Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 grudnia 2014 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Leszek Dąbek

Sędzia SO Lucyna Morys - Magiera

Sędzia SR (del.) Marcin Rak (spr.)

Protokolant Aneta Puślecka

po rozpoznaniu w dniu 17 grudnia 2014 r. w Gliwicach na rozprawie

sprawy z powództwa W. G. i J. G.

przeciwko (...) Spółdzielni Mieszkaniowej (...)

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego w Zabrzu

z dnia 12 maja 2014 r., sygn. akt I C 135/14

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a)  zasądza od pozwanej na rzecz powodów solidarnie kwotę 4,82 zł (cztery złote i osiemdziesiąt dwa grosze) z ustawowymi odsetkami od dnia 17 grudnia 2014 r.;

b)  oddala powództwo w pozostałej części;

c)  nie obciąża powodów kosztami procesu;

2.  oddala apelację w pozostałej części;

3.  zasądza od powodów solidarnie na rzecz pozwanej kwotę 638 zł (sześćset trzydzieści osiem złotych) z tytułu zwrotu kosztów postępowania odwoławczego;

4.  nie obciąża powodów kosztami postępowania odwoławczego w pozostałej części.

SSR (del.) Marcin Rak SSO Leszek Dąbek SSO Lucyna Morys - Magiera

Sygn. akt III Ca 1021/14

UZASADNIENIE

Powodowie domagali się zasądzenia od pozwanej spółdzielni mieszkaniowej 12.744,50 zł z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się orzeczenia i kosztami sporu. Wywodzili, że byli najemcami lokalu mieszkalnego należącego do Kopalni (...) w Z.. Przy zawieraniu umowy w dniu 25 października 1977 roku wpłacili kaucję wynoszącą 16.060 zł, co stanowiło 3,49 ówczesnego średniego wynagrodzenia. Podnieśli, że pozwana przejęła substancję mieszkaniową kopalni, w tym także wszelkie prawa i obowiązki związane z przekazywanymi jej zasobami mieszkaniowymi, nie wyłączając kaucji mieszkaniowych. Powodowie nabyli prawo własności lokalu co skutkowało ustaniem umowy najmu i obowiązkiem zwrotu zwaloryzowanej kaucji przez pozwaną, która z obowiązku tego nie wywiązała się.

Pozwana uznała powództwo do kwoty 4,82 złote, a w pozostałej części wniosła o jego oddalenie i zasądzenie kosztów procesu. Przyznała, że przejmując lokal od kopalni przejęła także kaucję mieszkaniową w wysokości 4,82 złote i tą kwotę gotowa była zwrócić powodom. Wskazała, że powodowie na podstawie umowy z dnia 3 sierpnia 2012 roku nabyli nieodpłatnie, w oparciu o przepis art. 48 ust. 1 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, prawo własności lokalu. Zarzuciła, że przepisy tej ustawy wyłączają możliwość waloryzacji kaucji mieszkaniowej w sytuacji nieodpłatnego nabycia prawa własności lokalu. Wskazała też, że waloryzacja kaucji jest sprzeczna z działalnością spółdzielni i godzi w interesy jej członków.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy zasądził od pozwanej na rzecz powodów 12.744,50 złotych z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się orzeczenia i kosztami sporu wynoszącymi 3.072 złote.

Wyrok ten zapadł po ustaleniu, że powód na podstawie umowy z dniu 25 października 1977 roku zawartej z Kopalnią (...), uzyskał prawo najmu lokalu położonego w Z., przy ul. (...). W związku z otrzymaniem lokalu powód wpłacił na rzecz kopalni 16.060 złotych tytułem kaucji mieszkaniowej. Lokale KWK (...) zostały nieodpłatnie przejęte przez pozwaną spółdzielnie mieszkaniową. Porozumieniem z dnia 31 października 1997 roku pozwana ustaliła z przekazującym zasady przejęcia lokali. W punkcie V porozumienia ustalono, że prawa i obowiązki wynikające z umów najmu i dzierżawy lokali mieszkalnych i użytkowych znajdujących się w przekazywanych budynkach przeniesione zostaną cesją. Punkt XIII porozumienia przewidywał, że zwaloryzowane kaucje mieszkaniowe zostaną przekazane na rzecz przejmującego. Umowę cesji zawarto w dniu 1 marca 1999 roku. Umową z dnia 30 grudnia 1999 roku pozwana nieodpłatnie przejęła m. in. lokal powodów.

Dalej ustalił Sąd Rejonowy, że powodowie nabyli nieodpłatnie prawo odrębnej własności lokalu na podstawie umowy z dnia 3 sierpnia 2012 roku. Powodowie nigdy nie otrzymali od pozwanej kaucji mieszkaniowej.

Mając na względzie te ustalenia Sąd Rejonowy powołał art.. 9 ust 1 i 2 ustawy z dnia 12 października 1994 roku o zasadach przekazywania zakładowych budynków mieszkalnych przez przedsiębiorstwa państwowe (Dz. U z 1994r nr 119, poz. 567 ze zm – dalej jako u.z.p.) w brzmieniu obowiązującym po nowelizacji z dnia 08 lutego 1997 roku.

Sąd Rejonowy wskazał, że nie doszło do ustanowienia spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego na rzecz powodów, a zatem kaucja nie mogła być zaliczona na poczet wkładu mieszkaniowego. Podstawą prawną przeniesienia na rzecz powodów własności lokalu był przepis art. 48 ust. 1 ustawy z 15 grudnia 2000 roku o spółdzielniach mieszkaniowych (tekst jednolity Dz. U. z 2013 roku, poz 1222 – dalej jako u.s.m.). Zdaniem Sądu Rejonowego nie wykluczało to jednak możliwości waloryzacji kaucji na podstawie art. 358 ¹§3 k.c., jako że została ona wpłacona przed dniem 12 listopada 1994 roku.

Dalej Sąd Rejonowy wywiódł, że wpłacona przez powoda w 1977 roku kwota 16.060 złotych stanowiła 3,49 przeciętnego wynagrodzenia w 1977 roku, wynoszącego wówczas 4.596 złotych. Aktualnie obowiązujące przeciętne wynagrodzenie wynosi 3.895,31 złotych. Tym samym roszczenie powodów byłoby zasadne do kwoty 13.594,63 złotych. W konsekwencji żądanie przez powodów zasądzenia 12.744,50 złotych zasługiwało na uwzględnienie w całości, gdyż kwota ta stanowiła ok. 94 % pełnej waloryzacji. Według Sądu Rejonowego co do zasady nie jest możliwe pomniejszenie pełnej zwaloryzowanej tytułem kaucji kwoty z powołaniem się na powinność rozłożenia na obie strony skutków zmiany siły nabywczej pieniądza, zwłaszcza że świadczenie najemcy z tytułu kaucji nie stanowiło odpowiednika świadczenia wzajemnego obciążającego wynajmującego, lecz było zabezpieczeniem pokrycia określonych należności. Kwota wpłacona tytułem tego zabezpieczenia podlegała zwrotowi w pełnej - co do zasady - wysokości. Żądanie waloryzacji w wysokości 94 % pełnej waloryzacji zasługiwało więc na uwzględnienie.

Rozstrzygnięcie o kosztach uzasadnione zostało treścią art. 98 k.p.c.

Apelację od tego wyroku wniosła pozwana zarzucając naruszenie:

- art. 48 ust. 5 u.s.m. poprzez jego błędną wykładnię skutkująca nieuzasadnionym przyjęciem, że kaucja mieszkaniowa zwracana byłemu najemcy podlega waloryzacji na podstawie art. 358 ¹§3 k.c.,

- art. 358 ¹ k.c. poprzez jego zastosowanie mimo braku podstaw,

- art. 228 k.p.c.. w. zw. z art. 233 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, skutkujące nieuwzględnieniem odmiennej sytuacji społeczno – ekonomicznej w dacie przekazywania przez powoda kaucji tj. w 1977 roku, z warunkami istniejącymi w chwili orzekania i przyjęciem na tej podstawie w oparciu o art. 358 ¹§3 k.c. sądowej waloryzacji kaucji,

- art. 227 k.p.c. poprzez niewykazanie przesłanek zastosowania instytucji sądowej waloryzacji, a także przyjęcie miernika waloryzacji, który prowadzi do rezultatów sprzecznych z zasadami współżycia społecznego,

- art. 328§2 k.p.c. polegające na sporządzeniu uzasadnienia wyroku nie zawierającego wymaganych prawem treści, co uniemożliwiało odczytanie motywów rozstrzygnięcia.

Formułując te zarzuty domagała się zmiany zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów postępowania ewentualnie uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Stan faktyczny sprawy w zakresie niezbędnym dla rozstrzygnięcia nie był w sprawie sporny. Nie budziły bowiem wątpliwości fakty: zawarcia umowy najmu w dniu 25 października 1977 roku; wpłaty kaucji mieszkaniowej wynoszącej 16.060 ówczesnych złotych; przejęcia substancji mieszkaniowej (w tym lokalu powodów i związanej z nim kaucji zwaloryzowanej do kwoty 4,82 złotego) przez pozwaną; ustanowienia przez pozwaną i przekazania nieodpłatnie na rzecz powodów odrębnej własności wynajmowanego lokalu. Rozważając dopuszczalność możliwości waloryzacji przekazanej pozwanej kaucji mieszkaniowej istotnym było, że roszczenie o waloryzację skierowane zostało przeciwko spółdzielni mieszkaniowej, która nabyła lokal będący przedmiotem najmu od państwowej osoby prawnej i w oparciu o przepisy ustawy z dnia 12 października 1994 roku o zasadach przekazywania zakładowych budynków mieszkalnych przez przedsiębiorstwa państwowe (u.z.p.). Z art.7 ust.3 w związku z art.9 ust.1 i 3 tej ustawy wynika, że kaucje mieszkaniowe wniesione przez najemców przekazujący wypłaca spółdzielni mieszkaniowej najpóźniej w dniu zawarcia umowy w takiej wysokości, w jakiej należałoby je zwrócić najemcom w tym dniu, a jeżeli na rzecz najemców ustanowiono spółdzielcze prawa do lokalu - kaucje nie podlegają zwrotowi, lecz zaliczeniu na poczet wkładu mieszkaniowego. Z kolei art. 48 ust.1 u.s.m. przyznaje najemcy spółdzielczego lokalu mieszkalnego, który przed przejęciem przez spółdzielnię mieszkaniową był mieszkaniem przedsiębiorstwa państwowego, państwowej osoby prawnej lub państwowej jednostki organizacyjnej, prawo domagania się od spółdzielni zawarcia z nim umowy przeniesienia własności lokalu, po spełnieniu określonych w tym przepisie wymogów. W takim wypadku, o czym stanowi art. 48 ust.4 i 5 u.s.m., uiszczone przez najemców kaucje mieszkaniowe podlegają zaliczeniu na poczet wkładu budowlanego, po zwaloryzowaniu proporcjonalnie do wartości rynkowej lokalu. W pozostałych przypadkach zwrot kaucji następuje w wysokości środków przekazanych spółdzielni przez przedsiębiorstwo państwowe, państwową osobę prawną lub państwową jednostkę organizacyjną.

Zatem art. 7 ust.3 u.z.p. przewiduje samodzielny mechanizm waloryzacji, powiązany z przepisami ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, co wyklucza jej dokonanie na podstawie art.358 ¹§3 k.c.

Pogląd taki znajduje potwierdzenie w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada roku, III CZP 83/14, stwierdzającej, że w razie nieodpłatnego przeniesienia na najemcę prawa własności lokalu mieszkalnego na podstawie art. 48 ust. 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych, art. 358 ¹§3 k.c. nie ma zastosowania do wierzytelności o zwrot kaucji, o której mowa w art. 48 ust. 5 zdanie drugie tej ustawy

Wskazać zatem trzeba, że zgodnie z brzmieniem art. 48 ust. 5 u.s.m., waloryzacja kaucji mieszkaniowej odbywa się wyłącznie w proporcji do wartości rynkowej lokalu i wyłącznie w razie jej zaliczenia na poczet wkładu budowlanego. Tym samym w razie ustanowienia – również na podstawie art.48 ust.1 u.s.m. – prawa odrębnej własności lokalu, przy którym wkład budowlany nie występuje, zwrot kaucji następuje w wysokości środków przekazanych spółdzielni przez przedsiębiorstwo państwowe, państwową osobę prawną lub państwową jednostkę organizacyjną, a zatem w wysokości wynikającej z art.7 ust.3 u.z.p.

Wobec tego możliwość waloryzacji na podstawie art. 358 ¹§3 k.c. kaucji mieszkaniowej w rozpoznawanej sprawie była wyłączona. Wszak pozwana ustanowiła i przeniosła nieodpłatnie na rzecz powodów, odrębną własność lokalu dotychczas przez nich wynajmowanego.

Zatem powodom przysługiwało jedynie roszczenie o zwrot kwoty, jaką pozwana spółdzielnia otrzymała od państwowej osoby prawnej wraz z przejmowaną substancją mieszkaniową. Kwota ta wynosiła 4,82 złote. Do tej wysokości roszczenie pozwu zostało też uznane przez pozwaną, a uznaniem tym zgodnie z art. 213§2 k.p.c. sąd był związany zwłaszcza, że żadna z okoliczności sprawy nie wskazywała aby uznanie było sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzało do obejścia prawa.

Odsetki od ostatecznie zasądzonej kwoty należne były zgodnie z żądaniem – od dnia prawomocności wyroku, a to na podstawie art. 481 k.c.

Pozwany ostatecznie uległ co do nieznacznej części żądania, co zgodnie z art. 100 k.p.c. skutkować powinno obciążeniem powodów obowiązkiem zwrotu – obejmujących wynagrodzenie pełnomocnika – kosztów procesu na rzecz przeciwnika. Uwzględniając jednak szczególny charakter sprawy i istotne wątpliwości co do zasadności roszczenia, które legły u podstaw wystąpienia przez Sąd Okręgowy w innej, w istocie prejudycjalnej sprawie, z pytaniem prawnym do Sądu Najwyższego, za zasadne uznać należało odstąpienie od obciążania powodów tymi kosztami, a to zgodnie z art. 102 k.p.c.

Z tych też względów Sąd Okręgowy na podstawie art. 386§1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok, a w pozostałej części apelację jako bezzasadną oddalił na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania odwoławczego Sąd Okręgowy orzekł na tożsamej zasadzie z art. 102 k.p.c. uznając tych samych co wskazane wyżej przyczyn, że brak jest podstaw do obciążania powodów kosztami wynagrodzenia pełnomocnika powódki. Zatem obciążające powodów koszty tego postępowania ograniczył do opłaty od apelacji.

SSR del. Marcin Rak SSO Leszek Dąbek SSO Lucyna Morys – Magiera