Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 czerwca 2015 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Anna Hajda

Protokolant Joanna Gołosz

po rozpoznaniu w dniu 19 maja 2015 r. w Gliwicach na rozprawie

sprawy z powództwa G. C., A. Z. i A. G.

przeciwko B. H.

o zapłatę

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Rejonowego w Jastrzębiu-Zdroju

z dnia 19 grudnia 2014 r., sygn. akt I C 1851/14

1)  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 1 o tyle tylko, że odsetki umowne od zasądzonej kwoty zasądza od dnia 11 czerwca 2013 r.;

2)  oddala apelację w pozostałej części.

SSO Anna Hajda

UZASADNIENIE

Powodowie domagali się zasądzenia od pozwanego kwoty 4.935,31 zł z umownymi odsetkami w wysokości czterokrotności stopy procentowej kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego w stosunku rocznym od dnia wniesienia pozwu oraz kosztów procesu. W uzasadnieniu wskazali, że ich wierzytelność wynika z zawartej z pozwanym 10 kwietnia 2013r. umowy pożyczki gotówkowej, na mocy której pozwany otrzymał pożyczkę w kwocie 4.500 zł. W związku z nieregulowaniem przez pozwanego należności powodowie wypowiedzieli umowę pismem z 28 października 2013r. Na dochodzone pozwem roszczenie złożyły się: kwota kapitału – 4.165,94 zł, odsetki kapitałowe skapitalizowane na dzień 29 listopada 2013r. w wysokości 216,35 zł, odsetki karne od niespłaconych rat na dzień 29 listopada 2013r. w kwocie 19,70 zł, odsetki od zadłuzeni9a przeterminowanego liczone od dnia 30 listopada 2013r. do 5 czerwca 2014r. – 343,32 zł, koszt wezwań do zapłaty – 40 zł oraz 150 zł z tytułu podejmowanych czynności windykacyjnych.

Nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym z dnia 3 lipca 2012r. referendarz sądowy w Sądzie Rejonowym w Jastrzębiu – Zdroju uwzględnił powództwo w całości i zasądził koszty procesu na rzecz powodów.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwany zakwestionował wysokość roszczenia podając, że otrzymał kwotę 2.500 zł. Wskazał, że powód pobrał z tytułu ubezpieczenia 1.200 zł. Podkreślał, że w związku z przedterminowym rozwiązaniem umowy przysługuje mu zwrot części składki ubezpieczeniowej. Wskazywał również, że pobranie przez stronę powodową wskazanej kwoty tytułem ubezpieczenia stanowiło czynność sprzeczną z prawem bowiem miało na celu obejście przepisów o maksymalnych odsetkach. Podniósł także, że wysokość prowizji przewyższała maksymalną określoną ustawa o kredycie konsumenckim kwotę.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 19 grudnia 2014r. Sąd Rejonowy zasądził od pozwanego solidarnie na rzecz powodów kwotę 3.525,31 zł z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy procentowej kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego w stosunku rocznym od dnia 13 czerwca 2013r. W pozostałym zakresie powództwo oddalił. Nadto zasądził od pozwanego solidarnie na rzecz powodów kwotę 509,07 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Orzeczenie powyższe zapadło przy ustaleniu, że powodowie zawarli umowę spółki cywilnej działającej pod firmą P.U.H. (...) S.C. W dniu 10 kwietnia 2013r. pozwany zawarł umowę pożyczki gotówkowej, na mocy której udzielono mu pożyczki w wysokości 4.500 zł. Wypłacono mu kwotę pożyczki pomniejszoną o prowizję – 300 zł oraz koszty ustanowienia zabezpieczenia w wysokości 1.200 zł. Tego samego dnia pozwany podpisał deklarację zgody na przystąpienie do umowy generalnej ubezpieczenia zawartej między (...) Towarzystwem (...) a P.U.H. (...) S.C. Ubezpieczenie obejmowało zryczałtowane koszty pogrzebu. Okres ubezpieczenia wynosił 1 miesiąc, a składka wynosiła 50 zł. Okres ochrony ubezpieczeniowej przedłużał się co miesiąc wraz z uiszczeniem kolejnej opłaty. Sumę ubezpieczenia stanowiła kwota udzielonej pożyczki, z zastrzeżeniem, że wysokość pożyczki nie mogła przekroczyć 3.000 zł. Składka za każdy miesiąc ochrony ubezpieczeniowej w okresie spłaty pożyczki wynosiła, w przypadku umów pożyczek w kwocie 3.000 zł z 24 miesięcznym okresem spłaty – 42 zł.

Wobec zaprzestania spłaty pożyczki powodowie pismami z 29 lipca 2013r., 28 sierpnia 2013r. i 30 września 2013r. wezwali pozwanego do zapłaty. W dniu 10 października 2010r. sporządzono protokół windykacyjny. Pismem z 28 października 2013r. powodowie wypowiedzieli pozwanemu umowę pożyczki.

Wskazując na treść art. 720 kc oraz przepisy ustawy z 12 maja 2011r. o kredycie konsumenckim Sąd uznał powództwo za częściowo zasadne. Odnosząc się do poszczególnych dochodzonych kwot Sąd podkreślał bezzasadność roszczenia o zwrot kosztów windykacyjnych. Podniósł, iż postanowienia umowy przewidujące obowiązek poniesienia przez pożyczkobiorcę kosztów monitów i wezwań mają charakter niedozwolonych postanowień umownych naruszających interes konsumenta i kształtujących jego prawa w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami. Tym samym roszczenie w tym zakresie nie mogło zostać uwzględnione.

Za niewykazane uznał Sąd roszczenie powodów z tytułu umowy ubezpieczenia pozwanego. Sąd pierwszej instancji podkreślał, że powodowie nie wykazali by ponieśli jakiekolwiek koszty związane z ubezpieczeniem pożyczki, a tym samym by pozwany został skutecznie objęty ochroną ubezpieczeniową. W ocenie Sądu skoro odpowiedzialność ubezpieczyciela kończyła się z dniem rozwiązania umowy pożyczki, tj. 28 października 2013r. to obciążenie go składkami za kolejne 18 miesięcy należało uznać za bezzasadne. Nadto Sąd podkreślał, że pozwany w ogóle nie powinien zostać objęty umowa ubezpieczenia skoro wysokość pożyczki przekroczyła wyznaczoną umową generalną ubezpieczenia kwotę 3.000 zł. W rezultacie wobec niewykazania przez powodów objęcia pozwanego ochroną ubezpieczeniową żądanie przez nich od pozwanego kwoty 1.200 zł tytułem ubezpieczenia pożyczki było sprzeczne z art. 385 ¹ kc. W ocenie Sądu Rejonowego koszt ustanowienia zabezpieczenia w tak znacznej wysokości należało uznać za próbę obejścia zakazu wynikającego z przepisów o odsetkach maksymalnych. Przepisy umowy pożyczki, w tym zakresie, jako zmierzające do obejścia prawa Sąd pierwszej instancji uznał za nieważne, co doprowadziło do nieuwzględnienia roszczenia powodów co do kwoty 1.200 zł żądanej z tytułu ubezpieczenia pożyczki.

O odsetkach orzeczono na podstawie art. 481 § 1 i 2 kc. Koszty procesu rozliczono mając na uwadze treść art. 100 kpc stosunkowo je rozdzielając mając na uwadze wynik procesu.

Apelację od powyższego wyroku wywiedli powodowie, zaskarżając go w części dotyczącej terminu, od którego powinny być naliczane odsetki umowne oraz w części oddalającej powództwo, co do kwoty 1.410 zł oraz o zapłatę odsetek umownych z tytułu opóźnienia w zapłacie kwoty 1.410 zł, a nadto co do należnych powodom kosztów procesu. Zarzucili naruszenie przepisów prawa materialnego, a to:

-

art. 58 § 1 kc przez jego nieprawidłowe zastosowanie i w rezultacie przyjecie, że postanowienia § 11 umowy pożyczki są nieważne, gdyż stanowią obejście art. 359 § 2 ¹ kc określającego maksymalną wysokość odsetek, zaś postanowienia § 13 umowy stanowią klauzule niedozwolone w rozumieniu art. 385 ¹ kc;

-

art. 65 kc przez jego błędną wykładnię i w efekcie nieprawidłową interpretację celu i zamiaru stron w związku z postanowieniami § 11 i § 13 umowy pożyczki gotówkowej z dnia 10 kwietnia 2013r.;

-

art. 359 § 2 ¹ kc przez jego nieprawidłowe zastosowanie i w efekcie błędne przyjecie, że postanowienia umowy regulujące warunki i koszty zabezpieczenia umowy pożyczki zmierzają do obejścia przepisów określających maksymalną wysokość odsetek;

-

art. 385 ¹ kc przez jego nieprawidłowe zastosowanie i błędne uznanie, że § 11 i 13 umowy pożyczki są sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają interesy konsumenta, a w konsekwencji nie wiążą pozwanego;

-

art. 481 § 1 kc przez jego błędną wykładnię i w konsekwencji nieprawidłowe przyjęcie, że powodom należą się odsetki umowne z tytułu opóźnienia liczone od 13 czerwca 2014r., w sytuacji gdy z treści pozwu wynika, że powodowie domagali się zasądzenia odsetek od dnia wytoczenia powództwa, tj. 11 czerwca 2013r.

Nadto powodowie zarzucili naruszenie przepisów prawa procesowego a to art. 232 kpc przez błędne przyjęcie, że nie wykazali faktu objęcia pozwanego umową ubezpieczenia oraz wysokości składki oraz art. 233 kpc przez dokonanie dowolnej oceny materiału dowodowego, a w szczególności nieprawidłowe przyjęcie, że powodowie bezzasadnie pobrali od pozwanego 1.200 zł tytułem zabezpieczenia umowy pożyczki, w sytuacji gdy warunkiem udzielenia pożyczki było ustanowienie takiego zabezpieczenia. Powodowie zarzucili również sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z zebranym w sprawie materiałem dowodowym przez nieprawidłowe przyjęcie, że bezzasadnie pobrali od pozwanego 1.200 zł oraz że koszt ubezpieczenia pożyczki stanowił równowartość 40% kwoty pożyczki.

W oparciu o tak podniesione zarzuty powodowie domagali się zmiany zaskarżonego orzeczenia i orzeczenia zgodnie z żądaniem pozwu. Względnie domagali się uchylenia wyroku i przekazania sprawy Sadowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania oraz zasądzenia kosztów procesu za obie instancje. Nadto wnieśli o dopuszczenie dowodu z aneksu nr (...) do Umowy Generalnej (...) z 1 kwietnia 2011r.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanych nie mogła odnieść skutku.

Podkreślenia wymaga, iż ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy i przyjęte za podstawę rozstrzygnięcia są prawidłowe i w pełni znajdują potwierdzenie w zgromadzonych dowodach. Zostały one poddane wnikliwej ocenie, zgodnej z wypływającymi z treści art. 233 kpc dyrektywami. Z tych to przyczyn Sąd Okręgowy podzielił je i przyjął za własne. W sposób prawidłowy przytoczono również przepisy prawa, a korekta rozstrzygnięcia wynikała jedynie z błędnego ustalenia przez Sąd pierwszej instancji daty wniesienia pozwu.

W pierwszej kolejności wskazać jednak należy, że zgłoszone przez powoda w apelacji wnioski dowodowe na okoliczność ustalenia, że maksymalna kwota pożyczki udzielonej pozwanemu, jaka mogła zostać objęta Umową Generalną (...) z dnia 1 kwietnia 2011r. wynosiła 4.500 zł, a stawka ubezpieczenia w takim wypadku – 50 zł, podlegały oddaleniu a to w oparciu o treść art. 381 kpc. Zgodnie ze wskazanym przepisem Sąd drugiej instancji może pominąć nowe fakty i dowody, jeżeli strona mogła je powołać w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, chyba że potrzeba powołania się na nie wynikła później. W niniejszej sprawie nie budzi wątpliwości, że strona powodowa miała możliwość przedstawienia zawnioskowanego aneksu nr (...) na etapie postępowania przed Sądem Rejonowym. Co więcej już na etapie postępowania pierwszoinstancyjnego wystąpiła konieczność przedstawienia wskazanego dokumentu celem wykazania zasadności zgłoszonego roszczenia. W rezultacie głoszenie wniosku dowodowego dopiero w apelacji należało uznać za spóźnione, co prowadziło do jego oddalenia.

Odnosząc się do podniesionych w apelacji zarzutów w pierwszej kolejności należy wskazać, iż postępowanie w niniejszej sprawie zostało zainicjowane, w dniu 11 czerwca 2013r., kiedy to strona powodowa nadała na poczcie przesyłkę zawierającą pozew. Zgodnie bowiem z art. 165 § 1 kpc oddanie pisma procesowego w polskiej placówce pocztowej operatora publicznego jest równoznaczne z wniesieniem go do Sądu. W rezultacie uwzględniając żądanie pozwu Sąd Rejonowy winien był zasądzić odsetki od należnej kwoty od dnia wniesienia pozwu czyli 11 czerwca 2013r. Powyższe ustalenie doprowadzić musiało do nieznacznej korekty zaskarżonego orzeczenia .

Przechodząc do pozostałych zarzutów apelacji nie sposób zgodzić się z twierdzeniami skarżących, że żądanie zasadzenia na ich rzecz kosztów związanych z windykacją roszczenia, a w szczególności z monitami i wezwaniami, nie narusza interesów konsumenta. W orzecznictwie ukształtował się pogląd, że samo zjawisko pobierania opłat i prowizji za podejmowane czynności windykacyjne nie pozostaje w sprzeczności z dobrymi obyczajami o ile odpowiadają one i pozostają w związku z kosztami ponoszonymi przez pożyczkodawcę na ten cel. W takim bowiem przypadku stanowią uzasadniony koszt obsługi konsumenta. Z analizy materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika jednak, na co słusznie wskazał Sąd pierwszej instancji, że taka sytuacja w niniejszej sprawie nie występuje. Pożyczkodawcy określili koszt nadania przesyłek listowych na kwotę przekraczającą trzykrotnie rzeczywiste koszty wynikające z doręczenia wezwań. A zatem nie budzi wątpliwości, że takie ukształtowanie obowiązków konsumenta, przewidujące obowiązek zwrotu znacznie zawyżonych kosztów monitów i wezwań, narusza jego interesy i w tym kontekście musi zostać uznane za niedozwoloną klauzulę abuzywną. Tym bardziej, że pozwany nie miał rzeczywistego wpływu na ich treść. Zostały mu one narzucone przez stronę powodową. Z akt sprawy nie wynika bowiem, by to postanowienie umowy pożyczki było z pozwanym uzgadniane indywidualnie, a ciężar dowodu w tym zakresie, zgodnie z art. 385 ¹ § 4 kc obciążał powodów.

Podzielić należy również stanowisko Sądu pierwszej instancji, co do kosztów ubezpieczenia pozwanego. Zgodzić się należy ze stanowiskiem Sądu Rejonowego, że strona powodowa nie wykazała w toku postępowania w sposób prawidłowy, że pozwany został objęty ochroną ubezpieczeniową. Przedłożone dokumenty nie potwierdzają powyższej okoliczności, na co trafnie wskazał Sąd Rejonowy w pisemnych motywach zaskarżonego rozstrzygnięcia. Dotyczą bowiem pożyczkobiorców zaciągających zobowiązanie na niższą kwotę niż pozwany, a przedłożony na etapie postępowania apelacyjnego aneks do Umowy Generalnej ubezpieczenia do polisy nr (...) z 1 kwietnia 2011r., wobec oddalenia wniosku dowodowego na podstawie art. 381 kpc, nie podlegał uwzględnieniu.

Abstrahując od kwestii prawidłowości wykazania przez stronę powodową objęcia pozwanego ubezpieczeniem zwrócić należy uwagę na jeszcze jedną kwestię, która umknęła Sądowi Rejonowemu. Z treści § 2 umowy pożyczki gotówkowej zawartej 10 kwietnia 2013r. wynika, że uruchomienie na rzecz pozwanego kwoty miało nastąpić w formie przelewu kwoty pożyczki pomniejszonej o prowizję oraz koszty ustanowienia zabezpieczenia na wskazany przez pożyczkobiorcę rachunek. W toku postępowania strona powodowa nie wykazywała by nastąpiło jakiekolwiek odstępstwo od tak określonych postanowień umowy. Oznacza to, że pozwanemu wypłacono z tytułu pożyczki kwotę pomniejszoną już o koszty ustanowionego zabezpieczenia, a zatem domaganie się od niego zapłaty kwoty 1.200 zł z tego tytułu nie znajduje uzasadnienia.

Z tych przyczyn w zakresie, w jakim apelacja powodów była uzasadniona, Sąd Odwoławczy zmienił zaskarżony wyrok w sposób opisany w sentencji, na podstawie art. 386 § 1 kpc. Dalej idącą apelację oddalono na mocy art. 385 kpc.

SSO Anna Hajda