Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 28 kwietnia 2014 r., wydanym w sprawie Wspólnoty Mieszkaniowej nieruchomości przy ul. (...) w Ł. przeciwko A. B., M. B. (1), K. B., M. B. (2), P. B. i R. B. o opróżnienie lokalu mieszkalnego, Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi umorzył postępowanie wobec K. B. i M. B. (2), oddalił powództwo w pozostałej części oraz ustalił, że w stosunku do pozwanych K. B., M. B. (2), P. B. i R. B. wyrok ma charakter zaoczny.

Sąd I instancji ustalił, że czterej pozwani, co do których wydano rozstrzygnięcie merytoryczne, zajmują przedmiotowy lokal na podstawie umowy o najem lokalu socjalnego, przy czym A. i M. B. (1) są zarejestrowani jako bezrobotni, P. B. również nie pracuje, a R. B. przebywa w lokalu tylko sporadycznie. Pozwani nie dysponują prawem do innego lokalu i nie mają dokąd się wyprowadzić. Z uwagi na cofnięcie pozwu wobec pozostałych pozwanych Sąd umorzył postępowanie w granicach skierowanych przeciwko nim roszczeń, natomiast w pozostałej części powództwo oddalił, wskazując, że powódka nie spełniła wymagań wynikających z art. 13 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (t.j. Dz. U. z 2014 r., poz. 150), ponieważ nie wykazała, iż dokonała pisemnego wypowiedzenia umowy najmu, a ponadto nie wezwała uprzednio pozwanych na piśmie do prawidłowego korzystania z lokalu.

Apelację od powyższego wyroku w zakresie rozstrzygnięcia oddalającego powództwo złożyła strona powodowa, zarzucając:

● naruszenie przepisów postępowania poprzez nierozpoznanie istoty sprawy;

● naruszenie przepisów postępowania tj. art. 328 § 2 k.p.c. poprzez sporządzenie uzasadnienia wyroku nieposiadającego wszystkich koniecznych elementów, w szczególności niezawierającego wskazania, jakie fakty Sąd uznał za udowodnione, dowodów na których się oparł oraz wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku, co skutkuje niemożliwością poddania wyroku kontroli instancyjnej;

● naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 11 ust 1 i 2 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (t.j. Dz. U. z 2014 r., poz. 150) poprzez jego zastosowanie, mimo że adresatem normy prawnej przewidzianej w tym przepisie jest właściciel lokalu zajmowanego przez lokatora, którego dotyczy żądanie eksmisji, zaś powództwo w niniejszej sprawie zostało wytoczone przez Wspólnotę Mieszkaniową reprezentującą właścicieli innych lokali położonych w budynku, w którym znajduje się lokal zajmowany przez pozwanych;

● naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 13 ust 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (t.j. Dz. U. z 2014 r., poz. 150) poprzez jego niezastosowanie w sytuacji, gdy przepis ten stanowi podstawę prawną żądania.

Przy tak sformułowanych zarzutach apelujący wystąpił o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania wraz z orzeczeniem o kosztach postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest w pełni zasadna, co skutkuje uchyleniem zaskarżonego wyroku i przekazaniem sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania. Należy w całej rozciągłości trzeba się zgodzić z apelującym, że Sąd I instancji nie rozpoznał istoty sprawy, a tym samym dopuścił się poważnego uchybienia, które wpłynęło na negatywną ocenę kontrolowanego orzeczenia.

Pojęcie "istoty sprawy", o którym mowa w art. 386 § 4 k.p.c., dotyczy jej aspektu materialnoprawnego. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się jednolicie, że do nierozpoznania istoty sprawy dochodzi wówczas, gdy rozstrzygnięcie Sądu I instancji nie odnosi się do tego, co było przedmiotem sprawy. W szczególności chodzi zaś tutaj o różnego rodzaju uchybienia, których rezultatem jest zaniechanie zbadania materialnej podstawy żądania albo pominięcie merytorycznych zarzutów stron przy jednoczesnym bezpodstawnym przyjęciu, że istnieje przesłanka materialnoprawna lub procesowa unicestwiająca roszczenie (por. wyrok SN z dnia 9 stycznia 1936 r., C 1839/36, Zb. Orz. 1936, poz. 315; postanowienia SN z dnia 23 września 1998 r., II CKN 897/97, opubl. OSNC Nr 1/1999 poz. 22; z dnia 15 lipca 1998 r., II CKN 838/97, opubl. baza prawna LEX Nr 50750; z dnia 3 lutego 1999 r., III CKN 151/98, opubl. baza prawna LEX Nr 519260 oraz wyroki SN z dnia 12 lutego 2002 r., I CKN 486/00, opubl. OSP Nr 3/2003 poz. 36; z dnia 21 października 2005 r., III CK 161/05, opubl. baza prawna LEX Nr 178635.; z dnia 12 listopada 2007 r., I PK 140/07, opubl. OSNP Nr 1-2/2009 poz. 2 oraz wyrok SA w Warszawie z dnia 19 grudnia 2007 r., I ACa 209/06, opubl. LEX nr 516551). Inaczej mówiąc, "nierozpoznanie istoty sprawy" oznacza uchybienie procesowe sądu I instancji polegające na całkowitym zaniechaniu wyjaśnienia istoty lub treści spornego stosunku prawnego, przez co rozumie się zaniedbanie wniknięcia w podstawę merytoryczną dochodzonego roszczenia, a w konsekwencji pominięcie tej podstawy przy rozstrzyganiu sprawy. Oceny, czy Sąd I instancji rozpoznał istotę sprawy, dokonuje się na podstawie analizy żądań pozwu, stanowisk stron i przepisów prawa materialnego stanowiących podstawę rozstrzygnięcia.

W realiach niniejszej sprawy powodowa Wspólnota Mieszkaniowa domagała się nakazania pozwanym członkom rodziny B. opuszczenia i opróżnienia lokalu mieszkalnego nr (...), znajdującego się w kamienicy położonej w Ł. przy ul. (...). Jako podstawę prawną żądania wskazywano art. 13 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (t.j. Dz. U. z 2014 r., poz. 150), zwanej dalej ustawą, zaś w ramach podstawy faktycznej podano, iż chodzi o eksmisję pozwanych z przedmiotowego lokalu z uwagi na ich niewłaściwe zachowanie, stanowiące uciążliwość dla innych lokatorów. Takie też żądanie winno być przedmiotem oceny Sądu Rejonowego po uprzednim dokonaniu ustaleń faktycznych w zakresie okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy oraz przy uwzględnieniu norm prawa materialnego, mającego zastosowanie w rozpoznawanej sprawie. Zaznaczyć tu trzeba, że mimo obowiązywania zasady da mihi factum, dabo tibi ius, żadne ustalone okoliczności nie przemawiały za zastosowaniem w rozpoznawanej sprawie do stwierdzonego stanu faktycznego innych przepisów prawa materialnego niż wskazane przez powódkę. Tymczasem rozważania Sądu I instancji z niezrozumiałych przyczyn podążyły w zupełnie innym kierunku, ponieważ, choć w uzasadnieniu zaskarżonego rozstrzygnięcia powołano jako jego podstawę prawną art. 13 ustawy, to jednak Sąd ewidentnie oparł swoją krótką analizę ewentualnej zasadności powództwa na zupełnie odrębnym unormowaniu przewidzianym w art. 11 ustawy. Tylko ten bowiem przepis w przypadku używania przez lokatorów lokalu w sposób sprzeczny z umową lub niezgodnie z jego przeznaczeniem lub zaniedbywania przez nich obowiązków skutkującego powstaniem szkód, lub niszczenia urządzeń przeznaczonych do wspólnego korzystania przez mieszkańców albo wykraczania w sposób rażący lub uporczywy przeciwko porządkowi domowemu daje uprawnienie do zakończenia stosunku najmu, ustanawiając jednocześnie wymóg zachowania odpowiednich wymogów formalnych, a mianowicie doręczenia lokatorom pisemnego upomnienia, a następnie pisemnego wypowiedzenia umowy ze wskazaniem jego przyczyny. Art. 13 ustawy, z którego wywodziła swoje roszczenia powódka takich wymogów nie zawiera, nie należą więc one do przesłanek zasadności jej powództwa, a zatem ich niespełnienie nie mogło stać się – wbrew wywodom Sądu meriti – przyczyną nieuwzględnienia zgłoszonych żądań. Nie można tu mówić o oczywistej omyłce Sądu przy wskazywaniu w uzasadnieniu wyroku numeru artykułu przedmiotowej ustawy, jako że do stosowania art. 11 ustawy nie było w rozpoznawanej sprawie żadnych podstaw i jego hipoteza obejmuje zupełnie inną sytuację faktyczną, a mianowicie wypowiadania umowy przez właściciela lokalu w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt. 2 tej ustawy; powódka nigdy nie twierdziła, że jest podmiotem pozostającym z pozwanymi w stosunku prawnym uprawniającym ich do używania lokalu, nie wynika to też z dokonanych ustaleń faktycznych, a ponadto już w pozwie wyraźnie powołano przepis, na którym roszczenie zostało oparte. Z drugiej natomiast strony Sąd w żadnej mierze nie zbadał istnienia przesłanek zasadności roszczenia z art. 13 ustawy i nie ustalił okoliczności faktycznych, które miałyby w ramach tych przesłanek znaczenie dla rozstrzygnięcia w tym przedmiocie – oznacza to, że w rzeczywistości nie rozpoznał istoty sprawy, którą pod jego osąd poddano. W takiej sytuacji Sąd odwoławczy ma obowiązek uchylenia zaskarżonego wyroku w oparciu o art. 386 § 4 k.p.c. i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy winien będzie ustalić przede wszystkim istnienie przesłanek zasadności roszczenia wynikającego z art. 13 ustawy, przy czym w pierwszej kolejności należy zbadać kwestię legitymacji procesowej czynnej Wspólnoty Mieszkaniowej oraz – w przypadku stwierdzenia, że pozwanym nadal przysługuje wynikające z umowy najmu uprawnienie do zamieszkiwania w przedmiotowym lokalu – rozważyć, czy możliwe jest w takim stanie faktycznym uwzględnienie żądania nakazania opróżnienia przez nich lokalu, do którego aktualnie ogranicza swoje roszczenia powódka. W dalszej kolejności – jeśli powyższe zagadnienia zostaną rozstrzygnięte w sposób korzystny dla strony powodowej - Sąd ewentualnie ustali, czy zachowanie pozwanych można zakwalifikować jako wykraczające w sposób rażący lub uporczywy przeciwko porządkowi domowemu, co czyni uciążliwym korzystanie z innych lokali w budynku. Konsekwencją uchylenia rozstrzygnięcia merytorycznego dotyczącego P. B. i R. B. i przekazania w tym zakresie sprawy do ponownego rozpoznania musiało być również uchylenie wyroku w zakresie, w jakim stwierdzono jego charakter zaoczny w odniesieniu do tych pozwanych.

Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego zostało pozostawione Sądowi I instancji, stosownie do art. 108 § 2 k.p.c.