Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 maja 2014 roku

Sąd Okręgowy w Białymstoku I Wydział Cywilny

w następującym składzie:

po rozpoznaniu w dniu 16 maja 2014 roku w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa Gminy W.

przeciwko J. B., J. K., K. H., P. P. (1), J. P., A. P. (1) i D. W.

o roszczenia wynikające z prawa prasowego

I.  umarza postępowanie w zakresie powództwa przeciwko J. K.

II.  oddala powództwo w pozostałym zakresie

III.  zasądza od powódki na rzecz pozwanego J. B. kwotę 377 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego

UZASADNIENIE

Powódka Gmina W. w ostatecznie sprecyzowanym stanowisku wnosiła o zobowiązanie pozwanych redagujących Biuletyn Informacyjny Klubu (...): J. P., A. P. (1), D. W., J. B., K. H. oraz P. P. (2), aby nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od daty uprawomocnienia się wyroku, opublikowali sprostowanie niepodpisanych materiałów prasowych „Długi, pożyczki, obligacje” oraz „Ciekawostki z posiedzenia Rady Miejskiej zatwierdzającej emisje obligacji” zawartych w numerze (...)o następującej treści: „w Biuletynie Informacyjnym Klubu (...) w niepodpisanych materiałach prasowych zostały zawarte nieścisłe lub nieprawdziwe wiadomości wymagające sprostowania:

I.  Długi pożyczki, obligacje

Podany fakt, że Gmina „W 2012 roku zadłużyła się w banku na kolejne 2,2 mln złotych” jest nieprawdziwy. Od projektu uchwały budżetowej zakładany był kredyt w wysokości 1.296.047,00 zł i taki też został zaciągnięty. Przez cały rok 2012 kwota ta nie uległa zmianie.

Stwierdzenie, iż „Stan zadłużenia w 2013 roku po opłaceniu rat i odsetek wynosi 7,2 mln złotych” jest niezgodne z prawdą, bo określa stan zadłużenia Gminy na koniec 2012 r. Emisja obligacji powiększyła dług na koniec 2013 r. do kwoty 8.078.747 zł niemniej Gmina zysk łada środki na obsługę długu i dodatkowe pieniądze na inwestycje. Zadłużenie Gminy W. pozostaje na poziomie podobnym lub mniejszym w stosunku do gmin w sąsiedztwie. Wyolbrzymianie tego faktu jest podyktowane chęcią wzbudzenia sensacji.

Słowa, że pieniądze z obligacji „potrzebne są burmistrzowi do uzyskania zdolności kredytowej, żeby zaciągnąć następny kredyt na 1,4 mln złotych” mijają się z faktami. W „Programie emisji obligacji komunalnych dla gminy W.” pozytywnie oceniono zdolność kredytową Gminy, tak samo jak Regionalna Izba Obrachunkowa w B. – organ kontrolujący finanse gmin – wydając pozytywną opinię na temat emisji obligacji. Ponadto przeczą one same sobie, bo gdyby Gmina nie miała zdolności kredytowej, żaden bank nie udzieliłby jej kredytu.

Nieprawdą jest, że „Wydanie obligacji skutkować będzie marżą w wysokości 11% dla firmy obsługującej. W tym roku wyniesienie 150 tys. zł samych opłat.”. Firma, która jak zostało to określone w publikacji „zajmie się obsługą obligacji” ma podpisaną umowę za usługę z wynagrodzeniem poniżej 0,5% wartości emisji obligacji. Natomiast wartość 11% wskazana w publikacji, występuje na stronie 29 wspomnianego wcześniej „Programu”, ale dotyczy wskaźnika obsługi długu wynikającego z ustawy o finansach publicznych i nie ma nic wspólnego z wynagrodzeniem jakiegokolwiek podmiotu.

Podane kwoty jako „Przykłady inwestycji powodujący wzrost zadłużenia:

a)  odmulenie zalewu, odmulanie basenów koszt ok. 2,6 mln zł.

b)  remont świetlicy w R. – ok. 750 tys. zł”

są nieprawdziwe:

Oczyszczenie zbiornika wodnego i rzeki S. wyniósł dokładnie 2.444.741,62 zł a przebudowa świetlicy wiejskiej w R. – 531.401,00 zł.

II.  Ciekawostki z posiedzenia Rady Miejskiej zatwierdzającej emisję obligacji.

Wskazywany wzrost wydatków – jak podaje autor publikacji – na administrację o ok. 1,2 mln zł dotyczy wydatków na całą sferę budżetową wszystkich jednostek organizacyjnych Gminy, a więc szkół, przedszkoli, administracji urzędu, opieki społecznej, kierowców OSP, autobusu szkolnego oraz dodatkowych kosztów pracodawcy jak ZUS i Fundusz Pracy. W kwocie tej mieszczą się również wartości umów zlecenia i o dzieło.

Nieprawdziwe jest również stwierdzenie, zawarte w zdaniu „Tak w ogóle to w wieloletniej prognozie finansowej urzędnicy zadbali o swoje płace zakładając ich wzrost o 2,5 mln zł”. Budżet Gminy W. w żadnym miejscu nie zakłada tak ogromnego wzrostu wynagrodzeń urzędników. Różnica między wykonywanymi wydatkami w roku 2012, a planowanymi wydatkami na rok 2013 na funkcjonowanie Rady Miejskiej i Urzędu Miejskiego, wyniosła 61.897,91 zł. Są to nie tylko wynagrodzenia urzędników raz z pochodnymi, ale też diety radnych oraz koszty utrzymania i funkcjonowania rady oraz urzędu.

Subwencja oświatowa, a nie dotacja celowa jak napisano w artykule, za rok 2012 wyniosła 6.631,371 zł, a zaplanowana na rok 2013 wynosi 6.566.444 zł. Jest więc o 64.927 zł mniejsza i nie wzrosła jak napisano w artykule o 250 tys. zł.

Burmistrz W. A. P. (2)”

Powódka wnosiła także o solidarne zobowiązanie pozwanych do opublikowania sprostowania o treści wskazanej wyżej na własny koszt w najbliższym wydaniu Gazety (...) w przypadku, gdy możliwy termin opublikowania sprostowania w Biuletynie Informacyjnym Klubu (...) przekraczać będzie dwa miesiące oraz o zasądzenie od pozwanych kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu swojego żądania powódka podniosła, iż pozwani redagujący i wydający czasopismo Biuletyn Informacyjny Klubu (...) w numerze (...)zamieścili m.in. materiały prasowe odnoszące się do działalności Rady Miejskiej, Burmistrza i (...), które zawierały przekręcone fakty lub podawały nieprawdziwe informacje. Powódka wskazując na art. 31 a ustawy z dnia 7 lutego 1984 r. – Prawo prasowe (Dz. U. z 2013 r., poz. 771, t. j., ze zm.), dalej powoływanej jako Prawo prasowe, pismem z dnia 4 czerwca 2013 r. domagała się od pozwanych opublikowania wypowiedzi prostującej podane wiadomości, jednak odmówili oni sprostowania tłumacząc, że do ich wydawnictwa nie mają zastosowania przepisy prawa prasowego. Powódka podniosła, iż celem sprostowania jest umożliwienie zainteresowanemu zamieszczenia swobodnej, lecz rzeczowej wypowiedzi prostującej wiadomości jego zdaniem nieprawdziwe lub przedstawienie własnej oceny wydarzeń. Podana zaś w pozwie treść sprostowania opiera się na treści żądania sprostowania sformułowanego w piśmie z dnia 4 czerwca 2013 r. i odnosi się do podanych w Biuletynie faktów. Powódka wskazała, iż pozwani nie zarejestrowali wydawanego czasopisma i nie wskazali osoby redaktora naczelnego. W ocenie powódki z uwagi na to, że jednak wspólnie odmówili opublikowania sprostowania i razem redagują wydawane przez Klub czasopisma, są legitymowani biernie w procesie o nakazanie dopełnienia obowiązku publikacji. Powódka podkreśliła także, iż Gazeta (...) podobnie jak Biuletyn wydawany przez pozwanych jest czasopismem o zasięgu gminnym jest więc wydawnictwem odpowiednim w rozumieniu art. 32 ust. 2 Prawa prasowego ze względu na krąg odbiorców.

Powódka wskazała, iż wnioskowany tekst sprostowania jest poprawioną redakcją pierwotnego tekstu z wezwania do sprostowania z dnia 4 czerwca 2013 r. i odnosi się do tych samym nieprawdziwych lub nieścisłych faktów. Obowiązkowi opublikowania sprostowaniu podlegają bowiem fakty, a nie sposób ich językowego przedstawienia. Powódka wnosiła ostatecznie, aby na wypadek nieuwzględnienia powództwa o treści wskazanej w pozwie Sąd nakazał opublikowanie sprostowania o treści zawartej w piśmie Burmistrza W. z dnia 4 czerwca 2013 r.

W złożonych odpowiedziach na pozew, pozwani wyrazili jednolite stanowisko i wnosili o odrzucenie, ewentualnie oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów procesu od powódki. Wskazali, iż treść sprostowania przytoczona przez powódkę nie odpowiada treści sprostowania z wniosku o opublikowanie sprostowania z dnia 4 czerwca 2013 r. Powódka żąda opublikowania sprostowania o nowej treści, tym samym nie wyczerpała przedsądowej ścieżki żądania publikacji sprostowania o treści zawartej w pozwie. Pozwani podnieśli, iż Biuletyn Informacyjny Klubu (...) nie spełnia ustawowej definicji prasy zawartej w ustawie Prawo prasowe. Biuletyn nie posiada przymiotu periodyczności, jego wydanie jest uzależnione od każdorazowej decyzji radnych o poinformowaniu (...) na temat ważnych wydarzeń. W konsekwencji tego nie można uznać, iż Biuletyn ukazuje się periodycznie i nie można założyć, że ukaże się następne wydanie. Ponadto też pozew o opublikowanie sprostowania wytacza się przeciwko redaktorowi naczelnemu, a pozwani w niniejszej sprawie nie mają legitymacji procesowej biernej, gdyż są jedynie autorami poszczególnych tekstów, a nie redaktorami naczelnymi. Pozwani wskazali również, iż tekst sprostowania nie odpowiada przepisom Prawa prasowego, ponieważ przedstawiona przez powódkę treść sprostowania oprócz odniesień do faktów zawartych w Biuletynie prezentuje również opinie i poglądy własne powódki, co wykracza poza ustawową definicję sprostowania. W związku z tym zdaniem pozwanych sprostowanie nie zasługuje na uwzględnienie. Pozwani podnieśli też, że tekst sprostowania zgodnie z art. 31a ust. 6 Prawa prasowego nie może przekraczać dwukrotnej objętości materiału prasowego, którego dotyczy. Oceniając zaś wielkość materiału prasowego powinno się wziąć pod uwagę nie cały materiał, a jedynie fragment zawierający nieprawdziwe informacje. Z uwagi na to pozwani podkreślili, że objętość informacji podlegających sprostowaniu oraz objętość samego sprostowania przekracza ponad dwukrotnie objętość materiału, którego dotyczy, co uzasadnia odmowę opublikowania żądanego sprostowania. Pozwani wskazali również, iż powódka żąda publikacji zastępczej już po dwóch miesiącach liczonych od daty uprawomocnienia się wyroku. Na podstawie art. 32 ust. 2 Prawa prasowego opublikowanie sprostowania w innym tytule prasowym jest możliwe dopiero po przekroczeniu sześciomiesięcznego terminu na opublikowanie. Ponadto też publikacja zastępcza powinna mieć miejsce w odpowiednim ze względu na krąg odbiorców dzienniku. Nakład „ Gazety (...) jest natomiast dużo większy niż Biuletynu Informacyjnego Klubu (...). Niezależnie od powyższych zarzutów pozwani odnieśli się także do niektórych zakwestionowanych przez powódkę treści podnosząc, iż są one prawdziwe i żądanie ich sprostowania jest bezzasadne.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Bezsporne w sprawie pozostaje, iż Klub (...) redaguje Biuletyn Informacyjny. W Biuletynie wydanym w maju 2013 r. znalazły się artykuły „Długi, pożyczki, obligacje.” oraz „Ciekawostki z posiedzenia Rady Miejskiej zatwierdzającej emisje obligacji”, powiadamiające i opisujące działalność burmistrza i Rady Miejskiej (k. 6 – 7).

Burmistrz W. we wniosku z dnia 4 czerwca 2013 r. domagał się od Klubu (...) sprostowania jego zdaniem nieścisłych lub nieprawdziwych wiadomości zawartych w poszczególnych materiałach Biuletynu wydanego w maju 2013 r. (k. 8 – 9).

Klub (...) w piśmie z dnia 25 czerwca 2013 r. odmówił sprostowania wiadomości zawartych w Biuletynie wskazując, iż nie mają do niego zastosowania przepisy Prawa prasowego, co czyni wniosek o zamieszczenie sprostowania bezprzedmiotowym (k. 10).

W piśmie z dnia 21 sierpnia 2013 r. do Klubu (...) (k. 11) Burmistrz W. podtrzymał swoje wcześniejsze stanowisko dotyczące opublikowania sprostowania i dołączył opinię prawną dotyczącą wyjaśnienia podlegania przez Biuletyn Informacyjny Klubu (...) przepisom Prawa prasowego (k. 12).

W piśmie z dnia 16 grudnia 2013 r. do Klubu (...) ponownie żądał opublikowania sprostowania dotyczącego materiałów prasowanych opublikowanych w Biuletynie z maja 2013 r. w najbliższym przygotowywanym do opublikowania numerze (k. 13).

W Biuletynie Informacyjnym Klubu (...) z grudnia 2013 r. nie zostało opublikowane sprostowanie, jednak znalazł się tekst będący niejako komentarzem i polemiką z przedstawionym do opublikowania sprostowaniem (k. 14 – 15). W Klubie (...) jest siedmiu członków, których jednym z elementów działalności jest wydawanie Biuletynu w celu kontaktu z mieszkańcami. Biuletyn ten jest wydawany w okolicznościach, gdy w społeczności lokalnej dzieją się interesujące rzeczy, bądź niepokojące, o których mieszkańcy powinni wiedzieć. Biuletyn nie jest zgłoszony jako prasa, wydaje się go od trzech lat, dotychczas powstały cztery numery, bez stałych terminów współtworzenia. Procedura tworzenia Biuletynu wygląda w ten sposób, że radny posiadający wiedzę na dany temat przygotowuje materiał, a potem na spotkaniu jest on poprawiany i redagowany. Nie ma osoby, która byłaby redaktorem naczelnym. Klub ma przewodniczącą, nie pełni ona jednak roli redaktora naczelnego. Nie ma również głosowania na temat opublikowania danego artykułu, jest jedynie forma debaty. Biuletyn jest wydawany ze środków pochodzących z diety, służy do pełnienia obowiązków radnego. Skład autorów artykułów zmienia się w zależności od poszczególnych biuletynów. O ostatecznej formie wszyscy członkowie są powiadamiani.

W art. 7 ust. 1 Prawa prasowego uregulowana jest prasowa działalność wydawnicza i dziennikarska. W rozumieniu ustawy prasa oznacza publikacje periodyczne, które nie tworzą zamkniętej, jednorodnej całości, ukazujące się nie rzadziej niż raz do roku, opatrzone stałym tytułem albo nazwą, numerem bieżącym i datą, a w szczególności: dzienniki i czasopisma, serwisy agencyjne, stałe przekazy teleksowe, biuletyny, programy radiowe i telewizyjne oraz kroniki filmowe; prasą są także wszelkie istniejące i powstające w wyniku postępu technicznego środki masowego przekazywania, w tym także rozgłośnie oraz tele- i radiowęzły zakładowe, upowszechniające publikacje periodyczne za pomocą druku, wizji, fonii lub innej techniki rozpowszechniania; prasa obejmuje również zespoły ludzi i poszczególne osoby zajmujące się działalnością dziennikarską. Czasopismem jest druk periodyczny ukazujący się nie częściej niż raz w tygodniu, a nie rzadziej niż raz w roku.

Zgodnie z art. 27 ust. 1 prawa prasowego na każdym egzemplarzu druków periodycznych, serwisów agencyjnych oraz innych podobnych druków prasowych należy w widocznym i zwyczajowo przyjętym miejscu podać: nazwę i adres wydawcy lub innego właściwego organu, adres redakcji oraz imię i nazwisko redaktora naczelnego, miejsce i datę wydania, nazwę zakładu wykonującego dany druk prasowy, międzynarodowy znak informacyjny, bieżącą numerację.

Przepis art. 31a ust 1 stanowi, iż na wniosek zainteresowanej osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niebędącej osobą prawną, redaktor naczelny właściwego dziennika lub czasopisma jest obowiązany opublikować bezpłatnie rzeczowe i odnoszące się do faktów sprostowanie nieścisłej lub nieprawdziwej wiadomości zawartej w materiale prasowym.

Z uwagi na pojawiające się pomiędzy stronami wątpliwości związane z definicją redaktora naczelnego należało sięgnąć do art. 7 ust. 2 pkt 7). Na jego podstawie redaktorem naczelnym jest osoba posiadająca uprawnienia do decydowania o całokształcie działalności redakcji.

Biorąc pod uwagę powyższy stan rzeczy, Sąd uznał, iż w świetle na podstawie prawa prasowego powództwo nie zasługuje na uwzględnienie. W ocenie Sądu Biuletyn Informacyjny Klubu (...) nie jest prasą, nie spełnia wymogów określonych w ustawie Prawo prasowe, które charakteryzują pismo i na tej podstawie nie można było uznać, iż jest prasą. Biuletyn nie został też w jakikolwiek sposób zarejestrowany.

Przedmiotowy Biuletyn nie posiada cech periodyczności. Przez periodyczność należy rozumieć określoną częstotliwość ukazywania się wydawnictwa. Na podstawie Prawa prasowego powinna być ona nierzadsza niż raz do roku. Biuletyn ukazał się wprawdzie w okresie 3 lat (2011 – 2013) cztery razy. Nie sposób jednak pominąć, że z przymiotem periodyczności związana jest pewna cykliczność i stały odstęp czasowy pomiędzy poszczególnymi wydaniami. Biuletyn Informacyjny Klubu (...) został natomiast wydany w takich miesiącach jak: grudzień 2011 r., grudzień 2012 r., maj 2013 r. oraz grudzień 2013 r. Nie można więc uznać, iż jest on miesięcznikiem, kwartalnikiem, rocznikiem czy też innym periodycznym wydawnictwem. Biuletyn stanowi jedynie formę poinformowania (...) o ważnych wydarzeniach dotyczących gminy oraz utrzymuje więzi pomiędzy wyborcami radnych, a samymi radnymi tworzącymi Klub (...). Wydanie Biuletynu jest uzależnione od zaistnienia konkretnego problemu, którym radni pragną podzielić się z mieszkańcami gminy, termin jego wydania nie jest związany z jakąkolwiek datą czy porą roku. W związku z tym Biuletyn nie jest wydawany periodycznie, nie ma też odpowiedniej bieżącej numeracji, której to wymaga się od druków periodycznych.

Pozew o opublikowanie sprostowania można wytoczyć przeciwko redaktorowi naczelnemu, który odmówił opublikowania sprostowania albo sprostowanie nie ukazało się w terminach określonych Prawem prasowym. Biuletyn Informacyjny Klubu (...) nie ma redaktora naczelnego. Żaden z pozwanych nie pełni funkcji redaktora naczelnego w rozumieniu Prawa prasowego. Wszystkie opinie zawarte w Biuletynie są autorstwa radnych. To właśnie radni przedstawiający dany problem z życia gminy są autorami poszczególnych opinii i to oni tworzą za każdym razem skład osobowy danego Biuletynu. W związku z tym każdy Biuletyn jest redagowany przez autorów poszczególnych tekstów i to oni współdecydują o ramach i kształcie każdego wydania. Skład ten jest odmienny dla każdego wydania. Mając to na uwadze należy stwierdzić, iż żadnego z pozwanych nie można uznać za redaktora naczelnego, który zgodnie z art. 31a Prawa prasowego odpowiedzialny jest za publikacją sprostowań. Nie przysługuje więc powódce roszczenie w trybie wskazanym w tej ustawie.

Z uwagi na powyższe powództwo podlegało oddaleniu.

Roszczenie co do pozwanego J. K. zostało cofnięte na rozprawie w dniu 16 maja 2013 r., pozwany wyraził zgodę na cofnięcie, więc postępowanie w tym zakresie zostało umorzone. Pozwany J. K. nie brał udziału w redagowaniu Biuletynu z maja 2013 r., w którym to zostały umieszczono teksty, których sprostowania żądała powódka. Wobec powyższego pełnomocnik powódki cofnął powództwo, na co wyraził zgodę sam pozwany oraz pełnomocnik pozwanego J. B.. Pozwany J. K. wyraził także zgodę co do umorzenia postępowania w jego sprawie.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. zgodnie z zawartą w nim zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. W związku z tym należało zasądzić od powódki na rzecz pozwanego J. B. kwotę 360 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, ustaloną na podstawie § 10 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenie przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 r., poz. 490, z późn. zm.) oraz kwotę 17 zł tytułem opłaty za udzielone pełnomocnictwo.