszkaniowej (...) Wspólnej położonej w E. ul. (...) kwotę 173,00 zł z tytułu zwrotu kosztów postępowania w sprawie.

Sąd Rejonowy ustalił, że powodowie K. N. i Z. N. są właścicielami lokalu użytkowego położonego w E. przy ul. (...) na parterze nr (...). W lokalu tym prowadzą działalność gospodarczą – usługi turystyczne – biuro (...). Powodowie za zgodą Urzędu Miasta E. dokonali montażu reklamy na elewacji zewnętrznej. Dnia 8 października 2012 r. Wspólnota Mieszkaniowa (...) Wspólnej położonej w E. przy ul. (...) wezwała powodów do bezzwłocznego usunięcia reklam / szyldów z elewacji budynku w celu przeprowadzenia remontu tej elewacji. Do żądania tego powodowie się nie zastosowali. Między stronami toczyła się dyskusja na piśmie dotycząca usunięcia tych reklam / szyldów, która jednak nie doprowadziła do uzgodnienia stanowisk.

Pozwana Wspólnota podjęła 22 października 2012 r. uchwałę nakazującą bezzwłoczny demontaż reklam / szyldów w związku z remontem elewacji budynku i dociepleniem, dokonanie demontażu ich we własnym zakresie pod rygorem zlecenia demontażu firmie zewnętrznej i obciążenia kosztem właściciela lokalu użytkowego, a ponowny montaż Wspólnota uzależniła od uzyskania zgody Wspólnoty w formie uchwały oraz konserwatora zabytków. Uchwałę tę powodowie zaskarżyli do Sądu Okręgowego w Suwałkach.

Dnia 12 listopada 2012 r. szyldy powodów zdemontował przedsiębiorca W. F. na zlecenie Wspólnoty.

Sąd wskazał, iż zgodnie z art. 344 § 1 kc przeciwko temu, kto samowolnie naruszył posiadanie, jak również przeciwko temu, na czyją korzyść naruszenie nastąpiło, przysługuje posiadaczowi roszczenie o przywrócenie stanu poprzedniego i o zaniechanie naruszeń. Roszczenie to nie jest zależne od dobrej wiary posiadacza ani od zgodności posiadania ze stanem prawnym, chyba że prawomocne orzeczenie sądu lub innego powołanego do rozpoznawania spraw tego rodzaju organu państwowego stwierdziło, że stan posiadania powstały na skutek naruszenia jest zgodny z prawem.

W przedmiotowej sprawie niewątpliwie doszło do naruszenia posiadania powodów, czego właściwie, choć nie wprost sama pozwana Wspólnota nie kwestionowała. Strona pozwana twierdziła natomiast, iż demontaż szyldów / reklam był niezbędny do przeprowadzenia docieplenia i remontu elewacji budynku przy ul. (...). Zdaniem świadka, który jest właścicielem firmy, która dokonywała docieplenia wykonanie pracy bez demontażu szyldów / reklam nie byłoby możliwe. Sąd dał wiarę zeznaniom tego świadka, gdyż są one logiczne i co do zasady nie były kwestionowane nawet przez stronę powodowa oraz korespondują z innymi dowodami zgromadzonymi w sprawie.

Pełnomocnik pozwanej Wspólnoty podnosił jako podstawę żądania oddalenia powództwa art. 5 k.c. Przepis ten mówi, iż nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno – gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego; takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

Określenie prawa podmiotowego jest przedmiotem szerokiej dyskusji w doktrynie, ale nie budzi wątpliwości, że konstytuuje ono wachlarz uprawnień, które chronią wskazany stan rzeczy /interes/ podmiotu. Prawo podmiotowe rozpatrywać należy przede wszystkim jako sytuację prawną podmiotu, który uzyskuje wolność zachowań w określonej sferze prawnej lub przestrzennej (fizycznej) oraz kompetencję do dokonywania czynności prawnych dotyczących tej sytuacji, a wszystkie pozostałe podmioty mają obowiązek nieingerowania w tę sferę zarówno poprzez czynności prawne, jak i faktyczne, ponieważ podmiot uprawniony dysponuje względem nich roszczeniem (zarówno materialnoprawnym, jak i procesowym) o zaniechanie takich naruszeń. Treść prawa podmiotowego wskazuje szereg uprawnień podmiotu, niemniej sposób ich realizacji (wykonywania) pozostawiony jest decyzji podmiotu, którego swoboda jest jednak w tej mierze ograniczona kilkoma czynnikami.

Sąd podkreślił, iż w aspekcie wewnętrznym struktura uprawnień tworzących prawo podmiotowe oraz występujące pomiędzy nimi związki prakseologiczne uniemożliwiają jednoczesną realizację niektórych uprawnień z uwagi na korzystanie z innych uprawnień. Konieczne jest więc ustalenie i wybór aktualnie dostępnej konfiguracji elementów prawa podmiotowego. Ponadto sytuacja każdego podmiotu pozostaje także w aspekcie zewnętrznym w złożonych związkach strukturalnych i prakseologicznych z sytuacjami prawnymi i społecznymi innych podmiotów. Podmiot korzystający ze swojego prawa powinien zatem mieć na uwadze te wewnętrzne i zewnętrzne uwarunkowania i dokonywać poprawnego w danej chwili wyboru „dostępnych" mu strukturalnie i prakseologicznie uprawnień. W aspekcie zewnętrznym pojawia się tutaj także zagadnienie ewentualnej kolizji prawa danego podmiotu z prawami podmiotowymi innych osób, rozstrzyganych na zasadzie pierwszeństwa albo innych występujących w systemie prawnym reguł. Unormowanie art. 5 kc „ przełamuje zasadę, że wszystkie prawa podmiotowe korzystają z ochrony prawnej". W związku z tym art. 5 kc może być stosowany tylko jako szczególny wyjątek. Stosowanie tego przepisu nie może zatem iść jeszcze dalej i prowadzić do zanegowania samego faktu istnienia prawa podmiotowego, ponieważ instytucja nadużycia prawa dotyczy praw istniejących, których byt jest od niej całkowicie niezależny. Tym bardziej przepis art. 5 kc nie może nigdy „stanowić samodzielnej podstawy dochodzonego roszczenia". Jak wskazał SN w nowszej judykaturze, dla zastosowania art. 5 kc konieczne jest wystąpienie trzech podstawowych przesłanek: istnienie prawa, które zostaje nadużyte, czynienie z niego użytku oraz sprzeczność tego użytku z kryteriami nadużycia prawa. Na uwagę zasługuje zwłaszcza pierwsza przesłanka, wskazująca na istnienie nadużywanego prawa, co przemawia na rzecz uwzględnienia tzw. teorii zewnętrznej. Klauzula generalna z art. 5 kc dotyczy zarówno zachowań faktycznych, jak i czynności prawnych / także proceduralnych /, dokonywanych na podstawie kompetencji wchodzących w zakres danego prawa podmiotowego.

Gdyby nie dokonano demontażu reklam / szyldów zamontowanych przez powodów na elewacji zewnętrznej budynku nie byłoby możliwe docieplenie budynku i remont elewacji. Gdyby powodowie jako członkowie Wspólnoty uniemożliwili remont elewacji, działaliby na szkodę Wspólnoty w ocenie Sądu i w tym kontekście nie mogą skutecznie skorzystać ze swego prawa podmiotowego żądając ochrony przewidzianej art. 344 kc.

Sąd wskazał, że podnoszona sprawa ewentualnego uprzywilejowania najemcy S. W. i zezwolenie mu na szczególnych prawach na powieszenie reklam na elewacji zewnętrznej budynku nie znalazła potwierdzenia w materiale dowodowym zgromadzonym w sprawie niniejszej.

Biorąc powyższe rozważania pod uwagę, Sąd oddalił żądanie pozwu.

Rozstrzygnięcie dotyczące kosztów postępowania oparte zostało o art. 98 kpc.

Apelację od powyższego orzeczenia wywiedli powodowie, zaskarżając je w całości i zarzucając mu:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego, w szczególności:

a.  art. 344 k.c. w zw. z art. 55 ¹ k.c. i art. 5 k.c. poprzez nieuwzględnienie bezprawnego naruszenia wieloletniego, niezakłóconego posiadania, przez powodów reklam i szyldów, stanowiących składnik majątkowy, identyfikujący prowadzone przez nich przedsiębiorstwo i bezpodstawnego oddalenia powództwa , pomimo ustalenia w uzasadnieniu, że w spornej sprawie doszło do naruszenia posiadania;

b.  art. 5 k.c. w zw. z art. 58 § 1 i 2 k.c., poprzez bezpodstawne przyjęcie, że dokonane naruszenie posiadania przez stronę pozwaną było uzasadnione i podyktowane ochroną jej interesów i przez to bezpodstawne przyjęcie ,że żądanie strony powodowej dotyczące ochrony jej posiadania stanowi nadużycie korzystania ze swojego prawa w sprzeczności ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa dając tym samym przyzwolenie na naruszenie posiadania w sytuacji gdy strona pozwana, nie podejmując żadnej próby zawarcia porozumienia dopuściła się naruszenia prawa ;

2.  naruszenie przepisów postępowania, w szczególności:

a.  art. 478 k.p.c. poprzez niezastosowanie się do zawartej w tym przepisie reguły stanowiącej obowiązek ograniczenia badania sprawy tylko do badania ostatniego stanu posiadania i faktu jego ewentualnego naruszenia, bez rozpoznawania samego prawa,

b.  art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 232 k.p.c. przez dowolną i bezpodstawną ocenę zgromadzonego materiału dowodowego, a zwłaszcza pominięcie przy rozstrzyganiu sporu okoliczności wskazanych w pismach wystosowywanych przez stronę powodową pod adresem Wspólnoty, w których wyraźnie zawarte były propozycje złagodzenia konfliktu w drodze zawarcia porozumienia; także błędne przyjęcie, że w sprawie zasadniczy spór dotyczy samego zdjęcia reklam i szyldów, przy jednoczesnym nieuwzględnieniu kwestii ewentualnego faworyzowania przy dostępie do elewacji najemcy ze szkodą dla strony powodowej co wynika między innymi z treści dziennika budowy oraz wskazywanej potrzeby uzyskiwania wtórnej zgody na ponowne zawieszenie spornych reklam i szyldów w sytuacji gdy w imieniu pozwanej wspólnoty administrator pismem z 2007 r. wyraźnie akceptował istnienie reklam i szyldów strony powodowej wnosząc jedynie o poprawienie zamontowania wsporników co świadczy o zgodzie w imieniu wspólnoty na utrzymywani reklam i szyldów w stanie w jakim pozostawały aż do czasu naruszenia posiadania.

Z uwagi na powyższe, wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i uwzględnienie powództwa w całości i o zasądzenie od pozwanej na rzecz powodów kosztów procesu i kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych za obie instancje. Ewentualnie z ostrożności procesowej wnieśli o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, z uwzględnieniem kosztów postępowania za obie instancje.

Pozwana w odpowiedzi na apelację wniosła o jej oddalenie i zasądzenie od powodów solidarnie kosztów zastępstwa procesowego w kwocie stanowiącej sześciokrotność stawki minimalnej.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelację powodów należy uznać za bezzasadną.

Sąd Rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych w sprawie, które legły u podstaw zaskarżonego orzeczenia, ustalenia te Sąd Odwoławczy uznaje za własne. Jednakże wywód prawny dokonany przez Sąd Rejonowy nie jest trafny, przez co Sąd Okręgowy nie podzielił go w całości.

Przepis art. 344 § 1 kc dotyczy dwóch stanów faktycznych, które stanowią przesłanki roszczeń posesoryjnych: pozbawienie posiadania oraz zakłócenie posiadania. W zależności od tego, z jakim naruszeniem posiadania będziemy mieli do czynienia, takie roszczenie będzie przysługiwało posiadaczowi. I tak, w przypadku pozbawienia posiadania można żądać przywrócenia posiadania, a w przypadku zakłócenia posiadania zaniechania dalszych naruszeń.

Roszczenia posesoryjne mają na celu przywrócenie władztwa faktycznego nad rzeczą w rozmiarach, w jakich władał nią posiadacz przez naruszeniem posiadania. Zmierzają one jedynie do usunięcia skutków naruszeń, o ile te mają charakter trwały. Roszczenia posesoryjne są ograniczone co do skutków, ponieważ posiadacz nie zawsze jest w stanie uzyskać przywrócenie stanu poprzedniego (pełna restytucja). Wynika to z tego, że zmiany dokonane przez naruszającego mogą być odwracalne lub nieodwracalne, wywołując niekiedy szkodę. W przypadku zmian odwracalnych roszczenie o przywrócenie stanu poprzedniego jest możliwe i wywoła ono pełną restytucję. Inaczej będzie, gdy naruszający spowodował w przedmiocie posiadania zmiany nieodwracalne i wtedy posiadacz uzyskując ponowne władztwo nad rzeczą w wyniku roszczenia posesoryjnego o przywrócenie posiadania uzyska jedynie takie władztwo nad rzeczą, jakie wynika z jego przedmiotu. Oczywiście w przypadku zniszczenia rzeczy posiadanie wygasa i przywrócenie stanu poprzedniego, czy przywrócenie posiadania jest niemożliwe.

Naruszenie posiadania może polegać na pozbawieniu posiadania lub zakłóceniu posiadania. W związku z tym orzeczenie sądu może przybrać postać, bądź wydania nakazu wydania rzeczy powodowi bądź zakazu dokonywania działań zakłócających posiadanie. Należy zauważyć, że w doktrynie i orzecznictwie panuje zgodny pogląd, iż ochrona posesoryjna nie uprawnia do żądania, aby osoba która dopuściła się naruszenia posiadania, przywróciła stan poprzedni, jeżeli tę rzecz przy okazji naruszenia posiadania uszkodziła lub całkowicie zniszczyła. Przywrócenia stanu poprzedniego można się domagać w postępowaniu w sprawie o naruszenie posiadania, jedynie w przypadku, gdy stanie się to niezbędne dla samego przywrócenia władztwa nad rzeczą lub zagwarantowania posiadaczowi dalszego wykonywania tego władztwa. Stąd też słuszny jest pogląd, że restytucja substancji rzeczy nie należy do zakresu ochrony posesoryjnej (tak m.in. Prof. Edward Gniewek System Prawa Prywatnego Prawo Rzeczowe, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2005 r.)

W przedmiotowej sprawie roszczenie posesoryjne zawierało żądanie restytucyjne, oznacza to, że powodowie domagali się przywrócenia stanu poprzedniego. Zauważyć należy jednak, że na skutek odłączenia reklamy doszło do sytuacji zbliżonej do stanu faktycznego, jaki był podstawą rozważań Sądu Najwyższego w wyroku z dnia 8 grudnia 1962 r. w sprawie sygn. akt I CR 985/62 roszczenie posesoryjne nie uprawnia do żądania, żeby osoba, która dopuściła się naruszenia posiadania, przywróciła poprzedni stan rzeczy, jeżeli rzecz tę przy okazji uszkodziła lub ją zniszczyła. Takie roszczenie nie jest ze swej istoty roszczeniem posesoryjnym, lecz roszczeniem o naprawienie szkody przez przywrócenie rzeczy do poprzedniego stanu in natura (art. 159 k.z.), i nie może być dochodzone w trybie posesoryjnym. Przywrócenie posiadania przez jego pełną restytucję nie byłoby możliwe, gdyż ponowne zawieszenie reklamy, na budynku, który podlega ochronie konserwatorskiej wymaga uzyskania stosownych zezwoleń. Roszczenie o ochronę posiadania nie może zastępować postępowania administracyjnego, ani służyć obejściu prawa. Należy bowiem zauważyć, iż budynek przy ul. (...) jakikolwiek nie jest indywidualnie wpisany do rejestru zabytków, jak również nie został ujęty w ewidencji zabytków, jednak położony jest na terenie układu urbanistycznego miasta E., wpisanego do rejestru, pod numerem rejestru (...). W tym zakresie należy sięgnąć do definicji „zabytku” użytego w art. 3 pkt 1 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (t. j. - Dz. U. z 2003 r., Nr 162, poz. 1568 z późn. zm.). Zgodnie z treścią tego przepisu, zabytkiem jest nieruchomość lub rzecz ruchoma, ich części lub zespoły, będące dziełem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową. Z powyższego wynika, że obszar, na którym znajduje się budynek położony przy ulicy (...) jest zabytkiem i w takiej sytuacji, umieszczenie na zabytku wpisanym do rejestru urządzeń technicznych, tablic, reklam, napisów wymaga uprzedniego wydania pozwolenia przez wojewódzkiego konserwatora zabytków (art. 36 ust. 1 pkt 10 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami). A związku z tym konieczne jest wdrożenie trybu administracyjnego, aby było możliwe umieszczenie na nim elementów zakrywających w pewien sposób elewację. Aby uzyskać taką ochronę, jakiej żądają powodowie, należy wystąpić z roszczeniem o naprawienie szkody. Powodowie w niniejszym postępowaniu nie domagali się wydania elewacji budynku w celu zawieszenia tej reklamy (wówczas mając taką zgodę sami mogliby przystąpić do uzyskania zgody konserwatora zabytków na umieszczenie reklamy) ani wydania samej reklamy (w celu uzyskania rzeczy, której posiadania zostali pozbawieni), stąd też uwzględnienie powództwa zgodnie z żądaniem pozwu nie było możliwe.

W tym miejscu zauważenia wymaga także, że elewacja budynku przy ulicy (...) w E. stanowi element nieruchomości wspólnej pozwanej Wspólnoty Mieszkaniowej, zaś dysponowanie nią nie przekracza zakresu swobodnych kompetencji zarządu wspólnoty. Powodowie dotychczas korzystali z przestrzeni reklamowej stanowiącej część nieruchomości wspólnej, za dorozumianą zgodą Wspólnoty. Nie zawierali w tym zakresie umowy ze Wspólnotą. Ponadto współposiadanie elewacji budynku ze swej istoty nie może być podzielone quoad usum. Jest bowiem ściśle powiązane z rzeczą wspólną, jak fundamenty czy też dach i może przysługiwać jedynie wspólnie wszystkim mieszkańcom. Zdarza się, że część elewacji jest wykorzystywana przez jednego ze współposiadaczy, ale w tym celu konieczne jest uzyskanie zgody pozostałych np. w uchwale.

Jak wskazują komentatorzy legitymacja czynna do wytoczenia powództwa posesoryjnego przysługuje tylko posiadaczowi rzeczy, zarówno samoistnemu, jak i zależnemu. Ochrona posesoryjna przysługuje również współposiadaczom w wypadku naruszenia przez osobę trzecią ich posiadania. Zgodnie zaś z art. 346 kc roszczenie o ochronę posiadania nie przysługuje w stosunkach pomiędzy współposiadaczami tej samej rzeczy, jeżeli nie da się ustalić zakresu współposiadania. A w niniejszej sprawie nie jest możliwe ustalenie zakresu współposiadania, bowiem nie dokonano formalnego podziału elewacji quoad usum.

Biorąc pod uwagę powyższe, w ocenie Sądu Okręgowego, nie ma podstaw do zmiany orzeczenia Sądu I instancji.

Stąd też na mocy art. 385 kpc, apelacja powodów jako nieuzasadniona, podlegała oddaleniu.

O zwrocie kosztów przed Sądem I instancji orzeczono na zasadzie art. 98 kpc, zaś w przedmiocie kosztów zastępstwa procesowego przed Sądem II instancji Sąd orzekł na podstawie art. 98 kpc w zw. z § 7 pkt 4 w zw. z § 12 ust 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności…(Dz. U. z 2013 poz. 490).