Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 kwietnia 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – Wydział V Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 22 kwietnia 2015 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa W. S. (1), W. S. (2), Ż. S., J. S. i M. S.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w B.

z dnia 6 października 2014 r. sygn. akt I C 702/13

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 2 (drugim) o tyle tylko, że w miejsce kwoty (...) (siedemdziesiąt cztery tysiące) złotych zasądza kwotę (...) (pięćdziesiąt cztery tysiące) złotych;

II.  oddala apelację w pozostałym zakresie;

III.  zasądza od powódki Ż. S. na rzecz pozwanego kwotę 2800 (dwa tysiące osiemset) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego;

IV.  zasądza od pozwanego na rzecz powodów W. S. (2), J. S. i M. S. kwotę 2700 (dwa tysiące siedemset) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Na oryginale właściwe podpisy.

Sygn. akt VACa 988/14

UZASADNIENIE

Wyrokiem z 6 października 2014 r. Sąd Okręgowy w B. rozpoznając sprawę z powództwa W. S. (1), W. S. (2), Ż. S., J. S., M. S. przeciwko (...) S.A. w W. o zapłatę zasądził od pozwanego na rzecz powódki J. S. kwotę 70.000 zł (siedemdziesiąt tysięcy złotych) tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami od dnia 26.07.2012r. do dnia zapłaty, na rzecz powódki Ż. S. kwotę 74.000 zł (siedemdziesiąt cztery tysiące złotych) tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami od dnia 26.07.2012r. do dnia zapłaty, na rzecz powoda W. S. (1) kwotę 40.000 zł (czterdzieści tysięcy złotych) tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami od dnia 26.07.2012r. do dnia zapłaty, na rzecz powoda W. S. (2) kwotę 40.000 zł (czterdzieści tysięcy złotych) tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami od dnia 26.07.2012r. do dnia zapłaty, na rzecz powódki M. S. kwotę 40.000 zł (czterdzieści tysięcy złotych) tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami od dnia 26.07.2012r. do dnia zapłaty i w pozostałej części powództwo oddalił oraz orzekł o kosztach postępowania.

Uzasadniając swoje rozstrzygnięcie ustalił, że (...) na trasie W. — S. miał miejsce wypadek drogowy, w wyniku którego doszło do zderzenia samochodu marki V. (...) z samochodem V. (...), kierowanym przez L. S., który zginął na skutek tego zdarzenia.

Pozwany pismem z dnia 7.01.2013r. przyznał na rzez powodów J. i W. S. (1) kwoty po 10.000 zł a na rzecz M., W. i Ż. S. kwoty po 6.000 zł tytułem zadośćuczynienia.

L. S. w chwili śmierci miał (...). Mieszkał w B. wraz z żoną i synem, a jego rodzice mieszkali w K.. (...). Powódka J. S. nie korzystała z pomocy(...). (...). Z rodzeństwem L. S. miał bardzo dobry kontakt i wspierali się

wzajemnie. Pomagał siostrze M. S., która (...). Był chrzestnym syna Ż. S..

U powódki J. S. przez okres około roku występowały (...)

U powoda W. S. (1) wystąpiła reakcja żałoby trwająca (...)

Powód W. S. (2) po śmierci brata był w(...)

Powódka Ż. S. nadal odczuwa (...)

Powódka M. S. po okresie (...)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie wyjaśnień powodów, przedstawionych dokumentów oraz opinii sądowo-psychiatrycznych. Sąd uznał za wiarygodne wyjaśnienia powodów, gdyż opisane przez nich stany emocjonalne w pełni pokrywają się z treścią opinii sądowo-psychiatrycznych. Ponadto podane przez powodów okoliczność związane z życiem codziennym i emocjonalnym przeżywaniem zdarzenia są logiczne, jasne i spójne a także wzajemnie się uzupełniają, a zatem Sąd nie znalazł podstaw do ich kwestionowania. Dokumenty przedstawione przez strony nie budziły wątpliwości sądu i nie były kwestionowane a zatem sąd uznał je za w pełni wiarygodne.

Sąd również podzielił treść i wnioski opinii sądowo-psychiatrycznych sporządzone przez biegłą (...) M. P. na okoliczność stanu zdrowia powodów, wpływu wypadku z dnia (...) na ich funkcjonowanie oraz rokowaniach na przyszłość. Treść opinii oparta została na badaniu powodów, przy uwzględnieniu zasad fachowej wiedzy i doświadczenia. Treść opinii oraz ich wnioski są jasne, logiczne i wyczerpująco uzasadnione a także nie były kwestionowane przez żadną ze stron,

Pozwany w toku procesu nie kwestionował wynikającej z przepisu art. 822 § 1 k.c. swojej odpowiedzialności co do zasady za skutki wypadku z dnia (...) w stosunku do powodów ani nie kwestionował swojej odpowiedzialności z art. 446 § 4 k.c. co potwierdził wypłacając powodom stosowne, zdaniem pozwanego świadczenie tytułem zadośćuczynienia. Kwestią sporną w niniejsze sprawie jest zatem wysokość zadośćuczynienia. Zdaniem sądu wypłacone przez pozwanego kwoty nie są wystarczające. Poza sporem pozostaje kwestia trudności we wskazaniu wystarczającej wysokości świadczenia tytułem zadośćuczynienia za śmierć osoby najbliższej, albowiem żadnego z elementów tej straty takich jak ból czy cierpienie nie można zmierzyć. Wyznacznikiem zatem musi być opinia biegłej sądowej z dziedziny psychiatrii oceniająca czas trwania i intensywność żałoby oraz umiejętność poradzenia sobie z zaistniałą sytuacją i ewentualna potrzeba pomocy psychologicznej czy leczenia psychiatrycznego.

Sąd uznał, iż powodowie są najbliższymi członkami rodziny zmarłego L. S. i osobami uprawnionymi do żądania zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, a więc w szczególności cierpienie, ból i poczucie osamotnienia po śmierci najbliższego członka rodziny, które wystąpiło w przypadku nagłej śmierci syna i brata.

W niniejszej sprawie Sąd podzielił stanowisko strony pozwanej, iż jest możliwe przyznanie zadośćuczynienia za doznaną krzywdę na podstawie art. 446 § 4 k.c, gdyż śmierć osoby bliskiej miała miejsce po wejściu w życie niniejszego przepisu, który zaczął obowiązywać od 3 sierpnia 2008r.

Powodowie w wyniku zdarzenia z dnia (...) stracili swoje dziecko i brata. Niewątpliwie najsilniej stratę tą odczuła matka - powódka J. S.. Z opinii sądowo psychiatrycznej wynika, iż okres (...)a jej relacje z synem były bardzo silne. Powódka potrzebowałaby (...). Wspomnieć jednakże należy, iż L. S. w chwili śmierci miał (...) i mieszkał wraz z żona i synem w B., podczas kiedy powódka mieszkała w K.. Niewątpliwie relacje matka - syn były bardzo silne, jednak L. S. był osobą dojrzałą posiadającą własną rodzinę i mieszkającą w pewnym oddaleniu od domu rodziców. Zasadne jest zatem zasądzenie zadośćuczynienia dla powódki J. S. w kwocie 70.000 zł, co wraz z przyznanym powódce świadczeniem od pozwanego w kwocie 10.000 zł daje łączna sumę 80.000 zł. Zdaniem Sądu śmierć dziecka jest ogromną krzywdą i za tak doznaną krzywdę słusznym jest zasądzenie powyższego zadośćuczynienia.

W stosunku do powódki Ż. S. Sąd przyjął, iż najbardziej z rodzeństwa przeżyła śmierć brata. Była z nim wyjątkowo związana i brat bardzo ją wspierał. (...). W postępowaniu likwidacyjnym powódka otrzymała od pozwanego świadczenie w wysokości 6.000 zł a zatem przyznanie jej w wyroku 74.000 zł da łączną sumę 80.000 zł.

W stosunku do powodów W. S. (1), W. S. (2) i M. S. Sąd, na podstawie opinii biegłej sądowej uznał, iż wystarczające będzie przyznanie kwoty po 40.000 zł., albowiem wynika z niej, iż powodowie ci mają okres rocznej żałoby za sobą. (...)i choć ich więź z synem i bratem była silna i typowa dla relacji tego typu, to jednak w chwili obecnej potrafią już prawidłowo funkcjonować w społeczeństwie. W pozostałej części sąd powództwo oddalił.

O odsetkach od zasądzonej kwoty Sąd orzekł na podstawie art. 481 §1 i 2 kc. przyznając powódce odsetki od zasądzonej kwoty począwszy od dnia następnego po upływie 30 dniowego terminu na spełnienie świadczenia powodów zgłoszone w postępowaniu likwidacyjnym.

O kosztach procesu Sąd orzekł w myśl zasady stosunkowego rozdzielenia kosztów (art. 100 kpc), przyjmując, że powódka proces wygrała w 50% i w punkcie 7 zniósł koszty zastępstwa procesowego między stronami a w punkcie 8 obciążył pozwanego połową kosztów sądowych. Powodowie byli zwolnieni od obowiązku ponoszenia kosztów sądowych w sprawie i tymi kosztami sąd obciążył Skarb Państwa w punkcie 9 wyroku.

W apelacji pozwany zaskarżył wyrok w pkt 1 - szym ponad kwotę 50.000 zł, pkt 2 - gim ponad kwotę 54000 zł., pkt 4-tym i 5 - tym ponad kwoty po 20.000 zł. oraz w części dotyczącej rozstrzygnięcia o kosztach postępowania

Domagał się zmiany w tym zakresie wyroku i oddalenia tej części roszczeń powodów zarzucając naruszenie art. 446 § 4 kc przez zawyżenie przyznanego zadośćuczynienia bez uwzględnienia okoliczności wpływających na jego wysokość. Nadto zarzucił naruszenie art. 233 kpc przez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego.

Skarżący argumentował, że w wyniku śmierci syna i brata powodowie nie stali się osobami samotnymi albowiem mają swoje rodziny. Poza tym argumentował, że powodowie nie wykazali aby krzywda, jakiej doznali odbiegała w sposób znaczący od zwyczajowej sytuacji w tego typu wypadkach. Dlatego, jego zdaniem, przyznane zadośćuczynienie jest rażąco za wysokie i powinno być zmniejszone.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja okazała się częściowo zasadna.

Sąd Apelacyjny przyjmuje za swoje niewadliwe ustalenia zaskarżonego wyroku dotyczące okoliczności skutkujących odpowiedzialnością pozwanego, gdyż nie naruszają one zasad określonych w art. 233 § 1 kpc. W przeważającej części podziela również jego argumentacją dotyczącą wysokości przyznanego poszczególnym powodom zadośćuczynienia.

Nie podziela jej jednak, uznając tym samym argumenty apelacji, gdy chodzi o zadośćuczynienie przyznane siostrze zmarłego Ż. S..

Można się zgodzić z argumentacją zaskarżonego wyroku, że była ona związana z bratem i silnie przeżyła jego śmierć tym niemniej jednak trudno zaakceptować wniosek, że przyznanie jej zadośćuczynienia w łącznej wysokości 80000 zł. jest uzasadnione okolicznościami tej sprawy. Wprawdzie nie można porównywać stopnia

cierpień doznanych przez poszczególne osoby w związku ze śmiercią najbliższej osoby to jednak pewne spostrzeżenia nasuwają się w sposób oczywisty. Trudno akceptować taką sytuację, w której przy braku szczególnych ustaleń pozwalających na odmienne wnioski, uznaje się, że rodzic zasługuje na słabszą ochronę niż siostra zmarłego tym bardziej, gdy się zważy, że chodzi o osoby dorosłe, które nie mieszkały razem i prowadziły odrębne gospodarstwa domowe, a w przypadku zmarłego i siostry Ż. miały swoje rodziny. Nie można negować tego, że powódka przeżyła śmierć brata ale manifestowanie jej skutków do czasu orzekania przez sąd okręgowy nie usprawiedliwia innego jej traktowania niż np. ojca, dla którego śmierć syna była bez wątpienia większym przeżyciem niż dla siostry śmierć brata.

Istotą każdej straty, jeżeli dotyczy osoby bliskiej, jest trauma związana z jej przeżywaniem, ale immanentną jej cechą powinno być i jest przyjmowanie tej straty jako nie dającej się usunąć oczywistości, co powoduje, że epatowanie swojego cierpienia nie mieści się w zachowaniach rozsądnych i wyważonych. Zadośćuczynienie zaś krzywdzie związanej ze stratą osoby najbliższej ma dać satysfakcję materialną niematerialnej krzywdzie w możliwie pełnym ale również rozsądnym zakresie związanym ze stopniem usprawiedliwionego odczuwania krzywdy.

W tych parametrach nie mieści się zadośćuczynienie przyznane Ż. S., która wprawdzie była ze zmarłym bratem emocjonalnie związana to jednak każde z nich miało swoją rodzinę i mieszkało od siebie w oddaleniu. Dlatego nie można przyjąć by łączne zadośćuczynienie należne powódce było usprawiedliwione w kwocie 80.000 zł. i traktowane tak samo jak należne matce, która straciła syna. Tylko w patologicznej rodzinie więź matki z dzieckiem może być na niskim poziomie i być słabsza niż więź istniejąca pomiędzy rodzeństwem. Rodzina powodów do tej kategorii rodzin nie należy dlatego trudno akceptować zapatrywanie, że przeżycia Ż. S. związane ze śmiercią brata zasługują na przyznanie wysokiego zadośćuczynienia tożsamego z tym, które otrzymała matka nieżyjącego.

Wprawdzie, jak wcześniej wyjaśniono, nie można w tej kategorii spraw czynić prostych porównań i odniesień do sytuacji innych osób dotkniętych śmiercią osoby bliskiej, bo każda z nich inaczej tę śmierć przezywa, to jednak pewne społecznie akceptowane zasady ustalania zadośćuczynienia trzeba przyjmować jako istotne dla ustalenia należnego zadośćuczynienia. Tymi z kolei są inne co do swej siły i jakości

relacje i więzi pomiędzy rodzicami i dziećmi oraz między rodzeństwem. Niezaprzeczalnie silniejsze są pierwsze z nich co przesądza o konieczności różnicowania zadośćuczynienia należnego członkom rodziny.

Nie można tylko z tego powodu, że ktoś ma predyspozycje psychiczne do innego przeżywania zdarzeń oceniać jego krzywdę, co do zasady, przez pryzmat jego osobniczych psychofizycznych uwarunkowań.

Podsumowując, zdaniem Sądu Apelacyjnego zadośćuczynienie przyznane powódce Ż. S. jest rażąco zbyt wysokie gdyż nie odpowiada wspomnianym wcześniej okolicznościom, które powinny zdecydować o jego zakresie.

Dlatego Sąd Apelacyjny je obniżył do kwoty 54.000 zł. która łącznie z wcześniej wypłaconą będzie stanowiła dla powódki wystarczającą i znaczącą rekompensatę jej cierpień psychicznych po śmierci brata (art. 386 § 1 kpc).

W pozostałym zakresie apelacja niezasadnie kwestionowała zaskarżone rozstrzygnięcie. Kierując się wspomnianymi wcześniej kryteriami nie można przyjąć by przyznane matce zmarłego jak i pozostałemu jego rodzeństwu zadośćuczynienie było rażąco wygórowane. Niewątpliwie odpowiada poczuciu krzywdy będącej ich udziałem, pustki i bólu po stracie syna i brata a zatem jest odpowiednim sposobem naprawienia niewymiernej materialnie szkody niemajątkowej, którą jest krzywda po stracie osoby najbliższej.

Nie można przyjąć, zważywszy zasądzane w podobnych sprawach kwoty z tego tytułu, by przyznane pozostałym powodom przez Sąd Okręgowy kwoty były wygórowane. Odpowiadają one bowiem nie tylko postulatowi dania odczuwalnej materialnej satysfakcji pozwalającej zniwelować skutki śmierci najbliższej osoby ale są odpowiednie do warunków materialnych społeczeństwa i poziomu jego zamożności. Tym samym są społecznie akceptowane co sprawia, że nie można zarzucić, że zostały zawyżone w sposób rażący.

Dlatego w tej części apelację strony pozwanej Sąd Apelacyjny oddalił (art. 385 kpc).

Ponieważ powódka Ż. S. przegrała w części proces Sąd Apelacyjny zasądził od niej na rzecz pozwanego kwotę 2800 zł. tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego (art. 98 kpc), zaś na rzecz pozostałych powodów od pozwanego, który w stosunku do nich proces przegrał, zasądził kwotę 2700 zł. tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego (art. 98 kpc).