Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 czerwca 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 19 czerwca 2013 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa J. W.

przeciwko M. W. (1)

o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Ostrołęce

z dnia 31 października 2012 r. sygn. akt I C 977/11

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od powoda na rzecz pozwanej 1.800 zł tytułem zwrotu kosztów procesu za instancję odwoławczą.

UZASADNIENIE

J. W. wniósł o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego, na który składało się postanowienie Sądu Rejonowego w Przasnyszu z dnia 17 marca 2010 r. - w brzmieniu częściowo zmienionym postanowieniem Sądu Okręgowego w Ostrołęce z dnia 10 listopada 2010 r. - o podziale majątku wspólnego między nim i M. W. (1). Ostatecznie powód żądał, aby tytuł ten pozbawić wykonalności w pkt III w części zasądzającej od niego na rzecz pozwanej należność główną w kwocie 131.861,65 zł oraz ustawowe odsetki od tej kwoty za okres od 11 listopada 2010 r. do 23 grudnia 2010 r. i za okres od dnia 15 marca 2011 r., a ponadto ustawowe odsetki od kwoty 129.499,17 zł za okres od 26 lutego 2011 r. Jako podstawę powództwa przeciwegzekucyjnego wskazał potrącenie wierzytelności jakie posiada wobec pozwanej, prowadzące do wygaśnięcia zobowiązania objętego tytułem wykonawczym.

M. W. (1) wniosła o oddalenie powództwa.

Wyrokiem z 31 października 2012 r. Sąd Okręgowy w Ostrołęce pozbawił wykonalności tytuł wykonawczy w postaci prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego w Przasnyszu z dnia 17 marca 2010 r. (sygn. I Ns 38/08) zmienionego postanowieniem Sądu Okręgowego w Ostrołęce z dnia 10 listopada 2010 r. (sygn. I Ca 304/10), zaopatrzonego w klauzulę wykonalności z dnia 19 kwietnia 2011 r., zasądzającego w pkt III od J. W. na rzecz M. W. (1) kwotę 131.861,65 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 11 listopada 2010 r. do dnia zapłaty – w części zasądzającej kwotę 100.361,65 zł, przy czym w odniesieniu do kwoty 97.999,17 zł poczynając od dnia 25 lutego 2011 r., a w odniesieniu do kwoty 2.362,48 zł poczynając od dnia 14 marca 2011 r. W pozostałym zakresie powództwo zostało oddalone. Sąd zniósł pomiędzy stronami koszty procesu.

Sąd I instancji ustalił, że J. W. i pozwana M. W. (1) byli dwukrotnie małżeństwem. Ich pierwszy związek małżeński, zawarty w dniu 2 kwietnia 1988 r., został rozwiązany przez rozwód wyrokiem Sądu Okręgowego we Włocławku z dnia 10 stycznia 1997 r. Po raz wtóry pobrali się w dniu 26 lipca 2006 r., a ponowny rozwód został orzeczony wyrokiem Sądu Okręgowego w Ostrołęce z dnia 2 października 2007 r. Wyrokiem z dnia 4 czerwca 2008 r. Sąd Rejonowy w Przasnyszu ustanowił rozdzielność majątkowa małżeńską między stronami z dniem 15 lipca 2007 r., sygn. III RC 145/07.

W sprawie wszczętej na wniosek J. W. Sąd Rejonowy w Przasnyszu postanowieniem z dnia 17 marca 2010 r. dokonał podziału majątku wspólnego rozwiedzionych małżonków. Ustalił, że w jego skład wchodziły dwie nieruchomości, położone w Ż., określone ruchomości oraz środki pieniężne na rachunkach w (...) Banku, prowadzonych na nazwisko uczestniczki, w łącznej kwocie 230.158,49 zł. Oddalił wnioski obu stron o ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym. Przyznał na własność M. W. (1) wszystkie środki pieniężne, zaś J. W. pozostałe składniki majątkowe oraz zasądził tytułem dopłaty od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki postępowania kwotę 74.227,51 zł. W uzasadnieniu postanowienia sąd działowy wskazał m.in., że mimo pierwszego rozwodu, strony przez cały czas, aż do wyprowadzki M. W. (1) w dniu 15 lipcu 2007 r., mieszkały razem w domu w Ż. i prowadziły wspólne gospodarstwo domowe; uwzględnione przy podziale środki pieniężne leżały w banku w dacie wyprowadzania się uczestniczki; przedmiotem podziału nie mógł być samochód osobowy m., zarejestrowany na nazwisko uczestniczki w dniu 3 stycznia 2001 r., ponieważ w tym okresie strony nie pozostawały w formalnym związku małżeńskim i wobec tego samochód nie wszedł do ich majątku dorobkowego.

Na skutek apelacji uczestniczki Sąd Okręgowy w Ostrołęce prawomocnym postanowieniem z dnia 10 listopada 2010 r., częściowo zmienił powyższe postanowienie, orzekając, że podlegające podziałowi w tej sprawie środki na rachunkach bankowych wynosiły 40.662,69 zł, co doprowadziło w konsekwencji do podwyższenia dopłaty należnej uczestniczce do kwoty 131.81,65 zł, płatnej z ustawowymi odsetkami od dnia 11 listopada 2010 r. do dnia zapłaty. Jak wynikło z uzasadnienia orzeczenia, dokonana zmiana opierała się na tym, że do majątku wspólnego stron można było zaliczyć pieniądze jedynie w wysokości stanowiącej różnicę między stanem rachunków bankowych w dniach: 26 lipca 2006 r. (data zawarcia drugiego małżeństwa) i 15 lipca 2007 r. (data ustanowienia rozdzielności majątkowej); reszta, jako zgromadzona we wcześniejszym okresie, w którym strony żyły w konkubinacie, stanowiła formalnie własność osobistą uczestniczki, na którą rachunki figurowały.

Odnosząc się do istnienia wierzytelności wskazywanych przez powoda Sąd Okręgowy uznał je za częściowo uzasadnione.

Okres konkubinatu stron wyniósł ponad 9 lat, czyli prawie tyle czasu, co oba związki małżeńskie łącznie. W czasie jego trwania stosunki majątkowe stron układały się identycznie, jak w okresach pozostawania w związku formalnym

W ocenie Sądu, na podzielenie zasługiwało stanowisko powoda, że zgodnym zamiarem konkubentów było traktowanie dochodów każdego z nich jako wspólnych i gospodarowanie nimi tak, jak to zazwyczaj bywa w małżeństwie, gdzie bez wzajemnego rozliczania się część zarobionych środków wydatkuje się bieżące utrzymanie, część idzie na zakupy dóbr materialnych, a resztę przeznacza się na wspólne oszczędności - i że wobec tego środki pieniężne, o które toczy spór w tej sprawie również powinny należeć w równej mierze do ich obojga.

Za udowodnione uznał też Sąd, iż obie strony uzyskiwały w tym czasie dochody – pozwana z tytułu pracy w charakterze lekarza anestezjologa w szpitalu w M., powód z tytułu renty i prowadzonej hodowli koni.

W związku z tym za usprawiedliwione uznał Sąd żądanie powoda do partycypacji w częściach równych w niepodzielonych w sprawie działowej środkach pieniężnych, znajdujących się na oznaczonych w pozwie rachunkach bankowych, prowadzonych w (...) Banku na nazwisko M. W. (1), które w dacie 25 lipca 2006 r. (koniec konkubinatu) wynosiły łącznie 189.495,80 zł (230.158,49 - 40.662,69). Podstawę prawną roszczenia powoda do połowy spornych środków pieniężnych wywiódł Sąd z prawa współwłasności, a także akceptowanej w judykaturze konstrukcji bezpodstawnego wzbogacenia - art. 405 k.c.

Również odnośnie do żądania rozliczenia wartości samochodu osobowego marki M., nr rej (...), zarejestrowanego na pozwaną, Sąd Okręgowy przyjął te same założenia. Nie podzielił natomiast stanowiska powoda, że wartość samochodu w chwili zgłoszenia przez niego związanej z nim wierzytelności do potrącenia w marcu 2011 r. wynosiła 20.000 zł. Z zeznań powoda wynikało, że jest to wielkość dowolna, nie znajdująca żadnego odzwierciedlenia w faktach i dowodach. W tej sytuacji oparł się na twierdzeniu pozwanej i ustalił wartość samochodu na kwotę 7.000 zł, a tym samym udział powoda na kwotę 3.500 zł.

Nie znajdowało uzasadnienia roszczenie powoda w stosunku do pozwanej, związane ze głoszonymi przez niego zobowiązaniami pieniężnymi obu stron wobec B. K. (1). Roszczenie własne B. K. (1) wobec pozwanej o zapłatę z tego samego tytułu zostało oddalone prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Przasnyszu z dnia 16 lipca 2009 r., sygn. I C 129/08. W niniejszej sprawie nie ujawniły się nowe okoliczności, które upoważniałyby do odmiennego stanowiska. Relacje powoda z B. K. (1) były niejasne, podobnie jak rozliczenia finansowe między nimi i nie sposób było tylko na podstawie ich zeznań czynić ustalenia niekorzystne dla pozwanej, tym bardziej, że zeznania B. K. (1) nie były jednoznacznie obciążające dla pozwanej . W rezultacie mając na względzie treść wyroku Sądu Rejonowego w Przasnyszu uznał Sąd, iż pozwana nie jest dłużniczką B. K. (1); dlatego powód nie mógł skutecznie „przejąć" długu i zgłosić go następnie do rozliczenia z pozwaną, jak to przedstawił w pozwie.

Łącznie z tytułu praw majątkowych nabytych wspólnie z M. W. (2) w okresie konkubinatu powodowi J. W. przysługiwały w stosunku do niej wierzytelności w wysokości: 94.747,90 zł (połowa środków pieniężnych na rachunkach bankowych w dniu 25 lipca 2006 r.) i 3.500 zł (wartość połowy samochodu M.).

W konsekwencji powództwo przeciwegzekucyjne zostało częściowo uwzględnione do kwoty 97.999,17 zł., na podstawie art. 840 par. 1 pkt 2 k.p.c., zważywszy, że skuteczne potrącenie, dokonane po powstaniu tytułu wykonawczego, stanowiło zdarzenie, o którym mowa w tym przepisie.

Ponadto powód dokonał na rzecz pozwanej w dniu 14 marca 2011 r. zapłaty 2.362,48 zł na poczet zobowiązania stwierdzonego w przedmiotowym tytule wykonawczym. Wskutek zapłaty zobowiązanie to wygasło w odpowiedniej części, stosownie do art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c.

Apelację od tego wyroku wniósł powód. Zaskarżył wyrok w części dotyczącej nie pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności - również w części zasądzającej kwotę 28.000 zł, przy czym w odniesieniu do kwoty 26.000 zł poczynając od dnia 25 lutego 2011 r., a w odniesieniu do kwoty 2.000 zł poczynając od dnia 20 września 2011 r. Zarzucił przy tym:

1.  błąd w ustaleniach faktycznych - poprzez:

a)  przyjęcie, że wartość samochodu osobowego M. (...) nr rej. (...) wg stanu na dzień 25.02.2011 r. wynosiła 7.000 zł, podczas gdy wartość tego pojazdu wg stanu na dzień 25.02.2011 r. wynosiła 9.000 zł,

b)  przyjęcie, że relacje i rozliczenia finansowe powoda i B. K. (1) są niejasne,

c)  przyjęcie, iż zobowiązanie do zwrotu B. K. (1) sumy 54.000 zł z tytułu depozytu nieprawidłowego było zobowiązaniem wspólnym powoda i pozwanej (w częściach ułamkowych po 1/2), podczas gdy zobowiązanym wobec B. K. (1) jest wyłącznie powód J. W.,

d)  przyjęcie, iż ugoda powoda z B. K. (1) zawarta w dniu 13.02.2011 r. jest przejęciem przez powoda długu M. W. (1) wobec B. K. (1), podczas gdy czynność ta jest uznaniem długu powoda wobec B. K. (1).

e)  przyjęcie, iż powód J. W. nie mógł dokonać potrącenia wierzytelności swojej wobec pozwanej z tytułu zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia na kwotę 27.000 zł (tj. 1/2 sumy depozytu nieprawidłowego przekazanego powodowi przez B. K.) z wierzytelnością pozwanej wobec powoda z tytułu spłaty z majątku wspólnego;

2.  naruszenie prawa procesowego:

a)  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez pominięcie następujących dowodów: zeznań świadka B. K. (1), wyjaśnień i zeznań stron, ugody powoda z B. K. (1) zawartej w dniu 13.02.2011 r., zaświadczenia z Banku Spółdzielczego w K. z dnia 01.03.2012 r. - w zakresie dotyczącym wzajemnych relacji finansowych i rozliczenia powoda, pozwanej i B. K. (1),

b)  art. 365 § 1 k.p.c. i 366 k.p.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie w stosunku do roszczenia powoda wobec pozwanej z tytułu zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia na kwotę 27.000,- zł tj. ½ sumy depozytu nieprawidłowego przekazanego powodowi przez B. K. (1);

3.  naruszenie prawa materialnego:

a)  art. 353 ¹ k.c., w zw. z art. 123 § 2 k.c., w zw. z art. 845 k.c. - poprzez ich niezastosowanie,

b)  art. 519 k.c. i nast. - poprzez ich niewłaściwe zastosowanie,

-

w stosunku do Ugody powoda z B. K. (1) zawartej w dniu 13.02.2011 r.

c)  naruszenie art. 498 - 499 k.c. poprzez jego niezastosowanie w stosunku do roszczenia powoda wobec pozwanej z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia na kwotę 27.000 zł, tj. ½ sumy depozytu nieprawidłowego przekazanego powodowi przez B. K. (1).

Z uwagi na powyższe powód wniósł o zmianę wyroku w zaskarżonej części poprzez pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności w części zasądzającej kwotę 128.361,65 zł, przy czym w odniesieniu do kwoty 123.999,17 zł poczynając od dnia 25 lutego 2011 r., w odniesieniu do kwoty 2.362,48 zł poczynając od dnia 14 marca 2011 r., a w odniesieniu do kwoty 2.000 zł poczynając od 20 września 2011 r.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje.

Apelacja jest bezzasadna.

Wbrew twierdzeniom skarżącego, Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił stan faktyczny sprawy. Orzekając w oparciu o przedstawione przez strony dowody, zrelacjonował je i poddał analizie wyprowadzając trafne, logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym wnioski. Uzasadnienie zarzutów apelacji ma charakter polemiki z ustaleniami Sądu pierwszej instancji, z tego względu zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie może zostać uwzględniony. Skuteczne postawienie tego rodzaju zarzutu wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego. W szczególności skarżący powinien wskazać, jakie kryteria oceny naruszył sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłuszne im je przyznając. Samo niezadowolenie strony z przeprowadzonej oceny dowodów, rozbieżnej z jej stanowiskiem procesowym, nie stanowi wystarczającego argumentu do podważenia tej oceny i poczynionych na jej podstawie ustaleń faktycznych. Nie jest wystarczające przekonanie o innej, niż przyjął sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów oraz ich odmienna ocena przez stronę. Jeżeli bowiem z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z 10 kwietnia 2000 r., V CKN 17/2000, OSNC 2000/10/189 i z 5 sierpnia 1999 r., II UKN 76/99, OSNAPiUS 2000/19/732).

Odnosząc te uwagi do zarzutu błędnego ustalenia wartości samochodu M. (...), wskazać należy w utrwalonym stanowisku judykatury przyjmuje się, że do rozliczeń majątkowych pomiędzy osobami pozostającymi w trwałym związku faktycznym (konkubinacie) mogą mieć zastosowanie przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu (por. por. m.in. uchwałę z dnia 30 stycznia 1986 r., III CZP 79/85, OSNCP 1987, nr 1, poz. 2; wyrok z dnia 16 maja 2000 r., IV CKN 32/00, OSNC 2000, nr 12, poz. 222., wyrok z dnia 5 października 2011 r. IV CSK 11/11, LEX nr 1102539). Oznacza to, że iż zgodnie z regułą określoną w art. 6 k.c. na powodzie spoczywał ciężar dowodu w zakresie wykazania wysokości zgłoszonej do potrącenia wierzytelności, a więc wielkości wzbogacenia pozwanej. Powód nie zgłosił dowodów na tę okoliczność, prezentując jedynie twierdzenia zakwestionowane przez pozwaną. Twierdzenia te były zresztą zmienne, zważywszy, że przed Sądem I instancji określał on wartość samochodu na kwotę 20.000 zł, zaś w apelacji – 9.000 zł. Prawidłowo więc Sąd Okręgowy uznał, że wartość samochodu mogła zostać ustalona jedynie w oparciu o przyznanie pozwanej, która uznała tę wartość w kwocie 7.000 zł (art. 229 k.p.c.). Zarzut apelacji kwestionujący powyższe stanowisku Sądu Okręgowego okazał się więc bezzasadny.

Sąd Apelacyjny nie dostrzega też nieprawidłowości w ustaleniach Sądu Okręgowego w zakresie zgłoszonej wierzytelności w wysokości 27.000 zł stanowiącej jakoby wzbogacenie pozwanej wynikające z utrzymywania jej przez powoda z pieniędzy przekazywanych mu przez B. K.. Twierdzenie to stoi w sprzeczności z dowodami zebranymi w sprawie, a nawet wcześniejszym stanowiskiem powoda wyrażonym w oświadczeniu o potrąceniu, w którym domagał się rozliczenia tej kwoty jako otrzymanej wspólnie z pozwaną od B. K. (k.8). Również zeznania B. K. składane zarówno w niniejszej sprawie jak i w sprawie I C 129/08 Sądu Rejonowego w Przasnyszu wskazywały, iż uważa ona również pozwaną za zobowiązaną wobec niej do zapłaty. Powód zaprzeczając obecnie, iż zobowiązanie jego i pozwanej wobec B. K. miało być wspólnym długiem, zauważa niewątpliwie okoliczność, iż zapadło prawomocne orzeczenie sądu oddalające żądanie B. K. wobec pozwanej z tego tytułu. W sprawie sygn. I C 129/08 Sądu Rejonowego w Przasnyszu z dnia 16 lipca 2009 r., powódka B. K. domagając się zwrotu od pozwanej kwoty 54.000 zł twierdziła, że jest to zobowiązanie zaciągnięte przez pozwaną. Trafnie Sąd Okręgowy przyjął, że wobec związania przez sąd na mocy art. 365 §1 k.p.c. prawomocnym wyrokiem, ustalającym nieistnienie zobowiązań między pozwaną a B. K., nie jest dopuszczalne czynienie w przedmiotowej sprawie odmiennych ustaleń. Brak zobowiązania pozwanej wobec B. K. nie pozwala na dokonywanie rozliczeń między stronami z tego tytułu. Tym samym nie może powód domagać się od pozwanej zwrotu połowy tej kwoty twierdząc, że zaspokoił wierzyciela. Nie może mieć zastosowania konstrukcja subrogacji ustawowej (art. 518 §1 pkt 1 k.c.) jak też bezzasadne są twierdzenia skarżącego, iż doszło do wzbogacenia pozwanej jego kosztem. Pomijając brak dowodów co do wysokości żądanej kwoty, przeznaczania jej na utrzymanie pozwanej, wskazać należy, iż powód poczynił jedynie zapis testamentowy na rzecz B. K., a zatem nie doszło do przesunięcia majątkowego, co jest wymogiem uznania, iż ma miejsce uzyskanie korzyści majątkowej kosztem innej osoby bez podstawy prawnej (art. 405 k.c.).

W tych okolicznościach zarzuty obrazy prawa materialnego – art. 353 ¹ k.c., w zw. z art. 123 § 2 k.c., w zw. z art. 845 k.c. - poprzez ich niezastosowanie i art. 519 k.c. i nast. - poprzez ich niewłaściwe zastosowanie, nie mogły być uznane za zasadne. Przepisy te nie miały bowiem zastosowania w sprawie, gdyż prawidłowo ustalona przez Sąd Okręgowy podstawa faktyczna wykluczała tego rodzaju subsumpcję. Nie dopuścił się Sąd Okręgowy naruszenia art. 498 i 498 k.c., gdyż warunkiem dokonania potrącenia jest istnienie wierzytelności po obu stronach, a taka nie została wykazana odnośnie kwoty 27.000 zł.

Z tych względów wobec bezzasadności apelacji podlegała ona oddaleniu (art. 385 k.p.c.). O kosztach postępowania odwoławczego postanowiono w oparciu o art. 98 §1 k.p.c. w zw. z 391 §1 k.p.c. art. obciążając nimi powoda jako przegrywającego postępowanie odwoławcze w całości.