Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 grudnia 2014 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Leszek Dąbek (spr.)

Sędzia SO Anna Hajda

Sędzia SR (del.) Marcin Rak

Protokolant Dominika Tarasiewicz

po rozpoznaniu w dniu 3 grudnia 2014 r. w Gliwicach

na rozprawie

sprawy z powództwa C. M. i I. M.

przeciwko M. T. i K. T.

o zniesienie służebności drogi koniecznej

oraz sprawy z powództwa C. M. i I. M.

przeciwko M. T. i K. T.

o zniesienie służebności drogi koniecznej za wynagrodzeniem

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Rejonowego w Gliwicach

z dnia 23 kwietnia 2014 r., sygn. akt I C 1158/13

1.  prostuje zawarte w części wstępnej zaskarżonego wyroku oznaczenie sprawy w ten sposób, że sprawa dotyczy powództwa C. M. i I. M. przeciwko M. T. i K. T. o zniesienie służebności drogi koniecznej oraz powództwa C. M. i I. M. przeciwko M. T. i K. T. o zniesienie służebności drogi koniecznej za wynagrodzeniem;

2.  uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu w Gliwicach do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego.

SSR (del.) Marcin Rak SSO Leszek Dąbek SSO Anna Hajda

Sygn. akt III Ca 1119/14

UZASADNIENIE

Powodowie C. M. i I. M. żądali zniesienia służebności drogi koniecznej obciążającej nieruchomość objętą KW (...) na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Gliwicach z dnia 28 11 2007r. w sprawie o sygn. akt II Ns 1825/06 oraz zasądzenia na ich rzecz

od pozwanych M. T. i K. T. zwrotu kosztów procesu.

Uzasadniając żądanie twierdzili, że ustanowiona służebność utraciła dla pozwanych znaczenie, bowiem nieruchomość pozwanych przylega obecnie do drogi publicznej ul. (...), która uzyskała status drogi gminnej na podstawie uchwały Rady Miasta K. z dnia 29 05 2013r.

Pozwane M. T. i K. T. wniosły o oddalenie powództwa oraz zasądzenie na ich rzecz od powodów zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Zarzucały, że służebność drogi koniecznej nie utraciła znaczenia dla nieruchomości władnącej, gdyż w dalszym ciągu brak jest z tej nieruchomości bezpośredniego dostępu do ul. (...) a wybudowanie wyjazdu na tę ulicę wiązałoby się z koniecznością poniesienia kosztów przekraczających wartość nieruchomości.

W toku postępowania - na rozprawie w dniu 13 11 2013r. - powodowie

Podali, że swoje roszczenie opierają na regulacji art. 295 k.c. oraz z ostrożności procesowej na art. 294 k.c. za wynagrodzeniem w kwocie 2.106 zł oraz zasądzenia na ich rzecz od pozwanych M. T. i K. T. zwrotu kosztów procesu (k. 145-146).

Pozwane M. T. i K. T. wniosły o oddalenie powództwa oraz zasądzenie na ich rzecz od powodów zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, gdyż służebność drogi koniecznej nie utraciła znaczenia

dla nieruchomości władnącej a wybudowanie wyjazdu na ul. (...) wiązałoby się z koniecznością poniesienia kosztów przekraczających wartość nieruchomości. Nie wyraziły zgody na zapłatę wynagrodzenia przez powodów ze względu

na brak podstaw do zniesienia służebności.

Sąd Rejonowy w Gliwicach w wyroku z dnia 23 04 2014r. oddalił powództwo oraz orzekł o kosztach procesu. W ustalonym stanie faktycznym w mo - tywach rozstrzygnięcia przywołał regulacje art. 295 k.c., art. 294 k.c. i art. 293 § 1 k.c. Wyjaśnił, że pomiędzy nieruchomością władnącą i obciążoną nie nastąpiła zmiana stosunków gospodarczych. Powodowie twierdzili, że nieruchomość jest dla nich uciążliwa w takim samym stopniu jak w dacie jej ustanawiania. Powodowie nie wskazali na jakiekolwiek okoliczności, za wyjątkiem przyczyn osobistych niemających znaczenia dla rozstrzygnięcia, które dotyczyłyby zmiany stosunków gospodarczych pomiędzy nieruchomościami. Jednocześnie pozwane nadal korzystają ze służebności drogi koniecznej, dojeżdżając do budynku mieszkalnego od strony ul. (...). Wykonanie zjazdu od ul. (...) wymagałoby uzyskania zezwoleń, wycięcia drzew i krzewów, budowy zjazdu i bramy wjazdowej, przeniesienia skrzynki elektrycznej pozwanych. Zdarzeniem przyszłym i niepewnym jest wyrażenie zgody na usunięcie drzew zarówno z działki pozwanych jak i z należącego już do gminy pasa gruntu działki nr (...). Nadto budowa drogi po niemal całej długości działki pozwanych do garażu mogłaby się wiązać z utratą wartości nieruchomości. Sąd pierwszej instancji podniósł również, że w toku procesu powodowie nie byli zgodni co do kwestii wypłaty pozwanym wynagrodzenia. Sąd ten zaznaczył, że skoro wynagrodzenie dla właściciela nieruchomości władnącej ma być ekwiwalentem utraty wartości nieruchomości wskutek pozbawienia go służebności i spowodowania konieczności budowy nowej drogi, to winno ono być równe sumie koniecznej do wybudowania alternatywnej drogi w celu zapewnienia nieruchomościom władnącym dostępu do drogi publicznej. Sąd pierwszej instancji wskazał, że nie doszło również do wygaśnięcia służebności drogi koniecznej, gdyż ta, zgodnie z art. 293 § 1 k.c., wygasa wskutek niewykonywania przez lat 10. Pozwane nie korzystają na co dzień z całości ustanowionej służebności, to jednak, jak zeznał powód, sporadycznie do tego dochodziło w 2007r. lub 2008r. a nadto od daty ustanowienia służebności nie upłynął jeszcze okres 10 lat. O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie regulacji art. 98 k.p.c. i art. 105 § 2 k.p.c.

Orzeczenie zaskarżyli powodowie C. M. i I. M. , domagając się jego zmiany poprzez uwzględnienie powództwa w całości oraz zasądzenia na ich rzecz od pozwanych zwrotu kosztów procesu bądź jego uchylenia i przekazania sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania. Skarżący zarzucili orzeczeniu naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy a w konsekwencji naruszenie przepisów prawa materialnego tj.:

a)  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów polegające na tym, że Sąd pierwszej instancji:

- mając podstawy – w dopuszczonych i przeprowadzonych dowodach w postaci wypisu z rejestru gruntów, wykazu zmian danych ewidencyjnych, protokołu z oględzin nieruchomości, zeznań M. T., w tym m.in. jej oświadczeniu, że córka zamierza wybudować dom na działce nr (...) i zeznań C. M. – do uznania utraty wszelkiego znaczenia ustanowionej służebności drogi koniecznej dla działki nr (...) (dawniej nr 167) tego nie uczynił, czy naruszył przepis prawa materialnego tj. art. 295 k.c., błędnie przyjmując, że brak jest podstaw dla zniesienia służebności na podstawie tego artykułu również w odniesieniu do działki nr (...) (dawniej nr 167). Sąd przeprowadził powyższe dowody, ale je pominął przy ustalaniu podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, dokonując w ten sposób błędnego ustalenia stanu faktycznego, przyjmując, iż służebność drogi koniecznej również w odniesieniu do działki nr (...) (dawniej nr 167) nie utraciła dla jej właścicieli całkowitego znaczenia, pomimo tego, iż z wyżej wskazanego zgromadzonego materiału dowodowego jednoznacznie wynika, iż argumenty Sądu pierwszej instancji dotyczące konieczności poczynienia nakładów dla wykonania zjazdu z tejże działki do ul. (...), wybudowania drogi dojazdowej do garażu od ul. (...) czy wstawienia w ogrodzeniu bramy i utraty wartości nieruchomości odnoszą się co najwyżej (a i ta kwestia zdaniem powodów jest sporna) do zniesienia służebności drogi koniecznej odnośnie działki nr (...) (dawne 164 i 165),

- mając podstawy w dopuszczonych i przeprowadzonych dowodach takich jak: wykaz zmian ewidencyjnych, zeznania C. M., dziennik urzędowy województwa (...), pismo Zastępcy Prezydenta Miasta K., zeznania świadka R. W., protokół z oględzin nieruchomości, zeznania strony pozwanej, przyjmuje iż pozwane w rzeczywistości nie korzystają z całości ustanowionej drogi koniecznej, bowiem część służebności od bramy wjazdowej na działkę nr (...) do granicy działek (...) jest nieużytkowana przez pozwane, mimo to Sąd pierwszej instancji uznał błędnie, że w dotychczasowym zakresie konieczne jest korzystanie przez właścicieli nieruchomości władnącej ze służebności wedle pierwotnego jej ustanowienia, pomimo istnienia udowodnionej wyraźnej przesłanki zmiany stosunków gospodarczych w tym zakresie, w szczególności znacznego ograniczenia korzystania ze służebności drogi koniecznej przez właścicieli nieruchomości władnącej, wymiany części gruntów dokonanej pomiędzy powodami a pozwanymi także w zakresie gruntów, na których ustanowiona jest służebność drogi koniecznej oraz uzyskanie przez nieruchomość władnącą dostępu do drogi publicznej od strony ul. (...), co powoduje, iż służebność nie jest konieczna do prawidłowego korzystania z nieruchomości władnącej. Tym samym błędnie ustalił Sąd pierwszej instancji, iż nie doszło do takiej zmiany stosunków względem nieruchomości, która uzasadniałaby zniesienie służebności na podstawie art. 294 k.c. w zakresie działki nr (...) (dawniej 165 i 164), czym w konsekwencji naruszył tenże przepis,

- błędnie przyjął jako niebudzące wątpliwości okoliczności, że nieruchomość

w wyniku zniesienia służebności utraci swą wartość, pomimo jej przylegania

do drogi publicznej a nadto że koszty ustanowienia dostępu do drogi będą znaczne, opierając się jedynie na niepopartych dowodami oświadczeniach strony pozwanej w sytuacji, w której pozwani nie udowodnili wysokości kosztów budowy takiej drogi. Sąd pierwszej instancji przyjął, że pozbawienie nieruchomości władnącej służebności drogi koniecznej spowoduje utratę jej wartości w sytuacji, w której wartość ta mogłaby wrosnąć poprzez uzyskanie bezpośredniego dostępu do zorganizowanej przez Gminę drogi publicznej tj. do ul. (...). Sąd pierwszej instancji nie przytoczył jednoznacznego kryterium oraz merytorycznych i rzeczowych argumentów, które w sposób przekonujący mogłyby potwierdzić trafność dokonanej oceny,

b)  art. 233 k.p.c. poprzez brak powołania w sprawie biegłego dla oceny,

czy i w jakim zakresie nieruchomość władnąca utraciłaby wartość w wyniku zniesienia służebności oraz ewentualnych kosztów ustanowienia nowej drogi, dla oceny czy zaproponowana przez powoda kwota wynagrodzenia za zniesienie służebności jest adekwatna do kosztów, jakie należałoby w związku

z tym ponieść. Sąd pierwszej instancji oparł się w tej kwestii wyłącznie

na twierdzeniach pozwanych, dodatkowo stwierdzając, że byłyby to koszty znaczne, jednak nie poparł tego żadnym wymiernym argumentem.

Na rozprawie w dniu 3 12 2014r. pozwana M. T. wniosła

o oddalenie apelacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Przy rozpoznaniu sprawy i orzekaniu umknęło uwadze Sądu pierwszej instancji, iż na skutek dokonanej przez powodów modyfikacji powództwa przedmiotem rozpoznania i orzekania w sprawy były dwa roszczenia: roszczenie

o zniesienia służebności drogi, które ma prawne odniesienie w regulacji art. 295 k.c. oraz roszczenie o zniesienie służebności za wynagrodzeniem mające źródło

w regulacji art. 294 k.c.

Jakkolwiek z motywów zaskarżonego orzeczenia wynika, iż przedmiotem orzekania były obydwa powództwa, to nie znajduje to odzwierciedlenia w sentencji wyroku, w którym wyrzeczono „powództwo oddala”, co dodatkowo komplikuje zawarte w jego części wstępnej oznaczenie przedmiotu sprawy, zgonie z którym przedmiotem rozpoznania sprawy jest „zniesienie służebności drogi koniecznej”.

Rodzi to uzasadnione wątpliwości co do przedmiotu wyrzeczenia, gdyż

z sentencji wyroku nie wiadomo czy rozstrzygnięcie dotyczy obu roszczeń czy też tylko jednego nich, a jeżeli tak to którego.

Uniemożliwia to Sądowi odwoławczemu skontrolowanie prawidłowości zaskarżonego wyroku, co już tylko z tego powodu skutkowało koniecznością uchylenia zaskarżonego orzeczenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.

Niezależnie od tego z materiału sprawy wynika, że pozwani korzystają tylko z części szlaku drogowego prowadzącego do ich nieruchomości (do ogrodzenia ich nieruchomości).

Jakkolwiek Sąd pierwszej instancji ferując zaskarżony wyrok ustalił,

że z pozostałej części tego szlaku korzystają oni przy dojeździe do nieruchomości samochodów ciężarowych, to nie wiadomo w jakim celu, jak często i kiedy to miało miejsce (w szczególności czy miało to miejsce w ostatnim czasie).

Ustalenie tych okoliczności ma istotne znaczenie dla prawidłowej oceny czy w tej części szlaku drogowego przedmiotowa służebność gruntowa utraciła wszelkie znaczenie dla nieruchomości pozwanych (art. 295 k.c.) oraz czy jest konieczna dla prawidłowego korzystania z nieruchomości władnącej (art. 294 k.c.)

Brak ustaleń dotyczących tych okoliczności powoduje, iż w tym zakresie istota sprawy nie została w sposób prawidłowy rozpoznana, co dodatkowo prowadziło do uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania Sądowi Rejonowemu prawy do ponownego rozpoznania

Reasumując zaskarżony wyrok jest wadliwy i dlatego apelację powodów jako uzasadnioną uwzględniono orzekając jak sentencji w oparciu o regulację art. 386 § 4 k.p.c.

Sąd Rejonowy rozpoznając ponownie sprawę uwzględni zawartą powyżej ocenę prawną i sposób jednoznaczny wyjaśni co jest przedmiotem sprawy,

czy dwa odrębne powództwa jak wynika to z obecnego stanu sprawy, czy też jedno powództwo ewentualne obejmujące dwa roszczenia.

Następnie zakreśli stronom termin do zgłoszenia wniosków dowodowych na wskazane powyżej okoliczności, które rozpozna, a dopuszczone dowody przeprowadzi.

Rozpoznając sprawę weźmie pod uwagę, że możliwe jest zniesienie służebności drogowej tylko na części istniejącego szlaku drogowego.

Orzekając wyrzeknie w sposób prawidłowy o przedmiocie procesu.

SSR (del.) Marcin Rak SSO Leszek Dąbek SSO Anna Hajda