Pełny tekst orzeczenia

491/5/B/2014

POSTANOWIENIE
z dnia 9 września 2014 r.
Sygn. akt Ts 80/14

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Andrzej Rzepliński – przewodniczący
Mirosław Granat – sprawozdawca
Stanisław Rymar,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 3 czerwca 2014 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej M.J.,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 27 marca 2014 r. (data nadania) M.J. (dalej: skarżący) wystąpił o zbadanie zgodności art. 1262 § 1 oraz art. 7673 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101, ze zm., dalej: k.p.c.) z art. 2, art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji.
Postanowieniem z 3 czerwca 2014 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu wniesionej skardze. Jak ustalił Trybunał, skarga nie spełniała przesłanki określonej w art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), ponieważ zakwestionowane przepisy nie były podstawą ostatecznego orzeczenia wydanego w sprawie skarżącego. Trybunał uznał również postawione w skardze zarzuty za oczywiście bezzasadne, stwierdziwszy, że skarżący nie wykazał, by przepisy procedury cywilnej dotyczące skutków nieopłacenia pisma procesowego, a w szczególności skargi na czynności komornika, pozbawiały go prawa do sądu.
Na powyższe postanowienie skarżący wniósł zażalenie, w którym podnosi, że „sformułowany w skardze konstytucyjnej zarzut dotyczy przepisu art. 7673 k.p.c. w brzmieniu obowiązującym przed 3 maja 2012 r.”, a nie – jak „błędnie (…) Trybunał wnioskuje” – przepisu art. 7673 k.p.c. w brzmieniu obowiązującym po 2 maja 2012 r. Co więcej, jego zdaniem „o tym, że zaskarżony akt normatywny był w znaczeniu konstytucyjnym podstawą ostatecznego orzeczenia, można zasadniczo mówić wówczas, gdy owo rozstrzygnięcie byłoby lub mogłoby być inne w przypadku nieobowiązywania normy prawnej o treści kwestionowanej przez skarżącego”. Ponadto skarżący uważa, że słusznie wnosi o stwierdzenie niezgodności z Konstytucją art. 1262 § 1 k.p.c., skoro przepis ten przewiduje podstawowy rygor nieuiszczenia przez stronę w terminie opłaty sądowej. Skarżący podkreśla też, że choć nie kwestionuje zasady odpłatności postępowania, to jednak „kwestionuje funkcjonowanie tej zasady w aktualnym kształcie, czy też inaczej mówiąc obecnego systemu pokrywania kosztów funkcjonowania sądów, uzależniającego rozpoznanie sprawy od wniesienia opłaty”. Skarżący twierdzi również, że „art. 190 ust. 1 Konstytucji wprowadza wymóg formalny orzekania przez Trybunał Konstytucyjny na każdym etapie postępowania w przypadku każdego rodzaju orzeczeń – poprzez skład »większościowy«”, co oznacza – jego zdaniem – że „zaskarżone postanowienie jest nieprawidłowe”.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Zgodnie z art. 36 ust. 4 w zw. z art. 49 ustawy o TK skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b in fine w zw. z art. 36 ust. 6 i 7 ustawy o TK). Na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał bada przede wszystkim, czy w zaskarżonym postanowieniu prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego kwestionowane postanowienie jest prawidłowe, a argumenty przytoczone w zażaleniu nie podważają ustaleń przedstawionych w tym orzeczeniu i dlatego nie zasługują na uwzględnienie.

2. W zażaleniu skarżący podnosi, że przedmiotem skargi zasadnie uczynił art. 7673 k.p.c. w brzmieniu obowiązującym przed 3 maja 2012 r. (a nie – jak uznał Trybunał w zaskarżonym ostanowieniu – art. 7673 k.p.c. w brzmieniu po 2 maja 2012 r.), więc – jego zdaniem –skarga spełniała wymóg określony w art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK. Co więcej, w jego przekonaniu art. 1262 § 1 k.p.c. również był podstawą wydanego wobec niego ostatecznego orzeczenia, a więc i w odniesieniu do tego przepisu skarga spełniała wymóg wynikający z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK.

2.1. Trybunał przypomina, że utrata mocy obowiązującej przez przepis kwestionowany w skardze konstytucyjnej uzasadnia odmowę nadania jej dalszego biegu (art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy o TK), chyba że zachodzi wyjątek, o którym mowa w art. 39 ust. 3 ustawy o TK, tj. że wydanie orzeczenia o tym przepisie jest konieczne dla ochrony konstytucyjnych wolności i praw.
Jak ustalił Trybunał w zaskarżonym postanowieniu, w rozpoznawanej skardze skarżący tego wyjątku nie uzasadnił, ponieważ jego wywód dotyczył art. 7673 k.p.c. w brzmieniu obowiązującym po 2 maja 2012 r. Dopiero bowiem po 2 maja 2012 r. art. 7673 k.p.c. stanowi wprost o odrzuceniu skargi nieopłaconej, a właśnie do takiej treści przepisu nawiązywał skarżący. Przed 3 maja 2012 r. sąd odrzucał skargę na czynności komornika, jeżeli wniesiono ją po terminie albo nie uzupełniono w terminie jej braków (chyba że uznał, iż jest podstawa do podjęcia czynności zgodnie z art. 759 § 2 k.p.c.). Skarga wniesiona przez skarżącego została odrzucona właśnie z powodu nieuzupełnienia braków w terminie, co wprost zaznaczył Sąd Rejonowy w Tychach – Wydział I Cywilny w postanowieniu z 30 sierpnia 2012 r. (sygn. akt I Co 4987/11), wydanym w sprawie skarżącego.
Jednakże nawet gdyby uznać, że skarżący prawidłowo zakwestionował nieobowiązujący art. 7673 k.p.c. w brzmieniu sprzed 3 maja 2012 r., to ze względu na to, że nie wykazał naruszenia swoich konstytucyjnych praw (o czym mowa poniżej), należałoby odmówić nadania jego skardze dalszego biegu, skoro orzekanie o tym przepisie nie było – w świetle art. 39 ust. 3 ustawy o TK – konieczne dla ochrony konstytucyjnych wolności i praw skarżącego.

2.2. Trybunał ponownie zauważa, że art. 1262 § 1 k.p.c. również nie był podstawą ostatecznego orzeczenia w sprawie skarżącego, a tylko wtedy, gdyby nią był, skarżący mógłby domagać się jego kontroli w postępowaniu skargowym. Sąd odrzucił skargę skarżącego na czynności komornika nie dlatego, że tak stanowi art. 1262 § 1 k.p.c., lecz dlatego, że taki skutek przewidywał art. 7673 k.p.c. w brzmieniu sprzed 3 maja 2012 r. To, że art. 7673 k.p.c. jest – jak zaznacza skarżący – „pochodną” (ogólnego) rygoru przewidzianego w art. 1262 § 1 k.p.c., nie uzasadnia tego, by wskazywać go jako przepis, na podstawie którego sąd ostatecznie orzekł o konstytucyjnych prawach skarżącego. Parafrazując wypowiedź samego skarżącego, należy powiedzieć, że orzeczenia wydane w jego sprawie nie mogłyby być inne „w przypadku nieobowiązywania” art. 1262 § 1 k.p.c.
Na tej podstawie należało uznać, że skarga nie spełniała warunku określonego w art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK.

3. Skarżący uważa, że bezczynność sądu, wywołana nieopłaceniem pisma procesowego (skargi na czynność komornika), prowadząca do zwrotu bądź odrzucenia pisma, skutkowała pozbawieniem go przysługującego mu prawa do sądu.
Trybunał ponownie zauważa jednak, że przepisy te (a w szczególności art. 7673 k.p.c. w brzmieniu sprzed 3 maja 2012 r.) nie pozbawiły skarżącego przysługującego mu prawa do rozpatrzenia jego sprawy przez sąd właśnie ze względu na możliwość skorzystania przez niego ze zwolnienia z ponoszenia kosztów sądowych (a w konsekwencji również z obowiązku opłacenia skargi). Skarżący nadal zdaje się pomijać to, że strona naraża się na skutki nieopłacenia pisma procesowego tylko wtedy, gdy nie jest zwolniona z obowiązku ponoszenia kosztów sądowych, o co może zabiegać na podstawie art. 102 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594, ze zm.). Okoliczność ta, na którą Trybunał zwrócił już uwagę w zaskarżonym postanowieniu, przemawiała za oczywistą bezzasadnością zarzutów skarżącego.

4. Skarżący uważa, że zaskarżone postanowienie jest nieprawidłowe, ponieważ jako wydane w składzie jednoosobowym, a nie kolegialnym, narusza art. 45 ust. 1 w zw. z art. 190 ust. 5 Konstytucji.
Trybunał stwierdza, że zakwestionowane postanowienie zostało wydane w prawidłowym składzie, a stanowisko skarżącego opiera się na wybiórczej interpretacji przepisów Konstytucji.

4.1. Zgodnie z pominiętym przez skarżącego art. 197 Konstytucji, tryb postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym określa ustawa, którą obecnie jest ustawa o TK, obowiązująca – tak jak Konstytucja – od 17 października 1997 r. W świetle art. 49 w zw. z art. 36 ust. 1 tej ustawy prezes Trybunału kieruje skargę konstytucyjną do wyznaczonego przez siebie sędziego Trybunału w celu jej wstępnego rozpoznania na posiedzeniu niejawnym. Jeżeli skarga konstytucyjna nie spełnia wymogów, o których mowa w art. 79 Konstytucji, oraz warunków, o których mowa w art. 46 ust. 1, art. 47 i art. 48 ust. 1 ustawy o TK, lub gdy występują przesłanki określone w art. 36 ust. 3 albo w art. 39 ust. 1 ustawy o TK (a nie zachodzi wyjątek wynikający z art. 39 ust. 3 ustawy o TK), Trybunał, w składzie jednego sędziego, wydaje postanowienie o odmowie nadania jej dalszego biegu (art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK). Wbrew odmiennemu stanowisku skarżącego orzekanie w składzie jednoosobowym jest już więc uzasadnione na podstawie art. 197 Konstytucji w zw. z art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK.

4.2. Trybunał zwraca nadto uwagę na to, że art. 45 ust. 1 Konstytucji nie kształtuje obowiązku orzekania w składzie kolegialnym, a art. 190 ust. 5 Konstytucji nie dotyczy formalnych orzeczeń wydanych w ramach wstępnej kontroli skarg konstytucyjnych, lecz orzeczeń co do istoty sprawy – merytorycznych (zob. L. Garlicki, komentarz do art. 190 Konstytucji, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, tom V, red. L. Garlicki, Warszawa 2007, s. 3, 4 i 35). Wynika to przede wszystkim z treści całego art. 190 Konstytucji.
Z przedstawionych przyczyn Trybunał uznaje za chybiony zarzut postawiony w zażaleniu, jakoby orzekanie o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu w składzie jednoosobowym było nieprawidłowe ze względu na art. 45 ust. 1 w zw. z art. 190 ust. 5 Konstytucji.

W związku z powyższym Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.