Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 kwietnia 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Wiesława Stachowiak /spr./

Sędziowie: SSA Dorota Goss-Kokot

SSA Katarzyna Wołoszczak

Protokolant: insp.ds.biurowości Beata Tonak

po rozpoznaniu w dniu 1 kwietnia 2015 r. w Poznaniu

sprawy A. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o rentę z tytułu niezdolności do pracy

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

od wyroku Sądu Okręgowego w Zielonej Górze

z dnia 25 marca 2014 r. sygn. akt IV U 659/13

oddala apelację.

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. decyzją z 8 lutego 2013 roku, znak (...) odmówił A. B. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. W uzasadnieniu wskazano, że w toku postępowania rentowego komisja lekarska ZUS stwierdziła, że wnioskodawczyni nie jest niezdolna do pracy.

A. B. złożyła odwołanie od decyzji, podnosząc, że lekarze orzecznicy ZUS nie uwzględnili całości przedłożonej przez nią dokumentacji medycznej.

Sąd Okręgowy Sąd Ubezpieczeń Społecznych w Zielonej Górze wyrokiem z 25 marca 2014 roku w sprawie IV U. 659/13 zmienił zaskarżoną decyzję, przyznając A. B. prawo do okresowej renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy z ogólnego stanu zdrowia, poczynając od dnia wyczerpania zasiłku chorobowego na okres do 30 kwietnia 2015 roku.

Sad Okręgowy ustalił, następujący stan faktyczny:

A. B. (ur. (...)) z zawodu ogrodnik, pracowała ostatnio jako sprzątaczka, pozostając w zatrudnieniu w (...) Serwis Sp. z o.o. we W..

Odwołująca 15 listopada 2012 roku zgłosiła w organie rentowym wniosek o przyznanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, przebywając na zasiłku chorobowym. Ogółem udokumentowała staż ubezpieczeniowy w ilości 24 lata, 7 miesięcy i 1 dni, w tym 21 lat, 14 dni okresów składkowych oraz nieskładkowych w wymiarze 3 lat, 6 miesięcy i 17 dni. W dziesięcioleciu przed dniem zgłoszenia wniosku o rentę z tytułu niezdolności do pracy, powódka udowodniła wymagany 5 letni okres składkowy i nieskładkowy.

Komisja lekarska O/ZUS, orzeczeniem z 24 stycznia 2013 roku ustaliła, że A. B. jest zdolna do pracy.

Biegli sądowi lekarze neurolog i ortopeda rozpoznali u wnioskodawczyni: chorobę zwyrodnieniową wielostawową, zespół cieśni nadgarstka obustronny, chorobę zwyrodnieniową kręgosłupa szyjnego i lędźwiowego z przewlekłym zespołem bólowym i orzekli, że rozpoznane schorzenia aktualnie czynią odwołującą częściowo niezdolną do pracy tj. od daty złożenia wniosku do ZUS. Częściowa niezdolność do pracy ma charakter okresowy do kwietnia 2015 roku. Biegli nie podzielili stanowiska ZUS.

W ocenie biegłych, obecność licznych zmian zwyrodnieniowych potwierdzona w badaniu radiologicznym upośledza wykonywanie czynności związanych z pracą fizyczną. Odwołująca ma wykształcenie zawodowe i wykonywała pracę sprzątaczki. Nie jest w stanie w pełnym wymiarze godzin wykonywać prac fizycznych, a biorąc pod uwagę zespołu cieśni nadgarstka nie dysponuje siłą chwytną umożliwiającą sprawne wykonywanie wszelkich czynności. Ze względu na niejasny obraz radiologiczny prawego stawu biodrowego biegli uznali, że odwołująca powinna pogłębić diagnostykę o tomografię stawu biodrowego.

Biegły sądowy lekarz urolog rozpoznał u odwołującej kamicę prawej nerki w wywiadzie i orzekł, że nie występuje niezdolność do pracy powódki.

W ustosunkowaniu się do zastrzeżeń pozwanego po ponownym dokładnym przeanalizowaniu dokumentacji medycznej biegli w całości podtrzymali swoje stanowisko wyrażone w opinii podstawowej. Wskazali, że opinia jest wynikiem badania klinicznego oraz analizy dokumentacji medycznej, w tym radiogramów. Badanie kliniczne wykazało istotne ograniczenie ruchomości stawów biodrowych, bolesność stawów biodrowych, a także bolesność stawów rzepkowo-udowych co ogranicza funkcje kolan. Biegli stwierdzili także odchylenia w zakresie kręgosłupa. Badania radiologiczne potwierdzają obecność zmian przeciążeniowych i zwyrodnieniowych w obrębie kręgosłupa lędźwiowego, a także w obrębie kręgosłupa szyjnego i stawów kolanowych oraz biodrowych. Biegli zwrócili uwagę, że odwołująca ma wykształcenie zawodowe, ogrodnicze, jednak ostatnio pracowała jako sprzątaczka. Istnienie tak wielu zmian w obrębie narządu ruchu dotyczących zarówno kręgosłupa, stawów kolanowych jak i biodrowych uniemożliwia jej wykonywanie zatrudnienia zgodnego z poziomem wykształcenia w pełnym wymiarze godzin to też w pełni zasadne jest uznanie, iż istnieje częściowa niezdolność do pracy, do kwietnia 2015 roku.

Zdaniem biegłych, odwołującą nie odzyska zdolności do pracy w ciągu tzw. krótkotrwałej niezdolności do pracy, czyli 182 dni, gdyż zaawansowanie zmian jest duże. Powódka wymaga kompleksowego leczenia farmakologicznego, usprawniającego, a także operacyjnego.

Biegli sądowi lekarze neurolog i ortopeda, w odpowiedzi na kolejne zastrzeżenia organu rentowego podtrzymali dotychczasowe stanowisko. Stwierdzenie bolesności podczas ruchów, a także ograniczenie ruchomości jest zdaniem biegłych wystarczające. Biegli zwrócili uwagę, że przy ocenie zdolności do pracy brali pod uwagę wywiad chorobowy, przedstawione badanie dodatkowe, stopień wykształcenia oraz poziom kwalifikacji odwołującej, a także opinie lekarzy leczących wyrażonych w zaświadczeniach złożonych w ZUS, w tym neurologicznej z dnia 7 listopada 2012 roku i ortopedycznej z 14 listopada 2012 roku.

Biegli odnieśli się w szczególności do RTG stawu biodrowego z 21 września 2011 roku, które wykazuje nieprawidłowy kształt głowy kości udowej prawej z podejrzeniem przebytego zaklinowanego złamania, RTG stawów kolanowych z 9 października 2010 roku, które wykazuje zwężenie szpar stawowych po stronach przyśrodkowych oraz zaostrzenia w zakresie guzków międzykłykciowych, a także na krawędziach stawowych i krawędziach rzepek. Stwierdzenie zmian kostnych w obrębie stawów kolanowych to objaw późnej choroby zwyrodnieniowej, gdyż najpierw chorują tkanki miękkie, przede wszystkim chrząstka i wówczas nie jest to widoczne w badaniu radiologicznym. Stwierdzenie zmian radiologicznych świadczy już o dużym zaawansowaniu schorzeń, co przekłada się na duże zaawansowanie bólu i cierpienia. RTG kręgosłupa lędźwiowego z 23 października 2012 roku które wykazuje dużą osteofitozę kręgów lędźwiowych oraz przewężenie przestrzeni międzytrzonowych w odcinku lędźwiowym z proliferacją blaszek granicznych, to również objaw zaawansowanej choroby zwyrodnieniowej; RTG kręgosłupa szyjnego z 27 maja 2010 roku wykazuje osteofity na przednio-bocznych krawędziach trzonów. Badanie wykonane w okresie późniejszym tj. 25 lipca 2012 roku, wykazuje dodatkowo obecność osteofltów oraz wielopoziomowych zmian zwyrodnieniowych w stawach międzykręgowych.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd I instancji powołał treść przepisów właściwych do rozstrzygnięcia, tj. art. 57 ust. 1, art. 12 i art. 13 ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W zakresie oceny zdolności odwołującej do pracy Sąd oparł swe rozstrzygnięcie w głównej mierze na opinii powołanego zespołu biegłych sądowych lekarzy neurologa, ortopedy i urologa. Dowód z opinii biegłych jest bowiem w tej kategorii spraw dowodem o przesądzającym znaczeniu. W ocenie Sądu I instancji, opinie biegłych sądowych są w pełni wiarygodne. Zostały sporządzone wnikliwie i rzetelnie. Wyczerpująco i szczegółowo wyjaśniają istotę stanu zdrowia odwołującej z uwzględnieniem posiadanych przez biegłych wiadomości specjalnych. Przed wydaniem opinii biegli zapoznali się z dostarczoną im dokumentacją. Przeprowadzając bezpośrednie badania lekarskie, mieli okazję do osobistego kontaktu z powódką, oceny przedstawianego przez nią wywiadu. Dysponowali wszelkimi informacjami umożliwiającymi im wydanie trafnej opinii i informacje te w sposób prawidłowy wykorzystali.

Sąd Okręgowy nie podzielił zastrzeżeń pozwanego i nie uwzględnił wniosku o dopuszczenie dowodu z opinii innego zespołu biegłych lekarzy neurologa i ortopedy, bowiem w opinie biegłych nie budzą żadnych wątpliwości, a stanowisko pozwanego nie zostało merytorycznie uzasadnione.

Sąd I instancji podkreślił, że badanie przeprowadzone przez biegłych wykazało ograniczenie ruchomości stawów biodrowych, bolesność stawów biodrowych, a także rzepkowo- udowych. Stwierdzono także odchylenia w zakresie kręgosłupa, a badanie radiologiczne potwierdzają obecność zmian przeciążeniowych i zwyrodnieniowych w obrębie kręgosłupa, a także w obrębie kręgosłupa szyjnego i stawów kolanowych oraz biodrowych. Stanowisko biegłych jest wynikiem badania klinicznego oraz analizy dokumentacji medycznej, w tym radiogramów. Biegli wyczerpująco i logicznie uzasadnili swoje stanowisko zwłaszcza w opiniach uzupełniających.

Nadto w ocenie Sądu Okręgowego, na wiarygodność opinii biegłych wpływa kategoryczność i jednoznaczność oceny stanu zdrowia odwołującej.

Organ rentowy złożył apelację zaskarżając wyrok w całości.

Apelujący zarzucił:

1. naruszenie przepisów postępowania cywilnego, a w szczególności art. 233 § 1 k.p.c. poprzez wadliwą ocenę dowodów oraz naruszenie granic swobodnej oceny dowodów przez przyjęcie, iż odwołująca jest częściowo niezdolna do pracy na stałe, podczas gdy okoliczność ta nie została dostatecznie potwierdzona w zebranym materiale dowodowym;

2. nierozpoznanie istoty sprawy poprzez niedopuszczenie dowodu z opinii innego zespołu biegłych sądowych neurologa i ortopedy na okoliczność ustalenia czy odwołująca jest niezdolna do pracy i na jaki okres oraz czy doszło do pogorszenia zdrowia powódki od momentu badania przez lekarza orzecznika ZUS (art. 217 k.p.c.), a postanowienie tej treści miało wpływ na wynik sprawy;

3. naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez niewłaściwe zastosowanie art. 12 ust. 1 i 3 ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z art. 57 tej ustawy poprzez przyznanie odwołującej prawa do renty z tyt. częściowej niezdolności do pracy.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Odwołująca swoje prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy wywiodła z art. 57 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych zgodnie z którym, renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje osobie ubezpieczonej, jeżeli spełniła łącznie następujące warunki:

1.jest niezdolna do pracy;

2.ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy;

3.niezdolność do pracy powstała w okresach wskazanych w ustawie albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

Niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu.

Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy.

Częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji (art. 12 ustawy emerytalnej).

Przy ocenie stopnia i przewidywanego okresu niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy uwzględnia się:

1) stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji;

2) możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne (art. 13 ust. ustawy).

Ustalenie niezdolności do pracy A. B. stanowiło przedmiot sporu w postępowaniu przed Sądem I instancji.

W tym miejscu wskazać należy, iż w obecnym orzecznictwie sądów powszechnych nie budzi żadnych wątpliwości, że w postępowaniu, którego przedmiotem jest przyznanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, koniecznym jest ustalenie stanu zdrowia osoby ubezpieczonej, z którym to stanem związana jest przedmiotowa niezdolność do pracy. Natomiast stan zdrowia osoby ubezpieczonej bezsprzecznie jest okolicznością, dla której ustalenia, niezbędne są wiadomości specjalne w rozumieniu art. 278 §1 k.p.c., wymagające udziału w procesie biegłych lekarzy sądowych. Kluczowa dla tego rodzaju spraw okoliczność stanu zdrowia oraz związana z nim niezdolność do pracy – w przypadku sporu co do tej okoliczności - nie może być ustalana przez Sąd samodzielnie lub wyłącznie na podstawie innych dowodów zgłaszanych przez strony postępowania, takich jak dokumenty, zeznania świadków, wyjaśnienia stron, oględziny.

Pozwany w apelacji zakwestionował ustalenia poczynione przez Sąd Okręgowy na podstawie wydanych w sprawie opinii biegłych lekarzy specjalistów oraz ich opinii uzupełniających. Skarżący przytoczył argumentację podnoszoną w toku procesu w kolejnych pismach procesowych. Zasadniczym powodem, dla którego zaskarżone orzeczenie nie może się ostać, jest zdaniem pozwanego fakt, że opiniujący w sprawie biegli nie wskazali medycznych wyznaczników - ścisłych zakresów - w odniesieniu do stwierdzonego stopnia ograniczenia u odwołującej ruchomości kręgosłupa i stawów. Innymi słowy, apelujący zarzucił, że biegli nie zmierzyli, a w każdym razie pomiarów nie wskazali w opiniach, w jakim zakresie u odwołującej występują ograniczenia ruchomości kręgosłupa i stawów.

Odnosząc się do powyższego, Sąd Apelacyjny za konieczne uznał podkreślić, że Sąd I instancji dokonał wnikliwiej i wyczerpującej oceny zgromadzonych w sprawie dowodów. Sąd Okręgowy zobowiązał biegłych do uzupełnienia opinii właśnie w związku ze zgłaszanymi przez organ rentowy zastrzeżeniami. Ponieważ biegli w sposób jasny i logiczny wyjaśnili wątpliwości ZUS, nie zachodziła potrzeba przeprowadzania kolejnych dowodów w sprawie. Sąd w uzasadnieniu orzeczenia w sposób drobiazgowy ustosunkował się do wszystkich zastrzeżeń pozwanego.

Wobec jasnych i logicznych uzasadnień wydanych w sprawie opinii nie zachodziła potrzeba określania w stopniach, zakresu ruchów u odwołującej. Biegli wskazali, że stwierdzone ograniczenia są wystarczające, aby powódkę uznać za niezdolną do pracy. Najistotniejszym jest, że wnioski opinii oparte zostały o badania kliniczne oraz dokumentację medyczną odwołującej, w tym radiogramy. Badanie kliniczne wykazało istotne ograniczenie ruchomości stawów biodrowych, bolesność stawów biodrowych, a także bolesność stawów rzepkowo-udowych co ogranicza funkcje kolan. Biegli stwierdzili także odchylenia w zakresie kręgosłupa. Badania radiologiczne potwierdzają obecność zmian przeciążeniowych i zwyrodnieniowych w obrębie kręgosłupa lędźwiowego, a także w obrębie kręgosłupa szyjnego i stawów kolanowych oraz biodrowych.

Zatem wyniki badań radiologicznych są spójne z wynikami badania przedmiotowego odwołującej, uwiarygadniają natężenie dolegliwości bólowych, na które wskazywała.

Gołosłowny okazał się zarzut, jakoby biegli nie uwzględnili statusu zawodowego odwołującej. W tym zakresie stanowisko biegłych zostało wyraźnie zaznaczone. Biegli wskazali, że powódka wykonuje pracę w wymuszonej pozycji ciała, dźwigając. Biorąc pod uwagę stwierdzony u A. B. zespół cieśni nadgarstka biegli uznali, że nie dysponuje ona siłą chwytną umożliwiającą sprawne wykonywanie wszelkich czynności.

Sąd II instancji odrzucił również argumentację, w której apelujący przekonywał, że o braku niezdolności do pracy odwołującej świadczy fakt, że aktualnie jest ona aktywna zawodowo.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego ugruntowany jest bowiem pogląd, zgodnie z którym wykonywanie zatrudnienia przez ubezpieczonego, który kwalifikuje się do osób niezdolnych do pracy, nie pozbawia go prawa ubiegania się o świadczenia rentowe z ubezpieczenia społecznego (tak w wyroku SN z 17 stycznia 2002 roku, w sprawie II UKN. 709/00).

Podsumowując, w wyniku kontroli zaskarżonego orzeczenia Sąd Apelacyjny uznał ustalenia faktyczne i ocenę prawną dokonane przez Sąd I instancji za prawidłowe. A. B. jest osobą częściowo niezdolną do pracy i z tego tytułu przysługuje jej prawo do renty, do 30 kwietnia 2015 roku.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną.