Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 czerwca 2015 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach

V Wydział Karny Ośrodek Zamiejscowy w Rybniku

w składzie:

Przewodniczący: SSO Sławomir Klekocki

Sędziowie: SO Anita Ossak (spr.)

SO Aleksandra Odoj-Jarek

Protokolant: Agnieszka Szafoni

w obecności Franciszka Mitrengi Prokuratora Prokuratury Okręgowej

po rozpoznaniu w dniu 11 czerwca 2015 r.

sprawy: A. S. /S./

syna Ł. i W.

ur. (...) w P.

oskarżonego o przestępstwo z art. 286 § 1 kk

na skutek apelacji, wniesionej przez obrońcę oskarżonego

od wyroku Sądu Rejonowego w Ż.

z dnia 21 stycznia 2015r. sygn. akt II K 57/14

I.  zmienia zaskarżony wyrok w pkt 4 w ten sposób, że na mocy art. 46§1 kk zobowiązuje oskarżonego A. S. do naprawienia szkody na rzecz pokrzywdzonego K. P. w kwocie 2400 zł (dwa tysiące czterysta złotych);

II.  w pozostałym zakresie zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy;

III.  zasądza od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa wydatki za postępowanie odwoławcze w kwocie 20 zł (dwadzieścia złotych) i obciąża go opłatą za II instancję w kwocie 280 zł (dwieście osiemdziesiąt złotych).

Sygn. akt V. 2 Ka 233/15

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 21 stycznia 2015r sygn. akt II K 57/14 Sad Rejonowy w Ż. uznał oskarżonego A. S. za winnego tego, że w miesiącu lutym 2012 roku w Ż. działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, prowadząc działalność gospodarczą pod nazwą A. S. (...) – Szkoła, przyjął od K. P. pieniądze w kwocie 3.000 zł, które według jego zapewnień miały stanowić zapłatę za kurs przewozu rzeczy organizowany przez (...)” w Z., których nie przekazał do tego ośrodka, doprowadzając w ten sposób K. P. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem na kwotę 3.000 zł, a nadto wprowadził w/w w błąd co do zamiaru przekazania pieniędzy do (...), tj. występku z art. 286 § 1 k.k. i za to na mocy art. 286 § 1 k.k. wymierzył mu karę 8 miesięcy pozbawienia wolności.

Na mocy art. 69 § 1 i 2 k.k. i art. 70 § 1 pkt 1 k.k. Sąd warunkowo zawiesił oskarżonemu wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności na okres próby 2 lat, a na mocy art. 33 § 2 k.k. wymierzył mu karę grzywny w wysokości 50 stawek dziennych po 10 zł każda.

Na mocy art. 46 § 1 k.k. orzeczono wobec oskarżonego obowiązek naprawienia szkody w całości poprzez zapłatę na rzecz pokrzywdzonego K. P. kwoty 3.000 zł, pozostawiając powództwo cywilne bez rozpoznania oraz zwalniając oskarżonego od ponoszenia kosztów, którymi obciążono Skarb Państwa.

Od powyższego wyroku apelację wniósł obrońca oskarżonego, który na podstawie art. 425 § 1 i § 2 k.p.k. oraz art. 444 k.p.k. zaskarżył wyrok w całości.

Na podstawie 427 § 1 i § 2 k.p.k. oraz art. 438 pkt 1, 2, 3 k.p.k. zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

  1.naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 1 § 1 k.k. poprzez przyjęcie, iż znamionami czynu zabronionego określonego w tym artykule jest doprowadzenie do niekorzystnego rozporządzenia i działanie w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, podczas gdy odpowiedzialności karnej z art. 286 § 1 k.k. podlega ten kto doprowadza do niekorzystnego rozporządzenia mieniem, działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, co oznacza, że działa z zamiarem bezpośrednim, kierunkowym, a jego działanie polega na wprowadzeniu w błąd, lub wyzyskanie błędu, lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania przy występowaniu tych znamion kumulatywnie, a zarzut taki zawierający wszystkie kumulatywnie znamiona nigdy nie został oskarżonemu postawiony;

Jednakże z daleko idącej ostrożności procesowej w przypadku nie podzielenia poglądu obrony na konstytutywną formę instytucji przedstawienia zarzutów i obligatoryjną, określoną przepisami prawa formę aktu oskarżenia, a co za tym idzie uznanie, że dopuszczalnym jest skazanie bez wcześniejszego zarzucenia i oskarżenia czynu wypełniającego znamiona czynu zabronionego powyższemu wyrokowi ponadto zarzucił:

2. naruszenie przepisów prawa procesowego, które miały wpływ na treść orzeczenia a to:

a)  art. 313 § 1 k.p.k. i art. 332 § 1 pkt 1 i 2 k.p.k. w zw. art. 413 § 2 pkt 1 k.p.k. poprzez wskazanie, iż zawarty w aktach zarzut zarówno w postanowieniu o przedstawieniu zarzutów, jak i akcie oskarżenia w przypadku przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. powinien zawierać dokładnie określone oskarżonemu czyn ze wskazaniem miejsca, sposobu jego popełnienia oraz wskazaniu ustawowych znamion czynu zabronionych, które działanie sprawcy wypełnia, a co za tym idzie decyduje to o kwalifikacji prawnej zarzucanego czynu, podczas gdy w niniejszym przypadku został określony ułomnie poprzez pominięcie jednego ze znamion czynu zabronionego, które to znamię konstytuuje odpowiedzialność karną z tego przepisu, a tak ujawnione uchybienie ma w ten sposób wpływ na wydane orzeczenie, ponieważ mimo, iż w procesie karnym nigdy taki zarzut nie został przedstawiony, Sąd wydał wyrok skazujący, podczas gdy zarzucany czyn nie stanowi czynu karalnego;

b)  art. 339 § 1 i § 3 k.p.k. w zw. w zw. z art. 17 § 1 pkt 2 k.p.k. poprzez uchybienie funkcji kontrolnej w fazie wstępnej kontroli aktu oskarżenia, zarówno Prezesa Sądu, jak i orzekający Sąd i nieobiektywnie prowadzenie postępowania sądowego, mimo ustawowego wymogu skierowania sprawy na posiedzenie w przedmiocie umorzenia postępowania karnego, z uwagi na brak w zarzucie znamion czynu zabronionego zarzucanego oskarżonemu i bezpodstawne uznanie, iż w takiej sytuacji prowadzi się dalej postępowanie karne, w sytuacji kiedy nie zostały postawione oskarżonemu wszystkie znamiona czynu zabronionego a zarzucany czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego, a brak tej kontroli miał w ten sposób wpływ na wydane orzeczenie, gdyż pomimo że w postępowaniu przygotowawczym nigdy taki zarzut nie został przedstawiony, a mimo tego Sąd wydał wyrok skazujący;

c)  art. 413 k.p.k. poprzez orzeczenie obowiązku naprawienia szkody przez oskarżonego w wysokości 3000 złotych przy przyjęciu „...że jeśli do czasu wydania wyroku doszło do zapłaty jakiejś części pieniędzy na rzecz pokrzywdzonego, to strony powinny zaliczyć 10 na poczet ww. kwoty” (s. 8 uzasadnienia), podczas gdy to na Sądzie ciąży obowiązek dokładnego określenia wymiary środka karnego i niedopuszczalnym jest jego określanie przypuszczalne i założenie czynności uściślenia salda po wydaniu wyroku, pozostawiając kwotę orzeczoną niezgodną z wymiarem rzeczywistym szkody w sytuacji, gdy w toku procesu obie strony określiły kwoty zwrócone przez pokrzywdzonego oraz poprzez uznanie, iż dokładne ustalenia czasu przestępstwa to określenie „luty 2012 roku” nie jest możliwe, podczas gdy Sąd miał pełną możliwość ustalenia konkretnej daty dziennej, przyjmując, iż rzeczywiście w tej dacie był objawiony zamiar popełnienia przestępstwa, co wynika z uzasadnienia wyroku, co z kolei ma znaczenie dla szeregu instytucji prawnych m. in. przedawnienie karalności.

  2.błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego orzeczenia, a mający wpływ na jego treść poprzez przyjęcie, iż:

a.)  działanie polegające na doprowadzeniu do niekorzystnego rozporządzenia mieniem K. P. zaszło w „lutym 2012” podczas, gdy żaden z dowodów tego nie potwierdza, iż przy zawieraniu umowy oskarżony miał zamiar pokrzywdzenia, a zebrany materiał dowodowy, w tym dokumentacja z firmy J. oraz zeznania świadka Ł. K. oraz samego pokrzywdzonego K. P., wynika iż kurs dla ww. zaczął się prawidłowo, a pokrzywdzony otrzymał dostęp do wszystkich wymaganych przyrządów i brak było przeciwwskazań do ukończenia kursu, bez względu na sposób rozliczenia się firmy (...) wobec firmy J., a tylko decyzja pokrzywdzonego o rezygnacji czasowej z kursu i dopiero późniejsze ujawnienie się trudnej sytuacji finansowej firmy (...), spowodowało zmianę tych warunków i utrudnienia z ponownym podjęciem kursu przez pokrzywdzonego, co również nie wyczerpuje znamion czynu zabronionego, a co za tym idzie nie sposób udowodnić, iż w lutym 2012 (oraz w późniejszym czasie) oskarżony posiadał taki zamiar bezpośredni popełnienia czynu zabronionego, podczas gdy uważna jego analiza w kontekście braku wykazania działania celowego przez oskarżonego, żaden z przedstawionych przez oskarżyciela dowodów zebranych w toku postępowania przygotowawczego oraz dowodów przeprowadzonych przed Sądem nie potwierdza, iż w tym okresie wykazany był zamiar bezpośredni pokrzywdzenia pokrzywdzonego;

b.)  zgromadzony materiał dowodowy wskazuje, że oskarżony swoim zachowaniem wypełnił znamiona czynu zabronionego podczas, gdy uważna jego analiza w kontekście braku wykazania działania celowego oraz bez sprawdzenia stanu finansowego oskarżonego i standingu finansowego jego firmy oraz nieustalenia czasookresu i powodów przerwania kursu przez pokrzywdzonego oraz wpływu tych elementów na niewypełnienie zobowiązania przez oskarżonego ma znaczenie dla końcowej oceny działania oskarżonego, jak również bezpodstawne uznanie, iż oskarżony działał z zamiarem bezpośrednim kierunkowym, podczas gdy jego zachowanie w tym działania polegające na prowadzeniu określonej działalności oraz zwrot części kwoty pokrzywdzonemu wskazywał na brak wykazywanego przez oskarżyciela zamiaru;

c.)  działalność oskarżonego oparta była na pośrednictwie pomiędzy firmą J. a własnym przedsiębiorstwem, podczas gdy oskarżony dysponował własnymi samodzielnymi możliwościami prowadzenia kursu, jak również zawarł umowę, w której rozliczenie za kursanta odbywało się w ostatnim dniu kursu, który w tym przypadku nie nastąpiło, a co za tym idzie okoliczność ta nie miała w przypadku K. P. znaczenia, co oznacza, iż przyjęcie okoliczności o braku zapłaty temu kontrahentowi nie oznacza negatywnego zamiaru u oskarżonego, lecz ujawnioną później okoliczność trudności finansowych firmy, mających znaczenie, jako niewypełnienia zobowiązania, ale nie mającego znaczenia przy określeniu wypełnienia znamion czynu zabronionego z art. 286 § 1 k.k.

Na podstawie art. 427 § 1 k.p.k. i art. 437 § 2 k.p.k. skarżący wniósł o:

1)  uniewinnienie oskarżonego od zarzucanego mu aktem oskarżenia czynu,

ewentualnie

2)  uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi 1 instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

apelacja obrońcy oskarżonego nie zasługiwała na uwzględnienie, gdyż podniesione w niej zarzuty okazały się nieuzasadnione, ale jej rozpoznanie spowodowało konieczność zmiany zaskarżonego wyroku w punkcie 4, dotyczącym orzeczonego obowiązku naprawienia szkody.

Odnosząc się do zarzutu obrazy prawa materialnego wskazać należy, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego i piśmiennictwie konsekwentnie podkreśla się, iż obraza prawa materialnego polega na jego wadliwym zastosowaniu w orzeczeniu, które zostało oparte na trafnych i niekwestionowanych ustaleniach faktycznych. Tym samym obraza prawa materialnego nie ma miejsca, gdy wadliwość orzeczenia w tym zakresie jest wynikiem błędnych ustaleń faktycznych, przyjętych za jego podstawę lub naruszenia przepisów procesowych (S. Zabłocki (w:) J. Bratoszewski, L. Gardocki, Z. Gostyński, S. Przyjemski, R.A. Stefański, S. Zabłocki - Kodeks postępowania karnego. Komentarz., Warszawa 2004). Odnosząc powyższe do realiów rozpoznawanej sprawy stwierdzić należy, iż podniesiony w apelacji zarzut obrazy art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 1 § 1 k.k. jest całkowicie chybiony, o ile wytyka Sądowi Rejonowemu „ naruszenie prawa materialnego, poprzez przyjecie, iż znamionami czynu zabronionego określonego w tym artykule jest doprowadzenie do niekorzystnego rozporządzenia i działanie w celu osiągnięcia korzyści majątkowej".

Z uzasadnienia wyroku Sądu Rejonowego wynika, że Sąd ten ustalił, iż oskarżony swoim zachowaniem zrealizował ustawowe znamiona przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. Sąd Rejonowy szczegółowo odniósł się do całości materiału dowodowego sprawy, wskazując dowody, w tym przede wszystkim zeznania pokrzywdzonego, które stanowiły podstawę dokonanych przezeń ustaleń, jak też wskazał okoliczności, które następnie determinowały sposób ich prawnokarnej oceny.

Jednocześnie należało mieć na uwadze, że obraza prawa materialnego polega na jego wadliwym zastosowaniu w orzeczeniu, które zostało oparte na trafnych i niekwestionowanych ustaleniach faktycznych. Tym samym obraza prawa materialnego nie ma miejsca, gdy wadliwość orzeczenia w tym zakresie jest wynikiem błędnych ustaleń faktycznych, przyjętych za jego podstawę lub naruszenia przepisów procesowych, a takie zarzuty zostały przecież w apelacji podniesione.

Natomiast zarzut błędu w ustaleniach faktycznych nie może się sprowadzać do samej polemiki z ustaleniami Sądu wyrażonymi w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, lecz powinien zmierzać do wykazania, jakich konkretnie uchybień w zakresie logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego dopuścił się sąd, oceniając zebrany materiał dowodowy. Sama możliwość przeciwstawienia ustaleniom sądu orzekającego odmiennego poglądu w kwestii ustaleń faktycznych, opartego na innych dowodach od tych, na których oparł się sąd I instancji, a zwłaszcza tylko na wyjaśnieniach oskarżonego, nie może prowadzić do wniosku o popełnieniu przez sąd błędu w ustaleniach faktycznych. Natomiast w przedmiotowej sprawie sąd orzekający dokonał wnikliwej i rzetelnej oceny dostępnego w sprawie materiału dowodowego i w sposób prawidłowy wskazał, którym dowodom i dlaczego dał wiarę, zaś innym – w tym przede wszystkim w części wyjaśnieniom oskarżonego – waloru wiarygodności odmówił i z jakich powodów. Miał Sąd pełne podstawy, by za niewiarygodne uznać wyjaśnienia oskarżonego, w których twierdził on, że nie miał zamiaru oszukania pokrzywdzonego. Przeciwko stanowisku oskarżonego przemawiają zeznania Ł. K., właściciela (...)”, który w sposób jednoznaczny i stanowczy zeznał, że oskarżony co prawda zawarł z nim umowę na prowadzenie szkoleń w zakresie przewozu rzeczy, ale także wobec niego nie wywiązał się ze swoich zobowiązań, bo nie zapłacił mu za kurs nie tylko pokrzywdzonego, ale także innych kursantów. Trafnie uznał zatem Sąd I instancji, ze oskarżony biorąc pieniądze od kursantów, w tym pokrzywdzonego i nie przekazując ich do (...) celem umożliwienia im otrzymania stosownych uprawnień wprowadzał ich w błąd oraz doprowadzał do niekorzystnego rozporządzenia mieniem. Fakt, że pokrzywdzony na pewien okres przerwał kurs nie miał znaczenia dla odpowiedzialności karnej oskarżonego, bo po przerwie pokrzywdzony mógłby go kontynuować, gdyby oskarżony opłacił go w (...). Inni kursanci ukończyli kurs tylko dlatego, że zgodził się na to Ł. K., mimo nieprzekazania mu pieniędzy przez oskarżonego, który z resztą nadal nie uregulował tych należności.

Reasumując stwierdzić należy, że rozważania Sądu Rejonowego na temat przeprowadzonych w sprawie dowodów należy w pełni podzielić i zaakceptować, nie zawiera bowiem w sobie błędu, nie jest w żadnym razie oceną dowolną, ponieważ poparta została wszechstronną analizą całokształtu okoliczności sprawy. Należy podkreślić, że sąd orzekający dokonał oceny dowodów w sposób bezstronny, nie przekraczając granic oceny swobodnej, przy tym uwzględnił zasady wiedzy i doświadczenia życiowego, a swój pogląd na ostateczne wyniki postępowania należycie i przekonująco uzasadnił w pisemnych motywach zaskarżonego wyroku.

Co do naruszenia przepisów procesowych, a w szczególności art. 413 k.p.k. to wskazać należy, że przepis art. 413 k.p.k. określa, co każdy wyrok powinien zawierać. Niezbędnym elementem wyroku jest więc przytoczenie opisu i kwalifikacji prawnej czynu, którego popełnienie oskarżyciel zarzucił oskarżonemu (art. 413 § 1 pkt 4 k.p.k.), zaś w przypadku wyroku skazującego dokładne określenie przypisanego oskarżonemu czynu oraz jego kwalifikacji prawnej (art. 413 § 2 pkt 1 k.p.k. Polski proces karny nie jest procesem formułkowym, w którym wymagane byłoby posługiwanie się określonymi formułami prawnymi, lecz procesem, w którym przepisy określają jedynie sposób postępowania organów procesowych, w tym przy redagowaniu opisu czynu zarzuconego i przypisanego tak, aby odzwierciedlał on zdarzenie przestępne, ze wskazaniem znamion. Niedociągnięcia w tym zakresie, gdy jednak ustalenia faktyczne jednoznacznie wykazują, że zdarzenie odpowiadające zachowaniu przestępnemu miało rzeczywiście miejsce i to przy stronie podmiotowej wymaganej w danej sytuacji przez prawo karne, nie może prowadzić do uwolnienia oskarżonego od odpowiedzialności karnej , a sformułowany przez apelującego zarzut w tym zakresie właśnie do tego zmierzał. Zdaniem sądu odwoławczego przypisany oskarżonemu występek zawierał wszystkie znamiona z art. 286 § 1 k.k., także na etapie przedstawienia oskarżonemu zarzutów, a ich doprecyzowanie w wyroku nie miało wpływu na odpowiedzialność karną oskarżonego , który niewątpliwie swoim zachowaniem wobec pokrzywdzonego wypełnił znamiona z art. 286 § 1 k.k.

Dlatego nie znajdując powodów dla których zaskarżony wyrok należałoby zmienić lub uchylić w zakresie postulowanym przez skarżącego, orzeczenie to utrzymano w mocy. Natomiast uwzględniając oświadczenie pokrzywdzonego zawarte na karcie 95 akt sprawy oraz jego pisemną odpowiedź na apelację należało zmienić punkt 4 wyroku, dotyczący obowiązku naprawienia szkody przez oskarżonego, a właściwie zweryfikować wysokość tego obowiązku. Pokrzywdzony bowiem w sposób nie budzący wątpliwości wskazał w tych dokumentach, że oskarżony zwrócił mu łącznie kwotę 600 złotych, co należało uwzględnić zasądzając naprawienie szkody i o taką kwotę zmniejszono ten obowiązek.

W pozostałym zakresie zaskarżony wyrok utrzymano w mocy, obciążając oskarżonego kosztami za postępowanie odwoławcze, jako że wniesiony w jego imieniu środek odwoławczy nie został uwzględniony.