Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt: XI C 610/13

WYROK ŁĄCZNY

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 kwietnia 2015 r.

Sąd Rejonowy w Olsztynie XI Zamiejscowy Wydział Cywilny z siedzibą w Nidzicy

w składzie następującym:

Przewodniczący:

SSR Elżbieta Gembicka

Protokolant:

st. sekr. sądowy Krzysztof Rydzewski

po rozpoznaniu w dniu 22 kwietnia 2015 r.

sprawy z powództwa B. B., małoletnich D. B. (1) i D. B. (2) reprezentowanych przez matkę B. B.

przeciwko (...) S.A. w W.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanego (...) S.A. w W. na rzecz powódki B. B. kwotę 9 450,00 zł(słownie: dziewięć tysięcy czterysta pięćdziesiąt złotych) z ustawowymi odsetkami od dnia 29 czerwca 2013 roku do dnia zapłaty,

II.  w pozostałym zakresie powództwo oddala,

III.  koszty postępowania wzajemnie znosi.

I.  zasądza od pozwanego (...) S.A w W. na rzecz małoletniego powoda D. B. (1) reprezentowanego przez matkę B. B. kwotę 2150,00(słownie: dwa tysiące sto pięćdziesiąt złotych) z ustawowymi odsetkami od dnia 29 czerwca 2013 roku do dnia zapłaty,

II.  w pozostałym zakresie powództwo oddala,

III.  nie obciąża powoda i pozwanego kosztami postępowania.

I.  zasądza od pozwanego (...) S.A w W. na rzecz małoletniej powódki D. B. (2) reprezentowanej przez matkę B. B. kwotę 4300,00 zł ( słownie: cztery tysiące trzysta złotych) z ustawowymi odsetkami od dnia od dnia 29 czerwca 2013 roku do dnia zapłaty,

II.  w pozostałym zakresie powództwo oddala,

III.  nie obciąża powódki i pozwanego kosztami postępowania.

Sygn. akt XI C 610/13

UZASADNIENIE

Powódka B. B. wniosła o zasądzenie od pozwanego (...) S.A. w W. kwoty 27.650 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 29 czerwca 2013 r. do dnia zapłaty, z czego 27.500 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę doznaną w następstwie wypadku komunikacyjnego z dnia 29 sierpnia 2005 r. i 150 zł tytułem zwrotu kosztu prywatnej opinii lekarskiej oraz zasądzenia kosztów procesu.

W uzasadnieniu wskazała, że będąc pasażerem pojazdu, którym kierował mąż powódki W. B., a który uczestniczył w kolizji drogowej, doznała urazów fizycznych i psychicznych. Pozwany uznał swoją odpowiedzialność co do zasady wypłacił powódce kwotę 2.500 zł tytułem zadośćuczynienia. Tymczasem zdaniem powódki, przyznana kwota jest rażąco zaniżona wobec zakresu krzywd, których doznała. Powódka doznała obrażeń ciała eliminujących ją z aktywnego życia na kilka miesięcy, nie mogła sprawować właściwie opieki nad wówczas rocznym synem. Nie mogła pozbierać się po traumie jaką był dla niej wypadek. Zdaniem powódki tylko żądana przez nią dodatkowa kwota 27.500 zł pozwoli zrekompensować jej utracone zdrowie oraz łączące się z tym cierpienie oraz dolegliwości fizyczne i psychiczne.

Małoletnia powódka D. B. (2) wniosła o zasądzenie od pozwanego (...) S.A. w W. kwoty 8.450 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 29 czerwca 2013 r. do dnia zapłaty, z czego 8.300 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę doznaną w następstwie wypadku komunikacyjnego z dnia 29 sierpnia 2005 r. i 150 zł tytułem zwrotu kosztu prywatnej opinii lekarskiej oraz zasądzenia kosztów procesu.

W uzasadnieniu wskazała, że będąc pasażerem pojazdu, którym kierował jej ojciec W. B., a który uczestniczył w kolizji drogowej, doznała urazów fizycznych ale także psychicznych. Obrażenia pozostawiły trwały ślad w postaci szpecącej blizny w okolicy czołowej u nasady nosa, a związane z tym skutki psychiczne są nieodwracalne . Pozwany uznał swoją odpowiedzialność co do zasady wypłacił powódce kwotę 1.700 zł tytułem zadośćuczynienia. Tymczasem zdaniem powódki, przyznana kwota jest rażąco zaniżona wobec zakresu krzywd, których doznała. Powódka doznała obrażeń ciała eliminujących ją z aktywnego życia na kilka miesięcy. Zdaniem powódki tylko żądana przez nią dodatkowa kwota 8.300 zł pozwoli zrekompensować jej utracone zdrowie i oszpecenie oraz łączące się z tym cierpienie oraz dolegliwości fizyczne i psychiczne.

Małoletni powód D. B. (1) wniósł o zasądzenie od pozwanego (...) S.A. w W. kwoty 12.150 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 29 czerwca 2013 r. do dnia zapłaty, z czego 12.000 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę doznaną przez niego w następstwie wypadku komunikacyjnego z dnia 29 sierpnia 2005 r., 150 zł tytułem zwrotu kosztu prywatnej opinii lekarskiej oraz zasądzenia kosztów procesu.

W uzasadnieniu wskazał, że będąc pasażerem pojazdu, którym kierował jego ojciec W. B., a który uczestniczył w kolizji drogowej, doznał urazów fizycznych ale także psychicznych. Obrażenia pozostawiły trwały ślad w postaci blizny czoła po stronie prawej o długości 4 cm oraz kilku punktowych blizn. Pozwany uznał swoją odpowiedzialność co do zasady, wypłacił powodowi kwotę 3.000 zł tytułem zadośćuczynienia. Tymczasem zdaniem powoda, przyznana kwota jest rażąco zaniżona wobec zakresu krzywd, których doznał. Powód doznał obrażeń ciała eliminujących go z aktywnego życia do dnia dzisiejszego. Blizna spowodowała wycofanie się powoda z kontaktów towarzyskich oraz rodzinnych. Zdarzenie wpłynęło także na wyniki w nauce powoda. Zdaniem powoda tylko żądna przez niego dodatkowa kwota 12.000 zł pozwoli zrekompensować mu utracone zdrowie i oszpecenie oraz łączące się z tym cierpienie oraz dolegliwości fizyczne i psychiczne.

Pozwany (...) S.A. w W. wniósł o oddalenie powyższych powództw w całości oraz o zasądzenie od powodów kosztów postępowania.

Pozwany zakwestionował roszczenia powodów jako nieuzasadnione. Wskazał, że odpowiedzialność ubezpieczyciela jest odpowiedzialnością akcesoryjną uwarunkowaną odpowiedzialnością sprawcy szkody. Poszkodowani nie zgłaszali żadnych roszczeń odszkodowawczych wobec sprawcy szkody, który był mężem i ojcem poszkodowanych. Powodowie nie wystąpili także z wnioskiem o ściganie sprawcy kolizji i w związku z tym postępowanie zostało umorzone. Skoro zaś poszkodowany nie zgłasza roszczeń o naprawienie szkody nie aktywuje się odpowiedzialność ubezpieczyciela. Niezależnie od powyższego w trakcie likwidacji szkody pozwany na podstawie dokumentacji medycznej stwierdził uszczerbek na zdrowiu powódki B. B. i D. B. (2). Uznając zaś swoją odpowiedzialność wypłacił zadośćuczynienie za doznaną krzywdę.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 29 sierpnia 2005 r. około godziny 20:24 pojazdem marki N. (...) o nr rej. (...) drogą nr (...) od strony K. poruszali się: jako kierowca W. B. oraz jako pasażerowie B. B. i trójka małoletnich dzieci D. B. (2), D. B. (1) i P. B.. Na skrzyżowaniu z drogą nr (...) w wyniku nieustąpienia pierwszeństwa przejazdu prawidłowo jadącemu od strony G. samochodowi osobowemu marki R. (...) o nr rej. (...) przez kierującego N. (...) W. B., doszło do kolizji drogowej. Za spowodowanie kolizji na kierującego W. B. nałożono mandat karny w wysokości 500 zł oraz 5 punktów karnych./bezsporne/

W chwili zdarzenia samochód, którym poruszał się sprawca kolizji W. B. ubezpieczony był w zakresie odpowiedzialności cywilnej OC posiadaczy pojazdów mechanicznych u pozwanego ubezpieczyciela, tj. w (...) Zakładzie (...) w W. - nr polisy (...) /bezsporne/.

Bezpośrednio po zdarzeniu z dnia 29 sierpnia 2005 r. powodowie B. B., D. B. (2) i D. B. (1) zostali przewiezieni do Szpitala (...) w N..

U powódki B. B. po wykonaniu badań RTG stwierdzono złamanie dwóch żeber VI i VII po stronie lewej i nie stwierdzono innych obrażeń. Podawano jej leki przeciwbólowe. Powódka opuściła szpital następnego dnia po zdarzeniu.

Małoletnia powódka D. B. (2) przebywała w oddziale szpitalnym od 29 sierpnia 2005 r. do 01 września 2005 r. Podczas pobytu w szpitalu usunięto odłamki szkieł z rany czoła i zaszyto ranę. Podawano jej również leki przeciwbólowe .

Małoletni powód D. B. (1) przebywał w oddziale szpitalnym od 29 sierpnia 2005 r. do 01 września 2005 r .Powodowi usunięto odłamki szkieł z rany czoła i zaszyto ranę, ponadto podawano mu leki przeciwbólowe. .

W następstwie kolizji drogowej z dnia 29 sierpnia 2005 r. powódka B. B. doznała stłuczenia klatki piersiowej ze złamaniem żeber VI i VII z niewielkim przemieszczeniem po stronie lewej, stłuczenia barku lewego oraz ogólnego potłuczenia z licznymi otarciami skóry. Przez kilka miesięcy po wypadku powódka odczuwała bóle barku i klatki piersiowej, które utrudniały jej normalne funkcjonowanie (z powodu bólu spała w pozycji siedzącej, potrzebowała pomocy przy podnoszeniu się), zwłaszcza podczas opieki nad rocznym dzieckiem, którego nie mogła podnosić, brać na ręce.

B. B. przez wiele dni potrzebowała również pomocy innych osób w wykonywaniu czynności życia codziennego związanych z opieką nad dziećmi czy prowadzeniem gospodarstwa domowego.

Obrażenia, jakich doznała B. B. w następstwie kolizji drogowej z dnia 29 sierpnia 2005 r. spowodowały powstanie długotrwałego uszczerbku na zdrowiu powódki w wysokości 10 % - zgodnego z tabelą schorzeń pourazowych punkt 58. Obrażenia, których powódka doznała w pierwszym okresie bezpośrednio po wypadku powodowały dość znaczne dolegliwości bólowe i trudności w oddychaniu. Powódka wymagała terapii, jednak w miarę upływu czasu i stosowanej terapii , głównie przeciwbólowej dolegliwości minimalizowały się i bóle po kilku tygodniach zmniejszały się na tyle, że pozwoliły na spokojne funkcjonowanie. Wysokość długotrwałego uszczerbku na zdrowiu jest adekwatna do doznanych obrażeń i utrzymujących się do dnia dzisiejszego dolegliwości związanych z przebytym wypadkiem. Obrażeń lewego barku i prawego stawu kolanowego nie oceniano, ponieważ nie stwierdzono w czasie badania odchyleń od stanu prawidłowego.

W następstwie kolizji drogowej z dnia 29 sierpnia 2005 r .małoletnia powódka D. B. (2) doznała stłuczenia głowy z raną czoła odłamkiem szkła, drobnymi ranami i otarciami skóry twarzy oraz stłuczenia brzucha bez uszkodzenia narządów wewnętrznych. Na języku w wyniku powstałej rany pozostała blizna o długości około 2 cm bez wpływu na mowę i połykanie. Stwierdzono u powódki zespół nerwicowy z nawrotowymi bólami głowy po stłuczeniu głowy. Obrażenia jakich doznała powódka w następstwie kolizji z dnia 29 sierpnia 2008 r. to widoczna na czole blizna, która u kobiety powoduje 5 % trwałego uszczerbku na zdrowiu. Doznane obrażenia nie mają wpływu na życie poszkodowanej

Małoletnia powódka D. B. (2) na skutek wypadku z dnia 29 sierpnia 2005 r. nie doznała krzywd psychicznych, które w sposób istotny wpłynęły na jej funkcjonowanie i życie. Blizna twarzy nie wywiera wpływu na życie powódki , nie obniża jej funkcjonowania emocjonalnego i społecznego, nie wpływa negatywnie na jej kontakty z innymi osobami oraz własną samoocenę. Biegła nie stwierdziła na chwilę obecną u powódki dolegliwości psychicznych związanych z wypadkiem. Powódka nie skutek wypadku nie ma zaburzeń w sferze pamięci, nie stwierdza się u niej problemów edukacyjnych.

W następstwie kolizji drogowej z dnia 29 sierpnia 2005 r. małoletni powód D. B. (1) doznał stłuczenia głowy z ranami twarzy odłamkami szkła oraz stłuczenia brzucha z prawdopodobnymi krwiakami wątroby i nadnercza. Po stronie prawej czoła pozostała blizna o długości około 4 cm. Stwierdzono u powoda zespół nerwicowy z nawrotowymi bólami głowy po stłuczeniu głowy. Obrażenia jakich doznał powód w następstwie kolizji z dnia 29 sierpnia 2008 r. to powierzchowne obrażenia, które po krótkotrwałym leczeniu zostały wyleczone . Z punktu widzenia ortopedycznego brak jest podstaw do ustalenia jakiegokolwiek uszczerbku procentowego. Na czole u powoda pozostały niewielkie blizny.

Małoletni powód D. B. (1) na skutek wypadku z dnia 29 sierpnia 2005 r. nie doznał krzywd psychicznych, które w sposób istotny wpłynęły na jej funkcjonowanie i życie. Blizna twarzy nie wywiera wpływu na powoda, nie obniża jego funkcjonowania emocjonalnego i społecznego, nie wpływa negatywnie na jego kontakty z innymi osobami oraz własną samoocenę. Biegła nie stwierdzała na chwilę obecną u powoda dolegliwości psychicznych związanych z wypadkiem.

Dowód: ( zeznania świadka B. B. k.113, zeznania świadka W. B. k. 113, orzeczenie lekarskie k.11,26, 52, karta leczenia szpitalnego k.10,33, 56, oświadczenie poszkodowanych k.8,9,34, 55, opinia biegłego k. 117,118,119,120, opinia sądowo-lekarska k. 113,opinia psychologiczna k.190,191,opinia uzupełniająca k. 224-225

Na wniosek powódki B. B. pozwane towarzystwo ubezpieczeniowe decyzjami z dnia 21 czerwca 2013 r. przyznało jej kwotę 2.000 zł tytułem odszkodowania oraz w wyniku uzupełnienia decyzją z dnia 8 sierpnia 2013 r. kwotę 500 zł za obrażenia ciała oraz związane z tym cierpienia fizyczne i psychiczne. Decyzją z dnia 22 lipca 2013 r. przyznało powódce D. B. (2) kwotę 1.700 zł tytułem odszkodowania za obrażenia ciała oraz związane z tym cierpienia fizyczne i psychiczne zaś decyzją z dnia 15 lipca 2013 r. pozwane towarzystwo przyznało powodowi D. B. (1) kwotę 3.000 zł tytułem odszkodowania za obrażenia ciała oraz związane z tym cierpienia fizyczne i psychiczne. (bezsporne)

Sąd zważył co następuje:

W ocenie Sądu powództwo co do zasady zasługuje na uwzględnienie.

W przedmiotowej sprawie poza sporem pozostawała kwestia odpowiedzialności pozwanego (...) S.A. w W. za skutki zdarzenia komunikacyjnego z dnia 29 sierpnia 2008 r., w następstwie którego powodowie B. B., D. B. (2) i D. B. (1) doznali obrażeń ciała, skutkujących wystąpieniem u nich uszczerbków na zdrowiu, a której to odpowiedzialności pozwany zasadniczo nie kwestionował, przyznając, iż pojazd, którym poruszał się sprawca przedmiotowego wypadku komunikacyjnego ubezpieczony był w zakresie odpowiedzialności cywilnej OC posiadaczy pojazdów mechanicznych w jego towarzystwie ubezpieczeniowym. Pozwany nie zaprzeczał także, że w następstwie przeprowadzonego przez niego postępowania szkodowego (likwidacyjnego) przyznał do tej pory powodom kwoty B. B. 2.500 zł, D. B. (2) 1.700 zł i D. B. (1) 3.000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną przez nich w następstwie zdarzenia krzywdę.

Bezspornym w sprawie było także to, iż sprawcą opisanej wyżej kolizji drogowej uznany został W. B., kierujący samochodem osobowym ubezpieczonym w zakresie odpowiedzialności cywilnej OC w towarzystwie ubezpieczeniowym pozwanego Poza sporem pozostawał również fakt, iż powodowie doznali obrażeń ciała w następstwie wskazanej kolizji drogowej, a w konsekwencji tego fakt, że pomiędzy tym zdarzeniem, a doznanymi przez nich obrażeniami ciała i będącą ich następstwem krzywdą istnieje związek przyczynowo-skutkowy (art. 361 kc). Potwierdzają to opinie biegłych, dokumentacja medyczna.

W ocenie Sądu odpowiedzialność pozwanego w przedmiotowej sprawie wynika wprost z przepisów art. 13 ust. 1 i 2 w zw. z art. 34 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polski Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. z 2013 r., poz. 392 tj. ze zm.).

Kwestią sporną jest, jakich dokładnie obrażeń ciała doznali powodowie w następstwie kolizji drogowej z dnia 29 sierpnia 2005 r., jak ustalony został procentowo, wynikający bezpośrednio z tych obrażeń trwały uszczerbek na zdrowiu, a w konsekwencji tego, w jakiej wysokości zadośćuczynienie powinno zostać wypłacone przez pozwanego na ich rzecz, w tym czy wypłacone dotąd przez ubezpieczyciela do rąk powodów kwoty z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę są wystarczające (odpowiednie) i czynią zadość doznanej przez powodów krzywdzie, czy też powinna ona zostać powiększona o kwotę żądaną obecnie pozwem, ewentualnie o kwotę niższą.

Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 czerwca 1996 r. w sprawie II UKN 681/98 przy ocenie wysokości zadośćuczynienia za doznaną krzywdę należy uwzględnić przede wszystkim nasilenie cierpień, długotrwałość choroby, rozmiar kalectwa, trwałość następstw zdarzenia oraz konsekwencje uszczerbku na zdrowiu w życiu osobistym i społecznym.

Przekładając treść powyższego orzeczenia na grunt niniejszej sprawy, Sąd rozstrzygając kwestię zadośćuczynienia miał przede wszystkim na uwadze przepisy art. 445 kc i uwzględnił takie okoliczności jak doznany na przez powodów trwały uszczerbek na zdrowiu – określony przez powołanych do sprawy biegłych sądowych na 10% u B. B., 5 % u D. B. (2), przebieg procesu leczenia i realnie odczuwany przez powodów ból i cierpienie, zarówno fizyczne, jak i psychiczne, a także rokowania co do odzyskania przez powodów pełnej sprawności i wyglądu .

Zauważyć należy, iż doznane przez powodów podczas kolizji obrażenia miały wpływ na ich późniejsze życie. Ich skutki odczuwają do dnia dzisiejszego. Blizna na czole powódki D. B. (2) powoduje jej oszpecenie do końca życia. B. B. konsekwencje złamanych żeber będzie odczuwała również do końca życia. Niewątpliwie przeżycia związane ze zdarzeniem były dla powodów bardzo trudne, zwłaszcza w pierwszym okresie po zderzaniu, kilkudniowy pobyt w szpitalu oraz odczuwany ból i cierpienie, które towarzyszyły im przez okres wielu tygodni, zwłaszcza w przypadku B. B.. Jak stwierdził biegły doznane przez powódkę obrażenia ciała powodowały dolegliwości bólowe i uciążliwości w codziennym funkcjonowaniu

Jak wynika z opinii biegłego psychologa, na dzień wydawania opinii, małoletni powodowie nie doznali krzywd psychicznych na skutek kolizji z dnia 29 sierpnia 2005 r. Nie można jednak zapomnieć, że od czasu kolizji drogowej minęło 14 lat. D. B. (2) i D. B. (1) w tamtym czasie byli małymi kilkuletnimi dziećmi. W ocenie Sądu ich przeżycia związane wypadkiem, przebieg zdarzenia na drodze, ból, świadomość, że ich spokój i bezpieczeństwo podróży z rodziną gwałtownie został zburzony, oraz odczuwany psychiczny uraz i dyskomfort w okresie po wypadku były na tyle duże, że kwota przyznana przez ubezpieczyciela nie jest wystarczająca.

Sąd podzielił w całości wnioski wypływające z opinii powołanych do sprawy biegłych, uznając, iż przedmiotowe opinie sporządzone zostały w sposób rzetelny i zgodny z zasadami wiedzy fachowej, szczegółowo odpowiadając na postawione im pytania. Sąd dał także wiarę zeznaniom świadków B. B. i W. B., z których wynika, że wpływ zdarzeń z dnia 29 sierpnia 2005 r. powódka B. B. i ich małoletnie dzieci odczuwały przez długi czas.

W tym stanie rzeczy uznać należy, iż wypłacone dotychczas przez pozwanego ubezpieczyciela kwoty na rzecz B. B. 2.500 zł, D. B. (2) kwoty 1.700 zł i D. B. (1) 3.000 zł tytułem zadośćuczynienia nie rekompensują w pełni doznanych przez nich w następstwie kolizji krzywd, a w związku z tym nie są kwotami odpowiednimi, o jakich mowa w art. 445 kc. Pomimo tego, że biegły sądowy nie stwierdził procentowego uszczerbku na zdrowiu powoda D. B. (1), Sąd uznał, że wypłacona do tej pory kwota zadośćuczynienia przez pozwanego nie rekompensuje w pełni jego poczucia krzywdy.

Suma "odpowiednia" w rozumieniu art. 445 kc nie oznacza przy tym sumy dowolnej, określonej wyłącznie według uznania sądu, gdyż jej prawidłowe ustalenie wymaga uwzględnienia wszystkich okoliczności, mogących mieć w danym przypadku znaczenie. Zadośćuczynienie powinno mieć charakter kompensacyjny, a więc przedstawiać ekonomicznie odczuwalną wartość i być tak ukształtowane, by stanowić "ekwiwalent wycierpianego bólu". Z drugiej strony istnieje potrzeba utrzymania wysokości zadośćuczynienia w rozsądnych granicach, odpowiadających aktualnym warunkom i przeciętnej stopie życiowej społeczeństwa, co nie może podważać kompensacyjnej funkcji zadośćuczynienia. (wyrok SA w Poznaniu I ACa 77613).

Mając na uwadze wszystkie przedstawione wyżej okoliczności sprawy Sąd zasądził od pozwanego (...) w (...) na rzecz powodów: B. B. kwotę 9.450 zł, D. B. (1) kwotę 2.150 zł i D. B. (2) 4.300 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 29 czerwca 2013 r. do dnia zapłaty. W ocenie Sądu takie właśnie kwoty, obok przyznanych wcześniej powodom od ubezpieczyciela, są kwotami adekwatnymi do doznanych przez nich krzywd, w pełni zrekompensują przy tym odczuwany przez nich ból i cierpienie oraz dolegliwości fizyczne i psychiczne, nie przekraczając przy ty granicy kwoty odpowiedniej. Sąd orzekł także o zwrocie kosztów wydanego orzeczenia lekarskiego w wysokości po 150 zł na rzecz każdego z powodów.

O odsetkach Sąd orzekł zgodnie z żądaniem pozwu, w oparciu o przepisy art. 359 § 1 i 2 kc oraz art. 481 § 1 i 2 kc.

W pozostałym zaś zakresie Sąd oddalił powództwa uznając je za bezzasadne.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 100 i102 kpc znosząc je wzajemnie między stronami i nie obciążając małoletnich powodów.