Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 marca 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Ewa Cyran /spr./

Sędziowie: SSA Katarzyna Wołoszczak

SSA Wiesława Stachowiak

Protokolant: insp.ds.biurowości Beata Tonak

po rozpoznaniu w dniu 18 marca 2015 r. w Poznaniu

sprawy P. N.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P.

o rentę z tytułu niezdolności do pracy

na skutek apelacji P. N.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 25 lutego 2014 r. sygn. akt VII U 2006/13

oddala apelację.

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Poznaniu wyrokiem z dnia 25.02.2014r. oddalił odwołanie P. N. od decyzji ZUS Oddział w P. z dnia 13.06.2013r. odmawiającej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy bez związku ze służbą wojskową.

Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia faktyczne i argumentacja:

Wnioskodawca P. N. (ur. (...)) od drugiej klasy uczęszczał do szkoły specjalnej. Z zawodu jest stolarzem, ostatnio pracował jako kierowca.

W dniu 13.07.2002r. rozpoczął odbywanie zasadniczej służby wojskowej. W trakcie służby wojskowej u odwołującego występowały zaburzenia w zakresie funkcjonowania psychospołecznego. Orzeczeniem (...) Wojskowej Komisji Lekarskiej w O. z dnia 18.09.2002r. stwierdzono, że wnioskodawca jest niezdolny do służby wojskowej- kategoria (...) (w czasie pokoju).W punkcie 9 orzeczenia stwierdzono, że rozpoznana u wnioskodawcy ociężałość umysłowa, zespół dezadaptacyjny oraz kolka nerwowa prawostronna po leczeniu szpitalnym nie pozostają w związku ze służbą wojskową.

Decyzją z dnia 30.09.2002r. Dowódca Jednostki Wojskowej zwolnił wnioskodawcę z odbywania służby wojskowej.

W okresie od 01.05.2004r. do 30.06.2013r. P. N. pobierał rentę inwalidy wojskowego z tytułu częściowej niezdolności do pracy bez związku ze służbą wojskową, ujawniona w czasie jej pełnienia, z powodu organicznych zaburzeń osobowości na podłożu organicznego uszkodzenia CUN u osoby z upośledzeniem umysłowym stopnia lekkiego i reakcjami dezadaptacyjnymi. W orzeczeniach z dnia 21.09.2004r. i 08.06.2010r. Lekarz Orzecznik ZUS wskazał, że niezdolność do pracy wnioskodawcy pozostaje bez związku ze służbą wojskową.

W dniu 03.04.2013r. wnioskodawca wystąpił z wnioskiem o rentę inwalidy wojskowego na dalszy okres.

Lekarz Orzecznik ZUS orzeczeniem z dnia 24.04.2013r. rozpoznał u badanego zaburzenia adaptacyjne w wywiadzie, zaburzenia osobowości u osoby z obniżoną sprawnością intelektualną oraz otyłość i stwierdził brak długotrwałej niezdolności do pracy.

W wyniku złożonego sprzeciwu wnioskodawca został ponownie zbadany przez Komisje Lekarską ZUS, która rozpoznała upośledzenie umysłowe w stopniu lekkim, cechy nieprawidłowej osobowości oraz przewlekłą rwę kulszową prawostronna w wywiadzie. Orzeczeniem z dnia 27.05.2013r. Komisja stwierdziła brak niezdolności do pracy u wnioskodawcy.

Sąd Okręgowy zasięgnął opinii biegłych lekarzy sądowych psychiatry, psychologa i neurologa, którzy rozpoznali u badanego nasiloną niedojrzałość emocjonalną i psychospołeczną, bez cech uszkodzenia centralnego i obwodowego układu nerwowego, psychologiczne wykładniki organicznych zmian w obrębie CUN o charakterze pierwotnym i nieprawidłowy rozwój osobowości, sprawność umysłowa w granicach upośledzenia umysłowego stopnia lekkiego.

Biegły psychiatry i psycholog stwierdzili, że wnioskodawca wchodził w zatrudnienie z opisanym wyżej stanem psychicznym i w okresie zatrudnienia nie nastąpiło istotne pogorszenie stanu zdrowia z przyczyn psychopatologicznych. Zdaniem biegłych, wcześniejsze orzeczenie ZUS z dnia 08.06.2010r. stanowi nadinterpretację orzeczniczą z pominięciem stanu psychicznego wnioskodawcy.

W ocenie biegłych badany jest częściowo trwale niezdolny do pracy przed 16 rokiem życia z powodu upośledzenia umysłowego oraz organicznych zaburzeń osobowości.

Biegły neurolog wskazał, że dolegliwościom wnioskodawcy nie towarzyszy uszkodzenie układu nerwowego w badaniu przedmiotowym. W badaniu neurologicznym nie stwierdza się cech podrażnienia lub uszkodzenia korzeni nerwowych, osłabienia siły mięśniowej, zaników mięśniowych, różnicy w odruchach głębokich lub wystąpienia odruchów patologicznych. Biegły stwierdził, że poza dolegliwościami dotyczącymi układu moczowego wnioskodawca nie podał innych dolegliwości.

W łącznej opinii biegłych wnioskodawca nie jest osobą całkowicie niezdolną do pracy, stwierdza się natomiast trwałą, częściową niezdolność do pracy powstałą przed 16 rokiem życia z przyczyn psychiatryczno-psychologicznych.

Sąd Okręgowy w tym stanie faktycznym , ustalonym w oparciu o dokumenty znajdujące się w aktach sprawy - organu rentowego i (...) Sztabu Wojskowego w O. oraz opinię biegłych sądowych, którą uznał za wnikliwą, rzetelną i wyczerpującą stwierdził, że wnioskodawca jest trwale częściowo niezdolny do pracy, niezdolność ta powstała przed 16 rokiem życia, a to wyklucza możliwość przyznania wnioskodawcy renty z tytułu niezdolności do pracy bez związku ze służbą wojskową.

Sąd I instancji odwołał się do art. 30 ustawy z dnia 29 maja 1974r. o zaopatrzeniu inwalidów wojskowych i wojennych oraz ich rodzin ( Dz. U. z 2010r., Nr 101, poz.648), który stanowi, że inwalidą wojskowym jest żołnierz niezawodowy Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, który został zaliczony do jednej z grup inwalidów wskutek inwalidztwa powstałego : 1) w czasie odbywania czynnej służby wojskowej w okresie pokoju, 2) w ciągu 3 lat od zwolnienia z tej służby, jeżeli inwalidztwo to jest następstwem chorób powstałych lub urazów doznanych w czasie odbywania służby wojskowej.

Nie uważa się za inwalidę wojskowego żołnierza zwolnionego z czynnej służby wojskowej podczas pierwszych 6 tygodni jej odbywania z powodu choroby która powstała przed stawieniem się żołnierza do służby wojskowej i nie uległa pogorszeniu wskutek tej służby (art.30 ust.2).

W zależności od przyczyny powstania inwalidztwo (ustawa posługuje się zamiennie pojęciami inwalidztwa i niezdolności do pracy) może pozostawać w związku ze służbą albo bez związku ze służbą. Art. 32 ustawy definiuje inwalidztwo pozostające w związku ze służbą wojskową, a art. 33 określa inwalidztwo nie pozostające w związku ze służbą wojskową. Inwalidztwo nie pozostaje w związku ze służba wojskową jeżeli :

1) powstało z innych przyczyn niż określone w art. 32;

2) jest następstwem wypadku lub choroby, których wyłączną przyczyną było udowodnione przez jednostkę wojskową umyślne lub rażące niedbale działanie albo zaniedbanie żołnierza naruszające obowiązujące przepisy lub rozkazy, jeżeli jego przełożeni zapewnili warunki odpowiadające tym przepisom i sprawowali we właściwy sposób nadzór nad ich przestrzeganiem, a żołnierz posiadał potrzebne umiejętności do wykonywania określonych czynności i był należycie przeszkolony w zakresie znajomości tych przepisów;

3) jest następstwem wypadku, do którego w znacznym stopniu przyczynił się sam żołnierz będąc w stanie nietrzeźwym;

4) zranienie, kontuzja i inne obrażenia lub choroba zostały spowodowane przez żołnierza rozmyślnie.

Ponadto, Sąd Okręgowy odwołał się do art. 57 ust. 1 ustawy.

W ocenie Sądu I instancji analiza powyższych przepisów prowadzi do wniosku, że w sprawach o rentę z tytułu niezdolności do pracy pozostającej w związku lub bez związku ze służbą wojskową koniecznym jest nie tylko wykazanie, że wnioskodawca jest częściowo bądź całkowicie niezdolnym do pracy, ale i to, że ta niezdolność pracy: 1) powstała w odpowiednim czasie, czyli w czasie służby w czasie pokoju lub też, jeżeli jest następstwem choroby lub urazu doznanych w czasie służby wojskowej - w ciągu 3 lat od zwolnienia ze służby, a nadto niezdolność ta nadal istnieje od momentu jej powstania; 2) pozostaje w związku przyczynowym z warunkami lub właściwościami służby wojskowej (jeżeli nie pozostaje z nimi w związku, inwalida wojskowy może mieć prawo do renty inwalidzkiej bez związku ze służbą wojskową, o ile inwalidztwo powstało w czasie pełnienia służby).

Zgodnie z art. 52 powołanej ustawy, w razie ustania prawa do renty inwalidzkiej z powodu braku inwalidztwa prawo do renty powstaje ponownie, jeżeli ponowne inwalidztwo powstało wskutek pogorszenia stanu zdrowia w związku z kalectwem lub chorobą, które uzasadniało poprzednio prawo do renty.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do uwzględnienia odwołania albowiem w świetle opinii biegłych sądowych wnioskodawca nie spełnia podstawowego warunku do przyznania świadczenia rentowego, jego niezdolność do pracy (inwalidztwo) nie powstała w czasie trwania służby wojskowej. Brak jest zatem podstaw do badania, czy niezdolność ta pozostaje w związku ze służbą.

Częściowa niezdolność do pracy u wnioskodawcy powstała przed 16 rokiem życia, przed rozpoczęciem służby wojskowej. Organy orzecznicze ZUS błędnie przyjęły, że do powstania niezdolności do pracy doszło w takcie pełnienia służby wojskowej. Poza sporządzoną prawidłowo opinią, za powstaniem niezdolności do pracy przed rozpoczęciem służby wojskowej przemawia fakt, że wnioskodawca uczył się w szkole specjalnej już od drugiej klasy szkoły podstawowej.

Brak spełnienia podstawowych przesłanek przyznania prawa do renty określonej w art. 30 i 31 ustawy, jakimi jest związek czasowy i przyczynowy stanu zdrowia wnioskodawcy z odbywaną służbą wojskową spowodował o braku podstaw uwzględnienia odwołania.

Dlatego na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji.

Powyższy wyrok zaskarżył apelacją wnioskodawca zarzucając:

1)  naruszenie prawa materialnego przez błędną jego wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, w szczególności art.30, art. 31, art.32 i art.35 ustawy z dnia 29 maja 1974r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin poprzez błędną wykładnię i przez przyjęcie, że odwołujący nie spełnia podstawowego warunku do przyznania renty, jakim jest powstanie niezdolności do pracy w czasie trwania służby wojskowej,

2)  sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego przez przyjęcie, że „w trakcie służby wojskowej, po badaniu przez Wojskową Komisję Lekarską jedynie okazało się, że odwołujący jest niezdolny do pełnienia służby wojskowej, jednakże jak wynika z prawidłowo sporządzonej opinii biegłych, częściowa niezdolność do pracy odwołującego powstała wcześniej, tj. przed rozpoczęciem służby wojskowej (przed 16 rokiem życia odwołujący nie mógł pełnić służby wojskowej). Organy orzecznicze ZUS błędnie zatem przyjęły, że do powstania niezdolności do pracy doszło w trakcie pełnienia przez niego służby wojskowej.”

Wskazując na powyższe zarzuty skarżący wniósł o:

1)  zmianę zaskarżonego wyroku i przyznanie prawa do renty inwalidy wojskowego,

2)  ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

SĄD APELACYJNY ZWAŻYŁ, CO NASTĘPUJE:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd I instancji przeprowadził wyczerpujące postępowanie dowodowe, a zebrany materiał poddał wszechstronnej ocenie z zachowaniem granic swobodnej oceny dowodów przewidzianej przez art. 233§ 1 k.p.c.. Na tej podstawie poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne i rozważania prawne, które Sąd odwoławczy w pełni podziela i przyjmuje za własne bez potrzeby ponownego ich przytaczania. W świetle powyższego zarzuty apelacji wnioskodawcy nie mogły prowadzić do zmiany bądź uchylenia zaskarżonego wyroku.

Istota sporu sprowadzała się do ustalenia, czy wnioskodawca spełnia warunki do przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy bez związku ze służbą wojskową. Prawo do tego świadczenia znajduje swoje oparcie w przepisach ustawy z dnia 29 maja 1974r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin. ( Dz. U. z 2010r.,Nr 101, poz.648).

Zgodnie z art. 30 ust.1 i 2 powołanej ustawy inwalidą wojskowym jest żołnierz niezawodowy Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, który został zaliczony do jednej z grup inwalidów wskutek inwalidztwa powstałego w czasie odbywania czynnej służby wojskowej w okresie pokoju lub w ciągu 3 lat od zwolnienia z tej służby, jeżeli inwalidztwo to jest następstwem chorób powstałych lub urazów doznanych w czasie odbywania służby wojskowej, ponadto nie uważa się za inwalidę wojskowego żołnierza zwolnionego z czynnej służby wojskowej podczas pierwszych 6 tygodni jej odbywania z powodu choroby, która niewątpliwie powstała przed stawieniem się żołnierza do służby wojskowej i nie uległa pogorszeniu.

Według art.64 ustawy w sprawach nieuregulowanych stosuje się odpowiednio m.in. art 12-14 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009r., Nr 153 , poz. 227), które definiują pojęcie niezdolności do pracy oraz dotyczą oceny niezdolności do pracy, zadań lekarza orzecznika i komisji lekarskich ZUS.

Ustawa emerytalna w art. 12 ust.1 stanowi, że niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy, a częściowo niezdolna do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.

Sąd Okręgowy zasadnie podkreślił, że w sprawach o świadczenia związane z niezdolnością do pracy dowód z opinii biegłych lekarzy jest dowodem koronnym.

Sąd Apelacyjny w pełni podziela stanowisko Sądu I instancji w zakresie oceny stanu zdrowia wnioskodawcy, pod kątem jego niezdolności do pracy w kontekście służby wojskowej. Postępowanie dowodowe zostało przeprowadzone prawidłowo, bowiem oparte było na wiedzy biegłych lekarzy sądowych ze wszystkich dziedzin niezbędnych dla prawidłowej oceny stanu zdrowia wnioskodawcy z punktu widzenia powołanych przepisów. Biegli ci byli zgodni, co do oceny że wnioskodawca jest częściowo niezdolny do pracy z powodu upośledzenia umysłowego i organicznych zaburzeń osobowości, niezdolność ta powstała przed 16 rokiem życia. Wnioskodawca wchodził w zatrudnienie z opisanym stanem psychicznym i w okresie zatrudnienia nie nastąpiło istotne pogorszenie staniu zdrowia z przyczyn psychopatologicznych.

Biegli odnosząc się do orzeczenia Lekarza Orzecznika ZUS z dnia 08.06.2010r. będącego podstawą przyznania renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy bez związku ze służbą wojskową ocenili je jako nadinterpretację orzeczniczą.

Reasumując zarzuty apelującego wobec dowodów, na których oparł się Sąd Okręgowy nie zasługują na uwzględnienie. Sporządzone w sprawie opinie nie są powierzchowne, zostały sporządzone w oparciu o całokształt dokumentacji medycznej.

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego (por. wyrok SN z dnia 19 grudnia 2000, II UKN 146/00. OSNAPIUS 2002, Nr 16, poz.391) prawo do renty inwalidy wojskowego uzależnione jest od określonego w art.30 ustawy z dnia 29 maja 1974r.o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin związku czasowego ze służbą wojskową i w przypadku braku takiego związku nie ma potrzeby ustalania okoliczności dotyczących warunków i właściwości służby wojskowej, o której mowa w art.32 ust.1 ustawy.

W tym miejscu wskazać należy, iż stwierdzenie inwalidztwa pozostającego w związku ze służbą wojskową ma jedynie wpływ na wysokość renty, gdyż przepis art. 36 różnicuje wysokość renty żołnierzy, których inwalidztwo pozostaje w związku ze służbą wojskową i żołnierzy, których inwalidztwo powstało bez związku ze służba wojskową.

Natomiast prawo do renty inwalidy wojskowego uzależnione jest od związku czasowego i inwalidztwa ze służbą wojskową określonego w art.30. Brak takiego związku wyklucza prawo do renty wojskowej.

Ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego wskazują na brak związku czasowego inwalidztwa wnioskodawcy z pełnieniem służby wojskowej. Jego schorzenia psychiatryczno-psychologiczne nie powstało w czasie służby wojskowej, lecz przed 16 rokiem życia, o czym świadczy również fakt nauki w szkole specjalnej. Istniejące schorzenie nie uległo również pogorszeniu w czasie służby wojskowej, a fakt uprzednio przyznawanej renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy bez związku ze służbą wojskową wynikał z nadinterpretacji orzeczniczej lekarzy ZUS. Należy zwrócić uwagę, że w orzeczeniu Terenowej Wojskowej Komisji Lekarskiej z dnia 18 września 2002r. wyraźnie wskazano, że rozpoznana ociężałość umysłowa, zespół dezadaptacyjny, kolka nerwowa prawostronna nie pozostają w związku ze służbą wojskową. Samo ujawnienie tych schorzeń w trakcie służby wojskowej nie rodzi samo przez się prawa do renty. Tylko stwierdzenie, że nastąpiło ich pogorszenie dawałoby prawo do renty wojskowej.

Reasumując zarzuty apelującego wobec dowodów na których oparł się Sąd Okręgowy okazały się bezzasadne. Analiza akt rentowych i sądowych wskazuje, że orzeczenia biegłych zostały wydane z uwzględnieniem wojskowych orzeczeń.

W konsekwencji podkreślić należy, iż do nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy bez związku ze służbą wojskową nie jest wystarczające udowodnienie niezdolności do pracy, ale wymagane jest wykazanie związku czasowego inwalidztwa z pełnieniem służby wojskowej lub w ciągu 3 lat od jej zakończenia. Skoro nie zostały spełnione przesłanki z art. 30 ust.1 ustawy z dnia 29 maja 1974r., to brak było podstaw do uwzględnienia apelacji i przyznania prawa do renty inwalidy wojskowego.

Kierując się powyższymi względami Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku.