Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 kwietnia 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 14 kwietnia 2015 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa Przedsiębiorstwa Produkcyjnego i Usługowo-Handlowego (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w P.

przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w K.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 6 czerwca 2014 r., sygn. akt XIII GC 462/13

1.  zmienia zaskarżony wyrok:

- w punkcie 1 o tyle, że zasądza od pozwanej na rzecz powódki kwotę 68.859,07 (sześćdziesiąt osiem tysięcy osiemset pięćdziesiąt dziewięć 07/100) złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 22 listopada 2011r.,

- w punkcie 2 w ten sposób, że zasądza od pozwanej na rzecz powódki kwotę 2.445,40 (dwa tysiące czterysta czterdzieści pięć 40/100) złotych tytułem kosztów postępowania;

2.  zasądza od pozwanej na rzecz powódki kwotę 6.143 (sześć tysięcy sto czterdzieści trzy) złote tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt V ACa 738/14

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Katowicach oddalił powództwo Przedsiębiorstwa Produkcyjnego i Usługowo-Handlowego (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w P. przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w K. oraz zasądził od powódki na rzecz pozwanej kwotę 3617, 00 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Apelację od wyroku wniosła powódka, zaskarżając go w części oddalającej powództwo co do kwoty 68.859, 07 zł oraz odpowiedniej części rozstrzygnięcia o kosztach procesu. Skarżący w apelacji nie kwestionował ustaleń faktycznych Sądu I instancji, a jedynie podnosił zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 484 § 2 k.c., wskazując na niezastosowanie instytucji miarkowania kary umownej, której potrącenie przez pozwaną dało podstawę do oddalenia powództwa w całości.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 387 § 2 ¹ k.p.c. w brzmieniu obowiązującym od 27 października 2014 r. jeżeli sąd drugiej instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego ani nie zmienił ustaleń faktycznych sądu pierwszej instancji, a w apelacji nie zgłoszono zarzutów dotyczących tych ustaleń, uzasadnienie wyroku może zawierać jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa. Taka sytuacja miała miejsce w sprawie, przez co Sąd Apelacyjny postanowił ograniczyć uzasadnienie do rozważań prawnych.

Istotą zarzutów powódki było niezastosowanie przez Sąd Okręgowy instytucji miarkowania kary umownej. Powódka wskazywała, że wykonała w całości zobowiązanie, zaś kara w relacji do wartości świadczenia niepieniężnego powódki jest rażąco wygórowana. Odnoszące się do tej kwestii zarzuty strony powodowej są zasadne, choć nie wszystkie argumenty użyte na ich poparcie okazały się trafne. Zgodnie z art. 484 § 2 k.c. jeżeli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane, dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej, to samo dotyczy wypadku, gdy kara umowna jest rażąco wygórowana. Należy podkreślić, że katalog kryteriów pozwalających na zmniejszenie kary umownej ma charakter otwarty, zaś ocena podstaw do miarkowania kary umownej powinna być dokonywania przy uwzględnieniu okoliczności konkretnej sprawy i należy do sfery uznania sędziowskiego. Niewątpliwie, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem i poglądami doktryny, za dającą podstawę do miarkowania kary umownej może być uznana sytuacja, kiedy określona w umowie kara jest w oczywisty sposób nieproporcjonalna do wartości świadczenia niepieniężnego obciążonej nią strony umowy. Tego rodzaju sytuacja może bowiem prowadzić do tego, że strona umowy, która zobowiązanie wykona, ponosząc określone koszty, a opóźni się np. jedynie ze spełnieniem świadczenia, zostanie obciążona karą umowną w wysokości powodującej ekonomiczną nieopłacalność transakcji. W niniejszej sprawie strona powodowa spełniła swoje świadczenie w całości i poprawnie co do jakości, choć bezspornie opóźniła się z jego wykonaniem o ustalony przez Sąd I instancji okres. Kara za to opóźnienie obliczona na podstawie postanowień łączącej strony (110.920 euro) umowy przekraczała wartość świadczenia niepieniężnego strony powodowej wycenionego na kwotę 94.400 euro. Nie budziło zatem większych wątpliwości, że tak określona kara umowna była w okolicznościach sprawy rażąco wygórowana. Co więcej, była rażąco wygórowana nawet w ocenie strony pozwanej, która dokonała ograniczenia wysokości przedstawionej do potrącenia wierzytelności z kary umownej do kwoty 54.000 euro, stanowiącej w przybliżeniu 60 % świadczenia niepieniężnego strony powodowej. Należy przy tym podkreślić, że ograniczenie wysokości dochodzonej przez stronę kary umownej w żaden sposób nie może prowadzić do tego, że sąd orzekający w sprawie odstąpi od wnikliwej zarzutów strony obciążonej obowiązkiem zapłaty kary, sprowadzających się do tego, że kara umowna w dochodzonej (względnie przedstawionej do potrącenia) wysokości w dalszym ciągu nie pozostaje karą rażąco wygórowaną i przez to dającą podstawy do jej miarkowania. Za taką zaś należało nadal uznawać karę umowną w kwocie przedstawionej do potrącenia przez pozwaną, stanowiącą znaczną, przekraczającą połowę wartości część świadczenia niepieniężnego strony powodowej w sytuacji, gdy świadczenie to zostało ostatecznie w całości i w sposób nie budzący zastrzeżeń co do jakości dostarczonych przedmiotów wykonane. Obciążenie strony powodowej karą w takiej wysokości prowadziłoby w dalszym ciągu do całkowitej nieopłacalności ekonomicznej umowy, którą powódka w całości (choć nieterminowo) wykonała – i co za tym idzie do bezzasadnego wzbogacenia się pozwanej kosztem powódki. Oceny tej nie zmienia nawet bezsporna okoliczność, ze pozwana wskutek opóźnień powódki również została obciążona obowiązkiem zapłaty kary umownej w kwocie 17.500 euro, gdyż kwota pozostaje w znaczącej dysproporcji do kary, jaką obciążona została powódka.

Nie jest natomiast trafne powoływane przez powódkę w apelacji odniesienie do kary przewidzianej na mocy łączącej strony umowy zastrzeżonej na wypadek odstąpienia i porównanie jej wysokości z wielokrotnie wyższą naliczoną karą umowną za opóźnienie w spełnieniu świadczenia. Wysokość kary zastrzeżonej na wypadek odstąpienia od umowy nie pozostaje w żadnym związku z wysokością kary, którą obciążona została powódka i dlatego nie jest istotna dla oceny, czy konkretna kara umowna za opóźnienie jest rażąco wygórowana.

Przytoczone względy prowadziły do wniosku, że kara umowna w kwocie, jaką pozwana przedstawiła do potrącenia powinna zostać poddana przez Sąd Okręgowy miarkowaniu z dwóch zasadniczych względów. Po pierwsze, powódka wykonała w całości umowę, jedynie opóźniając się ze spełnieniem świadczenia, zaś wykonane przez nią i dostarczone zbiorniki wielkogabarytowe nie budzą zastrzeżeń co do ich jakości. Po wtóre, kara umowna w wysokości zbliżonej do 60% wartości świadczenia niepieniężnego wykonanego przez stronę powodową jest w oczywisty sposób nadmierna, a co za tym idzie rażąco wygórowana w rozumieniu art. 484 § 2 k.c. Stąd też należało zgodnie z wnioskiem apelacji poddać przedstawioną do potrącenia przez pozwaną karę umowną miarkowaniu i obniżyć jej wysokość do kwoty 27.730 zł, odpowiadającej 25 % kary umownej wyliczonej zgodnie z postanowieniami łączącej strony umowy. Należy przy tym wskazać, że kwota ta w odniesieniu do wartości spełnionego przez powódkę świadczenia niepieniężnego (stanowi 29% jego wartości) jest i tak stosunkowo znacząca.

Mając przytoczone okoliczności na względzie, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok w punkcie 1 o tyle, że zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 68.859, 07 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 22 listopada 2011 r. Kwota ta stanowi różnicę pomiędzy wierzytelnością dochodzoną w sprawie pozwem (43222, 40 euro) oraz należną stronie pozwanej karą umowną (27.730 euro), przeliczoną według kursu euro z dnia 22 listopada 2011 r. O odsetkach orzeczono na podstawie art. 481 § 1 k.c.

Konsekwencją zmiany zaskarżonego wyroku była też zmiana rozstrzygnięcia o kosztach procesu zawartego w punkcie 2 zaskarżonego wyroku zgodnie z wyrażoną w art. 100 k.p.c. regułą stosunkowego rozdzielenia kosztów. Łączne koszty procesu przed Sądem Okręgowym wynosiły 16.840 zł, z czego powódka poniosła kwotę 13.223 zł, pozwana zaś 3617 zł. Powódka wygrała sprawę w 36 %, powinna być więc obciążona obowiązkiem zapłaty 64% kosztów procesu, tj. kwoty 10.777, 60 zł. Faktycznie poniosła koszty procesu w wysokości 13.223 zł, należało zasądzić na jej rzecz od strony pozwanej 2445, 40 zł.

W punkcie 2 wyroku zasądzono na podstawie art. 98 k.p.c. od pozwanej na rzecz wygrywającej sprawę w drugiej instancji powódki kwotę 6143 zł tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.