Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 czerwca 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach

Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 20 czerwca 2013 r. w Katowicach

sprawy z odwołania T. K. (T. K. )

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o wysokość emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w Gliwicach

z dnia 9 maja 2012 r. sygn. akt VIII U 1219/11

zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

/-/SSA I.Goik /-/SSA M.Żurecki /-/SSA J.Pietrzak

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 1569/12

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach wyrokiem z dnia
9 maja 2012 roku zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w Z.
z dnia 26 maja 2011 roku w ten sposób, że „przyznał ubezpieczonemu T. K. prawo do zastosowania przelicznika 1,8 przy ustaleniu wysokości emerytury do 5231 dniówek przepracowanych od 20 kwietnia 1984 roku do 14 stycznia 2007 roku począwszy od 26 marca 2011 roku”.

Tym samym Sąd uwzględnił w całości odwołanie ubezpieczonego od zaskarżonej decyzji, w której organ rentowy, w odniesieniu do spornego okresu, zastosował przelicznik pracy górniczej 1,2 przewidziany w art.51 ust.1 pkt 4 ustawy z dnia 17.12.1998 roku
o emeryturach i rentach z FUS.

Sąd podał, że ubezpieczony jest zatrudniony w KWB (...) od 1.08.1981 roku.
W spornym okresie był pracownikiem oddziału (...) z angażami: operatora od 20.04.1981 roku do 28.02.1989 roku, operatora sprzętu budowlanego od 1.12.1990 roku do 31.08.1991 roku, operatora sprzętu technologicznego od 1.09.1991 roku do 16.11.2006 roku i operatora spycharek i maszyn wieloczynnościowych na odkrywce od 17.11.2006 roku do nadal.

Na podstawie zeznań świadków: współpracowników ubezpieczonego w spornym okresie: W. S., L. W., M. K., zeznań ubezpieczonego, oględzin miejsca pracy i charakterystyki miejsca pracy Sąd Okręgowy ustalił, że na oddziale (...) ubezpieczony wykonywał pracę spycharkami, a sporadycznie ładowarkami i żurawiem. Według charakterystyki stanowiska pracy prace są wykonywane na terenie całej odkrywki
i zwałowiska. Zadaniem operatora jest wykonywanie niwelacji terenu w obrębie maszyn podstawowych, przemieszczanie mas ziemi w rejonie zabierki, roboty udostępniające
i oczyszczające urobek do eksploatacji, wypychanie kamieni i skał z zabierki maszyn podstawowych, wymiana gruntu pod koparką i zwałowarką, wykonywanie pochylni zjazdowych i dróg transportowych, i dojazdowych do maszyn podstawowych, osiowanie przenośników, wypinanie i wpinanie stołu załadowczego, prace przy transporcie maszyn podstawowych, rowy odwadniające na poziomach roboczych koparek. Obróbka studni odwadniających w zabierce koparki.

Praca ubezpieczonego polegała głównie na urabianiu węgla lub nadkładu ze ściany. Była ona wykonywana spycharką poruszającą się po tarasie ściany. Ubezpieczony wykonywał także pracę przy odcinaniu studni. Studnia ma postać rury umieszczonej
w pokładzie węgla lub nadkładu. Wraz z postępem prac koparki wielonaczyniowej zostaje ona odkryta. W jej rejonie urabiania nie prowadzi koparka wielonaczyniowa z uwagi na niebezpieczeństwo uszkodzenia podestów i przekładni. W takim rejonie urabianie jest prowadzone przez spycharki. Następnie pracownicy oddziału odwodnieniowego ucinają studnię. Ubezpieczony wykonywał także zagłębienia w spągu węglowym lub nadkładowym aby mogła odpłynąć woda. Wyrównywał spąg, co umożliwiało dojazd do maszyn podstawowych - koparki i zwałowarki. Podpychał także urobek pod koło czerpakowe. Ubezpieczony brak także udział w wypinaniu stołu załadowczego koparki wielonaczyniowej, wymianie gąsienic koparki wielonaczyniowej, przesuwaniu członów przenośnika przesuwnego. Wtedy pracę wykonywał za pomocą żurawia lub spycharki.

Sąd wskazał, że kwestią zatrudnienia T. K. zajmowała się Komisja Weryfikacyjna, która z posiedzenia swojego sporządziła protokół. Komisja ta na podstawie przesłuchania świadków i ubezpieczonego ustaliła, że w okresie od 20 kwietnia 1984 roku do 14 stycznia 2007 roku ubezpieczony przez 5231 dniówek stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracował jako operator spycharek i maszyn wieloczynnościowych na odkrywce. W związku z powyższym pracodawca ubezpieczonego wystawił 7 marca 2011 roku świadectwo wykonywania pracy górniczej, w którym zakwalifikowano pracę górniczą ubezpieczonego wg poz.4 działu III załącznika nr 3 do rozporządzenia Ministra Pracy
i Polityki Socjalnej z dnia 23.12.1994 roku w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty.

W ocenie Sądu charakterystyka stanowiska pracy ubezpieczonego nie opisywała szczegółowo rodzaju pracy wykonywanej przez ubezpieczonego, nie podawała w którym miejscu ubezpieczony wykonywał pracę. Charakterystyka ta jedynie ogólnie przedstawiała zakres obowiązków operatora spycharki. Ponadto w charakterystyce podano, że ubezpieczony zajmował się budową dróg dojazdowych, kopaniem rowów odwodnieniowych. Sformułowania te mogą sugerować, że są to obiekty budowlane. Faktycznie wykonywanie ich polega jedynie na przejechaniu po węglu lub nadkładzie znajdującym się na poziomie roboczym - wynika to z oględzin i przesłuchania stron. Praca spycharki przy odcinaniu studni faktycznie polega na urabianiu węgla lub nadkładu w rejonie studni. W charakterystyce stanowiska pracy nie podano, że jedynym materiałem, z którym ma do czynienia operator spycharki, jest węgiel lub nadkład. Przepychane masy ziemi, kamienie podpychane pod koło czerpakowe są elementem urobku i podpychając je spycharka uczestniczy przy urabianiu. Wynika to z oględzin miejsca pracy.

W konkluzji powyższych ustaleń Sąd stwierdził, że postępowanie dowodowe dało podstawy do zmiany zaskarżonej decyzji. Kwalifikując daną pracę za pracę przodkową
w pierwszej kolejności należy mieć na uwadze przepisy ustawy o emeryturach i rentach
z FUS - art.50d. Natomiast rozporządzenie MPiPS z 23 grudnia 1994 roku ma charakter uściślający. W pierwszej kolejności należy podkreślić, że przodek to miejsce wydobywania kopaliny oraz zwałowania. Podzielając stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w wyroku
z dnia 5 maja 2011 roku, sygn. akt I UK 395/10 (niepublikowany) stwierdzić należy, że na tle definicji pracy w przodkach - nie chodzi o jakąkolwiek pracę przy „maszynach urabiających, ładujących i transportujących” lecz tylko o pracę, która polegała na „montażu, likwidacji

i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach”. Takiej pracy ubezpieczony nie wykonywał. Z definicji ustawowej wynika, że praca przodkowa to praca bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku. Zatem można uznać
za pracę przodkową urabianie ze ściany węgla i nadkładu. Także pracą przodkową jest praca polegająca na urabianiu węgla lub nadkładu w rejonie studni poprzedzająca jej odcięcie. Również pracą przodkową jest praca przy wypinaniu stołu załadowczego, wymianie gąsienic, podpychaniu członów przenośnika bezpośrednio łączącego się z koparką wielonaczyniową, ponieważ jest to praca przy montażu maszyny urabiającej w przodku.

Wyrok zaskarżył apelacją organ rentowy zarzucając wyrokowi:

- błąd w ustaleniach faktycznych stanowiących podstawę orzekania przez niesłuszne przyjęcie, że odwołujący w okresie od 20.04.1984 roku do 14.01.2007 roku wykonywał pracę górniczą przodkową w wymiarze 5231 dniówek, co spowodowało

- naruszenie prawa materialnego, a to art.51 ust.1 pkt 2 w związku z art.50d ustawy
o rentach i emeryturach z FUS (t.j. Dz. U. z 2009 nr 153, poz.1227) przez przyznanie odwołującemu prawa do przelicznika górniczego 1,8 za powołany wyżej okres.

Podnosząc powyższe zarzuty organ rentowy wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku
i oddalenie odwołania, a ewentualnie - uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu apelacji organ rentowy podnosił, że zgromadzony przez Sąd materiał dowodowy (opis prac wykonywanych przez ubezpieczonego) wskazuje, że skarżący wykonywał prace pomocnicze dla maszyn podstawowych, albowiem jako operator spycharki współpracował z koparką wielonaczyniową wykonując niwelacje terenu pod przejazdy koparki wielonaczyniowej, skarpowanie pochylni objazdowej ze skarpy czołowej, wykonywał również rowki przejazdowe pod koła koparki.

Poza tym skarżący wykonywał prace przy usuwaniu, tj. przesuwaniu taśm przenośników taśmowych połączonych z maszynami podstawowymi w rejonie ich pracy, tj. na terenie przodka eksploatacyjnego. Pracował również przy odcinaniu studni. Wykopując z trasy koparki kamienie i nadkład pozyskiwał urobek.

Ponadto apelujący podkreślił, że praca górnicza przodkowa musi być świadczona stale
i w pełnym zakresie czasu pracy. Taką pracą nie była praca ubezpieczonego jako operatora dźwigu, a ubezpieczony sam przyznał, że mając uprawnienia do obsługiwania obu maszyn przesiadał się z jednej na drugą.

Ubezpieczony podał również, że spycharki i dźwigi stały „w pogotowiu” w sąsiedztwie koparki wielonaczyniowej. Taka bierna postawa kłóci się z „urabianiem i ładowaniem urobku”, a więc czynnościami aktywnymi jakie ustawodawca łączy z pracą przodkową.

Nie można też podzielić poglądu Sądu, że kamienie i nadkład są urobkiem.

Przepisy prawa ubezpieczeniowego należy wykładać ściśle. Jeżeli przyjąć za obowiązujący pogląd Sądu I instancji, to każda praca ziemna wykonywana na terenie KWB(...) była by pracą przodkową, a tak niewątpliwie nie jest.

Sąd Apelacyjny uwzględnił apelację, zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie ubezpieczonego od zaskarżonej decyzji (art.386 § 1 k.p.c.).

W ocenie Sądu Apelacyjnego zebrany materiał dowodowy, poddany konfrontacji
z treścią akt osobowych ubezpieczonego, nie daje podstaw dla zaaprobowania przyjętego przez Sąd Okręgowy ustalenia, że ubezpieczony w całym spornym okresie stale i w pełnym wymiarze czasu wykonywał pracę operatora spycharek i maszyn wieloczynnościowych na odkrywce węgla brunatnego w KWB (...) w przodkach bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, montażu, likwidacji, transporcie maszyn urabiających i transportujących.

Przede wszystkim należy zauważyć, że w aktach osobowych ubezpieczonego znajdują się dokumenty potwierdzające uzyskanie przez niego uprawnień do obsługi spycharek dopiero
od 2002 roku (z 16.02.2002r. o mocy do 110 kW) i od 2004 roku (z 5.03.2004r. o mocy do 220 kW).

We wcześniejszym okresie ubezpieczony posiadał uprawnienia maszynisty ciężkich maszyn budowlanych i drogowych, żurawi samojezdnych gąsienicowych do 30 ton.

W latach: 1984, 1986, 1991, 2001, 2003 ubezpieczony uzyskiwał orzeczenia lekarskie
o braku przeciwwskazań do pracy na stanowiskach operatora maszyn budowlanych - żurawi gąsienicowych.

Ponadto z akt osobowych wynika, że dopiero w dniu 25.04.2006 roku ubezpieczony uzyskał zaświadczenie lekarskie dopuszczające go do pracy również na stanowisku operatora spycharek a w ślad za tym orzeczeniem w dniu 22.12.2006 roku kierownik Oddziału Eksploatacji Sprzętu Technologicznego Odkrywki (...) wystąpił z wnioskiem o zmianę nazwy stanowiska pracy z operatora sprzętu technologicznego na operatora spycharek
i maszyn wieloczynnościowych na odkrywce, którą ubezpieczony rozpoczął z dniem 15.01.2007 roku (zgłoszenie wykonywania pracy górniczej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w aktach osobowych).

Powyższe dokumenty w istotny dla sprawy sposób podważają przyjęte przez Sąd Okręgowy jednoznaczne ustalenie, że ubezpieczony już od 1984 roku był operatorem spycharek,
tj. zajmował stanowisko, o którym mowa w pozycji 4 działu III załącznika nr 3 do rozporządzenia MPiPS z dnia 23.12.1994 roku.

Przedstawiona przez pracodawcę charakterystyka pracy ubezpieczonego, jako operatora sprzętu budowlanego, sprzętu technologicznego (k.37 akt ZUS), wskazuje na prawidłowość kwalifikowania tej pracy jako pracy górniczej wykonywanej na odkrywce zgodnie z poz.22 załącznika nr 2 do rozporządzenia z dnia 23.12.1994 roku (operatora sprzętu pomocniczego
i technologicznego na odkrywce).

Czynności opisane w charakterystyce (odpowiadające wyjaśnieniom ubezpieczonego) nie wskazują na to, że były to wyłącznie prace w przodkach bezpośrednio przy urabianiu
i ładowaniu urobku oraz inne prace przodkowe bezpośrednio łączące się z pracami związanymi z pozyskiwaniem węgla ze złoża (tj. kwalifikujące w myśl art.50d ust.1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach dla zaliczenia ich w wymiarze półtorakrotnym), lecz prace pomocnicze w procesie wydobywania węgla (niwelacja terenu w obrębie maszyn podstawowych, przemieszczanie mas ziemi, skarpowanie, usuwanie kamieni i skał spod maszyn podstawowych, wymiana gruntu pod koparkę, podawarkę i zwałowarkę, wykonywanie pochylni i dróg dojazdowych, wykopywanie rowów odwodniających, obróbka studni odwadniających).

W okolicznościach sprawy brak jest również podstaw dla przyjęcia, że ubezpieczony, jako operator żurawia gąsienicowego samojezdnego, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał czynności przy montażu, likwidacji i transporcie maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach, albowiem z wyjaśnień ubezpieczonego
i świadków wynika, że tego rodzaju prace ubezpieczony jako operator żurawi wykonywał incydentalnie i dorywczo.

Należy zwrócić uwagę, że tożsamy jak w niniejszej sprawie zakres czynności pracowniczych został oceniony przez Sąd Najwyższy jako praca górnicza nie uprawniająca do zastosowania kwalifikowanego przelicznika górniczego 1,8 (patrz uzasadnienie wyroku SN
z dnia 21.02.2012 I UK 295/11-OSNP 2013/3-4/38).

W uzasadnieniu wskazanego wyroku wskazano m. innymi, że „nie można zaakceptować poglądu, że pracownicy zajmujący stanowiska objęte załącznikiem nr 2 do rozporządzenia MPiPS z 23.12.1994r. mogliby być jednocześnie uważani za wykonujących pracę zaliczaną
w wymiarze półtorakrotnym”.

Wobec powyższego, mając na uwadze ustalenia faktyczne, wynikające przede wszystkim z dokumentacji pracowniczej ubezpieczonego, Sąd Apelacyjny dokonał odmiennej niż Sąd pierwszej instancji oceny prawnej materiału dowodowego, uznając że przedłożone przez ubezpieczonego świadectwo pracy w szczególnych warunkach z dnia 7.03.2011 roku, oparte na ustaleniach komisji weryfikacyjnej KWB (...) z dnia 10.02.2009 roku, nie może stanowić podstawy dla zmiany zaskarżonej decyzji organu rentowego, jako nieodzwierciedlające rzeczywistego stanu rzeczy i sprzecznego ze źródłową dokumentacją pracowniczą ubezpieczonego.

/-/SSA I. Goik /-/SSA M. Żurecki /-/SSA J. Pietrzak

Sędzia Przewodniczący Sędzia

JM