Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 kwietnia 2015 roku

Sąd Okręgowy w Lublinie II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący Sędzia Sądu Okręgowego Ewa Bazelan (spr.)

Sędziowie: Sędzia Sądu Okręgowego Grzegorz Grymuza

Sędzia Sądu Rejonowego Marta Postulska-Siwek (del.)

Protokolant Sekretarz sądowy Katarzyna Gustaw

po rozpoznaniu w dniu 15 kwietnia 2015 roku w Lublinie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki Akcyjnej w W.

przeciwko K. S.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Radzyniu Podlaskim z dnia 7 października 2014 roku, sygn. akt I C 413/14

I. oddala apelację;

II. zasądza od powoda (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz pozwanej K. S. kwotę 1200 zł (tysiąc dwieście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu za drugą instancję.

II Ca 1058/14

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 6 marca 2014 r. powód – (...) Spółka Akcyjna w W. wniósł pozew przeciwko pozwanej K. S. o zapłatę kwoty 21.098,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 6 marca 2014 r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanej kosztów procesu tytułem zrekalkulowanej składki wobec zatajenia informacji o przebiegu poprzednich umów ubezpieczenia.

Wyrokiem z dnia 7 października 2014 roku Sąd Rejonowy w Radzyniu Podlaskim:

I.  oddalił powództwo;

II.  zasądził od powoda (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz pozwanej K. S. kwotę 2617, 59 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia Sądu:

W dniu 19 marca 2010 r. P. S. – mąż K. S. udał się do pośrednika ubezpieczeniowego P. O. celem poznania oferty (...) S.A. w W. dotyczącej ubezpieczenia pojazdu marki V. o nr rej. (...). P. S. przekazał poprzednie polisy i kserokopie dowodu rejestracyjnego agentowi ubezpieczeniowemu, a ten stwierdził, że nie ma przeszkód, aby taką umowę zawrzeć.

Tego samego dnia została wystawiona polisa nr (...) dotycząca ubezpieczenia OC i NNW (10.000,00 zł) samochodu marki V. o nr rej. (...) (ciągnik siodłowy). Okres ubezpieczenia wskazany w polisie to 20.03.2011 r. – 20.03.2012 r. Wartość składki został określona na kwotę 3.867,00 zł, a termin płatności – 26.03.2011 r. Dodatkowo w dokumencie polisy wskazano, że samochód będący przedmiotem ubezpieczenia poprzednio ubezpieczony był w zakresie OC w(...). S.A., a wysokość zniżki za bezszkodowy przebieg określono na poziomie 60%. Liczba szkód zgłoszonych w ramach OC w ostatnich 12 miesiącach – 0.

Polisa została wystawiona na dane: K. S. i podpisana przez P. S.. P. S. nie miał pełnomocnictwa udzielonego przez K. S. do działania w jej imieniu. Nie był również wzywany do przedstawienia takiego dokumentu.

W czasie zawierania umowy ubezpieczenia K. S. prowadziła jednoosobowo działalność gospodarczą, której przedmiotem był transport. P. S. w tym czasie nie pracował, był na utrzymaniu żony, doraźnie pomagał żonie przy prowadzeniu działalności gospodarczej w kwestiach technicznych.

W pewnym czasie po zawarciu opisanej wyżej umowy, P. S. poinformował o tym fakcie K. S.. K. S. nie kontaktowała się z agentem ubezpieczeniowym pośredniczącym przy zawieraniu wyżej opisanej umowy ubezpieczenia.

W dniu 29 marca 2013 r. (...). S.A. w W. sporządziło dokument – wezwanie do zapłaty kwoty 21.098,00 zł adresowany na K. S..

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dowody w postaci polisy, wezwania do zapłaty i zeznań P. S..

Sąd Rejonowy wskazał, że podstawę żądania powoda stanowi art. 816 k.c. zgodnie z którym: w razie ujawnienia okoliczności, która pociąga za sobą istotną zmianę prawdopodobieństwa wypadku, każda ze stron może żądać odpowiedniej zmiany wysokości składki, poczynając od chwili, w której zaszła ta okoliczność, nie wcześniej jednak niż od początku bieżącego okresu ubezpieczenia.

Powód wniósł powództwo przeciwko K. S. o zapłatę, opierając się na twierdzeniu o wskazaniu nieprawdziwych informacji, o które zapytywał powód przy zawarciu umowy i które pociągają istotną zmianę prawdopodobieństwa wypadku ubezpieczeniowego a zgodnie z punktem VIII. 3 polisy w przypadku podania informacji niezgodnych z prawdą Ubezpieczający zobowiązuje się dopłacić na wezwanie Ubezpieczyciela ewentualną różnicę składki.

Sąd Rejonowy zaznaczył, że żądanie pozwu spotkało się z czterema zarzutami pozwanej: nieistnienia umowy ubezpieczenia pomiędzy stronami procesu z uwagi na brak upoważnienia P. S. do działania w imieniu pozwanej; brak wykazania przez powoda wysokości roszczenia; brak „szkód” u pozwanej jako podstawy rekalkulacji składki rozumiany jako niewykazanie nieprawdziwych okoliczności wskazanych przy zawieraniu umowy ubezpieczenia; przedawnienie roszczenia.

Odnośnie zarzutu pierwszego Sąd wskazał, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy wskazuje, że umowa ubezpieczenia pomiędzy stronami została zawarta przez (...). S.A. w W. (w imieniu której działał agent ubezpieczeniowy P. O.) oraz przez P. S., będącego mężem K. S.. P. S. w swoich zeznaniach wprost wskazał, że na polisie jest jego podpis, zaś samochód podlegający ubezpieczeniu należy wyłącznie do K. S., która jednoosobowo prowadzi działalność gospodarczą w zakresie transportu. Bezspornym jest również, że P. S. nie legitymował się dokumentem pełnomocnictwa, ani też nie miał ustnego upoważnienia do działania w imieniu K. S..

W ocenie Sądu Rejonowego w realiach niniejszej sprawy nie można mówić o działaniu P. S. jako ubezpieczającego zawierającego umowę ubezpieczenia na cudzy rachunek w rozumieniu art. 808 §1 KC. Twierdzenie takie sprzeczne jest z treścią polisy, w której to K. S. jest wskazywana jako osoba Ubezpieczająca oraz jako osoba Ubezpieczona (punkt I polisy). Nie sposób zatem z tak określonego stanu faktycznego wysnuć konstrukcji ubezpieczenia zawartego przez P. S. na rzecz K. S.. Również treść zeznań P. S. nie pozwala na przyjęcie takiego działania. Natomiast wolą P. S. było zawarcie umowy w imieniu i na rzecz K. S., przy czym nie zostało wykazane, aby miał on do tego umocowanie.

Zdaniem Sądu Rejonowego działanie P. S. określa konstrukcja tzw. rzekomego pełnomocnika. Zgodnie z przepisem art. 103 §1 k.c. Jeżeli zawierający umowę jako pełnomocnik nie ma umocowania albo przekroczy jego zakres, ważność umowy zależy od jej potwierdzenia przez osobę, w której imieniu umowa została zawarta.

W ocenie Sądu pierwszej instancji w realiach niniejszej sprawy, nie można uznać, że umowa ubezpieczenia została skutecznie zawarta pomiędzy stronami procesu. Bezspornym jest, że K. S. nie dokonała wyraźnego potwierdzenia działania swojego rzekomego pełnomocnika. Nie można również uznać, że zachowanie K. S. świadczy o dorozumianym potwierdzeniu. Przedstawiony przez strony materiał dowodowy nie daje podstaw do uznania, że składka w terminie określonym w polisie została uiszczona (miała być płatna przelewem do dnia 26.03.2011 r.). Sama wiedza K. S. o fakcie zawarcia umowy ubezpieczenia przez P. S. bez zachowania strony w postaci opłacenia składki nie pozwala na przyjęcie konstrukcji dorozumianego potwierdzenia działania rzekomego pełnomocnika, a tym samym nie pozwala na uznanie skuteczności umowy pomiędzy stronami procesu. Ta bezskuteczność obejmuje cały okres umowy ( ex tunc).

Wobec niepotwierdzenia działania P. S. przez K. S. nie można uznać, że pomiędzy stronami procesu doszło do zawarcia umowy ubezpieczenia w oparciu o konstrukcję prowadzenia cudzych spraw bez zlecenia.

Tym samym Sąd Rejonowy uznał za słuszny jest zarzut pozwanej nieistnienia pomiędzy nią a powodem stosunku prawnego ubezpieczenia, a tym samym już z tej przyczyny powództwo podlegało oddaleniu.

Sąd podzielił także zarzut pozwanej braku wykazania przez powoda wysokości dochodzonego roszczenia. Strona powodowa w przytoczeniu okoliczności stanowiących podstawę faktyczną żądania ograniczyła się tylko i wyłącznie do wskazania kwoty, nie podając ani sposobu jej wyliczenia, ani też przyjętych do wyliczenia danych.

Ponadto choć uprawnienie powoda – ubezpieczyciela do rekalkulacji składki w przypadku podania nieprawdziwych informacji wpływających na zmianę prawdopodobieństwa wypadku jest bezsporne, to zgodnie z art. 6 KC to na powodzie ciąży obowiązek wykazania, że doszło do podania nieprawdziwych informacji. Tymczasem uzasadnienie pozwu ogranicza się jedynie do stwierdzenia, że przy zawarciu umowy ubezpieczenia zostały podane nieprawdziwe informacje bez wskazania, o jakie dokładnie informacje chodzi i dlaczego są one nieprawdziwe. Co prawda powód powołuje się na wypis z Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego, jednakże nie dołącza do pozwu takiego dokumentu.

W ocenie Sadu, powód również w tym zakresie nie udowodnił podstawy faktycznej żądania, czego konsekwencją jest oddalenie powództwa w całości.

Natomiast za niezasadny Sąd uznał zarzut przedawnienia.

Orzeczenie o kosztach procesu Sąd Rejonowy oparł na treści art. 98 §1 i §3 w zw. z art. 99 k.p.c.

Apelację od tego wyroku wniósł powód (...) Spółka Akcyjna w W., który zaskarżył wyrok w całości i zarzucił:

1.  naruszenie przepisów prawa procesowego mające wpływ na jego wynik, a mianowicie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego skutkiem czego Sąd I instancji oparł orzeczenie na ustaleniach niezgodnych ze stanem faktycznym;

2.  naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez sformułowanie na podstawie materiału dowodowego zebranego w sprawie błędnego wniosku prowadzącego do uznania, że pozwana nie posiada legitymacji procesowej biernej do występowania w niniejszej sprawie, w konsekwencji nierozpoznanie istoty sprawy czyli roszczenia powoda o zapłatę.

Powód wnosił o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przy uwzględnieniu kosztów dotychczasowego postępowania.

Pozwana K. S. w odpowiedzi na apelację wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie na rzecz pozwanej kosztów procesu.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja jako bezzasadna podlega oddaleniu.

W szczególności nie ma uzasadnienia zgłoszony w apelacji wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Jako podstawę tego wniosku powód powołał nierozpoznanie istoty sprawy (art. 386 § 4 k.p.c.), ale stanowisko to nie zasługuje na uwzględnienie, gdyż Sąd Rejonowy odniósł się do żądania powoda i jego materialnej podstawy, tylko uznał je za nieuzasadnione. Jednocześnie szczegółowo uzasadnił przyczyny, dla których w jego ocenie powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy podziela zarówno ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Rejonowy, jak i ich ocenę prawną.

Podnoszone w apelacji okoliczności nie wynikają z dowodów zebranych w sprawie, a wbrew zarzutowi apelacji Sąd Rejonowy nie naruszył art. 233 § 1 k.p.c. , gdyż dokonane ustalenia znajdują odzwierciedlenie w przedstawionych przez strony dowodach, które sprowadzały się do wniosko-polisy (k. 13), wezwania do zapłaty (k.11) i zeznań świadka P. S. (k.36).

Taki okrojony materiał dowodowy nie dawał podstaw do poczynienia jakichkolwiek innych ustaleń co do okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia i wobec szczegółowych zarzutów pozwanej uzasadniał stanowisko Sądu Rejonowego co do tego, że strona powodowa nie podołała ciężarowi dowodowemu nałożonemu na nią przez art. 6 k.c. zarówno co do tego, że P. S., który podpisał umowę, miał umocowanie do jej zawarcia w imieniu żony, że pozwana K. S. potwierdziła zawarcie tej umowy, co do podstaw wyliczenia dochodzonej kwoty, jak też że w ogóle doszło do podania nieprawdziwych informacji (że występowały wcześniej szkody).

Natomiast wnioski dowodowe zgłoszone dopiero w apelacji podlegały oddaleniu przez Sąd Okręgowy na mocy art. 381 k.p.c.

Nie ulega wątpliwości, że dowody te (taryfa składek, oświadczenie do wniosku o zawarcie umowy, wypis z Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego, pismo powoda z 5 grudnia 2011 roku) powinny i mogły być powołane przed Sądem pierwszej instancji.

Strona powodowa nie przytoczyła żadnych okoliczności, które przemawiałyby za usprawiedliwieniem opóźnienia w przedstawieniu tych dowodów. Za takie nie może być uznane stwierdzenie, że w ocenie powoda przedłożone do pozwu dokumenty były wystarczające do uwzględnienia powództwa. Tego rodzaju rozumowanie nie miało racjonalnych podstaw, gdyż trudno uznać że strona powodowa (reprezentowana przez zawodowego pełnomocnika) uważała, iż złożone przez nią dowodowy – wniosko-polisa podpisana przez P. S. i wezwanie do zapłaty mają wykazywać podstawy powództwa, w szczególności wobec podniesienia przez pozwaną konkretnych zarzutów co do braku zawarcia przez nią umowy, braku udzielenia upoważnienia, czy co do braku wykazania wielkości roszczenia i braku szkód uzasadniających rekalkulację składki. Tym bardziej, że Sąd Rejonowy zobowiązał pełnomocnika powoda do złożenia w zakreślonym terminie pisma, w którym ustosunkuje się do twierdzeń i zarzutów strony pozwanej oraz złożenia w terminie 7 dni wypisu z Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego (k.29v), co pozostało bez jakiejkolwiek reakcji.

W tych warunkach wobec bezczynności strony powodowej nie ma podstaw do przeprowadzenia postępowania dowodowego i to w znacznym zakresie dopiero przed Sądem drugiej instancji.

W konsekwencji skoro, jak trafnie wskazał Sąd Rejonowy, powód nie wykazał, że strony łączyła ważna umowa, a tym samym legitymacji biernej pozwanej, nie wykazał wysokości dochodzonego roszczenia, jak też nie wykazał, że w ogóle wystąpiły przesłanki do rekalkulacji składki, to brak było podstaw do uwzględnienia powództwa.

Dlatego też na mocy art. 385 k.p.c. apelacja powoda została oddalona.

Na mocy art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz art. 99 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. Sąd zasądził od powoda (jako strony przegrywającej) na rzecz pozwanej kwotę 1200 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego (wynagrodzenia pełnomocnika w oparciu o § 12 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 6 pkt 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu).